Άρθρο
Το 1968 στις ΗΠΑ

“O γιός μου σκοτώθηκε στο Βιετνάμ. Γιατί;”. Ήταν κεντρικό σύνθημα των μανάδων ενάντια στον πόλεμο

Ο Γιώργος Πίττας παρουσιάζει την έκρηξη του κινήματος στις ΗΠΑ που εξασφάλισε τη μεγαλύτερη ήττα του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού.

Το 1968 είναι μια χρονιά-καμπή για τις ΗΠΑ. Στις 30 Ιανουαρίου, τη μέρα της Τετ, της βιετναμέζικης πρωτοχρονιάς, οι Βιετ Κογκ εξαπολύουν μεγάλη επίθεση μέσα στις πόλεις του Νότιου Βιετνάμ και την ίδια τη Σαϊγκόν. 

Η επίθεση αποκαλύπτει παγκοσμίως την αδυναμία των ΗΠΑ να επιβληθούν στρατιωτικά σε μια φτωχή χώρα και μάλιστα ενώ η αμερικάνικη παρουσία στο Βιετνάμ είναι στο απώγειό της. Το μικρό αμερικάνικο σώμα 1500 στρατιωτών που έφτασε στη χώρα το 1960 προκειμένου να υποστηρίξει την κυβέρνηση- μαριονέτα του Νοτίου Βιετνάμ ενάντια στο Βόρειο Βιετνάμ (που ήλεγχαν οι Βιετ Μινχ έχοντας νικήσει τους Γάλλους αποικιοκράτες το 1954) είχε φτάσει το 1968 τους 580.000 στρατιώτες. 

Με κατακόρυφο τρόπο αυξάνεται ο θάνατος και ο τρόμος που σπέρνουν στους εξεγερμένους χωρικούς του Βιετνάμ. Τον Μάρτιο, γίνεται η σφαγή των γυναικόπαιδων του χωριού Μι Λάι, οι φωτογραφίες της οποίας δημοσιοποιούνται την επόμενη χρονιά και συγκλονίζουν ολόκληρο τον κόσμο. Το 1968, ο αριθμός των νεκρών αμερικάνων στρατιωτών στο Βιετνάμ θα φτάσει τις 17.000, ο υψηλότερος στην διάρκεια όλου του πολέμου.   

Στο εσωτερικό των ΗΠΑ, τα πανεπιστήμια έχουν πάρει κυριολεκτικά φωτιά. Στις 26 Απρίλη, ένα εκατομμύριο φοιτητές κατεβαίνουν σε αποχή σε όλη τη χώρα με βασικό αίτημα να σταματήσει ο πόλεμος. Ήταν η μεγαλύτερη «φοιτητική απεργία» που είχε γίνει ποτέ στις ΗΠΑ. Και αυτή η έκρηξη απλώνεται παντού. Οι φοιτητικές κινητοποιήσεις στο Παρίσι, που θα γίνουν το έναυσμα για την εξέγερση και την γενική απεργία του Μάη του ’68 στο Παρίσι, έχοντας κεντρικό σύνθημα “Νίκη του Εθνικοαπελευθερωτικού Μετώπου - Νίκη των Βιετκόνγκ”. Μεγάλα συλλαλητήρια γίνονται το 1968 στη Ρώμη, στο Βερολίνο και άλλες πόλεις της Ευρώπης. Στo Λονδίνο, όπου συμμετέχουν δεκάδες χιλιάδες κόσμου ανάμεσά τους και καλλιτέχνες όπως ο Μικ Τζάγκερ, η Βανέσα Ρεντγκρέιβ, η διαδήλωση καταλήγει σε εκατοντάδες συλλήψεις. 

Η επίθεση της Τετ γίνεται τεράστια πηγή έμπνευσης και μαζικοποίσης για το αντιπολεμικό κίνημα. Αν ένας φτωχός λαός μπορεί να αντιμετωπίζει στα ίσα μια υπερδύναμη όπως οι ΗΠΑ, τότε όλα είναι δυνατά. Όχι μόνο οι ΗΠΑ να χάσουν τον πόλεμο, αλλά ακόμη τα αφεντικά να χάσουν τα εργοστάσιά τους. Το σύνθημα «Ανιέλι, η Ινδοκίνα είναι στο στο εργοστάσιό σου» που οι Ιταλοί εργάτες της Fiat φώναζαν στα κατειλημμένα εργοστάσια είναι χαρακτηριστικό του τι σήμανε το Βιετνάμ και για τα αφεντικά και για την εργατική τάξη.    

Τρία χρόνια νωρίτερα με δυσκολία θα μπορούσες να μιλήσεις για μαζικό κίνημα ενάντια στον πόλεμο ακόμα και μέσα στις ίδιες τις ΗΠΑ. Μια αντιπολεμική διαδήλωση στη Νέα Υόρκη το 1964 δεν ξεπερνούσε τα 600 άτομα. Το αντιπολεμικό κίνημα μετέτρεπε τα κολλέγια σε εστίες αμφισβήτησης οργανώνοντας sit ins, δηλαδή καταλήψεις και αντιμαθήματα όπου εκατοντάδες φοιτητές συνωστίζονταν για να συζητήσουν υπέρ και κατά του πολέμου. 

Αυτά ήταν η μαγιά που φούσκωσε απότομα το αντιπολεμικό κίνημα, όταν το 1967 στις ΗΠΑ ξεκίνησε η μαζική και υποχρεωτική στρατολόγηση εφέδρων για το Βιετνάμ. Μαζί του φούσκωσε και η περιορισμένη αρχικά φοιτητική αριστερά. Το κομμάτι της «απολίτικης» νεολαίας, που, ένα χρόνο πριν, νόμιζε ότι είχε βρει τον δικό της παράδεισο, τριγυρνώντας στους δρόμους του Σαν Φρανσίσκο, το 1967 βρισκόταν πλέον αντιμέτωπο με τον κίνδυνο να βρεθεί στο μέτωπο. Τα συλλαλητήρια μαζικοποιούνται.

Την άνοιξη του 1967, o ηγέτης των μαύρων Μάρτιν Λούθερ Κινγκ θα πάρει θέση ενάντια στον πόλεμο και θα μιλήσει σε μια αντιπολεμική διαδήλωση 300.000 στη Νέα Υόρκη. Τον Οκτώβρη του 1967 ακολουθεί η περίφημη «περικύκλωση του Πενταγώνου» μετά από ένα συλλαλητήριο 100.000 αντιπολεμικών διαδηλωτών.  Νέοι, λευκοί και μαύροι, φοιτητές και εργάτες, βρίσκονται μαζί στο δρόμο ενάντια στον πόλεμο και καίνε τις κλήσεις στράτευσης. Αρχίζουν να πλαισιώνονται από τους βετεράνους του πολέμου που φέρνουν την εικόνα της φρίκης σε μια «πατρίδα» που αφού τους άφησε ανάπηρους, τους πετάει σαν σκουπίδια. 

Ένα μαζικό κίνημα αναπτύσσεται και μέσα στο στρατό. Στο Βιετνάμ αλλά και σε βάσεις σε ολόκληρο τον κόσμο οι φαντάροι οργανώνονται. Εκδίδουν αντιπολεμικές εφημερίδες, πάνω από 300, με τίτλους όπως “Fuck The Army – Γαμώ το στρατό” και “Harass the Brass – Καψόνια στα γαλόνια”. Οι λιποταξίες αυξάνονται, οι σημαίες της “Μαύρης Δύναμης” εμφανίζονται στα στρατόπεδα και το «φράκινγκ» γίνεται εφιάλτης των ανώτερων αξιωματικών. 

“Φράκινγκ σήμαινε το να πάρεις μια χειροβομβίδα και να την πετάξεις μέσα στη σκηνή ενός πολεμοχαρή αξιωματικού, που επέμενε να σε στέλνει σε επικίνδυνες περιπολίες. Ήταν ένας τρόπος να πειθαρχήσεις τους αξιωματικούς” γράφει ο Τζόναθαν Νηλ στο βιβλίο του1. Οι μετριοπαθείς εκτιμήσεις αναφέρουν ότι πάνω από 1.000 αμερικάνοι αξιωματικοί σκοτώθηκαν από τους δικούς τους άντρες. Από ένα σημείο και μετά η ανυπακοή ήταν τέτοια ώστε οι περισσότεροι φαντάροι αρνούνταν ή απέφευγαν να πάνε σε μάχες. Τα ναρκωτικά, ελαφριά και βαριά, έκαναν θραύση μέσα στα στρατόπεδα.  

Αυτή η εκρηκτική κατάσταση οδήγησε το 1968 τις ΗΠΑ σε μια πρώτη πολιτική κρίση με τον «Δημοκρατικό» πρόεδρο Τζόνσον, που κλιμάκωσε τον πόλεμο στο Βιετνάμ, να μην θέτει υποψηφιότητα για δεύτερη θητεία. Δημιουργούνται αυταπάτες ότι η αλλαγή  θα μπορούσε να έρθει με την εκλογή ενός προέδρου που θα έλεγε όχι στον πόλεμο. Ένα κομμάτι του κινήματος αρχίζει να κοιτάει προς την αριστερά του Δημοκρατικού Κόμματος.

Αλλά τελικά στο Συνέδριο του Δημοκρατικού Κόμματος στο Σικάγο τον Αύγουστο του 1968, το χρίσμα θα πάρει ο Χάμφρι που είναι υπέρ της συνέχισης του πολέμου. Με τη σειρά του αυτός θα χάσει στος τέλος του 1968 τις εκλογές από τον ρεμπουπλικάνο Νίξον, που υπόσχεται αόριστα ειρήνη αλλά θα κλιμακώσει τον πόλεμο εφαρμόζοντας την στρατηγική των ισοπεδωτικών βομβαρδισμών στο Βιετνάμ και στην γειτονική Καμπότζη. Ταυτόχρονα έξω από το Συνέδριο διοργανώνεται τεράστια συγκέντρωση από την Αριστέρα εκτός του Δημοκρατικού Κόμματος και το αντιπολεμικό κίνημα. 

Το 1969 τα αντιπολεμικά συλλαλητήρια από την δυτική μέχρι την ανατολική ακτή μετράνε εκατοντάδες χιλιάδες ενώ η ριζοσπαστικοποίηση βαθαίνει και από φιλειρηνική και ουδέτερη παίρνει θέση με το σύνθημα «νίκη στους Βιετκόνγκ». Στις 4 Μαϊου του 1970, στο πανεπιστήμιο Κεντ του Οχάιο οι στρατιώτες της Εθνοφορυράς προελαύνοντας εφ’  όπλου λόγχη άνοιξαν πυρ στο πλήθος δολοφονώντας τέσσερις και τραυματίζοντας άλλους εννιά φοιτητές, ένας από τους οποίους έμεινε παράλυτος. 

Σαν απάντηση, τέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι διαδήλωσαν εκείνες τις μέρες σε όλες τις πολιτείες. Εκατοντάδες κολλέγια και πανεπιστήμια, πρακτικά όλα, καταλήφθηκαν, το ίδιο και τα λύκεια, σε όλη τη χώρα. Η Εθνοφρουρά αναγκάστηκε να επέμβει σε 16 συνολικά πανεπιστήμια. Σε ένα κολλέγιο της πολιτείας του Τζάκσον δολοφόνησε δύο ακόμα μαύρους φοιτητές.  «Το έλεγαν φοιτητική διαμαρτυρία. Αλλά δεν ήταν αυτό, ήταν απλά εμφύλιος πόλεμος» έγραφε χαρακτηριστικά το 1970 ο συντάκτης των ομιλιών του Νίξον, Ρέι Πράις. «Πολέμος στις ΗΠΑ από τη μια άκρη ως την άλλη» τραγουδούσε ένα εργατόπαιδο από τις μεσοδυτικές πολιτείες με το παρατσούκλι Ίγκι Ποπ.  

Black Power

Αυτός ο εσωτερικός πόλεμος δεν αφορούσε μόνο τους φοιτητές. Η εθνοφρουρά και οι πεζοναύτες που εισέβαλαν στα πανεπιστήμια, επαναλάμβαναν αυτό που είχαν κάνει ήδη αμέτρητες φορές, μέσα στα γκέτο των μαύρων. Στις 4 Απρίλη του 1968, στη Μέμφιδα του Τενεσί δολοφονείται ο ηγέτης του μαύρου κινήματος Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Είχε πάει εκεί για να στηρίξει τους μαύρους σκουπιδιάρηδες που είχαν φτιάξει συνδικάτο και είχαν κατέβει σε απεργία ζητώντας καλύτερα μεροκάματα και τέλος στις διακρίσεις. Οι αντιδράσεις ήταν τεράστιες. Ξεσπάνε εξεγέρσεις σε 110 πόλεις. Σε Ουάσιγκτον, Σικάγο, Ντιτρόιτ, Βαλτιμόρη ο στρατός θα επέμβει αφήνοντας πίσω του δεκάδες νεκρούς. 

Η δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ ήταν το τελικό σημείο καμπής για την ριζοσπαστικοποίηση του κινήματος, η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι για τα εκατομμύρια των Μαύρων και συνολικά το κίνημα για τα ίσα δικαιώματα που είχε πίσω του ήδη δεκαεπέντε χρόνια σκληρών αγώνων και κατακτήσεων. 

Το 1954 και το 1956 δύο δικαστικές αποφάσεις ενάντια στους διαχωρισμούς με βάση το χρώμα στην εκπαίδευση και στα λεωφορεία αποτέλεσαν την πρώτη ανατροπή για τους ρατσιστικούς νόμους που είχαν ψηφιστεί στις ΗΠΑ από το 1896 σε όλες τις πολιτείες του νότου. Ένα κίνημα κοινωνικής ανυπακοής της μαύρης κοινότητας απλώθηκε στο νότο έχοντας τη στήριξη των φοιτητών και της μικρής αριστεράς που είχε μείνει ζωντανή στα δύσκολα χρόνια του μακαρθισμού. 

Αυτό το κίνημα που κορυφώθηκε το 1963 με την μεγάλη πορεία στην Ουάσιγκτον όπου συμμετείχαν 200-300.000 διαδηλωτές, μαύροι και λευκοί από όλο το φάσμα του κινήματος, πέτυχε το 1964-65 την κατάργηση των ρατσιστικών νόμων στις νότιες πολιτείες των ΗΠΑ. Όμως, το τέλος των επίσημων θεσμικών διακρίσεων στο νότο σήμανε την αρχή ενός νέου αγώνα που ήταν συνολικότερος, ενάντια στην κοινωνική ανισότητα και τη ρατσιστική αντιμετώπιση του κράτους και της αστυνομίας που αφορούσε τους μαύρους και στο νότο και στο βιομηχανικό βορρά. 

Το καλοκαίρι του 1965 στο Γουότς στο Λος Άντζελες ξέσπασε εξέγερση όταν η αστυνομία ξυλοκόπησε άγρια έναν μαύρο οδηγό. Επενέβη ο στρατός, οι νεκροί έφτασαν τους 38, εκατοντάδες κτίρια παραδόθηκαν στις φλόγες. Το 1967 ξεσπάνε αντίστοιχες εξεγέρσεις σε μια σειρά πόλεις, με κορυφαία αυτή στο Ντιτρόιτ: 

«Για πρώτη φορά από το 1943, ένας αριθμός 4.700 αλεξιπτωτιστών εισέβαλε στην πόλη. Ακολούθησαν οδομαχίες που περιλάμβαναν πολυβόλα, τανκς και άλλα τεθωρακισμένα οχήματα…Μετά από 5 μέρες οι ζημιές στην πόλη είχαν φτάσει τα 200.000.000 δολάρια, είχαν γίνει 5.000 συλλήψεις, 1383 κτίρια είχαν καεί ολοσχερώς, 1700 μαγαζιά είχαν λεηλατηθεί και τουλάχιστον 43 άτομα (34 από αυτά νέγροι) είχαν σκοτωθεί» (εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα 1967).  Όπως περιγράφει ο δημοσιογράφος  Μπ.Ράστιν «ο όρος φυλετικές ταραχές  είναι αναχρονιστικός όρος. Δεν είχαμε συγκρούσεις λευκών με μαύρους όπως το 1943. Στην πραγματικότητα στο Ντιτρόιτ πολλοί λευκοί είχαν βγεί μαζί με τους μαύρους στους δρόμους» - κάτι που επιβεβαιώνεται και από τη σύνθεση των συλληφθέντων που περιλάμβανε εκατοντάδες μη μαύρους.  

Έχοντας αντιμετωπίσει την άγρια καταστολή ένα κομμάτι της μαύρης κοινότητας, ανάμεσά τους και ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, άρχισε να περνάει από την μέχρι τότε κυρίαρχη γραμμή της «μη-βίας» σε ριζοσπαστικότερες γραμμές. Η πιο ριζοσπαστική, αυτή του Μάλκολμ Χ, διακήρυττε: “Κάθε φορά που κάποιος υποδουλώνεται ή του στερείται η ελευθερία με οποιονδήποτε τρόπο, τότε αυτός ο άνθρωπος έχει δικαίωμα να καταφύγει σε οποιαδήποτε μέθοδο είναι απαραίτητη ώστε να επανακτήσει την ελευθερία του” 2. 

Ο Μάλκολμ Χ, που τον τελευταίο χρόνο της ζωής του αναπτύσσει σχέσεις με την επαναστατική αριστερά και αρχίζει να δηλώνει σοσιαλιστής, δολοφονείται το 1965. Αλλά μερικούς μήνες αργότερα, πάνω στην δική του παράδοση, δημιουργείται το Κόμμα των Μαύρων Πανθήρων με αρχικό του στόχο την περιφρούρηση της μαύρης κοινότητας από τις ρατσιστικές επιθέσεις κυρίως της αστυνομίας. Το 1967, τριάντα μέλη του, άντρες και γυναίκες παρελαύνουν, οπλισμένα στο Σακραμέντο, αμφισβητώντας την αστυνομία και το πιο ισχυρό κράτος του κόσμου.   

Η εικόνα αποτέλεσε τεράστια πηγή έμπνευσης για τη μαύρη νεολαία και όχι μόνο. Οι Μαύροι Πάνθηρες αρχίζουν να μαζικοποιούνται με ταχύτητα σε όλες τις πολιτείες των ΗΠΑ ενώ ταυτόχρονα αναπτύσσουν δραστηριότητες μέσα στα γκέτο, όπως  κοινοτικές τράπεζες τροφίμων και κλινικές υγειονομικής περίθαλψης. Το πιο βασικό,  θέτουν στην ημερήσια διάταξη την επαναστατική ανατροπή:

Το πρόγραμμά τους των «δέκα σημείων» απαιτούσε: ελευθερία, δουλειά, στέγαση, παιδεία και υγεία, τη δυνατότητα να αποφασίζουν οι ίδιοι οι μαύροι για την κοινότητά τους, άμεσο τέλος στην αστυνομική βία και τις δολοφονίες ανθρώπων, σταμάτημα του πολέμου στο Βιετνάμ, απελευθέρωση όλων των μαύρων κρατουμένων στις αμερικάνικες φυλακές και είχε σοσιαλιστική κατεύθυνση: «Δεν παλεύουμε τον εκμεταλλευτικό καπιταλισμό θέλοντας να δημιουργήσουμε ένα μαύρο καπιταλισμό. Πολεμάμε τον καπιταλισμό με τον επαναστατικό σοσιαλισμό», όπως έλεγε σε μια ομιλία του ο Μαύρος Πάνθηρας Μπόμπι Χάτον. 

Η αντίθεση στον πόλεμο του Βιετνάμ βρισκόταν στο κέντρο του προγράμματος των Μαύρων Πανθήρων. Πάνω από 20% των στρατιωτών σ’ αυτόν τον πόλεμο ήταν μαύροι, ένα διπλάσιο ποσοστό συγκριτικά με το συνολικό ποσοστό τους στον πληθυσμό των ΗΠΑ. Ο φόρος αίματος για την «πατρίδα» επιβραβευόταν όταν γύριζαν πίσω με τον ρατσισμό. Το 1967 στο Ντιτρόιτ, αφορμή για την εξέγερση ήταν μια επίθεση της αστυνομίας σε πάρτυ βετεράνων.  

Το 1968 το κόμμα, που αριθμούσε πλέον πάνω από 10.000 μέλη, είχε αποκτήσει μαζική επιρροή μέσα στη μαύρη κοινότητα. Το καλοκαίρι, η εφημερίδα τους, που διακινούσαν χέρι με χέρι στους δρόμους των γκέτο φτάνει να πουλάει πάνω από 100.000 φύλλα. Τον Σεπτέμβρη του ίδιου χρόνου, ο Έντγκαρ Χούβερ, πρόεδρος του FBI δηλώνει ότι «οι Μαύροι Πάνθηρες είναι η μεγαλύτερη εσωτερική απειλή για την ασφάλεια της χώρας». 

Η απάντηση του αμερικάνικου κράτους ήταν η ωμή δολοφονική βία. Ήδη μεταξύ του Δεκέμβρη του 1967 και του Δεκέμβρη του 1969, είχαν δολοφονηθεί από την αστυνομία 28 Πάνθηρες ενώ εκατοντάδες είχαν συλληφθεί. Το πιο ακραίο παράδειγμα της καταστολής ήρθε στο Σικάγο το Δεκέμβρη του 1969, όταν αστυνομικοί εισέβαλαν σε ένα διαμέρισμα και δολοφόνησαν τους τοπικούς ηγέτες Φρεντ Χάμπτον και Μαρκ Κλαρκ στον ύπνο τους. Το 1969 υπολογίζεται ότι 384 Πάνθηρες βρέθηκαν στη φυλακή. 

Ο Μπόμπι Σήλ ένας από τους ηγέτες τους, θα οδηγηθεί σε δίκη, καθώς είναι ένας από τους «οκτώ του Σικάγο», δηλαδή από τους οργανωτές του συλλαλητηρίου έξω από το Συνέδριο του Δημοκρατικού Κόμματος. Θα αρνηθεί να δικαστεί και θα οδηγηθεί στη φυλακή δηλώνοντας: «Το να είσαι επαναστάτης σημαίνει να είσαι εχθρός του κράτους. Το να συλλαμβάνεσαι για αυτόν τον αγώνα σημαίνει ότι είσαι πολιτικός κρατούμενος». Η δίκη των οκτώ θα ξεσηκώσει μια τεράστια καμπάνια συμπαράστασης. Το 1970 ο “Μαύρος Πάνθηρας” η εφημερίδα τους φτάνει πλέον τα 250.000 φύλλα πανεθνικά. Παρά την τρομοκρατία και την προπαγάνδα στα ΜΜΕ, την ίδια χρονιά μια δημοσκόπηση στο περιοδικό Time διαπίστωνε ότι το 25% των μαύρων Αμερικανών - πάνω από 5 εκατομμύρια άνθρωποι – συνέχισαν να στηρίζουν τους Πάνθηρες.

Ένα ριζοσπαστικό κίνημα ανατροπής

Δίπλα στο Κόμμα των Μαύρων Πανθήρων, μια ριζοσπαστική, επαναστατική αριστερά, έξω από το Δημοκρατικό Κόμμα, έχει κάνει ήδη την εμφάνισή της, ιδιαίτερα μετά τα γεγονότα του Σικάγο. Όπως μέσα στην μαύρη κοινότητα σπάνε οι αυταπάτες για ειρηνική επίλυση του ζητήματος του ρατσισμού έτσι και μέσα στο αντιπολεμικό κίνημα σπάνε οι αυταπάτες για τέλος του πολέμου μέσα από το Δημοκρατικό Κόμμα, τις εκλογές και τους θεσμούς γενικότερα. Ανάμεσα στους οκτώ του Σικάγο είναι ηγετικές μορφές του φοιτητικού και αντιπολεμικού κινήματος στις ΗΠΑ.

Μέσα σε αυτό το κλίμα, το SDS (Φοιτητές για μια Δημοκρατική Κοινωνία), η πιο μαζική φοιτητική αριστερή οργάνωση της δεκαετίας του ‘60 διασπάται σε οργανώσεις που στην πλειοψηφία τους αυτοχαρακτηρίζονται επαναστατικές. Το SNCC (Student Nonviolent Coordinating Committee), η βασική φοιτητική οργάνωση στο κίνημα για τα ίσα δικαιώματα αλλάζει το όνομά της από «μη βίαιη» και τμήμα της εισχωρεί στους Μαύρους Πάνθηρες. Κόμματα της αριστεράς που για δεκαετίες ήταν σε απόλυτη απομόνωση, όπως το τροτσκιστικό Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα, γνωρίζουν ανάπτυξη συνδεόμενα με αυτό το κίνημα. Δημιουργούνται νέες οργανώσεις, όπως οι Weathermen, Yippies, White Panther Party, Up against the wall motherfuckers, που παρά το ιδεολογικό και πολιτικό τους κομφούζιο, αναφέρονται στην επανάσταση. Σε όλο το φάσμα του κινήματος, οι αγωνιστές άρχιζαν να βλέπουν τις συνδέσεις ανάμεσα στους αγώνες ενάντια στον ρατσισμό, τον πόλεμο, τον σεξισμό, τον καπιταλισμό, τον ιμπεριαλισμό. 

Τον Ιούνη του 1969 η αστυνομία έκανε έφοδο στο μπαρ Στόουνγουολ Ινν στη Νέα Υόρκη, στο οποίο σύχναζαν πολλοί γκέι. Ακολούθησαν συγκρούσεις που κράτησαν πέντε ολόκληρες μέρες. Ένα μήνα μετά ιδρύεται το GLF (Μέτωπο για την Απελευθέρωση των Ομοφυλόφιλων) που θα οργανώσει εκατοντάδες πορείες και διαδηλώσεις τα επόμενα χρόνια. Το γυνακείο κίνημα που σήμερα διαδηλώνει ενάντια στον Τραμπ έχει τις ρίζες του σε αυτά τα χρόνια. Σχεδόν όλες οι ηγετικές μορφές του γυναικείου κινήματος του ‘60 είχαν περάσει από τις γραμμές του αντιπολεμικού κινήματος και του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα. Τώρα έφταναν να διεκδικούν την κατάργηση των σεξιστικών διακρίσεων, την ισότητα στην εργασία και την αμοιβή, το δικαίωμα στην αντισύλληψη και την έκτρωση. 

Οι προκαταλήψεις σπάνε ανάμεσα στα κομμάτια του κινήματος. “Όταν έχουμε συνέδρια, συλλαλητήρια και διαδηλώσεις, θα πρέπει να υπάρχει πλήρης συμμετοχή του γκέι απελευθερωτικού κινήματος και του γυναικείου απελευθερωτικού κινήματος”, έλεγε ο Νιούτον, ηγέτης των Μαύρων Πανθήρων. Κομμάτια όπως οι αυτόχθονες αμερικάνοι, οι λατινοαμερικάνοι μετανάστες κινητοποιούνται για πρώτη φορά διεκδικώντας τα δικαιώματά τους. Oι Υoung Lords, εξελίσσονται σε μια οργάνωση που κινητοποιεί σε πανεθνικό επίπεδο Πορτορικανούς και λατίνους νεολαίους έχοντας ένα πρόγραμμα 13 σημείων που συντάσσεται  με την επανάσταση και τον σοσιαλισμό.  

Η εργατική τάξη

Στο Ντιτρόιτ, η εφημερίδα Inner City Voice που αυτοχαρακτηρίζονταν  η «φωνή της μαύρης κοινότητας» και η «φωνή της επανάστασης» και την έβγαζαν πρώην μέλη του ΚΚ και τροτσκιστικών οργανώσεων, γίνεται το κέντρο γύρω από την οποία θα φτιαχτεί μέσα στην αυτοκινητοβιομηχανία Ντοτζ της Κραϊσλερ η οργάνωση «Dodge Revolunionary Union Movement (DRUM), ένα πραγματικό τύμπανο που θα ξεσηκώσει την μαύρη εργατική τάξη του Ντιτρόιτ. 

Το Μάη του ‘68, 4.000 μαύροι εργάτες κατεβαίνουν σε απεργία  στο συγκεκριμένο εργοστάσιο μετά από κάλεσμα του DRUM απαιτώντας ίση μεταχείριση και δικαιώματα χωρίς να έχουν καν τη στήριξη του επίσημου συνδικάτου. Οι κινητοποιήσεις απλώνονται με διαδηλώσεις και απεργίες από τα κάτω σε άλλα εργοστάσια όπως στο Ελντον όπου δημιουργείται το ELRUM, στη Φορντ το FRUM, στους εργαζόμενους στην Υγεία το HRUM, στις εφημερίδες το NEWRUM. Ιδρύεται ο «Σύνδεσμος των Επαναστατημένων Μαύρων Εργατών» που απειλεί: «Η ενότητα των εργατών είναι δύναμη. Μπορούν, αν το αποφασίσουν, να ελέγξουν την οικονομία μιας χώρας τόσο μεγάλης και δυνατής όσο οι ΗΠΑ καλώντας απλά μια γενική απεργία». 

Στις αρχές του 1970 η εφημερίδα Νιου Γιορκ Τάϊμς δημοσίευσε ένα άρθρο για την «εργατική αναταραχή» που ξεκινούσε με αυτή τη φράση: «Η νέα γενιά που ήδη έχει ταρακουνήσει τις πανεπιστημιουπόλεις, τώρα δείχνει σημάδια ανησυχίας και κινητικότητας στα εργοστάσια της βιομηχανικής Αμερικής». Την ίδια χρονιά περισσότεροι από 200.000 ταχυδρόμοι και υπάλληλοι στα ταχυδρομεία κατέβηκαν σε μια «άγρια απεργία» δύο εβδομάδων ενάντια στους χαμηλούς μισθούς και τις απαίσιες συνθήκες εργασίας ενώ 400.000 εργάτες της αυτοκινητοβιομηχανίας Τζένεραλ Μότορς απεργούσαν για 10 εβδομάδες. Το 1972 και το 1973 σημαδεύτηκαν από μια νέα έκρηξη των αγώνων της εργατικής τάξης με μια σειρά απεργιών χιλιάδων εργατών και εργατριών σε όλη τη χώρα. Χιλιάδες νέοι εργάτες στη General Motors στο Λορντστάουν έκλεισαν για τρεις βδομάδες το εργοστάσιο. Ο πρόεδρος του τοπικού παραρτήματος του συνδικάτου, 29 χρονών ο ίδιος, την περιέγραψε σαν «το Γούντστοκ του εργάτη».

Ήττα του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού

Αυτή ήταν η κατάσταση όταν το 1973 η κυβέρνηση των ΗΠΑ ανακοίνωσε την αποχώρησή της από το Βιετνάμ και δύο χρόνια αργότερα, το 1975, οι Βιετ Κογκ μπήκαν στη Σαϊγκόν, σφραγίζοντας την πρώτη ήττα του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, που στοίχισε στην παγκόσμια υπερδύναμη το λεγόμενο «σύνδρομο του Βιετνάμ».

Ήταν μια ήττα που επέβαλλαν από τη μια οι αγρότες και οι εργάτες του Βιετνάμ με τον ηρωικό αγώνα τους που είχε πάνω από 2 εκατομμύρια νεκρούς και από την άλλη το τεράστιο αυτό κίνημα που σάρωσε το εσωτερικό των ΗΠΑ και απλώθηκε σε όλο τον κόσμο. Ένα κίνημα, που θύμισε ότι οι στρατιώτες μπορούν να γυρίσουν τα όπλα στους αξιωματικούς της μεγαλύτερης ιμπεριαλιστικής δύναμης, κάτι που έχει να συμβεί από την περίοδο του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου. 

Την ίδια χρονιά, ο πρόεδρος Νίξον θα είναι ο μοναδικός πρόεδρος στην ιστορία των ΗΠΑ που θα παραιτηθεί από το αξίωμά του, με το σκάνδαλο Γουότεργκέιτ να συμβολίζει το μέγεθος της πολιτικής κρίσης που δημιούργησε η δύναμη των από κάτω στην καρδιά του παγκόσμιου καπιταλισμού. Η άρχουσα τάξη θα κάνει υποχωρήσεις πάνω στα δικαιώματα των μαύρων, των γυναικών, των ομοφυλόφιλων  καθώς και στις οικονομικές και εργασιακές διεκδικήσεις της εργατικής τάξης.

Πάνω από όλα η νεολαία και η εργατική τάξη των ΗΠΑ θα αποδείξουν ότι ο νεκροθάφτης του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού δεν βρισκόταν στο «αντίπαλο δέος» του κρατικού καπιταλισμού της ΕΣΣΔ αλλά μέσα στις ίδιες τις ΗΠΑ, σπάζοντας προκαταλήψεις και σμπαραλιάζοντας θεωρίες -ακόμη και αριστερών διανοητών- που ήθελαν τη νεολαία και την εργατική τάξη των ΗΠΑ απολύτως αλλοτριωμένη και ενταγμένη στο σύστημα. 

Το ότι αυτό το κίνημα δεν έφτασε στην ανατροπή του καπιταλισμού είχε να κάνει με μια πολύ βασική αδυναμία του, ποιον έβλεπε σαν υποκείμενο αυτής της ανατροπής. Οι ιδεολογικές και πολιτικές αναφορές, των άπειρων ή ακόμη και των παλαιότερων οργανώσεων της δεκαετίας του ‘60 έψαχναν για τα υποκείμενα της επανάστασης, οπουδήποτε αλλού έξω από την εργατική τάξη των ΗΠΑ: Στα αντάρτικα κινήματα του τρίτου κόσμου, την άγρια νεολαία, τους ριζοσπαστικοποιημένους φοιτητές. Λίγα κομμάτια της νέας επαναστατικής αριστεράς είδαν τον ελέφαντα στο δωμάτιο και προσπάθησαν να συνδεθούν με τους εργατικούς αγώνες.  

Ακόμη και το Κόμμα των Μαύρων Πανθήρων, η πιο σοβαρή από όλες τις προσπάθειες που έγιναν στην κατεύθυνση της οργάνωσης του επαναστατικού κινήματος, έπασχε από τις ίδιες αδυναμίες. Αν και αναφέρονταν στην επαναστατική παράδοση του Μαρξ και του Λένιν αναγνωρίζοντας σαν στόχο την ανατροπή του καπιταλισμού, αν και πίστευε στην αξία του χτισίματος ενός επαναστατικού κόμματος σαν την οργανωμένη πρωτοπορία της επανάστασης, δεν έβλεπε την τεράστια δύναμη της αμερικάνικης εργατικής τάξης σαν το υποκείμενο που θα μπορούσε να αντιμετωπίσει την οικονομική, πολιτική και κατασταλτική δύναμη του αμερικάνικου καπιταλισμού. 

Όταν η ιδέα ότι η  ένοπλη αυτοοργάνωση των επαναστατών μπορούσε να απαντήσει στο μεγαλύτερο αστυνομικό κράτος του κόσμου έδειξε τα όρια της, το κόμμα των Μαύρων Πανθήρων διασπάστηκε το 1971 με ένα μικρό κομμάτι να συνεχίζει την αδιέξοδη πορεία της ένοπλης σύγκρουσης και την ηγεσία να στρέφεται προς τον κοινοβουλευτισμό σαν μια πιο «ρεαλιστική» τακτική. Με κοντά ποδάρια, όπως απέδιξε η πρόσφατη διακυβέρνηση Ομπάμα. 

Σήμερα, που ένα μαζικό κίνημα δίνει τη μάχη ενάντια στον σεξισμό, τον ρατσισμό και τις νεοφιλελεύθερες επιθέσεις του Τραμπ, και μια νέα ριζοσπαστική Αριστερά έχει γεννηθεί στις ΗΠΑ, αξίζει κανείς να γυρνά στα χρόνια της δεκαετίας του ’60, αντλώντας πολύτιμες εμπειρίες για το σήμερα από τις νίκες αλλά και τις αδυναμίες αυτού του μεγάλου κινήματος.

 

Σημειώσεις

1. Τζόναθαν Νηλ, “Ο αμερικάνικος πόλεμος”, Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο. 

2. Κέβιν Όβεντεν, Malcolm X - Socialism and Black Nationalism, εκδόσεις Bookmarks.