Αντιπολεμική διαδήλωση στην αμερικάνικη πρεσβεία. Παρασκευή 13/4, παραμονή του βομβαρδισμού της Συρίας από ΗΠΑ-Γαλλία- Βρετανία
Το άπλωμα μιας ελληνικής ΑΟΖ βαθιά μέσα στην Ανατολική Μεσόγειο είναι επιθετική ενέργεια, όπως αναλύει ο Νίκος Λούντος.
Έχουμε ήδη τον πρώτο επίσημο νεκρό του νέου παροξυσμού στην ένταση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, το σμηναγό Μπαλταδώρο. Θύματα του ίδιου παροξυσμού είναι και οι Έλληνες στρατιωτικοί που κρατούνται στην Αδριανούπολη. Η ένταση είναι πραγματική, επικίνδυνη και μπορεί να μετατραπεί σε γενικευμένη σύγκρουση που θα την πληρώσει η εργατική τάξη και οι λαοί και στις δυο πλευρές του Αιγαίου. Είναι υποχρεώσή μας να οργανώσουμε με τρόπο που θα μπλοκάρει κάθε τέτοια εξέλιξη, να προλάβουμε προτού οι νεκροί γίνουν δεκάδες και εκατοντάδες.
Για να σταματήσουμε τους εμπρηστές του πολέμου, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τι τους κινητοποιεί. Μας τροφοδοτούν καθημερινά με μια προπαγάνδα που ξεσηκώνει πανικό μετά από κάθε κίνηση “επιθετικότητας” της Τουρκίας,1 και αφήνει στο απυρόβλητο τις πολυμέτωπες πιέσεις που ξεδιπλώνει η ελληνική πλευρά. Αυτό που εξελίσσεται είναι επιθετικότητα και από τις δυο μεριές, όχι γιατί ξύπνησαν στραβά ο Ερντογάν και ο Καμμένος, αλλά γιατί και οι δύο πλευρές προσπαθούν να εξασφαλίσουν ότι θα βγουν κερδισμένες μέσα στις μεγαλύτερες ανακατατάξεις και μοιρασιές που έχουν ανοίξει από τη Συρία και το Ιράκ μέχρι τη Λιβύη.
Η χρονιά δεν ξεκίνησε με “τουρκικές προκλήσεις”. Ξεκίνησε με τον Καμμένο να πηγαίνει στα εγκαίνια της Διοίκησης Αεροπορίας Ναυτικού στην Ελευσίνα και να δηλώνει ότι το 2018 θα εξασφαλιστεί η ΑΟΖ, θα “προχωρήσουμε στις εξορύξεις” και “η Ελλάδα, αυτόν τον χρόνο, γίνεται χώρα παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου”. Και πώς θα γίνει αυτό; “Αυτό χάρη στις δυνατές και ισχυρές Ένοπλες Δυνάμεις, σε όλους εσάς”.2
Η μονομερής “εξασφάλιση” της ΑΟΖ και η κήρυξή της με φόντο στρατιωτικά αεροπλάνα και ελικόπτερα από τον Υπουργό Άμυνας είναι ο ορισμός της πρόκλησης. Η “Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη” (ΑΟΖ) σύμφωνα με την ελληνική προπαγάνδα έχει μετατραπεί σε επέκταση των συνόρων και μαζί με αυτήν τα σύνορα της ΕΕ φτάνουν αντί για τη Γαύδο και το Καστελλόριζο, στα ανοιχτά της Μεσογείου. Επειδή όλα αυτά δεν έχουν βάση σε καμιά ερμηνεία του διεθνούς δικαίου, τα επιχειρήματα δίνουν τη θέση τους στα πολυβόλα, αλλά και στις “διεθνείς πλάτες”: Από την Πάφο ο Καμμένος δήλωνε: “Ούτε και οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Γαλλία και οι άλλες χώρες θα σταματήσουν να επενδύουν στην Κύπρο και στην Ελλάδα, επειδή κάποιος θέλησε να επιδείξει στον κ. Ερντογάν τη συνέπεια του, αμφισβητώντας ξένες ΑΟΖ, ξένα χωρικά ύδατα και ξένα εδάφη”.3 Αρχές Φλεβάρη το πλωτό τρυπάνι της ιταλικής ENI έφτασε στην “Κυπριακή ΑΟΖ” και λίγο αργότερα η περιοχή παραλίγο να πάρει φωτιά.
Από την ελληνική κυβέρνηση υπάρχει ένα έξτρα προκλητικό στοιχείο. Η σύνδεση όλης αυτής της επιθετικής πολιτικής που έχει να κάνει με ενέργεια και αγωγούς με την “έξοδο από την κρίση”. Στην ίδια ομιλία του στην Ελευσίνα ο Καμμένος είπε πως: “Η ισχυρή γεωπολιτικά Ελλάδα είναι αυτή που βοήθησε την κυβέρνηση να οδηγηθεί στην έξοδο από την κρίση. Βλέπουμε όλοι το διαφορετικό μάτι, με το οποίο μας κοιτούν οι σύμμαχοι, αλλά και οι αντίπαλοί μας. Βλέπουμε τον σεβασμό που δείχνουν στην Ελλάδα, χάρη ακριβώς σε όλους εσάς, στα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεών μας και στον νέο ρόλο που θα παίξει πλέον η χώρα στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο”.4 Ο Τσίπρας πήγε στο Καστελλόριζο, για να διακηρύξει πως οχτώ χρόνια μετά το διάγγελμα Παπανδρέου η Ελλάδα γίνεται “λιμάνι απάγγειο και ασφαλές”, και ενώ τις ίδιες μέρες φασιστοειδή προσπαθούσαν να προκαλέσουν ένταση βάζοντας σημαίες σε βραχονησίδες, διάλεξε την ίδια μέρα για να θυμηθεί την κυρά της Ρω.
Με άλλα λόγια, από την κρίση της Τρόικας και του κουαρτέτου, πλέον θα μας βγάλει το “κουϊντέτο” με την προσθήκη των ΗΠΑ και με τις προεκτάσεις τους, στο Τελ Αβίβ και το Κάιρο. Η λογική αυτή έχει αιματηρές συνέπειες που δεν φτάνουν μόνο μέχρι την Κύπρο αλλά ακόμη πιο μακριά. Σημαίνει πως το ελληνικό κράτος δηλώνει τη διαθεσιμότητά του να γίνει όσο πιο χρήσιμο γίνεται από τους βομβαρδισμούς της Συρίας μέχρι όλη την αντεπανάσταση κατά των αραβικών λαών, για να μπορεί ο Τσακαλώτος να μιλάει με περισσότερο κύρος όταν συναντιέται με τους “θεσμούς” για το υποτιθέμενο τέλος των μνημονίων. Το άλλο σκέλος της λογικής είναι να δελεάσει το εργατικό κίνημα και την Αριστερά για να αποδεχτεί ότι οι αερομαχίες, τα τρυπάνια, οι κούρσες εξοπλισμών και οι συμμαχίες με τους δολοφόνους είναι “πατριωτισμός” και “αντι-μνημόνιο”. Κανένα κομμάτι της Αριστεράς δεν πρέπει να τσιμπήσει σε αυτά τα ψέματα και να στηρίξει την οποιαδήποτε “εθνική συμμαχία” με τους καπιταλιστές και τους στρατοκράτες.
Δεν χωράνε αντιμετωπίσεις “μία στο καρφί και μία στο πέταλο”. Δεν υπάρχουν στοιχεία στην ελληνική εξωτερική πολιτική που πρέπει να στηρίξουμε και άλλα όχι. Σε αυτή τη γραμμή κινείται πολύ ανοιχτά η ηγεσία της ΛΑΕ, και ακολουθεί και το ΚΚΕ. Για παράδειγμα η ΚΕ του ΚΚΕ στην ανακοίνωσή της ενάντια στην άσκηση Ηνίοχος καταγγέλλει σωστά πως “η Ελλάδα εμπλέκεται μ’ αυτόν τον τρόπο στους σχεδιασμούς και ανταγωνισμούς των ισχυρών ιμπεριαλιστικών κέντρων… όταν η κυβέρνηση αποδέχεται τη μετατροπή του ελλαδικού χώρου σε ένα απέραντο πεδίο δοκιμής πολεμικών σχεδίων και εγκατάστασης ξένων στρατιωτικών βάσεων”. Αλλά τελειώνει το ίδιο κείμενο λέγοντας πως “η ίδια λυκοσυμμαχία κάνει τα ‘στραβά μάτια’ στις τουρκικές παραβιάσεις του εναέριου ελληνικού χώρου, που οι ίδιοι πιλότοι ρισκάρουν τη ζωή τους για να τις αντιμετωπίσουν”.5 Όμως οι αερομαχίες στο Αιγαίο και το σφιχταγκάλιασμα με ΗΠΑ και Ισραήλ δεν είναι άσχετα ζητήματα, είναι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος.
Οι εργάτες και οι εργάτριες δεν έχουμε τίποτα να κερδίσουμε ευθυγραμμιζόμενοι με τις ελληνικές επιδιώξεις. Ας αφήσουμε προς το παρόν τη χειρότερη εκδοχή που σημαίνει γενικευμένο πόλεμο και ας δούμε το σενάριο αναίμακτης ελληνικής νίκης στην αντιπαράθεση. Τι θα σημάνει; Πρώτον ότι οι πολυεθνικές του φυσικού αέριου και οι εφοπλιστές θα έχουν πάρει το πράσινο φως να απλώσουν τα γεωτρύπανα και τα τανκερ τους και να βγάλουν κέρδη. Δεύτερο ότι η βάση της Σούδας θα βγει ενισχυμένη και θα επαληθευτεί η προαναγγελία ότι οι Αμερικάνοι θέλουν να μεταφέρουν το πυραυλικό τους οπλοστάσιο από το Ιντζιρλίκ.6 Τρίτο θα βγει κερδισμένος ο άξονας με την Αίγυπτο και το Ισραήλ. Και η Κύπρος θα μετατραπεί σε ακόμη μεγαλύτερη αποθήκη για τις βόμβες που σπέρνονται νότια και ανατολικά της. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα τουρκικά σενάρια είναι “προοδευτικά”. Μάλιστα, στην πράξη, οι πιέσεις των ιμπεριαλιστών και οι ελληνικές επιδιώξεις οδηγούν προς μία “λύση” στην οποία θα γίνουν εν μέρει αποδεκτά τα τετελεσμένα της Τουρκίας στο συριακό Κουρδιστάν, σαν ισοφάρισμα της αναγνώρισης των ελληνικών “δικαίων” στην Ανατολική Μεσόγειο. Σε κάθε περίπτωση δηλαδή χαμένοι βγαίνουν οι εργάτες σε Ελλάδα, Τουρκία, Κύπρο, οι Παλαιστίνιοι, οι Κούρδοι και οι Αιγύπιοι αντιφρονούντες που σαπίζουν στις φυλακές.
Αντιμπεριαλιστική τοποθέτηση στην ελληνο-τουρκική σύγκρουση σημαίνει να αρνηθούμε εντελώς τον ανταγωνισμό με την Τουρκία. Σημαίνει να καταγγείλουμε και να εμποδίσουμε οποιαδήποτε επέκταση των “ελληνικών συμφερόντων” και στη Μεσόγειο και στο Αιγαίο. Αυτά τα συμφέροντα είναι που φέρνουν τις ψυχρές και θερμές αντιπαραθέσεις και αυτές οι αντιπαραθέσεις ξεδιπλώνονται πάντα σαν κομμάτι του μεγάλου κουβαριού των ανταγωνισμών των Μεγάλων Δυνάμεων. Δεν υπάρχουν “θετικά” ανταλλάγματα από τις συγκρούσεις αυτές. Το μόνο αντάλλαγμα πάντα είναι ακόμη μεγαλύτερο μπλέξιμο στο κουβάρι. Όποιος πιστεύει ότι η αυξημένη γεωπολιτική ισχύς είναι προς όφελος των εργατών, ας ρωτήσει τις 900 χιλιάδες αμερικανικές οικογένειες που είδαν τον κλητήρα να τους φέρνει το χαρτί της έξωσης μέσα στο 2016 επειδή είχαν απλήρωτο το νοίκι, αν έχουν κερδίσει κάτι επειδή η χώρα “τους” είναι η πρώτη υπερδύναμη.7
Το προπαγανδιστικό επιχείρημα της ελληνικής πλευράς είναι ότι η από δω πλευρά έχει ειρηνικές προθέσεις και η από κει είναι επιθετική. Δεν έχει καμία βάση στην πραγματικότητα. Η μονομερής κήρυξη ΑΟΖ από πλευράς Ελλάδας και Κυπριακής Δημοκρατίας είναι από μόνη της μια επιθετική ενέργεια.
Η ΑΟΖ είναι ένα νομικό εργαλείο που εφευρέθηκε και γενικεύτηκε όχι για να εφαρμοστεί σε στενά όπως είναι τα μεσογειακά. Έχει τις ρίζες της στις χώρες της Λατινικής Αμερικής που προσπαθούσαν να βάλουν φρένο στους αλιευτικούς στόλους των ΗΠΑ και του Καναδά που σάρωναν τα διεθνή ύδατα από Βορρά ως Νότο. Μετά την αλιεία ακολούθησε και η εκμετάλλευση του βυθού και του υπεδάφους του. Η πρακτική γενικεύτηκε και το 1982 υπογράφηκε η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας που περιγράφει την ΑΟΖ (που ορίστηκε στα 200 μίλια). Όμως “τα δικαιώματα αυτά είναι λειτουργικά, δεν συνιστούν εδαφική κυριαρχία, και πρέπει να ασκούνται με τρόπο που να λαμβάνει υπόψη του τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των άλλων κρατών που κάνουν χρήση της ίδιας θαλάσσιας περιοχής. Ιδιαίτερα, βέβαια, όταν τα τελευταία ασκούν το δικαίωμά τους της ελεύθερης ναυσπιλοΐας”.8
Η ΑΟΖ δεν είναι αυτόματο δικαίωμα, τα κράτη πρέπει να κηρύξουν τη βούλησή τους να την αποκτήσουν και να λυθούν οι όποιες διαφορές. Όμως αυτά ισχύουν όταν η χάραξη της ΑΟΖ είναι προφανής. Στην περίπτωση της Ελλάδας, της Κύπρου και της Τουρκίας δεν υπάρχει ούτε ένα σημείο που η μία υποτιθέμενη ΑΟΖ να μην πέφτει πάνω στην άλλη -πουθενά η απόσταση δεν είναι πάνω από 400 μίλια. Σε αυτή την περίπτωση, η μόνη λύση είναι η συμφωνία μεταξύ των διαφορετικών μερών (η Τουρκία δεν έχει υπογράψει καν τη Σύμβαση). Η Σύμβαση δεν προβλέπει καμιά μαθηματική λύση για το πώς μοιράζονται τα δικαιώματα. Ακριβώς γιατί το δικαίωμα στην ΑΟΖ θεωρείται “κοινωνικό” (δηλαδή υποτίθεται τουλάχιστον ότι πρέπει να βγαίνουν όλοι κερδισμένοι) και όχι ζήτημα εθνικής κυριαρχίας, τα διεθνή δικαστήρια χρησιμοποιούν τη μέση γραμμή, τη μέση απόσταση, την αναλογία ακτογραμμής αλλά και άλλα μέτρα “δικαιοσύνης”. Η Συνθήκη προβλέπει δικαιώματα στις ΑΟΖ ακόμη και για κράτη που δεν έχουν καθόλου θάλασσα.9
Η ελληνική και ελληνοκυπριακή πλευρά έχουν μετατρέψει την ΑΟΖ από εργαλείο που δίνει πρόσβαση στις ανοιχτές θάλασσες σε εργαλείο περικύκλωσης και απομόνωσης της Τουρκίας. Η διαρκής ελληνική απειλή ότι θα επεκταθούν τα ελληνικά χωρικά ύδατα στα 12 μίλια μετατρέπει το Αιγαίο σε κλειστή λίμνη. Η απειλή της ΑΟΖ κλείνει την πρόσβαση της Τουρκίας και σε όλη την νότια ακτογραμμή της.
Όμως δεν πρόκειται μόνο για τις ελληνοτουρκικές διαφορές. Σχεδόν σε ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο τα 200 μίλια φέρνουν σε αλληλεπικάλυψη τα “δικαιώματα” όχι δύο αλλά πολλών περισσότερων χωρών. Η Συρία έχει ακτές αλλά ποιος την εκπροσωπεί και ποιος θα την εκπροσωπήσει; Ο Λίβανος (που έχει υπογράψει τη Σύμβαση) θα πρέπει να διαπραγματευτεί την ΑΟΖ με μια χώρα που δεν έχει υπογράψει, το Ισραήλ (το οποίο ο Λίβανος σωστά δεν αναγνωρίζει). Και τι γίνεται με τα δικαιώματα της Λωρίδας της Γάζας και ενός μελλοντικού παλαιστινιακού κράτους; Και δίπλα σε όλα αυτά, οι ΑΟΖ δυναμιτίζουν και το Κυπριακό με την Κυπριακή Δημοκρατία να εκμεταλλεύεται τις ακτές του Βορρά, εκπροσωπώντας κατά φαντασία και τους Τουρκοκύπριους.10
Έτσι εξηγείται γιατί ο άξονας Ελλάδας-Κύπρου-Αιγύπτου-Ισραήλ παραμένει αμετάβλητη πολιτική επί Καραμανλή, Σαμαρά, Παπανδρέου και Τσίπρα. Το ελληνικό κράτος ξέρει ότι δεν πάει να κάνει ειρηνική μοιρασιά και γι’ αυτό πάει αγκαλιά με τα μαντρόσκυλα.
Το πόσο ντροπιαστικά λειτουργεί αυτό το ντόμινο φαίνεται από την εποχή που το Ισραήλ έκανε το ρεσάλτο στο Μαβί Μαρμαρά και σκότωνε εν ψυχρώ, ενώ το ελληνικό κράτος έβαζε ό,τι εμπόδια μπορούσε στους αλληλέγγυους. Τον περασμένο μήνα, όταν ο Ερντογάν κατήγγειλε τη σφαγή που εξαπέλυσε το Ισραήλ στους διαδηλωτές της Γάζας, ο Νετανιάχου είχε το θράσος να πει ας μην μιλάνε αυτοί που κάνουν κατοχή στη Βόρεια Κύπρο.!! Και ο Καμμένος αντί για ντροπή ένιωσε περηφάνεια και συνέχισε να ξανατιτιβίζει τις ανακοινώσεις των ισραηλινών υπουργείων.
Οι δηλώσεις του Ερντογάν ότι αμφισβητείται η Συνθήκη της Λωζάνης επίσης πήραν διαστάσεις από την ελληνική πλευρά που τις μετατρέπει σε απόδειξη ότι η τουρκική πλευρά είναι αυτή που αμφισβητεί την ειρήνη. Όμως το ελληνικό κράτος αμφισβητεί στην πράξη τη Λωζάνη. Τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου είναι στρατιωτικοποιημένα παρότι το απαγορεύει η Συνθήκη. Η επέκταση των χωρικών υδάτων επίσης δεν είναι “Λωζάνη”. Και φυσικά το “υπερόπλο” των ΑΟΖ δεν έχει να κάνει σε τίποτα με τη Λωζάνη. Έτσι κι αλλιώς, από τη μεριά του εργατικού κινήματος δεν πρέπει να έχουμε κανένα σεβασμό στη Λωζάνη όπως και σε κάθε διεθνή συνθήκη που ορίζει σύνορα. Είναι λάθος η τοποθέτηση του ΚΚΕ και της ΛΑΕ ότι γενικά δεν πρέπει να αμφισβητούνται τα σύνορα.12 Η Λωζάνη είναι οι γραμμές που χαράχτηκαν στους χάρτες μετά από τη σειρά πολέμων από το 1912 ως το 1922. Δεν γίνεται να υποστηρίζεις το δικαίωμα των Κούρδων στην αυτοδιάθεση και να μιλάς ταυτόχρονα για υπεράσπιση της Λωζάνης. Και οι Παλαιστίνιοι παλεύουν για αλλαγή των συνόρων ενάντια στις “Συνθήκες”. Και όπως πάντα ο Καμμένος είναι αυτός που έχει εκφράσει ανοιχτά τις αληθινές σκέψεις λέγοντας ότι αν δεν του αρέσει του Ερντογάν η Λωζάνη θα γυρίσουμε στη συνθήκη των Σεβρών του 1920, που έδινε τα μικρασιατικά παράλια στην Ελλάδα. Όταν ένας Τούρκος πολιτικός αμφισβητεί την κυριαρχία σε μια βραχονησίδα μετατρέπεται σε κεντρικό θέμα, αλλά ότι ο Έλληνας Υπουργός Άμυνας λέει ότι τα ελληνικά σύνορα θα φτάσουν 65 χιλιόμετρα απ’την Πόλη είναι απλώς “υπερβολές”.13
Κανένα κομμάτι της ελληνοτουρκικής αντιπαράθεσης δεν εξηγείται ως αποτέλεσμα “υπερβολών” της μίας ή της άλλης πλευράς. Τα επικίνδυνα επεισόδια δεν προκύπτουν σαν εξαιρέσεις σε κάποια μακρόχρονη ύφεση, έρχονται σαν λογική συνέπεια μιας αδιάκοπης πολιτικής ανταγωνισμών και συσσώρευσης εξοπλισμών. Αυτό δεν σημαίνει πως η αντιπαράθεση είναι προαιώνια και αμετάβλητη. Έχει αρχή και μια πορεία με διαφορετικές φάσεις. Η αρχή είναι ο τρόπος με τον οποίο τα δύο κράτη μετατράπηκαν στο δίδυμο του “ελεύθερου κόσμου” στο μαλακό υπογάστριο της Σοβιετικής Ένωσης και του Ανατολικού Μπλοκ με το δόγμα Τρούμαν το 1947 και την ταυτόχρονη ένταξή τους στο ΝΑΤΟ το 1952. Οι εξοπλισμοί αρχικά κοίταζαν και από τις δύο πλευρές προς Βορρά. Όμως οι άρχουσες τάξεις δεν μπήκαν στο σχεδιασμό του ΝΑΤΟ ως υπάκουα εργαλεία, έμπαιναν με επιδιώξεις, γιατί ξεκινούσαν ήδη από μια ανεπτυγμένη βάση σε σύγκριση με τον περίγυρο. Όπως συμβαίνει με τους πολύ πετυχημένους συνεταίρους, η επιτυχία γίνεται κίνητρο για να σπάσει η επιχείρηση στα δύο και να μετατραπούν στους χειρότερους αντίπαλους.
Ξεφυλλίζοντας την εφημερίδα “Ελευθερία” της εποχής μπορούμε να σταθούμε σε δυο πρωτοσέλιδα που εκφράζουν το αποκορύφωμα και την αρχή της πτώσης εκείνης της πρώτης περιόδου “ελληνοτουρκικής φιλίας”. Το Νοέμβρη του ‘52 έρχεται ο Τζελάλ Μπαγιάρ στην Αθήνα και τον υποδέχεται ο βασιλιάς Παύλος. Πρωτοσέλιδο: “Αι Αθήναι φιλοξενούν τον αρχηγό της συμμάχου Τουρκίας. Θερμότατη υποδοχή του Τζελάλ Μπαγιάρ. Ο λαός των Αθηνών και του Πειραιώς επεφύλαξεν εις τον υψηλόν ξένον μίαν άνευ προηγουμένου εις ενθουσιασμόν υποδοχής, η οποία αποτελεί την καλύτερην απόδειξην του γεγονότος ότι η ελληνοτουρκική φιλία έχει βαθύτατην απήχησιν εις τα καρδίας των Ελλήνων, από του Βασιλέως των μέχρι και του τελευταίου απλού πολίτου”.14
Τρία χρόνια αργότερα η Κύπρος έχει γίνει πεδίο ανταγωνισμού και ενώ έχουν προηγηθεί τα Σεπτεμβριανά στην Πόλη, η Ελευθερία μας λέει πρωτοσέλιδα πως “ούτε ωφελεί, ούτε έντιμον και ρεαλιστικόν είναι να γίνεται λόγος περί ‘ελληνοτουρκικής φιλίας’. Αυτή, συντηρουμένη αγωνιωδώς εις την ζωήν με τας ορμόνας της ευθύτητας των Ελλήνων και δηλητηριαζομένη συνεχώς από τας τοξίνας της κακοηθείας των Τούρκων, εστραγγαλίσθη και ετάφη την 6ην Σεπτεμβρίου. Ν’ αναστηθεί είναι αδύνατον”.15
Αυτό είναι το πρώτο παράδειγμα καμπής, αλλά ακολούθησαν κι άλλες. Κι αυτό που τις προκαλούσε δεν ήταν η αλλαγή εσωτερικής πολιτικής σε κάθε χώρα, αλλά συνολικότερες αλλαγές στην περιοχή, εκεί όπου εξελίσσεται ο ανταγωνισμός. Η Μέση Ανατολή καθορίζει από τότε το τέμπο. Με δύο κρίσιμες στιγμές: πρώτον, την έφοδο των αντιαποικιακών κινημάτων που φέρνει την Κύπρο στο κέντρο του ενδιαφέροντος και αναβαθμίζει τις στρατιωτικές βάσεις στο Νότο. Η βάση του Ιντζιρλίκ παίζει για πρώτη φορά βασικό ρόλο στην κρίση του Λιβάνου το 1958. Δεύτερο, η πετρελαϊκή έκρηξη της δεκαετίας του ‘70 που ενσωματώνει όλων των ειδών τα καθεστώτα της Μέσης Ανατολής ακόμη περισσότερο στον παγκόσμιο καπιταλισμό. Και οι δυο στιγμές φέρνουν την Ελλάδα και την Τουρκία στα πρόθυρα του πολέμου, και στη δεύτερη περίπτωση δεν ήταν απλά πρόθυρα αλλά ένας πόλεμος στο έδαφος της Κύπρου.16
Αν ο ανταγωνισμός με το Ανατολικό Μπλοκ βρισκόταν στην αφετηρία του ελληνοτουρκικού ανταγωνισμού, υπήρχαν ελπίδες ότι η κατάρρευση της ΕΣΣΔ θα οδηγούσε σε μια νέα εποχή ύφεσης στις σχέσεις. Το αποτέλεσμα ήταν το αντίθετο. Για τρεις λόγους: πρώτον η ακτίνα στην οποία διαδραματίζεται η κόντρα μεγάλωσε, και οι ελληνοτουρκικές κόντρες από την Κύπρο και το Αιγαίο απλώθηκαν στα Βαλκάνια και στην Κασπία, και για το ποιοι καπιταλιστές θα έμπαιναν πρώτοι να αρπάξουν ό,τι ξεπουλιόταν και για το ποιος θα αποκτούσε πρώτος πρόσβαση στις πηγές ενέργειας. Δεύτερον, γιατί η πτώση του ενός από τους δύο πόλους σήμανε ότι αποδυναμώθηκε το χαλινάρι του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού πάνω στους δυο ανταγωνιστές που ένιωθαν πλέον ελεύθεροι να κινούνται ελεύθερα και τυχοδιωκτικά. Τρίτον, σε μεγαλύτερη κλίμακα στη Μέση Ανατολή χάνονταν οι παλιές σταθερότητες και οι δυο χώρες έβλεπαν νέες ευκαρίες και απειλές. Στις στήλες αυτού του περιοδικού αντί για την Pax Americana (Αμερικανική Ειρήνη) που διαφημιζόταν ως το μέλλον του μονοπολικού κόσμου αποκαλούσαμε αυτές τις εξελίξεις “Αταξία της Νέας τάξης” εξηγώντας τον “αποσταθεροποιητικό ρόλο των υποϊμπεριαλισμών, που από χωροφύλακες της ιμπεριαλιστικής τάξης πραγμάτων έχουν εξελιχθεί σε πηγή τοπικών συγκρούσεων που αλληλοτροφοδοτούνται με τους ευρύτερους ιμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς”.17
Σήμερα ξέρουμε πως η αποσταθεροποίηση στη Μέση Ανατολή που περιγράφαμε το 1996 δεν ήταν παρά λεπτομέρεια μπροστά σε ό,τι ακολούθησε. Και γι’αυτό την ίδια χρονιά, το Γενάρη του ‘96, την προηγούμενη φορά που το Αιγαίο παραλίγο να γίνει νεκροταφείο φαντάρων, ήταν πολύ δυσκολότερο να πείσεις ότι ο πόλεμος δεν γινόταν για τις βραχονησίδες, αλλά για τα συμφέροντα των εφοπλιστών και τις μοιρασιές των πετρελαίων. Σήμερα αυτή η σύνδεση είναι διάφανη. Την παραδέχεται η ίδια η κυβέρνηση που έχει μετατρέψει τις ΑΟΖ της Μεσογείου σε συνώνυμο της εθνικής συνείδησης.
Είναι προφανές ότι η ένταση που επανέρχεται το 2018 σχετίζεται με το ματωμένο παζλ της Συρίας. Όσοι επιμένουν να αποκαλούν τον Ερντογάν “Σουλτάνο” το κάνουν αδιαφορώντας για την πραγματικότητα. Στην ακμή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ο Σουλτάνος είχε τον έλεγχο από τα Βαλκάνια ως τη Βαγδάτη και από εκεί φτάνοντας δυτικά ως το Μαρόκο. Σήμερα ο χάρτης της Συρίας θέλει όλα τα χρώματα της παλέτας για να περιγράψει ποιος ελέγχει τι και πού. Τα συμφέροντα της Τουρκίας ήρθαν όλο και περισσότερο σε αντιπαράθεση με τους αμερικανικούς σχεδιασμούς που χρησιμοποίησαν τους Κούρδους κατά του Ισλαμικού Κράτους. Όταν το ‘91 οι ΗΠΑ βοήθησαν στη διαμόρφωση του ιρακινού Κουρδιστάν, η Τουρκία συμβιβάστηκε και συνεργάστηκε. Σήμερα η υποχώρηση της αμερικάνικης ισχύος σημαίνει πως υπάρχει χώρος για αγριότητες από κάθε μεριά. Κι έτσι φαίνεται να έρχονται τα πάνω κάτω. Η Τουρκία να αποδέχεται τις φτερούγες της Ρωσίας και η Ελλάδα να γίνεται ο νο1 συνεταίρος του Ισραήλ. Όμως τίποτα δεν είναι σταθερό. Τους Κούρδους ήδη τους πέταξαν στο καλάθι των αχρήστων οι προστάτες τους και στην Ουάσιγκτον και στη Μόσχα.18
Υπάρχει μια ευθεία γραμμή που συνδέει τα “εθνικά δίκαια” στο Αιγαίο, τα τρυπάνια που ψάχνουν για αέριο στη Μεσόγειο και μας οδηγεί στις εκατόμβες των νεκρών της Συρίας. Δεν έχουμε τίποτα να κερδίσουμε αποδεχόμενοι αυτή τη μοίρα. Τα “ανταλλάγματα” των ιμπεριαλιστών είναι πάντα ψεύτικα. Αντίθετα έχουμε να κερδίσουμε αν παλέψουμε για να σταματήσει η κούρσα των εξοπλισμών. Η Ελλάδα είναι μετά τις ΗΠΑ η πρώτη χώρα του ΝΑΤΟ σε δαπάνες αναλογικά με το ΑΕΠ της. Το να σταματήσουμε να πληρώνουμε για όπλα είναι δρόμος εξόδου απ’ τη λιτότητα, όχι το να μπλεχτούμε ακόμη περισσότερο στους πολεμικούς σχεδιασμούς. Πρέπει να σπάσουμε τον άξονα με το Ισραήλ και την Αίγυπτο και να διώξουμε τις βάσεις. Να μη δεχτούμε ούτε επέκταση της Σούδας, ούτε νέες βάσεις στην Κρήτη και την Κάρπαθο. Αλληλεγγύη στο λαό της Συρίας, καμιά συμμετοχή στους βομβαρδισμούς και τις επεμβάσεις. Και πρώτα απ’ όλα αλληλεγγύη στους πρόσφυγες, κατάργηση της συμφωνίας της ΕΕ με την Τουρκία. Αυτοί που δολοφονούν μαζικά πρόσφυγες στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο δεν θα διστάσουν να δολοφονήσουν και φαντάρους στην πρώτη ευκαιρία.
Η αλληλεγγύη με τους εργάτες και τις εργάτριες της Τουρκίας δεν είναι αφηρημένο διεθνιστικό καθήκον. Είναι επιτακτική προτεραιότητα για να μην αφήσουμε να επεκταθεί το μακελειό της Μέσης Ανατολής μέχρι εδώ. Για να μην χύσουμε αίμα για τους στρατοκράτες και τις πετρελαιοβιομηχανίες όλοι εμείς που έχουμε δώσει ήδη αρκετό αίμα και ιδρώτα για τους τραπεζίτες.
Σημειώσεις
1. Μόνο τη “σοβαρή” Καθημερινή αν πάρουμε για παράδειγμα είναι εξαιρέσεις τα πρωτοσέλιδα από αρχές Μάρτη μέχρι σήμερα που δεν έχουν μια αναφορά στις “προκλήσεις” και τις “απειλές” του Ερντογάν.
2. Ανακοίνωση Υπουργείου Άμυνας, 23 Γενάρη 2018, tinyurl.com/yby5b29s
3. tinyurl.com/y8orlunu
4. Στην παραπάνω ανακοίνωση του Υπουργείου.
5. Ριζοσπάστης, 21 Μάρτη 2018, tinyurl.com/y8vjfrdz
6. Βλ. Για παράδειγμα Εργατική Αλληλεγγύη 31 Μάη 2017, tinyurl.com/ybgt4bvt
7. New York Times, 7 Απρίλη 2018, tinyurl.com/yacwzba6
8. Χρήστος Ροζάκης, Η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη και το Διεθνές Δίκαιο, εκδόσεις Παπαζήση, 2013, σ. 16.
9. Στο ίδιο, σσ. 16-25.
10. Για τις αλυσιδωτές δυσκολίες στα ζητήματα των αγωγών και των δικαιωμάτων στην περιοχή: James Stocker, “No EEZ Solution: The Politics of Oil and Gas in the Eastern Mediterranean”, Middle East Journal 66(4), Φθινόπωρο 2012.
11. Reuters 1 Απρίλη 2018, tinyurl.com/ya8v9gqv
12. Βλ.για παράδειγμα την παρέμβαση του ευρωβουλευτή του ΚΚΕ, Παπαδάκη, στη συζήτηση για τη Συρία, Ριζοσπάστης 15 Μάρτη 2018, tinyurl.com/yd7uzmsd
13. Ναυτεμπορική 1 Δεκέμβρη 2016, tinyurl.com/y8635qc7
14. Ελευθερία, 28 Νοέμβρη 1952
15. Ελευθερία, 12 Οκτώβρη 1952.
16. Για όλη αυτή την πορεία βλ. Μαρία Στύλλου, “Η σύγκρουση των υποϊμπεριαλισμών” στο βιβλίο Ελλάδα, Τουρκία, Κύπρος. Η σύγκρουση των υπο-ιμπεριαλισμών. Πώς θα σταματήσουμε την απειλή του πολέμου;, Εργατική Δημοκρατία, 1996. Το πρωτότυπο άρθρο είναι του Φλεβάρη του 1984.
17. Π. Γκαργκάνας, “Η αταξία της Νέας Τάξης”, ΣΑΚ 20, Ιούνης-Ιούλης 1996.
18. Roni Margulies, “Why Turkish Troops are in Syria”, International Socialism Journal 158, Άνοιξη 2018, tinyurl.com/yac89kdr