Άρθρο
Η Σαουδική Αραβία σε αναταραχή

Διαδηλωτές της «Αραβικής Άνοιξης» στη Σαουδική Αραβία.

Η χώρα-κάστρο της συντήρησης στον Αραβικό κόσμο συγκλονίζεται από απόπειρες «εκσυγχρονισμού» και αναβάθμισης του ρόλου της στη Μέση Ανατολή, όπως εξηγεί ο Νίκος Λούντος. 

Μια από τις πιο τρανταχτές ενδείξεις των αλλαγών που εξελίσσονται στην παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων είναι η μετατροπή της Σαουδικής Αραβίας σε παράγοντα αστάθειας. Ανελέητος πόλεμος στην Υεμένη, αποκλεισμός στο Κατάρ, απόπειρα πραξικοπήματος στο Λίβανο, διαρκή εμπόδια στην οποιαδήποτε ομαλοποίηση των σχέσεων της Δύσης με το Ιράν, βρόμικη ανάμειξη στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας, παιχνίδια με το κουρδικό στο Ιράκ, πιέσεις στην Παλαιστινιακή αρχή είναι μόνο μερικές από τις παρεμβάσεις της Σαουδικής Αραβίας που βρίσκονται σε εξέλιξη. Την ίδια στιγμή εξελίσσεται ένα εσωτερικό ξεκαθάρισμα λογαριασμών εντός της βασιλικής οικογένειας και της περιφέρειάς της.

Δεν ήταν αυτός ο παραδοσιακός ρόλος της Σαουδικής Αραβίας. Μαζί με τα υπόλοιπα πετρελαιοπαραγωγά καθεστώτα του Κόλπου, ήταν οι πιο σταθεροί θεματοφύλακες της ακινησίας στη Μέση Ανατολή. Το στερεότυπο ήθελε το σαουδαραβικό καθεστώς οικογενειοκρατικό και “θεοκρατικό” με τους επικεφαλής να ενδιαφέρονται μόνο να γεμίζουν τις κοιλιές τους από τα έσοδα που φέρνει το πετρέλαιο. Η ειδική σχέση με τις ΗΠΑ έκανε τη Σαουδική Αραβία πιστό σκυλί του ιμπεριαλισμού, αλλά ένα σκυλί που κάθεται ήσυχο, δείχνει τα δόντια του και ρίχνει τα πετροδολάριά του όπου χρειαστεί για να ηρεμήσουν τα πνεύματα, όχι λυσσασμένο σαν το Ισραήλ.

Αυτή η περιγραφή ποτέ δεν ήταν εντελώς ακριβής, αλλά σήμερα απέχει έτη φωτός από την πραγματικότητα. Τα Χριστούγεννα έκλεισαν 1000 μέρες από τη μέρα που ξεκίνησαν οι βομβαρδισμοί της συμμαχίας υπό τη Σαουδική Αραβία στην Υεμένη. Βρίσκεται σε εξέλιξη ο μεγαλύτερος λιμός που έχει καταγράψει ποτέ ο ΟΗΕ, με εκατομμύρια ανθρώπους να βρίσκονται στο όριο του θανάτου. Η Σαουδική Αραβία έκλεισε ερμητικά τα σύνορα από όλες τις κατευθύνσεις και αφήνει 20 εκατομμύρια ανθρώπους (από τα 27 συνολικά) να πεινάνε, χωρίς φάρμακα και χωρίς καύσιμα. Σχεδόν 600 χιλιάδες παιδιά υπολογίζεται ότι νοσούν από χολέρα. Τα ιατρικά χρονικά δεν έχουν άλλο τέτοιο παράδειγμα. Ο περισσότερος κόσμος πεθαίνει από απλές ασθένειες, ακόμη κι από κρυολογήματα λόγω της εξασθένισης από την έλλειψη τροφίμων. Και δίπλα σ’ αυτά, οι βομβαρδισμοί συνεχίζονται. Έχουν σκοτωθεί δέκα χιλιάδες άμαχοι. Οι σαουδάραβες πιλότοι χτυπάνε όπου τους αρέσει και σε ό,τι κινείται. Ακόμη και οι ΗΠΑ άσκησαν πιέσεις να ανοίξουν μερικώς τα σύνορα για να μπει λίγη βοήθεια στην πιο φτωχή χώρα της Μέσης Ανατολής.

Και ποιο είναι το αποτέλεσμα μετά από 1000 μέρες που βρέχει βόμβες στην Υεμένη; Ένας συντηρητικός Ρεπουμπλικάνος γερουσιαστής που κατέθεσε πρόταση στον Τραμπ να ληφθούν μέτρα κατά της Σαουδικής Αραβίας λέει: “Η επιδεινούμενη ανθρωπιστική κρίση που προκαλούν οι κινήσεις της Σαουδικής Αραβίας μετατρέπουν τους άμαχους της Υεμένης σε μακροχρόνιους εχθρούς του Ριάντ [πρωτεύουσα της Σ. Αραβίας] και των ΗΠΑ , παρέχοντας ευκαιρίες στο Ιράν που θα τις χρησιμοποιήσει για να υπονομεύσει περαιτέρω την ασφάλεια και τα συμφέροντα των δύο χωρών, για να αποσταθεροποιήσει την περιοχή”.1

Οι ρουκέτες των Χουθιτών ανταρτών (που αποτελούν τον αντίπαλο της Σαουδικής Αραβίας) δύο τουλάχιστον φορές το τελευταίο διάστημα παραλίγο να χτυπήσουν καίριο στόχο σε σαουδαραβικό έδαφος. Οι Σαουδάραβες κατάφεραν τη μεγάλη επιτυχία στις 2 του Δεκέμβρη να ξαναστήσουν συμμαχία με τον Σάλεχ, τον πρόεδρο της Υεμένης επί 24 χρόνια που ανατράπηκε από την επανάσταση του 2011, και στις 5 Δεκέμβρη γινόταν η κηδεία του νέου τους συμμάχου που εκτελέστηκε μέσα στο σπίτι του.

Η Υεμένη δεν αποτελεί εξαίρεση. Τα απίστευτα γεγονότα που εξελίχθηκαν σε σχέση με τον Λίβανο δείχνουν ότι για την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας η λογική της ωμής παρέμβασης που αναμένει αποτελέσματα εδώ και τώρα μετατρέπεται σε δόγμα. Ο πρωθυπουργός του Λιβάνου, Σαάντ Χαρίρι, έφυγε για επίσκεψη στο Ριάντ, χαιρέτησε τους υπουργούς του προετοιμάζοντας την ατζέντα για την επιστροφή του και τελικά βρέθηκε σε αδιευκρίνιστες συνθήκες να στέλνει βιντεοσκοπημένο μήνυμα από την πρωτεύουσα της Σαουδικής Αραβίας ότι παραιτείται από πρωθυπουργός γιατί κινδυνεύει η ζωή του από τη Χεζμπολάχ και το Ιράν. Η κυβέρνηση του Λιβάνου στήθηκε με κόπο το 2016 για να συμπεριλάβει και τα δυο μεγάλα μπλοκ στα οποία είναι μοιρασμένη η χώρα, ο Χαρίρι και η οικογένειά του έγιναν πάμπλουτοι στη Σαουδική Αραβία και συνεχίζουν να έχουν μεγάλη περιουσία εκεί, αλλά η σαουδαραβική ηγεσία θέλησε να ρισκάρει ξαφνικά μια αποικιακού τύπου αντικατάσταση του Σαάντ Χαρίρι από τον αδερφό του, έναν πιθανό νέο πόλεμο Ισραήλ - Λιβάνου και ανάφλεξη με το Ιράν. Αποτέλεσμα ήταν άλλη μια σφαλιάρα για τη βασιλική οικογένεια. Ο Χαρίρι γύρισε στο Λίβανο στην αγκαλιά του παλιού πάτρονα της περιοχής, της Γαλλίας, αφού είδε τον Μακρόν, και… ξεπαραιτήθηκε, ενώ είχαν προηγηθεί διαδηλώσεις ενάντια στη Σαουδική Αραβία από τα “φιλοσαουδαραβικά” κόμματα.

Η στροφή σε εσωτερικό επίπεδο στη Σαουδική Αραβία σχετίζεται με την αλλαγή στο θρόνο και κυρίως στην ανάδειξη του νέου πρίγκιπα διαδόχου. Το Γενάρη του 2015 πέθανε ο βασιλιάς Φαχντ και ανέβηκε ο αδερφός του Σαλμάν. Πρίγκιπας διάδοχος έγινε ένας ανιψιός του βασιλιά, αλλά ο 30χρονος τότε Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν (γιος του Σαλμάν), όντας ήδη Υπουργός Άμυνας, άρχισε να κερδίζει έδαφος και εξουσία. Ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν (ΜμΣ) ήταν ο εγκέφαλος πίσω από τη βαρβαρότητα στην Υεμένη που ξεκίνησε με το καλημέρα του Σαλμάν στο θρόνο. Τον Ιούνη του ‘17 έγινε η τελική κίνηση και ο ΜμΣ πέταξε τον ξάδερφό του από τη θέση του πρίγκιπα διαδόχου. Ο Τραμπ ο οποίος, συμπτωματικά ή όχι, ένα μήνα πριν είχε βρεθεί στο Ριάντ, τηλεφώνησε γρήγορα για να ευχηθεί στο νέο διάδοχο και να υποσχεθεί συνεργασία.

Από εκείνη τη στιγμή τα πράγματα έχουν επιταχυνθεί σε όλα τα μέτωπα. Ας δούμε πώς παρουσιάζει την κατάσταση ο Πάτρικ Κόμπερν στην εφημερίδα Ιντιπέντεντ: “Ο πρίγκιπας διάδοχος προσανατολίζει την εξωτερική πολιτική της Σαουδικής Αραβίας προς μια επιθετική αντιμετώπιση του Ιράν και των περιφερειακών του συμμάχων, αλλά το αποτέλεσμα των πολιτικών του είναι ως τώρα η αύξηση της ιρανικής επιρροής. Η διαμάχη με το Κατάρ, στο οποίο παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο η Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα, οδήγησε σε έναν οικονομικό αποκλεισμό που συνεχίζεται εδώ και πέντε μήνες…. Αποτέλεσμα της εκστρατείας εναντίον του Κατάρ είναι να ωθηθεί το μικρό αλλά υπερπλούσιο κράτος ακόμη πιο βαθιά στην ιρανική αγκαλιά.

Δεν υπάρχει ‘σχέδιο Β’ ούτε στην ουσία ‘σχέδιο Α’. Η Σαουδική Αραβία απλώς εμπλέκεται σε συγκρούσεις και αντιπαραθέσεις τις οποίες δεν έχει την παραμικρή ιδέα πώς να τελειώσει.

Ο ΜμΣ και οι σύμβουλοί του μπορεί να φαντάζονται ότι δεν έχει σημασία τι πιστεύουν οι Υεμενίτες, οι Καταριανοί και οι Λιβανέζοι, μιας και ο πρόεδρος Τραμπ και ο γαμπρός του και βασικός σύμβουλός για τα μεσανατολικά, Τζάρεντ Κούσνερ, στέκονται γερά στο πλευρό τους”. 2

Και όντως ο Τραμπ είχε τουϊτάρει στις 6 Ιούνη για να επικροτήσει τον αποκλεισμό του Κατάρ3 ενώ στις 7 Νοέμβρη ότι “Έχω μεγάλη εμπιστοσύνη στον βασιλιά Σαλμάν και τον διάδοχο πρίγκιπα της Σαουδικής Αραβίας. Ξέρουν πολύ καλά τι κάνουν. Ορισμένοι από αυτούς τους οποίους κακομεταχειρίζονται αρμέγουν τη χώρα εδώ και χρόνια”.4

Το τελευταίο τουΐτ γράφτηκε ενώ βρισκόταν σε εξέλιξη η ιδιότυπη απαγωγή 200 τουλάχιστον από τους πιο πλούσιους ανθρώπους της Σαουδικής Αραβίας (αρκετοί μέλη της βασιλικής οικογένειας) και η κράτησή τους στα σαλόνια υπερπολυτελών ξενοδοχείων του Ριάντ. Είναι σκέτη ειρωνεία ότι ανάμεσα στους κρατούμενους (και από ό,τι καταγγέλλεται θύμα βασανισμού για τρεις βδομάδες) είναι ο πρίγκιπας αλ-Ουαλίντ μπιν Ταλάλ, που εκτός από ένας εκ των 50 πλουσιότερων ανθρώπων του πλανήτη, είναι και μεγαλομέτοχος του τουΐτερ από όπου πανηγύριζε το βασανισμό του ο Τραμπ.

Τι ακριβώς σκοπεύει να κάνει ο ΜμΣ με αυτό το πογκρόμ κατά πριγκίπων και δισεκατομμυριούχων; Σίγουρα προσπαθεί να εμποδίσει την ανάπτυξη οποιουδήποτε άλλου κέντρου εξουσίας εκτός από τον ίδιο. Η εξουσία στη Σαουδική Αραβία παραδοσιακά δούλευε με αρκετή συναίνεση τουλάχιστον ανάμεσα στον στενό κύκλο της βασιλικής οικογένειας (η ευρύτερη φτάνει τα 15 χιλιάδες μέλη). Ακόμη και η ανάδειξη του διαδόχου γίνεται ανάλογα με τα ευρύτερα συμφέροντα και όχι με κληρονομική σειρά όπως στις ευρωπαϊκές δυναστείες. Μαχαίρια βγήκαν πολλές φορές, αποκεφαλίστηκαν ή δολοφονήθηκαν με διάφορους τρόπους πρίγκιπες, αλλά συνήθως ήταν μαύρα πρόβατα που διατάραζαν τη συναίνεση. Πλέον ο Σαλμάν και ο ΜμΣ ανατρέπουν αυτή την παράδοση και λειτουργούν ως αυτόνομο κέντρο εξουσίας.

Λογική συνέπεια της “συναίνεσης” εντός της οικογένειας για δεκαετίες ήταν η τεράστια διαφθορά. Όπως θυμίζει ο Άλεξ Καλλίνικος: “Η διαφθορά είναι ενδημική στο σαουδικό καθεστώς. Το 1996 η αμερικανική πρεσβεία στο Ριάντ υπολόγισε ότι τα επιδόματα προς πάνω από πέντε χιλιάδες μέλη της οικογένειας ανέρχονταν σε δύο δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο. Εκτιμούσε ότι άλλα πέντε δισεκατομμύρια έβαζαν στις τσέπες τους υψηλόβαθμοι πρίγκιπες από τους ιερούς τόπους του Ισλάμ, Μέκκα και Μεδίνα, ενώ είχαν και κέρδη από μίζες στις κρατικές εργολαβίες”.5 Το ταρακούνημα στους πλούσιους δίνει το μήνυμα ότι θα σφίξουν τα λουριά και ότι δεν μένει κανείς στο απυρόβλητο, ενώ την ίδια στιγμή κλείνει το μάτι στον σαουδαραβικό πληθυσμό που φυσικά ξέρει πώς απέκτησαν τους ουρανοξύστες και τα ιδιωτικά τους τζετ οι κρατούμενοι του ΜμΣ.

Παράλληλα, ο ΜμΣ τρέχει και μια διεθνή εκστρατεία αλλαγής της εικόνας της Σαουδικής Αραβίας. Όπως γράφαμε στην Εργατική Αλληλεγγύη: “Στα τέλη Οκτώβρη η Σαουδική Αραβία κέρδισε χώρο στις ειδήσεις επειδή έγινε η πρώτη χώρα που πολιτογράφησε ένα ρομπότ, τη Σοφία. Στα τέλη Σεπτέμβρη τα ΜΜΕ είχαν ξανά θετικές ειδήσεις από το Ριάντ. Οι γυναίκες, που ζουν σε καθεστώς παρόμοιο με χαρακτηριστικά απαρτχάιντ, θα αποκτήσουν από τον Ιούνη του 2018 το δικαίωμα να οδηγούν. Δεν ξέρουμε τι άλλη ευφάνταστη ιστορία είχαν προγραμματισμένη να μας ταΐσουν στα τέλη Νοέμβρη, ίσως κάποιο οικολογικό πάρκο με πλατάνια στο κέντρο της αραβικής ερήμου”.6 Πέσαμε έξω στην πρόβλεψη. Στα μέσα Νοέμβρη η είδηση ήταν ότι νομιμοποιήθηκε η γιόγκα και στα τέλη Δεκέμβρη ότι θα επιστρέψουν τα σινεμά.

Πέρα από την υποκρισία θα πρέπει να δούμε όλες αυτές τις αλλαγές στο φως των πιέσεων που δέχεται ο σαουδαραβικός καπιταλισμός. Και χρειάζεται να ξεκινήσουμε από το ξεκαθάρισμα ότι πρόκειται για έναν δυναμικό καπιταλισμό και όχι για ένα “κράτος - εισοδηματία” που ζει σαν παράσιτο μόνο χάρη στο πετρέλαιο και την ιμπεριαλιστική στήριξή.7 Σίγουρα η βάση είναι το πετρέλαιο που ανακαλύφθηκε στα τέλη της δεκαετίας του ‘30. Νωρίτερα, η βρετανική αυτοκρατορία λίγη σημασία έδινε στις ερήμους της χερσονήσου, ενδιαφερόμενη περισσότερο για τα λιμάνια του Κόλπου που της εξασφάλιζαν τον έλεγχο μέχρι την Ινδία και για το εμπόριο μαργαριταριών. Οι αλλαγές στον καπιταλισμό μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έφεραν το πετρέλαιο στο κέντρο του ενδιαφέροντος και η οικογένεια Σαούντ που είχαν αυτοχριστεί βασιλιάδες τη δεκαετία του ‘20 βρέθηκαν να κάθονται πάνω σε κάποια από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα του κόσμου. Οι οχτώ εταιρείες που είχαν τον έλεγχο σε ολόκληρο το πετρέλαιο του Κόλπου έδιναν ένα μικρό μέρος από τα κέρδη στο κράτος και δεν έκαναν ούτε τη διύλιση στην περιοχή. Όμως αυτά άλλαξαν. Το 1960 ιδρύεται ο ΟΠΕΚ (Οργανισμός των Πετρελαιοπαραγωγών κρατών) για να συντονίσει τα συμφέροντα των κρατών απέναντι στις εταιρείες. Οι αντιαποικιακοί αγώνες της δεκαετίας του ‘50 και του ‘60 επηρεάσαν με δυο τρόπους. Πρώτον οι Άγγλοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την περιοχή και κάποιος έπρεπε να εγγυηθεί τη σταθερότητα. Στη θέση της αποικιοκρατίας, οι ΗΠΑ ακολουθούν την στρατηγική της οικοδόμησης πιστών συμμάχων -και η Σαουδική Αραβία αναδεικνύεται σε έναν από αυτούς. Δεύτερον ο φόβος της εθνικοποίησης χωρίς καμιά αποζημίωση είχε ανοίξει από τον Μοσαντέκ στο Ιράν το ‘51 και συνεχίστηκε από το Νάσερ το ‘56. Στην ίδια τη Σαουδική Αραβία υπήρχαν φωνές σε αυτή την κατεύθυνση.8 Η λύση που ακολουθήθηκε ήταν σιγά σιγά να περάσει ένα μέρος του ελέγχου της Αράμκο (που ήταν σε αμερικανικά χέρια) στη βασιλική οικογένεια, από 25% το 1973 στο 100% το 1980.

Η Σαουδική Αραβία εντάχθηκε στον παγκόσμιο καπιταλισμό όχι μόνο μέσα από την κυκλοφορία του πετρελαίου αλλά και μέσα από την κυκλοφορία του χρήματος που έβγαζε απ’ το πετρέλαιο. Στην παγκόσμια οικονομική κρίση του ‘73 και ό,τι ακολούθησε έπαιξαν σημαντικό ρόλο τα “πετροδολάρια”, δηλαδή το χρήμα που προερχόταν από την πώληση του πετρελαίου και βρισκόταν κατατεθειμένο σε δυτικές τράπεζες. Μετά την κρίση οι ΗΠΑ αγκαλιάζουν ακόμη πιο σφιχτά τη Σ. Αραβία, της εγγυώνται την “ασφάλεια” και τα σαουδαραβικά πετροδολάρια βρίσκουν το δρόμο τους προς την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ.

Όμως στις δεκαετίες που έχουν μεσολαβήσει η Σαουδική Αραβία μετατράπηκε σε ένα κέντρο συσσώρευσης όλου αυτού του κεφαλαίου. Ιδίως τα χρόνια της δεκαετίας του 2000 οι τιμές του πετρελαίου έπιασαν ταβάνι και σήμανε μπουμ για τον Περσικό Κόλπο. Τα κατασκευαστικά έργα στη Μέση Ανατολή το 2006 έφτασαν το ένα τρισεκατομμύριο δολάρια, ένα τρίτο των έργων ολόκληρου του πλανήτη.9 Οι κατασκευαστικές εταιρείες με έδρα τη Σαουδική Αραβία ή τις χώρες που βρίσκονται σε στενή συνεργασία (κυρίως τα Εμιράτα) είχαν και έχουν τον πρώτο λόγο. Το 2005 η οικοδομή και η μεταποίηση έφτασαν να απασχολούν 50% της εργατικής τάξης στη Σαουδική Αραβία. Και δίπλα στην πετροχημική βιομηχανία (που απλώνεται από την παραγωγή πλαστικών μέχρι λιπάσματα), ανάπτυξη στις τηλεπικοινωνίες, αεροδρόμια - κόμβοι για όλο τον πλανήτη, αλλά και πληροφορική και ΜΜΕ. Οι φωτογραφίες από το Ριάντ ή από το Άμπου Ντάμπι μοιάζουν βγαλμένες από φουτουριστικό μυθιστόρημα και καταγράφουν την αλλαγή που έχει σημάνει η ανάπτυξη του καπιταλισμού στην αραβική χερσόνησο. Στην Τζέντα χτίζεται ο πρώτος ουρανοξύστης στην ιστορία που θα ξεπεράσει σε ύψος το ένα χιλιόμετρο. Σε κοινωνικό επίπεδο, πρόκειται για εντελώς διαφορετικές χώρες σε σχέση με δυο γενιές πίσω. Το 1950 η Σ. Αραβία είχε 3 εκατομμύρια πληθυσμό. Σήμερα έχει 32. Και από κοινωνίες νομαδικές και αγροτικές, σήμερα ο Κόλπος έχει από τα μεγαλύτερα ποσοστά αστικοποίησης στον κόσμο - σχεδόν όλοι ζουν στις πόλεις.

Όλη αυτή η πορεία προς τα μπρος βρίσκεται αντιμέτωπη με τρεις πιέσεις. Πρώτον το πώς θα συνεχιστεί η συσσώρευση, ιδιαίτερα στην περίοδο της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Δεύτερον το πώς θα αντιμετωπίσει τους ανταγωνισμούς. Πίσω από τη μόδα των θρησκευτικών αναλύσεων (σουνίτες εναντίον σιιτών) η αντιπαράθεση με το Ιράν έχει στη βάση της το ποιος θα ελέγξει τις αγορές της περιοχής. Τρίτον το φόβο της επανάστασης.

Ας ξεκινήσουμε από το τελευταίο. Η Σαουδική Αραβία υπήρξε το κέντρο της αντεπανάστασης για τη διαδικασία που ξεκίνησε από την Τυνησία το 2011. Εκεί κατέφυγε ο Μπεν Αλί, εκεί και ο Μουμπάρακ, εκεί και ο Σάλεχ. Τα σαουδαραβικά τανκς έπνιξαν την επανάσταση του Μπαχρέιν στο αίμα, με σαουδαραβικό χρήμα στήθηκε στα πόδια του το καθεστώς Σίσι που ματοκύλισε την Αίγυπτο και γέμισε τις φυλακές με αγωνιστές. Και για τη μετατροπή της συριακής επανάστασης σε εμφύλιο έβαλε σημαντική πλάτη η Σαουδική Αραβία. Η φωτιά της εξέγερσης στους δρόμους του Κάιρου έγινε κρύος ιδρώτας στα παλάτια του Ριάντ. Η άλλη πλευρά του φόβου ήταν η αίσθηση προδοσίας που ένιωσαν οι σαουδάραβες ηγέτες όταν ο Ομπάμα εγκατέλειψε τον Μουμπάρακ στην τύχη του και προσπάθησε σε πρώτο στάδιο να χτίσει γέφυρες με τις πολιτικές δυνάμεις που έβγαιναν μέσα από την επανάσταση. Η βασιλική οικογένεια ένιωσε ότι ανά πάσα στιγμή το μεγάλο αφεντικό μπορεί να την εγκαταλείψει κι αυτήν στην τύχη της. Ο τρόπος με τον οποίο οργανώθηκε η εισβολή και η σφαγή στο Μπαχρέιν ήταν ένα μήνυμα και προς την Ουάσινγκτον ότι υπάρχει κι αυτός ο δρόμος για να σταματάνε οι επαναστάσεις. Η εξέγερση έφτασε όντως μέσα στη Σαουδική Αραβία, με διαδηλώσεις που είχαν επίκεντρο την Ανατολική Επαρχία και συνδέθηκαν με ένα δημοκρατικό κίνημα και στο ίδιο το Ριάντ. Τελικό επεισόδιο εκείνου του γύρου ήταν ο αποκεφαλισμός ενός από τους πνευματικούς ηγέτες της εξέγερσης, του σεΐχη Νιμρ αλ-Νιμρ μαζί με άλλους 46 “εγκληματίες” το Γενάρη του 2016.10

Η ανησυχία για το μέλλον της οικονομικής ανάπτυξης σχετίζεται και με το φόβο της επανάστασης. Από τη Σαουδική Αραβία προερχόταν ο Μπιν Λάντεν, Σαουδάραβες ήταν οι 15 από τους 19 της επίθεσης στους δίδυμους πύργους. Εκείνη η γενιά σπουδαγμένων παιδιών της σαουδαραβικής αστικής τάξης είχε ανδρωθεί πολιτικά με τον πόλεμο του Αφγανιστάν, είδε τους “ιερούς τόπους” της Σαουδικής Αραβίας να φιλοξενούν αμερικάνικα στρατεύματα μετά τον πόλεμο του Κόλπου, και τους πτυχιούχους της να φεύγουν στο εξωτερικό ως μόνη λύση για να βρουν δουλειά. Σήμερα δεν είναι μόνο οι πρίγκιπες που ζητούν διέξοδο. Πάνω από 50% του πληθυσμού είναι κάτω των 25 ετών, με ανεργία στο 13% και δίπλα μια μεγάλη δεξαμενή κυρίως μεταναστών εργατών. Πριν από την κρίση πάνω από 85% των μεταναστών εργατών από Πακιστάν, Μπανγκλαντές και Σρι Λάνκα βρίσκονταν στις χώρες του Κόλπου.11 Η πτώση των τιμών του πετρελαίου έκανε πιο επιτακτική την ανάγκη για απεξάρτηση από τις πρώτες ύλες και περισσότερες και πιο ποικίλες επενδύσεις. Σ’ αυτές τις ανάγκες προσπαθεί να απαντήσει το “Όραμα 2030” (ένας οδικός χάρτης για τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν στη χώρα) που διαφημίζουν ο Σαλμάν κι ο ΜμΣ.12 Τα γυναικεία δικαιώματα προβάλλονται με κεντρικό ρόλο σε αυτό το σχεδιασμό, αφενός γιατί δημιουργείται “άσχημη εικόνα για τη χώρα”, αλλά και γιατί μπαίνει στόχος να ανέβει η γυναικεία συμμετοχή από το 22% στο 30% του εργατικού δυναμικού. Ένας καπιταλισμός που προσπαθεί να διευρύνει την εγχώρια παραγωγική του βάση δεν έχει την πολυτέλεια να αφήνει το μισό πληθυσμό στο σπίτι για λόγους “παράδοσης”. Ωστόσο, κι επειδή η προπαγάνδα της ισλαμοφοβίας αξιοποιεί κάθε παρεξήγηση, ας θυμηθούμε πως τα θρησκευτικά αστυνομικά μέτρα κατά των γυναικών στη Σαουδική Αραβία δεν έχουν τις ρίζες τους στο βαθύ μεσαίωνα, αλλά αρκετά πρόσφατα. Ως τα μέσα της δεκαετίας του ‘80 για παράδειγμα υπήρχαν γυναίκες που οδηγούσαν. Ήταν ο πανικός από την επανάσταση στο Ιράν το ‘79 που προκάλεσε τη στροφή στην πιο σκοταδιστική εκδοχή του Ισλάμ. Τώρα ο ΜμΣ έχει το θράσος να παρουσιάζει το πλέον στοιχειώδες γυναικείο δικαίωμα να έρχεται μαζί με τα ιπτάμενα αυτοκίνητα από το μακρινό μέλλον, με τον ίδιο στο ρόλο του κομιστή.

Σε πρώτη φάση πάντως, η οικονομική στροφή σημαίνει περικοπές, επιβολή για πρώτη φορά ΦΠΑ και ιδιωτικοποιήσεις. Το μεγάλο πλάνο είναι η ιδιωτικοποίηση μέρους της ίδιας της Αράμκο. Το παλάτι βλέπει τον κίνδυνο αντί να λυθούν να δημιουργηθούν προβλήματα, κι έτσι ο Σαλμάν τώρα προσπαθεί να επιβραδύνει την κατάσταση, μεταφέροντας το στόχο για το έλλειμμα από το 2020 στο 2023.13 Έκοψε επιδόματα των δημόσιων υπάλληλων το Σεπτέμβρη του ‘16 και τα επανέφερε τον Απρίλη του ‘17.14

Και πλάι σε όλα αυτά, ο υποϊμπεριαλιστικός ανταγωνισμός με το Ιράν σημαίνει πως η Σαουδική Αραβία έχει μετατραπεί στο δεύτερο μεγαλύτερο εισαγωγέα εξοπλισμών στον πλανήτη.15 Η τελευταία συμφωνία του Τραμπ αποτελεί τη μεγαλύτερη πώληση αμερικάνικων όπλων στην ιστορία των ΗΠΑ (350 δισ.). Από αυτή την τεράστια πίτα τρώνε οι μεσάζοντες και οι έμποροι βλημάτων του Καμμένου. Με μίζες ή χωρίς μίζες αυτή η πίτα είναι φτιαγμένη από τα 20 εκατομμύρια πεινασμένων της Υεμένης και από τους μάρτυρες της αραβικής άνοιξης. Όχι μόνο δεν έχουμε κανένα συμφέρον από τις μπίζνες με τη Σαουδική Αραβία, αλλά αντίθετα έχουμε πολλά να κερδίσουμε αν η επιθετικότητα της νέας σαουδαραβικής ηγεσίας αποδειχθεί γρήγορα υπερβολικά φιλόδοξη και οι φόβοι της γίνουν πραγματικότητα. Η αποσταθεροποίηση στο κέντρο της αραβικής αντεπανάστασης είναι καλή εξέλιξη για τους εργάτες σε όλο τον κόσμο.  

 

Σημειώσεις

1. “Trump Nominee Concedes Saudi Siege of Yemen Could Be Violating U.S. Law”, Foreign Policy 19 Δεκέμβρη.

2. “Mohammed bin Salman’s ill-advised ventures have weakened Saudi Arabia’s position in the world”, Independent 15 Δεκέμβρη.

3. tinyurl.com/y9qcg3sy

4. tinyurl.com/y8cquybf

5. “Saudi-Iran rivalry is behind new turmoil”, Socialist Worker 15 Νοέμβρη.

6. “Σαουδική Αραβία: Αποσταθεροποίηση”, Εργατική Αλληλεγγύη 15 Νοέμβρη

7. Το βιβλίο του Adam Hanieh, Capitalism and Class in the Gulf Arab States (Καπιταλισμός και Τάξη στα αραβικά κράτη του Κόλπου, Palgrave, Νέα Υόρκη 2011) δίνει μια συντριπτική απάντηση στα υπολείμματα αυτών των θεωριών που είχαν αρκετή πέραση στην σταλινική αριστερά, παρουσιάζοντας και εμπειρικά τη δραστηριότητα των μεγάλων καπιταλιστών του Κόλπου.

8. Υπουργός πετρελαίου ‘60 - ‘62 ήταν ο Αμπντουλάχ Ταρίκι, για ευνόητους λόγους γνωστός και ως “κόκκινος Σεΐχης” (Adam Hanieh, σ. 38, 40).

9. Adam Hanieh, σ. 110

10. “Σαουδική Αραβία: Οι εκτελεστές της Αραβικής Άνοιξης”, Εργατική Αλληλεγγύη 4 Γενάρη 2016.

11. Adam Hanieh, σ. 177

12. vision2030.gov.sa

13. “Saudis boost spending, slow austerity drive in 2018 budget”, Reuters 19 Δεκέμβρη.

14. “Saudi Arabia, a kingdom under transformation”, Gulf News 17 Δεκέμβρη.

15. Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών για την Ειρήνη Στοκχόλμης (tinyurl.com/yd83vhof)