Ο Λέανδρος Μπόλαρης θυμίζει την έκρηξη μετά τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου, εξηγεί τις ρίζες και επιμένει στην προοπτική της.
Δέκα χρόνια συμπληρώνονται φέτος από την εξέγερση της νεολαίας τον Δεκέμβρη του 2008. Το γεγονός που την πυροδότησε ήταν η εν ψυχρώ δολοφονία του 15χρονου μαθητή Αλέξη Γρηγορόπουλου από τον αστυνομικό Κορκονέα το βράδυ της 6 Δεκέμβρη στα Εξάρχεια. Οι οργισμένες διαδηλώσεις και οι συγκρούσεις με την αστυνομία έγιναν ένα μαζικό, οργισμένο κίνημα που αγκάλιασε όλες τις γειτονιές του Λεκανοπέδιου και τις άλλες πόλεις, κέρδισε την συμπάθεια της εργατικής τάξης, βάθυνε την κρίση και επιτάχυνε την πτώση της κυβέρνηση του Καραμανλή της ΝΔ. Τον Γενάρη του 2009 τίποτα δεν ήταν το ίδιο.
Ο «Δεκέμβρης του ‘08», οι «μέρες του Αλέξη» ήταν ο προσεισμός για τους συγκλονιστικούς αγώνες και τη μαζική αριστερή ριζοσπαστικοποίηση της εργατικής τάξης και της νεολαίας στα χρόνια των μνημονίων. Δέκα χρόνια μετά, η Αριστερά αξίζει να ξαναγυρίσει στη συζήτηση για τις ρίζες της εξέγερσης, το πλαίσιο που την καθόρισε και τις συνέπειές της.
Η κρίση της ΝΔ
Το καλοκαίρι του 2007 ο Καραμανλής, ο πρωθυπουργός της ΝΔ, κήρυξε έκτακτες εκλογές για τον Σεπτέμβρη με πρόσχημα τα προβλήματα στην κατάρτιση του προϋπολογισμού. Η ερμηνεία αυτής της κίνησης από τους «έγκυρους αναλυτές» (τότε υπήρχαν κάμποσοι πχ στο συγκρότημα Λαμπράκη) ήταν ότι φανέρωνε τη δύναμη της ΝΔ και τον έλεγχό της.
Η κυβέρνηση είχε αντιμετωπίσει αντιστάσεις στην εφαρμογή των «μεταρρυθμίσεων», με τις πρώτες απεργίες ενάντια στις ιδιωτικοποιήσεις και τις επιθέσεις στο ασφαλιστικό, ή με το μεγάλο φοιτητικό κίνημα ενάντια στην αναθεώρηση του Άρθρου 16 και το «νόμο-πλαίσιο» για τα ΑΕΙ. Όμως, σύμφωνα με τις κυρίαρχες αναλύσεις, αυτές ήταν αντιδράσεις μειοψηφιών˙ των «αριστοκρατών του λιμανιού» όπως είχε αποκαλέσει ο Κεφαλογιάννης τους απεργούς λιμενεργάτες του ΟΛΠ ή των «αιωνίων φοιτητών». Η κυβέρνηση θα κέρδιζε τις εκλογές και θα προχωρούσε ακάθεκτη.
Ο Καραμανλής κέρδισε πράγματι τις έκτακτες εκλογές του Σεπτέμβρη, δίνοντας την αφορμή για ένα νέο μπαράζ αναλύσεων και εκτιμήσεων, μετά την πρώτη εκλογική του νίκη το 2004, για την συντηρητικοποίηση της ελληνικής κοινωνίας. Αυτή ήταν η «κοινή λογική» ακόμα και για μεγάλα τμήματα της Αριστεράς που εξακολουθούσαν να διαπιστώνουν «συντηρητικούς κοινωνικο-πολιτικούς συσχετισμούς» παρά τις όποιες «ρωγμές» είχαν φέρει οι αγώνες.
Στην πραγματικότητα, οι εκλογές εκείνου του Σεπτέμβρη ανέδειξαν ανάγλυφα το πολιτικό πρόβλημα της άρχουσας τάξης.
Το καλοκαίρι του 2007, η χρηματοπιστωτική κρίση άρχισε να ταρακουνάει το αμερικάνικο τραπεζικό σύστημα και όλος ο κόσμος κρατούσε την ανάσα του για τη συνέχεια. Η άρχουσα τάξη χρειαζόταν να επιταχύνει τις «μεταρρυθμίσεις». Όμως, τα κόμματα που θα της εξασφάλιζαν αυτή τη δυνατότητα βρίσκονταν σε αδυναμία να τα καταφέρουν.
Η ΝΔ είχε χάσει 350 χιλιάδες ψήφους, και είχε βρεθεί με μια ισχνή κοινοβουλευτική πλειοψηφία 2 εδρών. Χρειάστηκε τις ψήφους του ΛΑΟΣ του Καρατζαφέρη (τότε ο Γεωργιάδης και ο Βορίδης ήταν υπαρχηγοί του Καρατζαφύρερ) για να εκλέξει πρόεδρο της Βουλής. Το καλοκαίρι του 2007, ο Καραμανλής είχε πάει με τυμπανοκρουσίες στον Αη-Στράτη για να εγκαινιάσει το μουσείο για τους κομμουνιστές εξόριστους στο νησί. Τρεις μήνες μετά, έπρεπε να στηρίζεται στις ψήφους των νοσταλγών του Μεταξά και της χούντας. Πρόβλημα για την παράταξη που πάσχιζε να αποδείξει ότι είναι η κεντρώα έκφραση της «σιωπηλής πλειοψηφίας».
Ένας «μεγάλο συνασπισμός» με το ΠΑΣΟΚ θα ήταν μια κάποια λύση. Όμως, το ΠΑΣΟΚ είχε κατορθώσει το ακατόρθωτο, να πέσει κι αυτό σε ποσοστά και ψήφους. Το σπορ στυλ και οι «κοινωνικές ευαισθησίες» του Γ. Παπανδρέου δεν αρκούσαν να καλύψουν το νεοφιλελεύθερο επί της ουσίας πρόγραμμά του. Για παράδειγμα είχε στηρίξει αρχικά την αναθεώρηση του Άρθρου 16 του Συντάγματος που θα άνοιγε το δρόμο για ιδιωτικά πανεπιστήμια, αλλά έκανε κωλοτούμπα όταν άρχισε να αντιμετωπίζει τις ανταρσίες του κόσμου του στις σχολές και τις γειτονιές.
Συνήθως, οι αναφορές για την εκλογική εκτίναξη της Αριστεράς παίρνουν σαν αφετηρία τον «διπλό εκλογικό σεισμό» του 2012. Αυτή η εικόνα δεν είναι σωστή. Το 2007, η Αριστερά κέρδισε από την πτώση του ΠΑΣΟΚ, ιδιαίτερα στις εργατογειτονιές και βγήκε συνολικά ενισχυμένη. Τα κέρδη τα μοιράστηκαν το ΚΚΕ και ο ΣΥΡΙΖΑ. Η αριστερή στροφή στην εργατική τάξη και την νεολαία τα τελευταία χρόνια δεν ήταν μια αντανακλαστική αντίδραση στις θυσίες των μνημονίων. Χτίστηκε σε βάθος χρόνων τροφοδοτούμενη από τις αγωνιστικές και πολιτικές εμπειρίες τους.
Μια καυτή χρονιά
Το τελευταίο τεύχος του περιοδικού Σοσιαλισμός από τα Κάτω για το 2008 (κυκλοφόρησε στα μέσα Νοέμβρη εκείνης της χρονιάς) περιλάμβανε στην ύλη του ένα άρθρο με τίτλο «Ένα φθινόπωρο μαύρο σαν ράσο» (Νο 71). Ήταν ένα λογοπαίγνιο για το σκάνδαλο της μονής Βατοπεδίου με τους υπουργούς της ΝΔ να κάνουν «διευκολύνσεις» στις ιερές μπίζνες -κερδοσκοπία με τη γη- των παπάδων. Όμως, το φθινόπωρο ήταν πράγματι μαύρο για τη ΝΔ για πολλούς λόγους, εκτός των σκανδάλων.
Το 2007 είχε τελειώσει με μια συγκλονιστική Γενική Απεργία ενάντια στην επίθεση στις συντάξεις και τα ασφαλιστικά ταμεία που είχε εξαπολύσει η κυβέρνηση. Ο Μαγγίνας, υπουργός Εργασίας, παραιτήθηκε τον Γενάρη του 2008 και τη θέση του πήρε η Φάνη Πάλη Πετραλιά. Αλλά η επίθεση στο Ασφαλιστικό προκάλεσε έκρηξη. Οι Γενικές Απεργίες του Φλεβάρη και του Μάρτη ήταν κορυφώσεις σε ένα κύμα εργατικών αγώνων, με τις απεργίες διαρκείας στην ΔΕΗ, στους Δήμους και την Τράπεζα της Ελλάδας να δίνουν το τόνο με τις μαχητικές περιφρουρήσεις και τις μεγάλες διαδηλώσεις τους.
Δεν ήταν μόνο το ασφαλιστικό που μαύριζε τα πανιά της κυβέρνησης. Τον Οκτώβρη και τον Δεκέμβρη του 2008, δυο ακόμα Γενικές Απεργίες ένωσαν όλα τα ποτάμια της αντίστασης ενάντια στις επιθέσεις της κυβέρνησης Καραμανλή. Ήταν οι απεργίες ενάντια στην απόπειρα να ανοίξει ο δρόμος της ιδιωτικοποίησης για κάμποσες ΔΕΚΟ, ξεκινώντας από την προσπάθεια να ανοίξει ο δρόμος για απολύσεις σε συγκοινωνίες και αλλού. Ήταν οι αγώνες στο δημόσιο, με τους γιατρούς του ΕΣΥ, τους εκπαιδευτικούς να αποφασίζουν και να βγαίνουν σε απεργίες για αυξήσεις και προσλήψεις. Ήταν, επίσης, οι απεργίες που άρχισαν να ξεσπάνε σε διάφορα εργοστάσια σε όλη τη χώρα ενάντια στις απολύσεις και τα κλεισίματα, που είχαν αρχίσει να πυκνώνουν.
Τον Σεπτέμβρη του 2008, η πτώχευση της Lehman Brothers, του αμερικάνικου χρηματοπιστωτικού κολοσσού, προκάλεσε σεισμό παγκόσμια. Η κρίση που είχε ξεκινήσει ένα χρόνο νωρίτερα, περνούσε τώρα σε μια νέα φάση και πυροδοτούσε μια μεγάλη ύφεση και στην λεγόμενη «πραγματική οικονομία», τη μεγαλύτερη από τη δεκαετία του ’30. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις που πριν υποστήριζαν αυτάρεσκα ότι οι οικονομίες τους και οι τράπεζές τους δεν διέτρεχαν κίνδυνο, έτρεχαν να ρίξουν δισεκατομμύρια για την «στήριξη» των τραπεζών. Όμως, κανένα γιατροσόφι δεν λειτουργούσε.
Ο Αλογοσκούφης, ο υπουργός Οικονομίας της ΝΔ, είχε δηλώσει κι αυτός το καλοκαίρι του 2007 ότι η ελληνική οικονομία είναι «θωρακισμένη» απέναντι σε κάθε ενδεχόμενο. Τον Οκτώβρη, το τροπάρι είχε αλλάξει. Τα περίφημα «σπρεντ» (η διαφορά στα επιτόκια ανάμεσα στα ελληνικά και γερμανικά ομόλογα) έπαιρναν την ανηφόρα και η εξυπηρέτηση του χρέους γινόταν βραχνάς. Κι ο Αλογοσκούφης ανακοίνωνε ένα «πακέτο στήριξης» των τραπεζών ύψους 28 δις ευρώ.
Όλα προμήνυαν ένα καυτό χειμώνα για την κυβέρνηση σε όλα τα μέτωπα. Όταν ήρθε η εξέγερση του Δεκέμβρη, το σύνθημα «στις τράπεζες λεφτά, στη νεολαία σφαίρες» συμπύκνωνε τη σύνδεση που έκαναν χιλιάδες νέοι και εργαζόμενοι ανάμεσα στις ωμές ταξικές πολιτικές της ΝΔ και την καταστολή.
Η έκρηξη
Οι πρώτες οργισμένες διαδηλώσεις ξέσπασαν σχεδόν αμέσως μετά την δολοφονία του Α. Γρηγορόπουλου το Σάββατο το βράδυ. Την επόμενη ημέρα, Κυριακή 7 Δεκέμβρη, χιλιάδες άνθρωποι κάθε ηλικίας συγκεντρώθηκαν στο Μουσείο για να συμμετάσχουν στο πρώτο οργανωμένο συλλαλητήριο. Βαδίζουν αποφασισμένοι, παρά τα δακρυγόνα των ΜΑΤ, με κατεύθυνση τη ΓΑΔΑ και από εκεί πίσω στη Βουλή.
Τη Δευτέρα 8 Δεκέμβρη το πρωί, χιλιάδες μαθητές σε όλη τη χώρα κλείνουν τα σχολεία τους και βγαίνουν στους δρόμους. Σε όλες τις γειτονιές μαθητικές πορείες καταλήγουν έξω από τα αστυνομικά τμήματα, ολόκληρα σχολεία συγκεντρώνονται έξω από τη ΓΑΔΑ και τη Βουλή. Μαζί τους ενώνονται φοιτητές από δεκάδες σχολές. Όλη την ημέρα οι μαθητές και οι φοιτητές είναι στους δρόμους. Ξεκινά μία συγκλονιστική εβδομάδα καθημερινών διαδηλώσεων και οργάνωσης του κινήματος που διεκδικεί ότι θα γίνει η ταφόπλακα της κυβέρνησης.
Το απόγευμα της ίδιας μέρας, μετά από καλέσματα οργανώσεων και κομμάτων της Αριστεράς, συνδικάτων και φοιτητικών συλλόγων, δεκάδες χιλιάδες εργαζόμενοι και νεολαίοι συγκεντρώνονται στα Προπύλαια για να βαδίσουν στη Βουλή. Τα δακρυγόνα των ΜΑΤ πέφτουν βροχή, πνίγουν στην κυριολεξία τη διαδήλωση, αλλά δεν καταφέρνουν να τη σταματήσουν.
Τα «επεισόδια» που σημειώνονται εκείνο το βράδυ σε όλη τη χώρα, αφήνουν άφωνους τους πολιτικούς και τους μεγαλοδημοσιογράφους στα τηλεοπτικά πάνελ, που ψελλίζουν καταδίκες «της βίας απ’ όπου κι αν προέρχεται».
Η κυβέρνηση βρέθηκε σε κατάσταση πανικού. Εκείνο το βράδυ έγινε έκτακτη συνεδρίαση της Κυβερνητικής Επιτροπής και «διαρροές» μιλούσαν για ενεργοποίηση του άρθρου 48 του Συντάγματος για την κήρυξη της χώρας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και τη χρησιμοποίηση του στρατού για να αποκαταστήσει την «τάξη». Τελικά, αναγκάστηκε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος να κάνει επίσημη διάψευση των φημών.
Η κυβέρνηση τελικά επέλεξε άλλη αντιμετώπιση. Κροκοδείλια δάκρυα για το «ατυχές συμβάν» και τα βάσανα της «γενιάς των 700 ευρώ», νουθετήσεις για την «αποκήρυξη της βίας», δηλώσεις ότι η αστυνομία είναι «αμυνόμενη» και θα παραμείνει έτσι. Αυτές οι προσπάθειες όμως δεν έπειθαν. Ο Πρ. Παυλόπουλος, υπουργός Εσωτερικών τότε και πρόεδρος της Δημοκρατίας σήμερα, αφού υπέβαλε για λόγους «ευθιξίας» την παραίτησή του που δεν έκανε δεκτή ο Καραμανλής, έδωσε μια δακρύβρεχτη συνέντευξη τύπου. Όμως, οι τεχνικοί του Μέγκα που την κάλυπταν κυκλοφόρησαν τα λίγα λεπτά πριν ξεκινήσει με τον «συντετριμμένο» υπουργό να χτενίζεται και να χαριεντίζεται μπροστά στις κάμερες κάνοντας αστειάκια. Ο Στυλιανίδης, υπουργός Παιδείας, το βράδυ της δολοφονίας τα έσπαγε στα μπουζούκια. Φωτογραφίες με μπάτσους των ΜΑΤ να έχουν τραβήξει τα πιστόλια τους και να σημαδεύουν διαδηλωτές έκαναν το γύρο των ΜΜΕ (παρά τις προσπάθειες να «πνιχτεί» η είδηση) και έσπαγαν την εικόνα της «αμυνόμενης» αστυνομίας.
Η κυβέρνηση καταλάβαινε ότι δεν την έπαιρνε να στέλνει τα ΜΑΤ να επιτίθενται σε μαθητές που πολιορκούσαν αστυνομικά τμήματα. Αυτό που προσπάθησαν οι κυβερνητικοί μηχανισμοί ήταν να εμποδίσουν τον αγώνα να γίνει συλλογικός και οργανωμένος, για να εμποδίσουν τα συνδικάτα και τους εργαζόμενους να μπουν στη μάχη. Οι πρυτάνεις έκλεισαν τις σχολές, το υπουργείο Παιδείας τα σχολεία, ο Καραμανλής ζήτησε από τους προέδρους της ΓΣΕΕ και της ΑΔΕΔΥ να αναβάλουν την Πανεργατική Απεργία της 10 Δεκέμβρη.
Τίποτα, όμως, δεν μπορεί να σταματήσει το κίνημα. Η ΠΟΣΔΕΠ έχει ήδη ανακοινώσει τριήμερη απεργία με κορύφωση την Πανεργατική, η ΟΛΜΕ και η ΔΟΕ κηρύσσουν 24ωρη απεργία την Τρίτη 9/12, οι μαθητές και οι φοιτητές ξεκινούν καταλήψεις στα σχολεία και τις σχολές. Μία ημέρα πριν την Πανεργατική, ένα τεράστιο πανεκπαιδευτικό συλλαλητήριο συγκλονίζει το κέντρο της Αθήνας. Το ίδιο απόγευμα χιλιάδες συγκεντρώνονται στην κηδεία του Αλέξη και συγκρούονται με την αστυνομία που ρίχνει δακρυγόνα ακόμα και στο νεκροταφείο.
Την Τετάρτη 10 Δεκέμβρη, η Πανεργατική Απεργία κορυφώνεται με μια τεράστια πολιτική, αντικυβερνητική διαδήλωση. Παρόλο που οι ηγεσίες των συνδικάτων υποχωρούν στις πιέσεις της κυβέρνησης και ανακοινώνουν ότι για να αποφευχθούν τα «επεισόδια» δεν θα γίνει πορεία αλλά συγκέντρωση στο Σύνταγμα, μια σειρά ομοσπονδίες και συνδικάτα, όλοι οι φοιτητικοί σύλλογοι και μεγάλα κομμάτια μαθητών δεν υποκύπτουν στην κινδυνολογία. Η αποφασιστικότητα της Αντικαπιταλιστικής Αριστεράς που καλεί στο Μουσείο συσπειρώνει όλον αυτό τον κόσμο. Συγκεντρώνονται στο Μουσείο και βαδίζουν κατά χιλιάδες στη Βουλή πλημμυρίζοντας το κέντρο της Αθήνας. Σε όλες τις πόλεις οι απεργιακές συγκεντρώσεις είναι τεράστιες.
Η επιτυχία της Πανεργατικής ανοίγει το δρόμο για να πάρει το κίνημα οργανωμένο χαρακτήρα με κλιμάκωση των καταλήψεων και των απεργιών. Την επόμενη ημέρα, Πέμπτη 11 Δεκέμβρη, οι μαθητές και οι φοιτητές συνεχίζουν με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση τις κινητοποιήσεις τους. Οι καταλήψεις πολλαπλασιάζονται. Την Παρασκευή 12 Δεκέμβρη, τα νέα πανεκπαιδευτικά συλλαλητήρια βρίσκουν πάνω από 800 σχολεία και πάνω από 100 σχολές να είναι κατειλημμένες πανελλαδικά.
Στις 18 Δεκέμβρη, οι δύο συγκεντρώσεις, των εργαζόμενων στο δημόσιο και του εκπαιδευτικού κινήματος, ενώνονται σε μία. Η αστυνομία χτυπά τους διαδηλωτές με δακρυγόνα και συλλήψεις. Οι διαδηλώσεις και οι καταλήψεις παρόλα αυτά συνεχίζονται και στις παραμονές των Χριστουγέννων, με τις εικόνες των ΜΑΤ να έχουν περικυκλώσει το «δέντρο του Αβραμόπουλου» στο Σύνταγμα να κάνουν το γύρο του κόσμου.
Ιδέες
Τις ημέρες της εξέγερσης και στον απόηχό τους μια συνηθισμένη εξήγηση ήταν ότι επρόκειτο για το ξέσπασμα μιας απελπισμένης νεολαίας που καταφεύγει σε «τυφλή βία» και διακρίνεται από την «απουσία ιδεολογίας», όπως είχε δηλώσει ο τιτάνας της διανόησης Πρ. Παυλόπουλος.
Αυτή η ερμηνεία έβρισκε την άλλη όψη της σε απόψεις που άνθισαν τότε σε ένα μεγάλο τμήμα της Αριστεράς και στο χώρο της αυτονομίας. Κοινός παρονομαστής αυτών των αντιλήψεων ήταν η θέση ότι η εξέγερση ήταν του «πρεκαριάτου», της γενιάς της επισφαλούς απασχόλησης, που δεν είχε τίποτα κοινό με την «παραδοσιακή» εργατική τάξη, τις οργανώσεις και τους τρόπους πάλης της: από τη μια οι «ενσωματωμένοι», από την άλλη οι «εξεγερμένοι» που δεν «είχαν φωνή».
Αυτές οι αναλύσεις δεν πατούσαν στην πραγματικότητα σε πολλά επίπεδα. Το πρώτο και το προφανές, ακόμα και για τους «καθώς πρέπει» αναλυτές, ήταν το γεγονός ότι η εξέγερση του Δεκέμβρη «πάτησε» στις εμπειρίες και τα συνθήματα του μεγάλου φοιτητικού κινήματος του 2006-7 ενάντια στην ιδιωτικοποίηση της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Το κίνημα των καταλήψεων είχε εξευτελίσει υπουργούς Παιδείας και Δημόσιας Τάξης, συγκρούστηκε με τα ΜΑΤ ξανά και ξανά, ριζοσπαστικοποίησε χιλιάδες φοιτητές, μαθητές και νεολαίους γενικότερα, και ετοίμασε τη μαγιά της έκρηξης. Χωρίς τα παμφοιτητικά συλλαλητήρια και τις καταλήψεις στις σχολές, οι «μέρες του Αλέξη» θα ήταν σίγουρα βραχύβιες.
Η νεολαϊίστικη έκρηξη του Δεκέμβρη είχε τροφοδοτηθεί και επικοινωνούσε με μια ολόκληρη πορεία αγώνων και ριζοσπαστικών ιδεών, που απλωνόταν σε μεγάλα τμήματα της εργατικής τάξης, «παλιάς» και «νέας». Όπως, έγραφε το άρθρο Οι Ρίζες της Εξέγερσης σε αυτό το περιοδικό (Νο 72):
«Η ριζοσπαστικοποίηση στις ιδέες των φοιτητών και της νεολαίας ξεκινάει από τους ίδιους τους δικούς τους αγώνες, στηρίζεται από τις παραδόσεις της εξέγερσης του Νοέμβρη 1973 που διατηρούνται ζωντανές, τροφοδοτείται από τα νέα κινήματα του Σιατλ, της Γένοβας, της αντιπολεμικής έκρηξης του 2003 και συναντιέται με την πολιτικοποίηση των προηγούμενων γενιών που διατηρεί τα ποσοστά της Αριστεράς σε υψηλά επίπεδα. Στο Λεκανοπέδιο, ακόμα και με στενά κριτήρια ένας στους τρεις βρίσκεται στο αριστερό άκρο του πολιτικού φάσματος. Η φοιτητική πολιτικοποίηση όχι μόνο δεν κλείνεται σε κάποια χωριστή κατηγορία, αλλά αλληλοεπηρεάζεται με τις μαζικές εργατικές κινητοποιήσεις που σημαδεύουν τη ζωή του Λεκανοπεδίου τα τελευταία χρόνια. Πριν από τη ‘γενιά των 700 ευρώ’ πέταγαν αυγά στα ΜΑΤ οι απεργοί της ΔΕΗ και σκουπίδια οι απεργοί των Δήμων».
Αυτή η πραγματικότητα αναδείχτηκε ακόμα και τις μέρες της εξέγερσης. Η προπαγάνδα για το «μεγαλύτερο κύμα βίας», για τους «κουκουλοφόρους που καίνε την Αθήνα» και άλλα πολλά, απέτυχε να απομονώσει τη νεολαία επειδή είχε την συμπαράσταση των εργατών. Οι εκπαιδευτικοί έκαναν κινητοποιήσεις πιο μαζικές στο πλευρό των μαθητών και των φοιτητών απ’ όσο έκαναν για δικά τους αιτήματα, όπως οι αυξήσεις και οι προσλήψεις. Οι εργαζόμενοι στα νοσοκομεία, που είχαν πανελλαδική συγκέντρωση στο Υπουργείο Υγείας για δικά τους αιτήματα στις 18 Δεκέμβρη, ανέβηκαν με ενθουσιασμό μέσα στη βροχή στα Προπύλαια για να ενωθούν με το συλλαλητήριο των φοιτητών. Μπροστά-μπροστά ήταν το πανό των εργαζόμενων στο νοσοκομείο του Κιλκίς!
Η μαζική πορεία από το Μουσείο στο Σύνταγμα στις 10 Δεκέμβρη, τη μέρα της Πανεργατικής όταν οι ηγεσίες ΓΣΕΕ και ΑΔΕΔΥ υπέκυψαν στην κυβερνητική κινδυνολογία και ακύρωσαν τη διαδήλωση, ήταν η μαζικότερη ανταρσία ενάντια στην επίσημη ηγεσία από το 1985. Μπορεί οι οργανώσεις της αντικαπιταλιστικής αριστεράς να έπαιξαν βασικό ρόλο για να εκφραστεί αυτή η ανταρσία, αλλά δεν ήταν τα μέλη τους που την μαζικοποίησαν. Μεγάλα τμήματα απεργών έδωσαν το παρόν σαν μια δική τους συμβολή στην εξέγερση.
Η συνέχεια δεν ήταν η «συντηρητικοποίηση» αλλά η επιδείνωση της κρίσης της ΝΔ όσο κι αν παρίστανε την εγγυήτρια του νόμου και της τάξης. Σε λιγότερο από ένα χρόνο, ο Καραμανλής κήρυξε έκτακτες εκλογές, ομολογώντας δημόσια ότι δεν μπορεί να εφαρμόσει τις απαραίτητες «μεταρρυθμίσεις». Τις εκλογές τις έχασε πανηγυρικά και τις κέρδισε το ΠΑΣΟΚ του Γ. Παπανδρέου με μια πλειοψηφία που φαινόταν εντυπωσιακή (σχεδόν 44%) αλλά σύντομα αποδείχτηκε ότι ο κόσμος χρησιμοποίησε το ψηφοδέλτιό του για να ρίξει τη Δεξιά και όχι γιατί ελεγχόταν από τους μηχανισμούς της σοσιαλδημοκρατίας που μπήκε σε βαθιά κρίση.
Το ΚΚΕ και ο ΣΥΡΙΖΑ είχαν μια ελαφρά πτώση στα ποσοστά τους. Η στροφή στ’ αριστερά συνεχιζόταν και βάθαινε, αλλά τα δυο κόμματα της ρεφορμιστικής Αριστεράς έδειχναν ήδη τα όριά τους. Η ηγεσία του ΚΚΕ είχε δώσει ρεσιτάλ «υπευθυνότητας» τον Δεκέμβρη με την περίφημη δήλωση της Παπαρήγα ότι στη «γνήσια λαϊκή εξέγερση δεν θα σπάσει ούτε ένα τζάμι» και στις επιθέσεις της στο ΣΥΡΙΖΑ ότι «χαϊδεύει τα αυτιά των κουκουλοφόρων». Ο ΣΥΡΙΖΑ κράτησε «ρεαλιστική στάση» στις μέρες του Δεκέμβρη. Και τα δυο κόμματα, εκτιμούσαν τον Οκτώβρη του 2009 ότι οι «αντικειμενικές συνθήκες» και το «επίπεδο συνείδησης» της εργατικής πλειοψηφίας έφταιγε για τις εκλογικές επιδόσεις τους και έβαζε τον πήχη για το που μπορούσαν να φτάσουν οι αγώνες.
Αντίθετα, η αντικαπιταλιστική Αριστερά ρίχτηκε στις μάχες της εξέγερσης και βγήκε δυναμωμένη. Η ΑΝΤΑΡΣΥΑ θα γιορτάσει σε λίγους μήνες τα δέκα χρόνια από την ίδρυσή της, στην πραγματικότητα «ιδρύθηκε» μέσα στην εξέγερση του Δεκέμβρη. Δέκα χρόνια μετά, οι εμπειρίες της εργατικής τάξης είναι πολύ πιο βαθιές και πλούσιες, η κατάντια της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ δείχνει τα όρια της κοινοβουλευτικής διαχείρισης του συστήματος. Η αντικαπιταλιστική Αριστερά μπορεί να βάλει την σφραγίδα της για να βαδίσουμε στην προοπτική της εργατικής επανάστασης και του σοσιαλισμού.