Οι διαδηλώσεις αλληλεγγύης στη Γάζα συγκλόνισ
Η σθεναρή Παλαιστινιακή Αντίσταση στη Γάζα οδηγεί ολόκληρη την περιοχή σε ανακατατάξεις, γράφει ο Νίκος Λούντος.
Ο πόλεμος του Ισραήλ κατά της Γάζας τον περασμένο Γενάρη υπήρξε σημείο καμπής για την ισορροπία των δυνάμεων στη Μέση Ανατολή. Το Ισραήλ απέτυχε να καταφέρει στο ελάχιστο τους στόχους που είχε θέσει. Πρόκειται για τη δεύτερη ήττα των Ισραηλινών μετά το φιάσκο του Λιβάνου το καλοκαίρι του 2006 και οι επιπτώσεις της είναι ακόμη σημαντικότερες.
Ακόμη και σε αμιγώς στρατιωτικό επίπεδο, τα πράγματα δεν πήγαν καθόλου καλά για το Ισραήλ. Η 4η μεγαλύτερη στρατιωτική μηχανή επιτέθηκε σε ενάμισι εκατομμύριο ανθρώπους, στην πιο πυκνοκατοικημένη περιοχή του κόσμου, που δεν έχουν ούτε τανκς, ούτε αεροπλάνα, ούτε ναυτικό, ούτε αεράμυνα. Οι ασαφείς στοχεύσεις του Ισραήλ ήταν να σταματήσει τις ρίψεις ρουκετών προς το Ισραήλ, να διαλύσει τα τούνελ που συνδέουν τη Γάζα με την Αίγυπτο, να απελευθερώσει τον αιχμάλωτο στρατιώτη Σαλίτ, να εξολοθρεύσει την ηγεσία της Χαμάς και να ανατρέψει την εκλεγμένη κυβέρνηση. Σε τίποτα από όλα αυτά δεν πέτυχε. Η υπεροπλία του προκάλεσε σχεδόν 1400 νεκρούς Παλαιστίνιους, γκρέμισε σπίτια, σχολεία, Πανεπιστήμια, νοσοκομεία, τζαμιά, τις αποθήκες του ΟΗΕ.
Ομως οι ισραηλινοί στρατιώτες δεν κατάφεραν ποτέ να μπουν στις μεγάλες πόλεις. Πάνω από 330 ισραηλινοί στρατιώτες τραυματίστηκαν. Τα δικά τους νοσοκομεία δεν βομβαρδίζονταν, ούτε πολεμούσαν με γυμνά χέρια και πόδια, γι'αυτό και στην πλειονότητά τους επέζησαν. Ομως τα πλήγματα δείχνουν ότι αντιμετώπισαν μια συγκροτημένη και ισχυρή Αντίσταση. Στη Γάζα δεν σχηματίστηκε ποτέ κομβόι απελπισμένων προσφύγων, ο κόσμος δεν στράφηκε κατά της εκλεγμένης του ηγεσίας, δεν υπέκυψε στις πιέσεις. Αντίθετα, δυνάμωσε τα δίκτυα αλληλοβοήθειας, στήριξε ηθικά τους μαχητές και όταν κηρύχθηκε η εκεχειρία, σημαιοστόλισε τις πόλεις του, οι εργάτες ξαναπήγαν στις δουλειές τους και οι μαθητές στα σχολεία τους.
Παρά τους ισραηλινούς πανηγυρισμούς πάνω στο σωρό με τα πτώματα, η πραγματική εκτίμηση για τα αποτελέσματα του πολέμου δεν άργησε να έρθει και από τη δική τους πλευρά. Η πρώτη σε κυκλοφορία ισραηλινή εφημερίδα, Γεντιότ Αχαρονότ, στη διάρκεια της επίθεσης είχε κηρύξει εμπάργκο σε οποιαδήποτε κριτική. Στα τέλη Φλεβάρη, όμως, σχολίαζε ήδη ότι οι ρουκέτες από τη Γάζα φτάνουν πλέον σε μεγαλύτερο βεληνεκές από ό,τι πριν τον πόλεμο, ακόμη και ως τα καταφύγια που έχτισε ο ισραηλινός στρατός. Ενώ η εφημερίδα Χααρέτζ έγραψε “πέφτουν ρουκέτες και δεν μένει καμιά αμφιβολία ότι το Ισραήλ απέτυχε να κατατροπώσει την παλαιστινιακή αντίσταση.” 1
Η σημασία της ήττας του Ισραήλ πρέπει να γίνει κατανοητή σε ιστορικό πλαίσιο. Το Ισραήλ είναι ένα κράτος που από τη φύση του βρίσκεται σε διαρκή πόλεμο ενάντια στους Παλαιστίνιους, εδώ και 60 χρόνια. Από τον πόλεμο των 6 ημερών, το 1967, είχε καταφέρει όχι απλώς να κερδίζει συντριπτικά κάθε πόλεμο, αλλά και να διαμορφώσει για τον εαυτό του την εικόνα του αήττητου. Τα γειτονικά καθεστώτα ήθελαν ή αναγκάστηκαν να συμβιβαστούν με το Ισραήλ και με τη σειρά τους πίεζαν τους πληθυσμούς τους να σκύψουν το κεφάλι, κηρύσσοντας την ηττοπάθεια. Οι πόλεμοι του 2006 και του 2009 υπήρξαν το τέλος αυτής της μακράς περιόδου ηττοπάθειας.
Σήμερα, οι δυνάμεις της Αντίστασης βγαίνουν νικήτριες και η δυνατότητα ότι το Ισραήλ μπορεί να ηττηθεί επιστρέφει στο κέντρο της συζήτησης. Αυτή η αλλαγή αποτυπώνεται στο πώς διαμορφώνονται τα πράγματα στο εσωτερικό του παλαιστινιακού κινήματος. Ο πρόεδρος Μαχμούντ Αμπάς θεωρείται τελειωμένη υπόθεση. Χρειάζεται κανείς να θυμηθεί την τεράστια στήριξη από όλες τις Μεγάλες Δυνάμεις στην “καριέρα” του για να αντιληφθεί το εύρος της αποτυχίας. Αναδείχθηκε ως ο αγαπημένος στη Δύση συνεργάτης του Αραφάτ. Επιβλήθηκε με το ζόρι πρωθυπουργός την ώρα που ο Αραφάτ βρισκόταν υπό πολιορκία. Στη συνέχεια έγινε πρόεδρος και του δόθηκε κάθε βοήθεια που ήθελε, οικονομική και πολιτική. Οταν τελικά έχασε τις κοινοβουλευτικές εκλογές το 2006, οι ηγέτες της Δύσης δεν αναγνώρισαν την κυβέρνηση της Χαμάς που κέρδισε και συνέχισαν να στέλνουν οικονομική βοήθεια στον Αμπάς, ο οποίος την χρησιμοποιούσε για να αποσταθεροποιεί τη Χαμάς.
Οταν αυτό το οικονομικό σχέδιο απέτυχε, τον στήριξαν να οργανώσει ένα ένοπλο σώμα υπό την καθοδήγηση του υπεύθυνου ασφαλείας, Μοχάμεντ Νταχλάν, για να ανατρέψει την κυβέρνηση.2 Η ένοπλη ανατροπή κατέληξε σε φιάσκο και τελικά ο Αμπάς πήρε το πράσινο φως να ορκίσει δική του κυβέρνηση στη Δυτική Οχθη με ηγέτη τον Σαλάμ Φαγιάντ, ένα πρώην στέλεχος της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, που στις εκλογές δεν είχε πάρει πάνω από 2,5%. Η πραξικοπηματική κυβέρνηση είχε ξανά όλη τη στήριξη και αναγνώριση της Δύσης, ενώ η Λωρίδα της Γάζας βρισκόταν για χρόνια υπό ανελέητο μεσαιωνικό αποκλεισμό. Το τέλος του πολέμου έφερε τον Φαγιάντ να δίνει την παραίτησή του και τον Αμπάς, ο οποίος παραμένει παράτυπα πρόεδρος παρότι έχει λήξει η θητεία του, να έχει χάσει όλα τα ερείσματα, ακόμη και μέσα στην οργάνωσή του, τη Φατάχ. Δεν ξέρουμε πού θα οδηγήσουν οι συνομιλίες που διεξάγονται στην Αίγυπτο για τη δημιουργία κυβέρνησης εθνικής ενότητας, όμως είτε πετύχουν είτε όχι, το δεδομένο είναι ότι η “διεθνής κοινότητα” θα αναγκαστεί πλέον να συνομιλήσει με την Χαμάς. Οποιαδήποτε ανοικοδόμηση της Γάζας, οποιαδήποτε πολιτική συνομιλία για τα επόμενα βήματα “σταθεροποίησης” στην περιοχή δεν είναι εφικτή χωρίς συμμετοχή της Χαμάς. Μία από τις επιτροπές που συνεδριάζουν στην Αίγυπτο έχει να κάνει με την ένταξη της Χαμάς στη δομή της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO). Ενα σχέδιο τριών ετών, στο οποίο συμμετείχαν οι πάντες, για να πεταχτεί η Χαμάς έξω από το πολιτικό παιχνίδι, φτάνει πλέον αναγκαστικά στο τέλος του.
Ο αναλυτής Μουϊν Ραμπάνι, στην αγγλόφωνη εφημερίδα “The National” των Αραβικών Εμιράτων, συγκρίνει την πολιτική αλλαγή που συνέβη με την ανατροπή του '67 – '68, όταν η συντριβή των αραβικών καθεστώτων οδήγησε στην κρίση του παραδοσιακού αραβικού εθνικισμού και στη στρατολόγηση χιλιάδων νέων στους αντάρτες Φενταγίν του Γιάσερ Αραφάτ.3 Η περίφημη μάχη του Κάραμε, το 1968, όταν μερικές εκατοντάδες αντάρτες κατάφεραν πλήγματα στον ισραηλινό στρατό που δεν είχαν καταφέρει οι πολυπληθείς επίσημοι αραβικοί στρατοί, έγινε η αφορμή για τη μαζικοποίηση του παλαιστινιακού αντάρτικου. Η μάχη της Γάζας το 2009 φαίνεται να έχει αντίστοιχα αν όχι σημαντικότερα αποτελέσματα.
Φατάχ και Χαμάς
Το περιοδικό Time φιλοξένησε ένα πλούσιο ρεπορτάζ για την αύξηση της πολιτικής επιρροής της Χαμάς. Ενα από τα πιο παραδοσιακά κάστρα της Φατάχ είναι τα προσφυγικά στρατόπεδα του Λιβάνου. Εκεί όμως, ο διοικητής της Φατάχ της Βηρυτού δηλώνει: “η Φατάχ δεν βοηθάει τον λαό. Η Χαμάς το εκμεταλλεύεται. Διεισδύουν βαθειά, βαθειά στον πληθυσμό”. “Χάσαμε ήδη την Ιορδανία και τη Συρία” δηλώνει κάποιος άλλος ηγέτης της Φατάχ. “Ολοι τώρα είναι με τη Χαμάς. Αν χάσουμε και το Λίβανο, τότε η Φατάχ και ό,τι αυτή εκπροσωπεί θα είναι παρελθόν”.4
Αυτή η κατάσταση έχει οδηγήσει σε τεράστια διάσταση όχι μόνο ανάμεσα στη βάση της Φατάχ και την ηγεσία του Μαχμούντ Αμπάς, αλλά σε μεγάλη ρήξη στο εσωτερικό της ηγεσίας. Λίγες μέρες πριν από το ξέσπασμα του πολέμου, η εφημερίδα Αλ-Αχράμ του Καϊρου, ήδη περιέγραφε ότι ο επικεφαλής των διαπραγματεύσεων, Αχμέντ Κουρέια, είχε σταματήσει να μιλάει με τον Αμπάς. Ενα από τα παλιότερα στελέχη της Φατάχ, ο Φαρούκ Καντούμι, δήλωνε ανοιχτά ότι οι φίλοι του Μαχμούντ Αμπάς είναι “δειλοί” και “υποτακτικοί” στο Ισραήλ, αποκαλώντας τις συνομιλίες “ανοησία”. Η Φατάχ που έχει να κάνει συνέδριο 20 χρόνια, το ανέβαλε για άλλη μια φορά, καθώς οι προκριματικές εκλογές σε διάφορες περιοχές έφερναν νικητές τους αντιπάλους των συμβιβασμών. Για παράδειγμα, στην πόλη Νάμπλους, αντιπρόσωποι στο Συνέδριο εκλέχθηκαν οι οπαδοί του φυλακισμένου ηγέτη, Μαρουάν Μπαργούθι. "Είμαστε οπαδοί του Γιάσερ Αραφάτ και του Μαρουάν Μπαργούθι”, λέει ο Χαϊθάμ αλ-Χάλαμπι που εκλέχθηκε γενικός γραμματέας της Φατάχ στη Νάμπλους. Ο Χάλαμπι δεν αναφέρει το όνομα του Αμπάς. Οπως σχολιάζει η εφημερίδα Αχράμ: “Είναι λογικό η ηγεσία της Φατάχ να ανησυχεί ότι αν γίνει το 6ο Συνέδριο, ειδικά ελλείψει πραγματικών κεκτημένων στην ειρηνευτική διαδικασία, άνθρωποι σαν τον Χάλαμπι θα αναδεικνύονταν στα υψηλά κλιμάκια της Φατάχ, σε βάρος της σημερινής ηγεσίας”.
Αν οι διαφορές βρίσκονταν σε τέτοια ένταση πριν τον πόλεμο, σήμερα όσοι έκαναν κριτική για τους συμβιβασμούς αισθάνονται απόλυτα δικαιωμένοι.5 Ο Αμπάς κατάφερε στη διάρκεια του πολέμου να μην αφήσει να ξεσπάσει μια “τρίτη Ιντιφάντα” στη Δυτική Οχθη, συλλαμβάνοντας όλους τους ηγέτες της Χαμάς και καταστέλλοντας τις διαδηλώσεις, όμως αυτή η περίοδος τελείωσε.
Τα αραβικά καθεστώτα σε πανικό
Αυτή η αλλαγή, προς όφελος των δυνάμεων που αντιστέκονται, ανατρέπει τα δεδομένα για όλα τα αραβικά καθεστώτα. Ολες οι αραβικές ηγεσίες πρόβαλλαν τους εαυτούς τους ως υποστηρικτές της λεγόμενης λύσης των δύο κρατών, της ίδρυσης ενός παλαιστινιακού κράτους δίπλα στο Ισραήλ. Οργάνωναν ή συμμετείχαν σε συνδιασκέψεις και συνομιλίες, στήριζαν την κυβέρνηση του Μαχμούντ Αμπάς και προσπαθούσαν να πείσουν ότι μέσα από αυτές τις διαδικασίες θα βγει κάτι καλό. Σήμερα, σχεδόν όλοι παραδέχονται ότι οι συνομιλίες έκαναν το Ισραήλ πιο αδίστακτο, ότι η “λύση” των δύο κρατών είναι μη-εφικτή και ότι η Αντίσταση είναι ο μοναδικός δρόμος που έφερε πραγματικά αποτελέσματα.6 Με άλλα λόγια, τα καθεστώτα της Αιγύπτου, της Ιορδανίας, της Σαουδικής Αραβίας και των χωρών του Κόλπου έπαιξαν το χαρτί του ηττημένου και νιώθουν από κάθε άποψη εκτεθειμένα.
Ο πρίγκιπας Τούρκι Αλ-Φεϊζάλ, πρώην επικεφαλής των σαουδαραβικών μυστικών υπηρεσιών και πρέσβης σε ΗΠΑ, Βρετανία, Ιρλανδία εξέφρασε την κατάσταση με αγωνία, γράφοντας στους Financial Times: “οποιαδήποτε αραβική κυβέρνηση κάνει διαπραγματεύσεις με το Ισραήλ σήμερα, θα καταδικαστεί δικαίως από τους πολίτες της. [...] Κάποια στιγμή, η Σαουδική Αραβία δεν θα είναι σε θέση να αποτρέπει τους πολίτες της από το να πάρουν μέρος στην παγκόσμια εξέγερση κατά του Ισραήλ”.7 Αν αυτοί είναι οι φόβοι ενός από τα πιο σταθερά καθεστώτα της περιοχής, σε άλλες χώρες η κατάσταση έχει ήδη βγει εκτός ελέγχου. Τέσσερις αραβικές χώρες είχαν επισήμως σχέση με το Ισραήλ: η Ιορδανία, η Αίγυπτος, το Κατάρ και η Μαυριτανία. Μετά τον πόλεμο της Γάζας, οι δύο από αυτές διέκοψαν σχέσεις. Το Κατάρ απέπεμψε τον ισραηλινό εμπορικό ακόλουθο στη διάρκεια του πολέμου και η Μαυριτανία, στο δυτικό άκρο του αραβικού κόσμου, έδιωξε αρχικά τον πρέσβη και τελικά στις αρχές Μάρτη έκλεισε εντελώς την ισραηλινή πρεσβεία. Στην Ιορδανία, κάηκε η ισραηλινή σημαία μέσα στη Βουλή, οι βουλευτές δηλώνουν ότι διακόπτουν τις σχέσεις με ισραηλινούς αξιωματούχους, ο βασιλιάς Αμπντάλα έκανε αλλαγές στις μυστικές υπηρεσίες στη μέση του πολέμου, ενώ είχαν ξεσπάσει ανεξέλεγκτες διαδηλώσεις και μετά τον πόλεμο ακολούθησε ανασχηματισμός.
Ο πόλεμος της Γάζας ήταν μια συντριπτική ιδεολογική ήττα για τα καθεστώτα. Καταγράφηκε ακόμη και στον ανταγωνισμό των ΜΜΕ. Το αλ-Αραμπίγια με έδρα το Ντουμπάι καταβαραθρώθηκε, προσπαθώντας να ρίξει το φταίξιμο στη Χαμάς και αναγκάστηκε να αποσύρει τους πιο αντιδημοφιλείς αναλυτές λίγες μέρες μετά την κήρυξη του πολέμου. Μετά τον πόλεμο, ανταμείφθηκε με παραχώρηση συνέντευξης από τον Ομπάμα. Το αλ-Τζαζίρα με έδρα το Κατάρ, τήρησε σωστή στάση στον πόλεμο και ανταμείφθηκε με εκτόξευση της τηλεθέασης και αναγνώριση σε όλο τον αραβικό κόσμο.
Η αλλαγή καταγράφηκε πρώτα απ'όλα στις διαδηλώσεις. Στις χώρες της Βόρειας Αφρικής όπου οι διαδηλώσεις είναι νόμιμες, τα πλήθη ήταν τεράστια, στις χώρες όπου το δικαίωμα κατακτιέται κάθε φορά στην πράξη ήταν μεγαλύτερες από κάθε άλλη φορά, ενώ στις χώρες όπου είναι εντελώς παράνομες, υπήρξαν πρωτοφανή φαινόμενα. Τα δίκτυα έκαναν λόγο για διαδηλώσεις στις χώρες του Κόλπου, όπου μανάδες με τα παιδιά τους στα καρότσια ξυλοκοπούνταν από την αστυνομία για να μην κατέβουν από το πεζοδρόμιο. Οι New York Times δύο μέρες πριν μπει το 2009 προσπαθούσαν να καταγράψουν το κλίμα: “Καθώς οι τεράστιες διαδηλώσεις συνεχίστηκαν από τη Βόρεια Αφρική ως την Υεμένη, ορισμένοι διαδηλωτές και πολιτικοί ξεσπάθωσαν εναντίον των μετριοπαθών αραβικών κυβερνήσεων που δεν ακολουθούν σκληρή στάση. Η Συρία και το Ιράν, στο μεταξύ, επαινούνται για τη μαχητικότητά τους. «Γίνεται όλο και πιο ξεκάθαρο ότι αν είσαι σιωπηλός, το αραβικό πεζοδρόμιο θα σε θεωρήσει τμήμα του εχθρού», λέει ο Μοχάμεντ αλ-Μάσρι, ερευνητής και πολιτικός αναλυτής του Κέντρου Στρατηγικών μελετών στο Αμμάν, της Ιορδανίας. «Δεν υπάρχει τρόπος να στέκεσαι στη μέση.»” 8
Η δύναμη της εργατικής τάξης
Η Αίγυπτος υπήρξε το μοναδικό καθεστώς που προσπάθησε να μην κάνει βήμα πίσω στη φιλο-ισραηλινή στάση. Είναι ακριβώς εκεί όμως που οι κλυδωνισμοί είναι βαθύτεροι. Η στάση του Μουμπάρακ που διατηρούσε κλειστό το σύνορο της Ράφαχ, τον έκανε συνένοχο στους θανάτους των Παλαιστίνιων. Η κρίση του καθεστώτος όμως δεν εκφράζεται πλέον μόνο στον ηθικό του ξεπεσμό, αλλά στην αδυναμία του να ελέγξει τη δράση της εργατικής τάξης. Η εξέγερση της Μαχάλα, της μεγαλύτερης υφαντουργίας με πάνω από 25.000 εργάτριες και εργάτες, τα δύο τελευταία χρόνια, έχει αφήσει μια τεράστια παρακαταθήκη. Μέσα στο 2008 φτιάχτηκαν τα πρώτα ελεύθερα συνδικάτα μετά από δεκαετίες, με το συνδικάτο των εφοριακών στην πρώτη γραμμή. Γύρω από αυτά τα συνδικάτα προσπαθεί να δημιουργηθεί συντονισμός απέναντι στις κίτρινες ομοσπονδίες και συνομοσπονδίες. Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, βρίσκονται σε εξέλιξη δύο τουλάχιστον μεγάλες απεργίες σε υφαντουργίες της Αιγύπτου και συνεχίζονται οι διεργασίες συντονισμού.
Το 2006 το καθεστώς του Μουμπάρακ δεν μπόρεσε να σταματήσει το σπάσιμο του συνόρου της Ράφαχ από τους Παλαιστίνιους της Γάζας που βίωναν τους πρώτους μήνες παγκόσμιου αποκλεισμού. Οι Παλαιστίνιοι ξεχύθηκαν στην Αίγυπτο όπου έγιναν δεκτοί με ενθουσιασμό από τον κόσμο που τους προμήθευσε με τρόφιμα, φάρμακα και χρήματα. Ο Μουμπάρακ είχε εκείνες τις μέρες μεγάλο δίλημμα για το πού θα στείλει τις περισσότερες δυνάμεις του στρατού, στη Ράφαχ ή στους εργάτες της Μαχάλα; Οι δυνατότητες της καταστολής των κινημάτων έχουν περιοριστεί πάρα πολύ για τα καταπιεστικά καθεστώτα, ιδιαίτερα καθώς τα διαφορετικά κινήματα: το εργατικό, το δημοκρατικό και το αντιμπεριαλιστικό όλο και αλληλοτροφοδοτούνται και δεν αφήνουν περιθώρια για συμβιβασμούς.
Αυτές οι αλλαγές έχουν βάλει στην άκρη και τη λεγόμενη “λύση” των τριών κρατών που προβαλλόταν ως η μεγάλη απειλή από την πλευρά των σκληρών του Ισραήλ. Σύμφωνα με αυτό το σχέδιο, το παλαιστινιακό πρόβλημα θα λυνόταν, μία και έξω, πετώντας τους Παλαιστίνιους της Δυτικής Οχθης σε μια στενή λωρίδα κοντά στον Ιορδάνη και παραδίδοντας την περιοχή στην Ιορδανία και αντίστοιχα χαρίζοντας τη Λωρίδα της Γάζας στην Αίγυπτο. Αυτές οι “λύσεις” είχαν πιθανότητες επιτυχίας αν οι Παλαιστίνιοι είχαν σκύψει το κεφάλι και τα καθεστώτα μπορούσαν να αντέξουν το τράνταγμα. Σήμερα, ο Μουμπάρακ φοβάται περισσότερο από κάθε άλλον τι θα σήμαινε ενάμισυ εκατομμύριο ριζοσπαστικοποιημένοι Παλαιστίνιοι να περάσουν στην ευθύνη της Αιγύπτου.
Η αδυναμία όλων των καθεστώτων να κρατήσουν τα πράγματα στο συνηθισμένο τους ρυθμό πολλαπλασιάζεται χάρη στην οικονομική κρίση. Οι πιο αδύναμες και εύθραυστες οικονομίες της περιοχής ήδη βρίσκονται σε βαθιά προβλήματα. Ομως, η κρίση χτύπησε έντονα και τα μεγάλα κέντρα του Κόλπου. Η λίστα των οικοδομικών προγραμμάτων που πάγωσαν μέσα στο 2008 στα Εμιράτα προκαλεί ίλιγγο. Στην περιοχή του πλανήτη όπου υπήρχε η μεγαλύτερη συγκέντρωση γερανών για οικοδομές και ετοιμάζονταν οι ψηλότεροι ουρανοξύστες του κόσμου, το τέλος της κούρσας του πετρελαίου και η παγκόσμια κρίση προκάλεσαν απότομη προσγείωση. Τα αμοιβαία κεφάλαια του Αμπου Ντάμπι, του μεγαλύτερου εμιράτου, ήταν επενδεδυμένα σε μεγάλο βαθμό στη Citigroup, της οποίας η μετοχή κατέρρευσε.9 Ο όγκος των κεφαλαίων από 480 δισεκατομμύρια δολάρια που δηλώνονταν πέρσι, σήμερα βρίσκονται στα 300 δισεκατομμύρια, έχοντας χάσει σχεδόν 40% της αξίας τους. Μια σειρά σκάνδαλα έχουν ξεσπάσει γύρω από μέλη των βασιλικών οικογενειών που μέχρι πρόσφατα ήταν οι “εγκέφαλοι” των ευκαιριών της νέας οικονομίας. Οι επιπτώσεις είναι πολλαπλές. Πτυχιούχοι και επαγγελματίες από τις μη πετρελαιοπαραγωγές χώρες αναγκάζονται να γυρίσουν πίσω, χάνοντας το σταθερό εισόδημα που συντηρούσε τις οικογένειές τους και έδινε ελπίδα για κοινωνική ανάδυση. Ξεσπάνε ανεξέλεγκτοι αγώνες της εργατικής τάξης που είναι κυρίως μετανάστες από χώρες της Ανατολικής Ασίας. Ομως, παράλληλα, πλήττεται απότομα και το κύρος των βασιλιάδων, των πριγκίπων και των εμίρηδων, μαζί με την ικανότητά τους να διατηρούν εξαγορασμένο ένα τμήμα της μεσαίας τάξης της ντόπιας κοινωνίας.
Το Ισραήλ χωρίς στρατηγική
Το Ισραήλ είναι ένα κράτος που ιδρύθηκε για να κρατάει σταθερή την ισορροπία των καθεστώτων στη Μέση Ανατολή, υπό την απειλή της στρατιωτικής του μηχανής, έτσι ώστε να μένει ανέπαφος ο έλεγχος των ιμπεριαλιστών πάνω στο πετρέλαιο. Για να το καταφέρει αυτό, χρειάζεται να καταστέλλει διαρκώς τους Παλαιστίνιους. Πάντα υπήρχε αντίφαση ανάμεσα στα δύο αυτά “καθήκοντα” του Ισραήλ, αλλά σήμερα η ένταση φτάνει στα όριά της. Κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι τα καθεστώτα θα μείνουν ανέπαφα και ούτε οι Παλαιστίνιοι μπορούν να ελέγχονται όπως πριν. Η αποτυχία της στρατηγικής του Ισραήλ εκφράστηκε και μέσω της κρίσης με παραδοσιακότερους συμμάχους, όπως η Τουρκία. Ο Ερντογάν έκανε μια εντυπωσιακή επίθεση στον Σιμόν Πέρες στη Σύνοδο του Νταβός κατηγορώντας το Ισραήλ για σφαγή στη Γάζα και υπήρξε ο μοναδικός ηγέτης χώρας συμμάχου του Ισραήλ που δήλωσε ανοιχτά την πρόθεσή του να συνομιλεί με την ηγεσία της Χαμάς. Η κόντρα έφτασε σε τέτοιο σημείο που το κύριο άρθρο της ισραηλινής εφημερίδας Jerusalem Post στις 5 Γενάρη καλούσε την όποια κυβέρνηση σχηματιζόταν μετά τις εκλογές να ανακαλέσει τον πρέσβη από την Αγκυρα.
Τα αποτελέσματα των ισραηλινών εκλογών μετά τον πόλεμο της Γάζας καταγράφουν αλλά και ενισχύουν αυτό το αδιέξοδο της σιωνιστικής στρατηγικής. Ολόκληρο το πολιτικό σκηνικό στράφηκε στα ακροδεξιά, όσο μπορεί κανείς να εφαρμόσει τέτοιες παραδοσιακές πολιτικές ετικέτες σε μια χώρα όπως το Ισραήλ. Νικητής των εκλογών αναδείχθηκε το Λικούντ, το οποίο ανοιχτά αρνείται ακόμη και τη λύση των δύο κρατών. Στις εσωκομματικές εκλογές για τις υποψηφιότητες, πλειοψήφησαν εγκληματίες πολέμου που είχαν για πολιτικά τους παράσημα, τα βασανιστήρια που έχουν διαπράξει κατά Παλαιστίνιων. Ρυθμιστής των ισορροπιών έγινε το πλέον ακροδεξιό κόμμα Γισραέλ Μπεϊτένου του Αμπιντορ Λίμπερμαν, ο οποίος έχει ζητήσει την εκτέλεση των αράβων εκλεγμένων στην ισραηλινή Βουλή. Ενισχυμένα βγήκαν και τα φανατικά θρησκευτικά κόμματα. Το πολιτικό σκηνικό του Ισραήλ κυριαρχείται πλέον από έναν σιωνισμό της παράδοσης Γιαμποντίνσκι, ο οποίος οραματιζόταν μια Παλαιστίνη χωρίς ούτε έναν Παλαιστίνιο. Ο Λίμπερμαν ετοιμάζεται για υπουργός Εξωτερικών. Ο Νετανιάχου απειλεί ότι θα επιστρέψει στην τακτική των στοχευμένων δολοφονιών κατά των ηγετών της Χαμάς. Ολα αυτά είναι απόδειξη της μέχρι στιγμής αποτυχίας. Η κλιμάκωση της ισραηλινής βαρβαρότητας θα εντείνει αντί να περιορίσει τις ανατροπές που έφερε ο πρόσφατος πόλεμος.
Αλληλεγγύη στην Αντίσταση
Η αλλαγή σελίδας στις ισορροπίες της Μέσης Ανατολής είχε ήδη τις επιπτώσεις της στο αντιπολεμικό κίνημα και στο κίνημα αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη. Ισως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Γαλλία. Στη διάρκεια της 2ης Ιντιφάντα από το 2000 και μετά, όπως και στους πολέμους του Αφγανιστάν και Ιράκ, το κίνημα της Γαλλίας είχε δυσκολίες να αντιμετωπίσει τις δεξιές πιέσεις σχετικά με το ριζοσπαστικό Ισλάμ και τις συκοφαντίες περί αντισημιτισμού. Οι διαδηλώσεις για την Παλαιστίνη παρέμεναν μικρές. Αυτή τη φορά, οι διαδηλωτές στο Παρίσι υπολογίζονται από 100 εώς 200 χιλιάδες. Η εφημερίδα Le Monde εκτιμά ότι η αλλαγή οφείλεται και στο κλίμα που έχει διαμορφωθεί στα παρισινά προάστια μετά την εξέγερση, όμως και στην απώλεια της ιδεολογικής υπεροχής από πλευράς Ισραήλ.10
Στην Αγγλία, το κίνημα υπέρ της Παλαιστίνης εκφράστηκε με εκρηκτικό τρόπο, με καταλήψεις σε μια σειρά Πανεπιστήμια, οι οποίες μετατράπηκαν σε κέντρα εκδηλώσεων και ενημέρωσης που θύμισαν το '68. Τέτοιες δράσεις δεν είχαν καταφέρει να οργανωθούν ούτε σε αγώνες όπως για τα δίδακτρα στα Πανεπιστήμια κι όμως τώρα το αντιπολεμικό κίνημα τόσων ετών έδειξε ότι έχει διαμορφωθεί μια γενιά ακτιβιστών αποφασισμένων για μάχη.
Τα προχωρήματα καταγράφηκαν και στην Ελλάδα, με τις αλλεπάλληλες διαδηλώσεις που οργανώθηκαν στη διάρκεια του πολέμου, όχι μόνο στην Αθήνα αλλά και σε άλλες πόλεις. Δεν ήταν οι “παραδοσιακές” διαδηλώσεις για την Παλαιστίνη, διότι και η πρεσβεία αλλά και άλλες πιο συντηρητικές πτέρυγες των Παλαιστίνιων ξεκινούσαν μουδιασμένα την αντιμετώπιση του πολέμου. Η κοινοβουλευτική Αριστερά, ΚΚΕ και ΣΥΡΙΖΑ ακολούθησαν αυτό το μούδιασμα, όμως αυτό δεν μπορούσε να σταματήσει το κίνημα. Οι ριζοσπαστικοποιημένοι Αραβες και άλλοι μετανάστες είναι πλέον πάρα πολλοί και έμπειροι για να μπορούν να περιοριστούν από τις επιλογές της παλαιστινιακής πρεσβείας ή των ρεφορμιστών.
Η Συμμαχία Σταματήστε τον Πόλεμο και η αντικαπιταλιστική Αριστερά βοήθησαν αυτό τον κόσμο να εκφραστεί και πήραν στους ώμους τους την κινητοποίηση για τη Γάζα. Το κατέβασμα της ισραηλινής σημαίας από τον σύρο μετανάστη Χασάν αλ-Τζούμα Ιμπραχίμ ήταν η μεγαλύτερη απόδειξη για την οργή των Αράβων. Η κινητοποίηση στο λιμάνι του Αστακού ήταν αντίστοιχα η μεγαλύτερη απόδειξη για τη θέληση του κινήματος συνολικά να αντισταθεί. Η είδηση ότι από ελληνικό λιμάνι φορτώνονται όπλα που κατευθύνονταν ενάντια στη Γάζα ξεσήκωσε την τοπική κοινωνία και η πετυχημένη διαδήλωση αποκλεισμού του Αστακού έγινε σύμβολο για όλο τον αραβικό κόσμο.
Η συνέχεια είναι μπροστά μας. Η αλλαγή σελίδας που περιγράψαμε μόλις ξεκίνησε και θα έχει πολλές διακυμάνσεις. Το Ισραήλ θα ξαναεπιχειρήσει με διάφορους τρόπους να τσακίσει την Αντίσταση. Οι κυβερνήσεις που στήριξαν το πρόσφατο μακελειό και είναι έτοιμες να στηρίξουν και το επόμενο χρειάζεται να το πληρώσουν. Η κυβέρνηση του Καραμανλή έδωσε με πολύ βρόμικο τρόπο βοήθεια στο Ισραήλ. Η Ντόρα Μπακογιάννη είναι ανοιχτή φίλη των σιωνιστών. Ο Σαμαράς που σήμερα είναι ξανά στην κυβέρνηση, ως υπουργός του πατέρα της Ντόρας, του Μητσοτάκη, το 1990, ήταν αυτός που αναγνώρισε για πρώτη φορά το Ισραήλ.
Από τη μεριά του αντιπολεμικού κινήματος βάζουμε μπρος να ανατρέψουμε όλα τα “κεκτημένα” του Ισραήλ. Αντιμετωπίζουμε το Ισραήλ ως κράτος-απαρτχάιντ και κράτος-τρομοκράτη και διεκδικούμε να σταματήσουν κάθε είδους σχέσεις με αυτό το κράτος, διπλωματικές, οικονομικές ακόμη και πολιτιστικές, αθλητικές και ακαδημαϊκές. Απομονώνουμε το Ισραήλ την ίδια στιγμή που δίνουμε όλη μας τη στήριξη στην παλαιστινιακή Αντίσταση, δίνοντας μάχη ενάντια σε κάθε συκοφαντία. Οι Παλαιστίνιοι έχουν κάθε δικαίωμα να αντιστέκονται με όποιον τρόπο και όποια ηγεσία επιλέγουν. Αυτές τις μάχες τις δίνουμε όχι απλώς ως καθήκον αλληλεγγύης, αλλά γιατί μαζί με τους Παλαιστίνιους δίνουμε έναν κοινό αγώνα. Το παλαιστινιακό κίνημα μετατρέπεται περισσότερο από ποτέ σε κλειδί για την ανατροπή των ισορροπιών όλης της Μέσης Ανατολής, απελευθερώνοντας δυνάμεις για περισσότερη δημοκρατία και περισσότερη δικαιοσύνη.
1. Οι αναφορές από την εφημερίδα Weekly Ahram 5-11 Μαρτη.
2. Βλέπε Εργατική Αλληλεγγύη #808, 12 Μάρτη 2008, σ. 12. Τα στοιχεία ήταν από τις αποκαλύψεις του περιοδικού Vanity Fair, τεύχος Απρίλη 2008.
3. “Out of the Rubble”, The National, 23 Γενάρη 2009
4. “Fatah and Hamas: Heading for a Showdown in Lebanon”, περιοδικό Time, 26 Φεβρουαρίου 2009
5. Βλέπε συνέντευξη με την Χανάν Αρούρι, Παλαιστίνια από τη Ραμάλλα, στην Εργατική Αλληλεγγύη #851, 28 Γενάρη 2009, σελ. 9
6. Το τέλος της λύσης των δύο κρατών, δηλαδή του συμβιβασμού των Παλαιστίνιων, ανησυχεί όλους τους φίλους του Ισραήλ. Για παράδειγμα το άρθρο “Crisis Imperils 2-State Plan, Shifting a Balance”, New York Times, 11 Γενάρη 2009.
7. “Saudi patience running out”, Financial Times, 22 Ιανουαρίου 2009
8. “Moderate Arab States Feel Popular Anger”, New York Times, 30 Δεκέμβρη 2008
9. “Saudi Prince Humbled by Citigroup”, New York Times, 27 Φλεβάρη 2009
10. “L'émotion suscitée par la guerre à Gaza provoque une forte mobilisation”, Le Monde, 9 Γενάρη