Άρθρο
Ιράν: κάτω τα χέρια

Εξώφυλλο του τευχους 57

Οι πολεμικές απειλές των ΗΠΑ κατά του Ιράν κλιμακώνονται με γοργούς ρυθμούς. Ο Νίκος Λούντος αναλύει τις εξελίξεις και τονίζει πόσο επείγον είναι να δράσει το αντιπολεμικό κίνημα.

Το τελεσίγραφο που έστειλε στις 28 Μάρτη το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ στο Ιράν βάζει το αντιπολεμικό κίνημα μπροστά στο καθήκον να οργανώσει την αντίσταση στο νέο πόλεμο. Τα ψέματα που χρησιμοποιεί η Κοντολίζα Ράις εναντίον του Ιράν θυμίζουν την παράσταση που έδωσε ο Κόλιν Πάουελ στον ΟΗΕ λίγο πριν την εισβολή του 2003. Ομως ούτε τα εξόφθαλμα ψέματα ούτε το γεγονός ότι οι ΗΠΑ βρίσκονται σε χειρότερη θέση σήμερα να ξεκινήσουν μια επίθεση πρέπει να μας καθησυχάσουν. Η προοπτική του πολέμου είναι πραγματική κάτι που φαίνεται όλο και πιο καθαρά από τις προετοιμασίες που εξελίσσονται.

Το τελεσίγραφο του ΟΗΕ είναι η ανοιχτά διατυπωμένη απειλή, όμως έχουν προηγηθεί και άλλες κινήσεις. Στις 22 Μάρτη, οι Τάιμς του Λονδίνου δημοσίευσαν μια επιστολή που διέρρευσε. Αποστολέας ήταν ο άνθρωπος της Βρετανίας στο Ιράν, Τζον Σάουερς και αποδέκτες διπλωμάτες των ΗΠΑ, της Γαλλίας και της Γερμανίας. Ο Σάουερς έδινε τη «γραμμή» που θα ακολουθήσουν στο Συμβούλιο Ασφαλείας σε σχέση με τα πυρηνικά του Ιράν. Η λογική είναι ότι πρέπει όλοι να αποδεχθούν πως τα πυρηνικά του Ιράν είναι ζήτημα απειλής της παγκόσμιας ειρήνης. Ετσι θέλουν να αποφύγουν το βασικό «πρόβλημα», ότι το Ιράν έχει υπογράψει την ΝΡΤ (τη συνθήκη για τη μη-διασπορά των πυρηνικών) κι έτσι η ανάπτυξη εγκαταστάσεων πυρηνικής ενέργειας είναι νόμιμη. Δηλαδή θέλουν να πετάξουν έμμεσα το Ιράν εκτός νομιμότητας για να μπορούν όποτε θελήσουν να έχουν το πεδίο ανοιχτό για πόλεμο.

Ο πόλεμος, όπως και με το Ιράκ, θα παρουσιαστεί ως αντιμετώπιση μιας σοβαρής απειλής για την παγκόσμια ειρήνη. Το χρονοδιάγραμμα όπως το διατυπώνει ο Σάουερς στην επιστολή του λέει: Ιο ψήφισμα τέλη Μάρτη (κάτι που ήδη έγινε), 2ο ψήφισμα στις αρχές Μάη που θα μετατρέπει την εγκατάλειψη του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν από εθελοντική σε υποχρεωτική. Επίσης λέει πως η περίοδος Μάη, Ιούνη καθώς η Ρωσία θα ετοιμάζεται για τη φιλοξενία της Συνόδου των οχτώ πλουσιότερων χωρών G8 στην Πετρούπολη, θα είναι η καταλληλότερη για να ασκηθούν πιέσεις πάνω της ώστε να δώσει το ΟΚ. Η σύνοδος των Υπουργών Εξωτερικών των G8 ορίζεται ως σημαντικό ραντεβού.

Παράλληλα με αυτές τις «διπλωματικές» κινήσεις, οι απειλές κατά του Ιράν διατυπώθηκαν στο νέο «Δόγμα Στρατιωτικών Επιχειρήσεων» και την «Εθνική Στρατηγική Ασφάλειας» των ΗΠΑ που δημοσιεύτηκαν στα μέσα Μάρτη. Στο τελευταίο Συνέδριο της AIPAC, του μεγαλύτερου αμερικάνικου λόμπι υπέρ της στενής σχέσης ΗΠΑ-Ισραήλ, ο αντιπρόεδρος Ντικ Τοένι και ο πρέσβης των ΗΠΑ στον ΟΗΕ, Τζον Μπόλτον απείλησαν το Ιράν με «απτές και οδυνηρές συνέπειες» καθώς θα χρησιμοποιηθούν «όλα τα μέσα που έχουμε στη διάθεση μας».

Στον αμερικάνικο Τύπο κάνουν ήδη την εμφάνιση τους τα διαφορετικά πολεμικά σενάρια που διαμορφώνονται στο Πεντάγωνο. Σε πολλά από αυτά περιλαμβάνονται επιθέσεις και με συμβατικά και με πυρηνικά όπλα. Μέσα στο Ιράν εντοπίζονται 450 καταμετρημένοι στόχοι, κάποιοι από αυτούς είναι τα προστατευμένα εργαστήρια παραγωγής πυρηνικής ενέργειας τα οποία μπορούν να πληγούν μόνο με πυρηνικά όπλα. Ο καθηγητής Σπουδών Ειρήνης στο πανεπιστήμιο του Μπράντφορντ, Πολ Ρότζερς έχει δημοσιεύσει έρευνα για την πιθανότητα χτυπήματος στο Ιράν. Εκτιμά ότι μια μεγάλη αμερικάνικη επίθεση θα στοιχίσει τη ζωή άμεσα σε 10 χιλιάδες ανθρώπους και θα οδηγήσει σε γενίκευση του πολέμου στη Μέση Ανατολή, θεωρεί πως ο πόλεμος θα περιλαμβάνει μια αιφνιδιαστική επίθεση κατά στόχων μέσα σε κατοικημένες περιοχές, με πολλούς Ιρανούς αδύναμους να προστατεύσουν τον εαυτό τους.

Μέσα σε διάστημα ενός μήνα η κατάσταση θα βρίσκεται σε πολύ επικίνδυνο σημείο. Μπορεί να μετατραπεί σε μακρόχρονη σύγκρουση που θα περιλάβει και άλλες χώρες της περιοχής, η πρόσβαση στον Περσικό Κόλπο θα κλείσει για αρκετό καιρό και οι τιμές του πετρελαίου θα εκτοξευθούν ακόμη περισσότερο. Σίγουρα στον πόλεμο θα εμπλακεί το Ιράκ, το Ισραήλ και ο Λίβανος, όμως μπορεί να μπουν και άλλες χώρες του Κόλπου. Αυτό σημαίνει ότι οι 10 χιλιάδες νεκροί της πρώτης φάσης του πολέμου μπορούν να πολλαπλασιαστούν ανάλογα με την κατεύθυνση που θα πάρει η συνέχεια.

Παράλληλα με τις πολεμικές και διπλωματικές προετοιμασίες του πολέμου, εξελίσσονται και οι υπόγειες προσπάθειες της αμερικάνικης πολιτικής να σπείρουν διχόνοια στο Ιράν. Ενας τρόπος είναι οι βόμβες που σκάνε στο Χουζεστάν, μία από τις επαρχίες του Ιράν που συνορεύει με το Ιράκ και έχει αραβικό πληθυσμό. Οι βόμβες έχουν σα στόχο άμαχους Αραβες με την ελπίδα ότι ο τοπικός πληθυσμός θα θεωρήσει υπεύθυνη την κυβέρνηση του Ιράν και θα εξεγερθεί εναντίον της.

Αλλος τρόπος παρέμβασης στα εσωτερικά του Ιράν είναι η χρηματοδότηση της αντιπολίτευσης. Η Κοντολίζα Ράις διαθέτει μέσα στο 2006, 75 εκατομμύρια δολάρια για αυτό το σκοπό. Αποδέκτες της βοήθειας είναι δυνάμεις όπως το Κουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα, το οποίο υποστηρίζει την κατοχή στο Ιράκ, αλλά και οι απόγονοι και υπερασπιστές της μοναρχίας στο Ιράν που ελπίζουν σε παλινόρθωση του Σάχη με τη βοήθεια των ΗΠΑ.

Δύο αμερικάνικα λόμπι έχουν αναλάβει την οργάνωση της αντιπολίτευσης. Ενα που σχετίζεται με τον Πήτερ Ακερμαν, του «ιδρύματος Οίκος Ελευθερίας» και το Κέντρο Στοιχειοθέτησης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Ιράν. Και τα δύο λόμπι έχουν χρηματοδότηση εκατοντάδων χιλιάδων δολαρίων και έχουν στήσει μηχανισμούς με έδρα το Ντουμπάι, στον Περσικό Κόλπο.

Οι προσπάθειες τους είναι τόσο σιχαμερές όσο ήταν και πριν τον πόλεμο στο Ιράκ, τότε που είχαν αναδείξει απατεώνες όπως τον Αχμέντ Τσαλαμπί και πρώην πρωτοπαλίκαρα του Σαντάμ Χουσεϊν όπως τον Ιγιάντ Αλάουϊ, σαν την ελπίδα του ιρακινού λαού. Είναι όμως εξίσου αξιοθρήνητες προσπάθειες.

Ομως όσο και να προσπαθούν, οι «αντικαθεστωτικοί» που μαζεύονται στο Ντουμπάι, λίγη σχέση έχουν με το δημοκρατικό κίνημα του Ιράν. «Το Ντουμπάι έχει γεμίσει με ιρανούς πράκτορες. Κάθε αργόσχολος Ιρανός που φοράει Γκούτσι δηλώνει ότι είναι με τη δημοκρατία» όπως εξηγεί στους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, ο Ρέι Τάκεϊ, αμερικάνος αναλυτής στο Συμβούλιο Διεθνών Σχέσεων. Οι περισσότερες οργανώσεις μειονοτήτων αλλά και πολιτικής αντιπολίτευσης στο Ιράν έχουν αρνηθεί να συνεργαστούν με τα αμερικάνικα λόμπι.

Αντί να βοηθήσει την πραγματική δημοκρατική αντιπολίτευση, η αμερικάνικη παρέμβαση την εμποδίζει. Οταν τα λόμπι του Ντουμπάι διατείνονται ότι θέλουν να εκπαιδεύσουν την αντιπολίτευση στη «χρήση μεθόδων μη-βίαιης αντίστασης, όπως μποϊκοτάζ, μαζικές διαδηλώσεις, αποκλεισμούς, απεργίες και πολιτική ανυπακοή για να απονομιμοποιήσουν τους αυταρχικούς ηγέτες», αυτό που καταφέρνουν είναι να κάνουν το φοιτητικό, το εργατικό και το δημοκρατικό κίνημα μέσα στο Ιράν πιο εύκολο στόχο για το καθεστώς. Οποιος διαδηλώνει και απεργεί στο Ιράν μπορεί να στιγματιστεί ως πράκτορας των ΗΠΑ.

Αντίθετα με την περιγραφή που θέλει το Ιράν ένα «θεοκρατικό» μεσαιωνικό καθεστώς, η ιρανική κοινωνία είναι πολύ σύγχρονη, με ένα πλούτο κινημάτων που έχουν πολλές εμπειρίες και δε χρειάζονται μαθήματα. Το 1978-79 η μοναρχία ανατράπηκε με επανάσταση, στην οποία η αριστερά έπαιξε βασικό ρόλο. Μαζί με τη νεολαία στα Πανεπιστήμια, στην πρώτη γραμμή του αγώνα ήταν η εργατική τάξη που έφτασε σε πολύ προχωρημένες μορφές αυτοοργάνωσης, φτιάχνοντας συμβούλια μέσα στους εργατικούς χώρους, τα σόρας.

Η επανάσταση ηττήθηκε όταν το πάνω χέρι στις εξελίξεις πήραν τα μεσαία στρώματα με επικεφαλής τους κληρικούς και τον Χομεϊνί. θέλανε να σταματήσουν την εργατική και φοιτητική έκρηξη, όμως κατάφεραν να το κάνουν μόνο προβάλλοντας τους εαυτούς τους ως συνεπείς αντι-ιμπεριαλιστές, οργανώνοντας ακόμη και την κατάληψη της αμερικάνικης πρεσβείας στην Τεχεράνη.

Με αυτήν την κληρονομιά, το καθεστώς που προέκυψε μετά το '79 ήταν συνεχώς αναγκασμένο να κάνει παραχωρήσεις στους εργάτες.

Η δεκαετία του '90 είδε το δυνάμωμα του κινήματος για δημοκρατικά δικαιώματα στο Ιράν. Φοιτήτριες και φοιτητές, εργάτριες και εργάτες με τους αγώνες τους κατάφεραν να προκαλέσουν ρήγματα στο καθεστώς. Τμήματα της ιρανικής άρχουσας τάξης, όπως ο προηγούμενος πρόεδρος Χαταμί, προσπάθησαν να αναδειχθούν ως πολιτικοί εκφραστές του δημοκρατικού κινήματος. Αυτό που έκαναν στην πράξη ήταν περισσότερα ανοίγματα στην ελεύθερη αγορά που έκαναν τους φτωχούς φτωχότερους.

Ο Αχμαντινετζάντ εκλέχτηκε πέρσι πρόεδρος, με καθολικές εκλογές, πατώντας στο μίσος των φτωχών ενάντια στην ελίτ των νεόπλουτων και των νεοφιλελεύθερων. Υποσχέθηκε ότι τα έσοδα από το πετρέλαιο θα αρχίσουν να κατευθύνονται και σε αυτούς που τα έχουν ανάγκη. Η ρητορική έχει μεγάλη απόσταση από την πράξη και πρόσφατα κατέστειλε με πολλή βία μία πετυχημένη απεργία των εργαζόμενων στα αστικά λεωφορεία της Τεχεράνης. Σε μια τέτοια πραγματική πολιτική σκηνή είναι μεγάλη αυταπάτη να νομίζει κανείς ότι μπορεί να παρέμβει με μαριονέτες που στήνει στο γειτονικό Ντουμπάι. Πόσο μάλλον όταν αυτή η παρέμβαση και οι αμερικάνικες απειλές επιτρέπουν στον Αχμαντινετζάντ να μπορεί να παίζει περισσότερο το χαρτί του εθνικισμού.

Οσο κι αν οι σχεδιασμοί των ΗΠΑ είναι γεμάτοι προβλήματα, οι απειλές κατά του Ιράν είναι πραγματικές. Το Ιράν βρισκόταν στη λίστα των στόχων των ΗΠΑ, στο λεγόμενο «άξονα του κακού» πριν από τον πόλεμο στο Ιράκ.

Πέρα από τα γνωστά προσχήματα, οι απειλές κατά του Ιράν εντάσσονται στην ίδια βασική λογική του δόγματος για «ένα νέο αμερικάνικο αιώνα». Το ιρανικό καθεστώς είναι μια τοπική δύναμη έξω από τον αμερικάνικο έλεγχο. Μπορεί να παίζει αυτόνομο ρόλο στις τοπικές ισορροπίες ενώ είναι ταυτόχρονα πιθανός σύμμαχος για μια μεγάλη δύναμη που θα θελήσει να ανταγωνιστεί τις ΗΠΑ. Για παράδειγμα, το 2000 η Χεζμπσλάχ κατάφερε να οδηγήσει τον ισραηλινό στρατό σε αποχώρηση από το νότιο Λίβανο, έχοντας στρατιωτική υποστήριξη από το Ιράν. Σήμερα η κυβέρνηση της Χαμάς στην Παλαιστινιακή Αρχή μπορεί να ελπίζει ότι το Ιράν θα σύρει το χορό της οικονομικής βοήθειας.

Μια ανατροπή του καθεστώτος του Ιράν από τις ΗΠΑ μπορεί να δώσει ακόμη μεγαλύτερο «αέρα» στο Ισραήλ, θα αδυνάτιζε ολοκληρωτικά τη Συρία και θα επέτρεπε στα φιλοαμερικάνικα αραβικά καθεστώτα να τσακίσουν την οποιαδήποτε εσωτερική αντιπολίτευση υπό το φόβο των «αρνητικών συσχετισμών». Ενα φιλοαμερικάνικο καθεστώς στο Ιράν θα μπορούσε να ανοίξει την πρόσβαση προς τα τεράστια πετρελαϊκά κοιτάσματα στους αμερικάνικους κολοσσούς που βρίσκονται έξω από την ιρανική «πίτα».

Η Αντίσταση στο Ιράκ έχει βάλει σοβαρά εμπόδια στα σχέδια των νεοσυντηρητικών του Μπους. Ονειρεύονταν μια γρήγορη αλλαγή καθεστώτος, χρησιμοποιώντας ένα μικρό μέρος του αμερικάνικου στρατού, η οποία θα προκαλούσε ντόμινο ανατροπών σε όλα τα καθεστώτα της περιοχής. Το σενάριο αυτό δεν υλοποιήθηκε στο παραμικρό. Ο αμερικάνικος στρατός βρίσκεται παγιδευμένος στο Ιράκ και το Αφγανιστάν. Δεν έχουν τις δυνάμεις για να κάνουν χερσαία επέμβαση στο Ιράν. Ομως αυτό δε σημαίνει ότι θα τα παρατήσουν, γι1 αυτό προσανατολίζονται στη στρατηγική των αεροπορικών βομβαρδισμών.

Η κατάσταση στο Ιράκ τους βάζει νέες πιέσεις. Ενας λόγος επίθεσης στο Ιράν είναι να τους βοηθήσει να ξεφύγουν από το αδιέξοδο του Ιράκ. Είναι λάθος να υποτιμηθεί αυτή η λογική ως σκέτη «παράνοια» του Μπους. Καθώς το Ιράκ αποδεικνύει τα όρια της αμερικάνικης δύναμης, οι ΗΠΑ χρειάζονται έναν τρόπο να δείξουν ότι μπορούν να χρησιμοποιούν την υπεροπλία τους όταν χρειαστεί. Ενα τραυματισμένο Ιράν θα μπορεί να θυμίζει σε όλους ποιος έχει το πάνω χέρι, άσχετα αν στο Ιράκ πασχίζουν να φέρουν την πολυπόθητη «σταθερότητα».

Αυτή η προσπάθεια σταθεροποίησης του Ιράκ, ελπίζουν επίσης ότι θα ενισχυθεί αν το Ιράν χάσει τη δύναμη να παρεμβαίνει στα εσωτερικά του Ιράκ. Κάποιες από τις δυνάμεις των σιιτικών κομμάτων που συνεργάζονται με την κατοχή έχουν τη στήριξη του Ιράν. Αν αυτή εκλείψει οι αμερικάνοι θα μπορούν να καθορίζουν περισσότερο ανενόχλητοι τις εξελίξεις. Η παρέμβαση του Ιράν στα εσωτερικά του Ιράκ διατυπώθηκε ως αιτία πολέμου επίσημα από τον Μπους στις 13 Μάρτη: «Οι συμμαχικές δυνάμεις έχουν βρει εκρηκτικούς μηχανισμούς και εξαρτήματα, τα οποία έχουν σίγουρα κατασκευαστεί στο Ιράν. Τέτοιες πράξεις, σε συνδυασμό με την υποστήριξη του Ιράν προς την τρομοκρατία και την προσπάθεια του να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, όλο και περισσότερο απομονώνουν το Ιράν, και η Αμερική θα συνεχίσει να κινητοποιεί όλον τον κόσμο ώστε να αντιμετωπιστούν οι απειλές».

Το αντιπολεμικό κίνημα, συνεπώς, έχει μπροστά του μια μεγάλη πρόκληση. Να μπει φραγμός σε έναν νέο πόλεμο κατά του Ιράν. Και πρώτο καθήκον είναι να ξεσκεπάσει τα ψέματα.

Το Ιράν δεν έχει πυρηνικά όπλα, ούτε διακηρύσσει ότι θέλει να αποκτήσει. Ο Αχμαντινετζάντ στην ομιλία ορκομωσίας του δήλωσε πως το Ιράν δε θα αποκτήσει πυρηνικά. Το Ιράν είναι μέλος της ΝΡΤ, της Συμφωνίας για τη μη-διασπορά πυρηνικών, αντίθετα με το Ισραήλ, το Πακιστάν και την Ινδία, τρεις χώρες που παίρνουν στρατιωτική βοήθεια από τις ΗΠΑ. Και βέβαια οι ΗΠΑ έχουν το μεγαλύτερο πυρηνικό οπλοστάσιο στον κόσμο, ικανό να ανατινάξει πολλές φορές ολόκληρο τον πλανήτη. Ο Αχμαντινετζάντ σίγουρα δεν είναι πιο «τρελός» από τον Μπους. Ακόμη κι αν το Ιράν λέει ψέματα και προσπαθεί να αποκτήσει πυρηνικά, κάτι τέτοιο θα χρειαζόταν μια δεκαετία. Για να κάνει εμπλουτισμό ουρανίου ώστε να αποκτήσει βόμβα, χρειάζεται 16.000 φυγοκεντρωτές, ο καθένας τους έχει μέγεθος ενός ψυγείου. Αυτή τη στιγμή έχει 164 και έχει ανοιχτά τα εργαστήρια του στους επιθεωρητές πυρηνικών. Στην προσπάθεια του να αποκλιμακώσει την ένταση και να πείσει πως αναπτύσσει πυρηνική ενέργεια μόνο για εξηλεκτρισμό δεσμεύτηκε να μην κατασκευάσει περισσότερους από 3.000.

Σε στρατιωτικό επίπεδο οι ΗΠΑ βρίσκονται σε χειρότερη κατάσταση απ1 ότι το 2003. Το ίδιο ισχύει και σε πολιτικό επίπεδο. Το αντιπολεμικό κίνημα παγκόσμια και μέσα στις ΗΠΑ έχει καταφέρει να κάνει την κυβέρνηση Μπους, κυβέρνηση μικρής μειοψηφίας και να καταδικάσει τον πόλεμο στη συνείδηση της πλειοψηφίας. Σε διπλωματικό επίπεδο, όμως, φαίνεται πως η Κοντολίζα Ράις τα έχει καταφέρει καλύτερα από τον Πάουελ. Οι ΗΠΑ έχουν πράσινο φως για "συμμόρφωση" του Ιράν από Βρετανία, Γερμανία, Γαλλία. Με αυτό το πλεονέκτημα πιστεύουν ότι θα φέρουν τουλάχιστον σε ουδέτερη θέση τη Ρωσία και την Κίνα.

Η κυβέρνηση Καραμανλή και ιδιαίτερα η Ντόρα Μπακογιάννη παίζουν ρόλο στην προετοιμασία του πολέμου κατά του Ιράν. Η συνάντηση Κοντολίζας Ράις -Μπακογιάννη στην Ουάσινγκτον έγινε λίγες μέρες πριν ο έλληνας πρέσβης στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ δώσει και ελληνική σφραγίδα στο ψήφισμα-απειλή κατά του λαού του Ιράν. Ολα δείχνουν πως Καραμανλής και Μπακογιάννη είναι έτοιμοι για ακόμη πιο βαθειά εμπλοκή στον πόλεμο. Ελπίζουν ότι θα αρπάξουν κανένα κόκκαλο στη μοιρασιά. Η πλειοψηφία του κόσμου στην Ελλάδα βρίσκεται στο απέναντι στρατόπεδο. Παλεύει για να μην ξεκινήσει νέος πόλεμος στο Ιράν. Το Σάββατο 6 Μάη, στην καρδιά της διοργάνωσης του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Φόρουμ στην Αθήνα, θα έχουμε ένα μεγάλο αντιπολεμικό συλλαλητήριο. Αυτή η θέληση της πλειοψηφίας πρέπει να εκφραστεί στους δρόμους, με τον πιο μαζικό τρόπο. Οι δυνάμεις της ειρήνης έχουν την ευκαιρία να βάλουν τη σφραγίδα τους πριν από τις δυνάμεις του πολέμου.