Φθινόπωρο εξέγερσης των δασκάλων. Η απεργία τους έγινε το κορυφαίο γεγονός με το ξεκίνημα της νέας σχολικής χρονιάς και αφήνει πλούσια παρακαταθήκη για την συνέχεια. Η Κατερίνα θωίδου εξηγεί γιατί.
Η απεργία των έξι εβδομάδων των δασκάλων και των νηπιαγωγών συγκλόνισε όλη την Παιδεία στρίμωξε την κυβέρνηση στη γωνία και την έκανε να ξαναζήσει τον εφιάλτη του 91.
Η απεργία αποφασίστηκε από τα μέσα Ιούνη όταν ακόμα βρίσκονταν σε εξέλιξη το μεγάλο κίνημα των φοιτητικών καταλήψεων, που κατάφερε την πρώτη νίκη του φοιτητικού κινήματος μετά από πάρα πολλά χρόνια, αναγκάζοντας τη Μαριέττα να αναβάλει την ψήφιση του νόμου-πλαίσιο για τα πανεπιστήμια. Αυτή η νίκη τροφοδότησε ένα κύμα αισιοδοξίας μέσα σε όλους τους εργατικούς χώρους και ιδιαίτερα στους χώρους της Παιδείας.
Οι δάσκαλοι ήταν αυτοί που αποφάσισαν να πάρουν τη σκυτάλη του αγώνα από τους φοιτητές. Στα μέσα του Ιούνη η 75r Γενική Συνέλευση με τη συμμετοχή 600 αντιπροσώπων από όλους τους συλλόγους της χώρας πήρε την ιστορική απόφαση να προκηρύξει πενθήμερη απεργία στις 18 Σεπτέμβρη με γενικές συνελεύσεις στο τέλος της εβδομάδας που θα αποφασίσουν τη συνέχεια.
Η ΔΟΕ δεν ήταν μια Ομοσπονδία που βρίσκονταν στην πρωτοπορία του εργατικού κινήματος. Πέρσι δεν είχε προκηρύξει καμία απεργία και συμμετείχε μόνο στις απεργίες της ΑΔΕΔΥ και αυτό με ποσοστά που δεν ξεπερνούσαν το 30%. Ενώ ακόμα και στην προηγούμενη μεγάλη απεργία στο χώρο της εκπαίδευσης, στην απεργία διαρκείας των καθηγητών το 1997 έφτασε πολύ αργά να προκηρύξει απεργία που έκλεισε μετά από τρεις εβδομάδες.
Παρ' όλα αυτά ήταν ο μόνος κλάδος που μετά από πολλά χρόνια βγήκε με μία προχωρημένη απεργιακή μορφή να παλέψει ένα επιθετικό αίτημα. Το αίτημα για 1.400 ευρώ στον πρωτοδιόριστο και αυξήσεις των δαπανών για την Παιδεία.
Ακόμα και οι πιο αισιόδοξες εκτιμήσεις για τη δυναμική του κλάδου δεν μπορούσαν να προβλέψουν ότι οι δάσκαλοι θα έκαναν την έκπληξη. Και η έκπληξη ήταν η μαζική συμμετοχή όχι μόνο στην απεργία αλλά και στην οργάνωση της. Την πρώτη εβδομάδα της απεργίας τα ποσοστά άγγιξαν το 9θ%. Στην πλειοψηφία των Συλλόγων συγκροτήθηκαν απεργιακές επιτροπές που ανέλαβαν να περιφρουρήσουν την απεργία, να κατεβάσουν τους συναδέλφους στα συλλαλητήρια, να φτιάξουν πανώ, να αρχίσουν να οργανώνουν τη συμπαράσταση, οργανώνοντας εκδηλώσεις -συζητήσεις σε κάθε γειτονιά, πηγαίνοντας με δικιά τους πρωτοβουλία στις Γενικές Συνελεύσεις των καθηγητών για να ζητήσουν να βγουν μαζί στην απεργία. Αυτή η μορφή οργάνωσης του αγώνα ήταν το κλειδί για την επιτυχία της απεργίας.
Η κυβέρνηση έπαιξε αρχικά το χαρτί της αδιαλλαξίας, νομίζοντας ότι "την έπαιρνε" να το παίξει Θάτσερ. Θεώρησε ότι όσο πιο ανυποχώρητη φανεί τόσο θα αποθαρρύνει τους εκπαιδευτικούς. Απέναντι στο αίτημα για αυξήσεις στα 1.400 ευρώ απάντησε δίνοντας το εξευτελιστικό επίδομα των 105 ευρώ και μάλιστα σε 6 δόσεις μέχρι το 2009, ενώ δε δίστασε να χαρακτηρίσει τους εκπαιδευτικούς "ανέντιμους" και τις αυξήσεις τους "υπερβολικές". Ταυτόχρονα έπαιξε το χαρτί της καταστολής. Οι απεργοί ήρθαν αντιμέτωποι με χημικά, με ΜΑΤ και σιδηρογροθιές. Το μήνυμα που ήθελε να περάσει ήταν σαφές: Να απομονώσει τους απεργούς δασκάλους από την υπόλοιπη κοινωνία και κυρίως να στρέψει τους γονείς κατά των εκπαιδευτικών. Ελπιζε ότι η απεργία θα κατέρρεε κάτω από την πίεση του λεγόμενου "κοινωνικού αυτοματισμού".
Το αποτέλεσμα ήταν ακριβώς το ανάποδο. Από τη μία δυνάμωσε τη συσπείρωση των απεργών και από την άλλη δυνάμωσε το μέτωπο στήριξης της απεργίας. Η απεργία των δασκάλων ήταν από τις λίγες απεργίες που είχαν τόσο μεγάλη συμπαράσταση και από όλους τους εργαζόμενους και από τους γονείς. Σε χιλιάδες σχολεία δίπλα στους δασκάλους τάχθηκαν οι σύλλογοι γονέων με αποφάσεις και των δικών τους συνελεύσεων ενώ δεν ήταν λίγοι οι σύλλογοι γονέων που έφτασαν να κατεβαίνουν με τα πανώ τους στα απεργιακά συλλαλητήρια.
Το σημαντικότερο όμως απ' όλα είναι ότι έφτασαν να ξεσηκώσουν τα συνδικάτα τα πιο οργανωμένα κομμάτια της εργατικής τάξης. Η πρώτη Ομοσπονδία που πραγματικά αναγκάστηκε να βγει σε κοινό αγώνα με τους δασκάλους ήταν η ΟΛΜΕ.
Τις δύο πρώτες εβδομάδες της απεργίας η ΟΛΜΕ δεν πρότεινε τίποτα παραπάνω από κάποιες τυπικές στάσεις εργασίας τις ημέρες που καλούσαν οι δάσκαλοι τα απεργιακά συλλαλητήρια. Η ΟΛΜΕ κήρυξε την πρώτη 48ωρη απεργία στις 26 Σεπτέμβρη, μία ημέρα μετά το δεύτερο μεγάλο συλλαλητήριο που κάλεσε η ΔΟΕ. Ηταν η ημέρα που έδειχνε ότι όλα είχαν αλλάξει. Χιλιάδες δάσκαλοι πλημμύρισαν το Σύνταγμα κρατώντας συγκροτημένα τα μπλοκ τους ακόμα και μετά την σκληρή επίθεση των ΜΑΤ. Ανάγκασαν τη ΓΣΕΕ και την ΑΔΕΔΥ να δηλώσουν υποστήριξη στον αγώνα τους και την ΟΛΜΕ να προκηρύξει απεργία φωνάζοντας το σύνθημα "απεργία -απεργία" την ώρα που ο εκπρόσωπος της ΟΛΜΕ Καλομοίρης απεύθυνε χαιρετισμό από την ντουντούκα.
Η ΟΛΜΕ κήρυξε για τις δύο επόμενες εβδομάδες 48ωρες απεργίες. Ενα μεγάλο κομμάτι Γενικών Συνελεύσεων των ΕΛΜΕ ζήτησε πιο μεγάλα απεργιακά βήματα, ενώ πολλές ήταν οι Γενικές Συνελεύσεις ΕΛΜΕ που διεκδικούσαν να μην βγουν οι εκπαιδευτικοί απλώς σε απεργίες συμπαράστασης των δασκάλων αλλά σε κοινό αγώνα με πενθήμερες απεργίες. Κάτω από αυτή την πίεση τις επόμενες εβδομάδες η ΟΛΜΕ αναγκάζεται να κλιμακώσει με δύο τριήμερες απεργίες.
Τις ίδιες πιέσεις δέχτηκαν και άλλες συνδικαλιστικές ηγεσίες. Η ΑΔΕΔΥ αναγκάστηκε να καλέσει τρεις 24ωρες απεργίες, μία κάθε Τετάρτη όπου είχαν προγραμματιστεί συλλαλητήρια και η ΓΣΕΕ μία τετράωρη στάση εργασίας για συμπαράσταση στους δασκάλους.
Αυτό το κλίμα έφτασε να βάλει σε κίνηση τους φοιτητές και τους μαθητές. Στα μέσα Οκτώβρη άρχισαν να γίνονται στις σχολές οι πρώτες Γενικές Συνελεύσεις και να αποφασίζονται οι πρώτες καταλήψεις, ξαναπιάνοντας το νήμα του φοιτητικού κινήματος του καλοκαιριού. Αυτή τη φορά οι καταλήψεις αποφασίζονται παρά την οργανωμένη προσπάθεια της ΔΑΠ να διαλύσει τις Γενικές Συνελεύσεις είτε κινδυνολογώντας είτε με ανοιχτή τρομοκρατία και τραμπουκισμούς.
Στα σχολεία ανοίγει το δεύτερο μεγάλο μέτωπο. Εκατοντάδες σχολεία ξεκινούν από τις αρχές Οκτώβρη καταλήψεις. Οι μαθητές εμπνέονται και από τον αγώνα των καθηγητών τους και από το φοιτητικό κίνημα και αποφασίζουν καταλήψεις με κεντρικό αίτημα την κατάργηση της βάσης του 10 για την εισαγωγή στα πανεπιστήμια.
Το αποκορύφωμα όλων αυτών των μαχών ήταν η 25η Οκτώβρη. Ηταν η ημέρα που η κυβέρνηση είχε προγραμματίσει να συζητήσει την αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος, με στόχο να καταργήσει και τυπικά τη δημόσια και δωρεάν παιδεία. Το πανεκπαιδευτικό συλλαλητήριο εκείνης της ημέρας στο Σύνταγμα ήταν μία πραγματική αποκάλυψη. Χιλιάδες πλημμύρισαν το Σύνταγμα και πορεύτηκαν για πολλές ώρες στο κέντρο της Αθήνας πριν καταλήξουν ξανά στο Σύνταγμα για μια μεγάλη συναυλία. Οταν ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου τραγούδησε για τον Τσε Γκεβάρα έγινε πανζουρλισμός. Το συλλαλητήριο έκανε φανερό ότι οι δάσκαλοι είχαν ξεσηκώσει όλη την εκπαιδευτική κοινότητα. Δεκάδες τμήματα των ΤΕΙ και ΑΕΙ ήταν κατειλημμένα και πάνω από χίλια σχολεία πανελλαδικά, για πρώτη φορά μετά το μεγάλο κίνημα των καταλήψεων από την περίοδο του Αρσένη. Το πανεκπαιδευτικό μέτωπο σε όλες τις βαθμίδες από τα νηπιαγωγεία μέχρι τα πανεπιστήμια είχε γίνει πραγματικότητα.
Και όμως το βράδυ της 25ης Οκτώβρη στη συνεδρίαση του ΔΣ της ΔΟΕ η ΠΑΣΚ, οι Παρεμβάσεις και η ΕΣΑΚ ΔΕΕ πρότειναν την αναστολή της απεργίας διαρκείας και τη συνέχιση με 24ωρες απεργίες στις 3 και στις 9 Νοέμβρη, ενώ η ΔΑΚΕ πρότεινε αναστολή χωρίς καμία συνέχεια.
Στις Γενικές Συνελεύσεις της επόμενης μέρας η πρόταση του ΔΣ της ΔΟΕ συνάντησε αντιδράσεις. Οσο και να προσπάθησαν οι εκπρόσωποι όλων των παρατάξεων να παρουσιάσουν την πρόταση σαν «πολύμορφη συνέχεια» παντού εμφανίστηκε ένα κομμάτι δασκάλων που έδωσε την κόντρα προτείνοντας πραγματική συνέχεια με τη μορφή νέας πενθήμερης απεργίας. Αυτή τη μάχη έδωσε οργανωμένα η Πρωτοβουλία ΓΕΝΟΒΑ και πολλοί δάσκαλοι που συνεργάζονται και με την ΠΑΣΚ και με τις Παρεμβάσεις-Συσπειρώσεις καθώς και πολλοί ανένταχτοι. Μάλιστα σε κάποιες συνελεύσεις η πρόταση για νέα πενθήμερη έφτασε να πάρει την πλειοψηφία ενώ σε άλλες χάθηκε με ελάχιστους ψήφους διαφορά.
Τα μόνα επιχειρήματα υπέρ της αναστολής ήταν ότι "οι απεργοί είχαν κουραστεί οικονομικά και ψυχικά" και ότι "το συναίσθημα επιτάσσει να συνεχίσουμε, όμως η λογική επιτάσσει να σταματήσουμε". Ομως αυτές οι εκτιμήσεις έκρυβαν από πίσω τους τη διστακτικότητα των παρατάξεων της ηγεσίας της ΔΟΕ και όχι την πολιτική εκτίμηση για τη δύναμη της απεργίας.
Η αναστολή της απεργίας επικυρώθηκε στην Ολομέλεια προέδρων των Συλλόγων της ΔΟΕ την Παρασκευή 27 Οκτώβρη. Ομως ακόμα και την επόμενη μέρα φάνηκε πολύ καθαρά ότι η δυναμική της ήταν τεράστια. Οι παρελάσεις για την 28η Οκτωβρίου για πρώτη φορά στα χρονικά μετατράπηκαν σε διαδηλώσεις για τη δημόσια και δωρεάν Παιδεία. Δάσκαλοι, καθηγητές, μαθητές και φοιτητές, αψηφώντας τις πιέσεις για δήθεν "αμαύρωση της εθνικής επετείου" έστειλαν το μήνυμα ότι παλεύουν για μία παιδεία χωρίς αποκλεισμούς.
Η απεργία έκλεισε στην καλύτερη της στιγμή. Την έκτη εβδομάδα η απεργία ήταν πολύ πιο δυνατή από ότι στο ξεκίνημα της. Μπορεί οι συνδικαλιστικές ηγεσίες να μην το είχαν αντιληφθεί, το είχε όμως καταλάβει η κυβέρνηση της ΝΔ. Η κυβέρνηση βρέθηκε στριμωγμένη στη γωνία. Μόνο χάρη στο χέρι βοηθείας που της άπλωσε το ΠΑΣΟΚ προτείνοντας την αναβολή της συζήτησης για την αναθεώρηση του άρθρου 16 βγήκε προσωρινά από το αδιέξοδο. Ο Καραμανλής εκεί που έστελνε τα ΜΑΤ να διαλύσουν τα συλλαλητήρια των δασκάλων πριν φτάσουν στο Μέγαρο Μαξίμου, αναγκάστηκε να προσκαλέσει τα ΔΣ της ΔΟΕ και της ΟΑΜΕ, έστω και αν τους υποσχέθηκε μόνο τη μείωση των δόσεων του επιδόματος των 105 ευρώ από έξι σε τέσσερις δόσεις.
Εκείνη την εβδομάδα η απεργία των δασκάλων είχε καταφέρει να παρασύρει μαζί της ένα τεράστιο κύμα συμπαράστασης και να πυροδοτήσει ένα νέο κίνημα καταλήψεων στις σχολές και τα σχολεία. Σε πολλές σχολές οι Γενικές Συνελεύσεις αποφάσιζαν να οργανώσουν εκδηλώσεις μέσα στα πανεπιστήμια με ομιλητές δασκάλους, μαθητές και μέλη ΔΕΠ με στόχο το συντονισμό. Η ΠΟΣΔΕΠ συγκάλεσε σύσκεψη συντονισμού αμέσως μετά την ανακοίνωση της αναβολής της συζήτησης του άρθρου 16, με τη συμμετοχή εκπροσώπων από όλες τις εκπαιδευτικές Ομοσπονδίες, τα συντονιστικά των καταλήψεων και τους γονείς. Μέσα σε αυτό το κλίμα δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι μαθητές κράτησαν τα σχολεία κλειστά για πάνω από ένα μήνα με προοπτική κλιμάκωσης μέχρι τα Χριστούγεννα, παρά την γελοία προπαγάνδα που ενορχηστρώθηκε εις βάρος τους γύρω από τη θεωρία της μαθητικής "παραβατικότητας".
Η απεργία των δασκάλων είναι αλήθεια ότι έγραψε ιστορία. Ηταν μία από τις μεγαλύτερες στιγμές του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα αλλά και σε όλη την Ευρώπη τα τελευταία χρόνια. Και ομολογουμένως ήταν η μόνη απεργία που κατάφερε παρά τις προσπάθειες της κυβέρνησης και των ΜΜΕ να μην απομονωθεί. Κέρδισε στο πλευρό της όλους τους εργαζόμενους γιατί ανέδειξε το ζήτημα των πραγματικών αυξήσεων, αποκάλυψε τις προθέσεις τις κυβέρνησης να μετατρέψει τα σχολεία και τις σχολές σε επιχειρήσεις και συσπείρωσε όλη την οργή του κόσμου απέναντι στην κυβέρνηση της ΝΔ. Μέσα από αυτές τις πιέσεις η κυβέρνηση η Μαριέττα έφτασε να αναβάλει την αναθεώρηση του άρθρου 16 για το Γενάρη και συνολικά τις "μεταρρυθμίσεις" στο χώρο της παιδείας για το επόμενο καλοκαίρι, πράγμα που σημαίνει πρακτικά ότι ο νόμος πλαίσιο για τα πανεπιστήμια θα είναι ζητήματα που θα έχει να αντιμετωπίσει η επόμενη κυβέρνηση. Αν αναλογιστεί κανείς ότι οι "μεταρρυθμίσεις" στην παιδεία ήταν το νούμερο ένα θέμα στην ατζέντα της κυβέρνησης Καραμανλή, αμέσως μόλις πήρε την κυβέρνηση, καταλαβαίνει το μέγεθος της υποχώρησης.
Η κυβέρνηση εξακολουθεί να βρίσκεται με την πλάτη κολλημένη στον τοίχο. Τρέμει στην ιδέα ότι το Γενάρη, η συζήτηση για το άρθρο 16 μπορεί να πυροδοτήσει ξανά ένα ανάλογο κίνημα. Γι αυτό δεν έχει εγκαταλείψει τις προσπάθειες να αποδυναμώσει το πανεκπαιδευτικό μέτωπο. Δεν είναι τυχαία η απόφαση της Γιαννάκου για την αναπλήρωση των μαθημάτων της απεργίας. Αναγκάζει τους δασκάλους να κάνουν μαθήματα μέσα στις διακοπές των Χριστουγέννων και του Πάσχα μόνο και μόνο για να στρέψει τους γονείς εναντίον τους.
Το μεγάλο ερώτημα είναι γιατί η συνδικαλιστική ηγεσία των δασκάλων δεν έφτασε στο σημείο να αναγνωρίσει ότι η κυβέρνηση βρίσκεται σε υποχώρηση. Αυτή η εξήγηση δεν δόθηκε ούτε μέσα στις Γενικές Συνελεύσεις της έκτης εβδομάδας, αφού οι συνδικαλιστικές ηγεσίες αναλώθηκαν περισσότερο με συναισθηματικά και λιγότερο με πολιτικά επιχειρήματα υπέρ της αναστολής της απεργίας. Η εξήγηση είναι ότι δεν πίστεψαν ότι αυτή η απεργία μπορεί να νικήσει. Δεν περίμεναν ότι θα είχε τόσο μεγάλη συμμετοχή και τόσο μεγάλη διάρκεια. Η βάση έφτασε να τους ξεπεράσει. Και γι' αυτό δεν εξασφάλισαν τα οργανωτικά βήματα για να στηρίξουν τους απεργούς μέχρι το τέλος.
Σε πολλούς συλλόγους άρχισαν διστακτικά, αλλά με εντυπωσιακά αποτελέσματα να στήνονται απεργιακά ταμεία για την οικονομική ενίσχυση των απεργών. Πολλές Γενικές Συνελεύσεις αποφάσισαν να τυπώσουν κουπόνια ενίσχυσης τα οποία διανεμήθηκαν σε απεργούς για να διακινήσουν στον περίγυρο τους και οργανωμένα σε σωματεία και συλλόγους. Οπου έγινε η προσπάθεια οργανωμένα συγκεντρώθηκαν χιλιάδες ευρώ. Ομως όλα αυτά έγιναν τις τελευταίες 10 ημέρες της απεργίας.
Οι απεργιακές επιτροπές μαζικοποιήθηκαν από την πρώτη στιγμή. Ομως όλες αυτές τις 6 εβδομάδες συνεδρίασαν μόνο δύο φορές, όλες μαζί. Την πρώτη ημέρα της απεργίας στις 18 Σεπτέμβρη και την ημέρα που έγινε η συνάντηση με τον Καραμανλή στις 24 Οκτώβρη. Εκείνη τη μέρα μάλιστα δε συζητήθηκε καν το ζήτημα της απεργιακής συνέχειας.
Η βάση ξεπέρασε τις ηγεσίες, αλλά δεν μπόρεσε να πάρει οργανωμένα τον έλγχο της απεργίας. Ηταν αισθητή η έλλειψη μιας αριστεράς που να παλεύει ο' αυτήν την κατεύθυνση. Μίας αριστεράς που να μπορεί να διακρίνει το που βρίσκεται η δύναμη και να μπορεί να στηρίζει τα κομμάτια που βγαίνουν στη μάχη. Οργανώνοντας τη συμπαράσταση, την οικονομική στήριξη των απεργών, ενώνοντας όλα τα κομμάτια που θέλουν να δώσουν την κόντρα με την κυβέρνηση της ΝΔ και το σύστημα της αγοράς.
Μία τέτοια αριστερά είναι αναγκαίο να χτίσουμε για τις μάχες που έρχονται.