Άρθρο
Το μέλλον ανήκει στην επαναστατική αριστερά

Ο Πάνος Γκαργκάνας παρουσιάζει τις επιλογές που ανοίγονται για την Αριστερά μέσα στην παράταση της κρίσης.

 

Η προεκλογική περίοδος που διανύουμε παρουσιάζει ένα φαινομενικά «παράδοξο». Οι δυο πόλοι του αυτοπροβαλλόμενου «νέου δικομματισμού» συνδυάζουν ταυτόχρονα μια επιφανειακή πόλωση με μια ουσιαστική σύγκλιση. Τα στοιχεία της πόλωσης προβάλλονται καθημερινά, αλλά αυτό δεν μπορεί να κρύψει το πόσο ρηχά είναι: κραυγές της Νέας Δημοκρατίας ότι η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ είναι «κουρελού» επειδή συγκεντρώνει κοινοβουλευτική πλειοψηφία με μεταγραφές βουλευτών από τα μικρά κόμματα, από το Ποτάμι, τους ΑΝΕΛ, το ΚΙΝΑΛ. 

Αντίθετα, τα στοιχεία της σύγκλισης δεν προβάλλονται σχεδόν καθόλου και ακόμη και όταν παίρνουν δημοσιότητα, τα σχετικά ρεπορτάζ στα κυρίαρχα ΜΜΕ είναι χρωματισμένα ως στιγμές αντιπαράθεσης.

Παράδειγμα πρώτο: ο Ευκλείδης Τσακαλώτος δίνει συνέντευξη στο αμερικάνικο κανάλι τηλεόρασης CNBC και δηλώνει ότι αν η Νέα Δημοκρατία γίνει κυβέρνηση μετά τις εκλογές και επιδιώξει μείωση των στόχων για τα πρωτογενή πλεονάσματα τα επόμενα χρόνια, τότε θα στηρίξει αυτή την προσπάθεια.1 Η ΝΔ σχολιάζει ότι ο Τσακαλώτος παραδέχεται από τώρα την ήττα του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές, το Μαξίμου απαντάει ότι η ΝΔ αναπαράγει fake news, η ουσία, δηλαδή η σύγκλιση για την μείωση των στόχων για τα πρωτογενή πλεονάσματα χάνεται.

Παράδειγμα δεύτερο: ο Κυριάκος Μητσοτάκης μιλάει με δημοσιογράφο των Financial Times στα πλαίσια του 4ου Φόρουμ των Δελφών και δηλώνει ότι αν κερδίσει τις εκλογές, τότε δεν θα βιαστεί να διαπραγματευτεί για την μείωση των στόχων για τα πλεονάσματα, αλλά πρώτα θα εφαρμόσει τον προϋπολογισμό για το 2020 που θα έχει διαμορφωθεί με βάση τους τρέχοντες στόχους.2 Ξανά, πίσω από τις κραυγές προβάλει η συνέχεια ανάμεσα στη διαχείριση του Τσακαλώτου και τις επιδιώξεις της ΝΔ.

Στην πραγματικότητα, λοιπόν, βρισκόμαστε σε μια κατάσταση όπου συμβαίνουν δυο πράγματα ταυτόχρονα. Ο ΣΥΡΙΖΑ και η ΝΔ συγκλίνουν για τα επόμενα βήματα και μαζί ομολογούν ότι το πρόγραμμα με τα θηριώδη πρωτογενή πλεονάσματα χρειάζεται να αναθεωρηθεί. Το ερώτημα είναι γιατί συμβαίνει αυτό και τι συνέπειες θα έχει και οικονομικά και πολιτικά.

Ας ξεκινήσουμε με τις οικονομικές εξελίξεις.

Βρισκόμαστε στο σημείο όπου η όποια ανάκαμψη σημειώθηκε τα προηγούμενα χρόνια στην παγκόσμια οικονομία βρίσκεται στο τέλος της. Η πιο επίσημη ομολογία γι’ αυτό ήρθε από την Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ, την Fed που αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πολιτική της ανόδου των επιτοκίων.

Όλο το προηγούμενο διάστημα, η επίσημη πολιτική στις ΗΠΑ υιοθετούσε την άποψη ότι η οικονομία πάει τόσο καλά ώστε κινδυνεύει από υπερθέρμανση και γι’ αυτό πρέπει να τερματιστεί η πολιτική της «ποσοτικής χαλάρωσης», δηλαδή η παροχή φθηνού χρήματος από τη Fed, και να αυξηθούν τα επιτόκια. Υπήρχαν διαφωνίες ανάμεσα στον Τραμπ και στον διοικητή της Fed, αλλά ο τελευταίος ακόμη και τον περασμένο Δεκέμβρη επέμενε στην πολιτική της ανόδου των επιτοκίων. Μέσα στο πρώτο δίμηνο του 2019, όμως, αναγκάστηκε να αναθεωρήσει.

Ζόμπι και κερδοσκοπία

Έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον οι εξηγήσεις που δίνει αρθρογράφος των Financial Times για αυτή την στροφή.3 Ένα πρώτο στοιχείο είναι το γεγονός ότι υπάρχουν «πολλές αμερικανικές επιχειρήσεις που επιβιώνουν μόνο χάρη στις ‘μαλακτικές’ πολιτικές των κεντρικών τραπεζών»! Με άλλα λόγια, ο φθηνός δανεισμός ήταν και είναι προϋπόθεση για να κρατηθούν στη ζωή επιχειρήσεις-ζόμπι που δεν μπορούν να αφεθούν να χρεοκοπήσουν. Η ανάκαμψη από τη βαθιά οικονομική βουτιά του 2008-09 δεν ήταν αρκετή για να ορθοποδήσουν και εξακολουθούν να έχουν ανάγκη από στήριξη. Και βέβαια πρόκειται για μεγαθήρια που τυχόν χρεοκοπία τους θα έσερνε όλη την οικονομία προς τα κάτω.

Ένα δεύτερο στοιχείο είναι η διαχείριση των κερδοφόρων επιχειρήσεων. «Οι επιχειρήσεις έχουν εξελιχθεί στον μεγαλύτερο αγοραστή μετοχών μέσα από επαναγορά των μετοχών τους και τις εξαγορές και συγχωνεύσεις. Υπάρχει λογική σε αυτή την πρακτική επειδή οι επενδυτικές ευκαιρίες για ώριμες επιχειρήσεις στον αναπτυγμένο κόσμο συρρικνώνονται σε σχέση με τις ταμειακές ροές». Οι κερδοφόρες επιχειρήσεις προτιμούν να τοποθετούν τα κέρδη τους στο χρηματιστήριο αντί να προχωρούν σε νέες επενδύσεις. 

Είδαμε τέτοια παραδείγματα σε μεγάλη κλίμακα το περασμένο διάστημα. Στο προηγούμενο τεύχος αυτού του περιοδικού γράφαμε ότι: «Η δραστική μείωση των φορολογικών συντελεστών για τα κέρδη των επιχειρήσεων διαφημίστηκε ως θετικό μέτρο για όλους γιατί θα αποτελούσε κίνητρο για την αύξηση των επενδύσεων και της απασχόλησης. Τι έγινε στην πράξη; Οι μεγαλύτεροι αποδέκτες αυτού του μποναμά ήταν τα μεγαθήρια των νέων τεχνολογιών: Apple, Alphabet, Cisco, Microsoft, Oracle συνολικά διέθεσαν 42,6 δισεκατομμύρια δολάρια για επενδύσεις αλλά ταυτόχρονα ξόδεψαν 115 δις δολάρια για επαναγορά των μετοχών τους στα χρηματιστήρια! Κερδοσκοπία-επενδύσεις 3-1».4

Τώρα τα παραδείγματα γενικεύονται και αυτό κάνει τα ίδια τα αστικά επιτελεία να ανησυχούν για τις προοπτικές της οικονομίας. Ένας άλλος αρθρογράφος των Financial Times φτάνει στο σημείο να θυμίσει ότι «αν κοιτάξουμε πιο πίσω, ο καπιταλισμός διασώθηκε μετά την κρίση της δεκαετίας του 1930 χάρη στην κρατική παρέμβαση με τις δημόσιες δαπάνες. Αλλά το 1937-38 παρατηρήθηκε ένας μεγάλος ‘λόξιγκας’ στην ανάκαμψη όταν η δημοσιονομική πολιτική έγινε πιο σφιχτή προκαλώντας μια συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά δέκα τοις εκατό περίπου».5

Η αλήθεια είναι ότι η δεύτερη οικονομική ύφεση το 1937-38 μετά το Κραχ του 1929 δεν προκλήθηκε από την αλλαγή στη δημοσιονομική πολιτική του Ρούζβελτ, αλλά από την αδυναμία του «Νιου Ντηλ» να εξασφαλίσει μια μόνιμη οικονομική ανάκαμψη. Η μαρξιστική ανάλυση μας λέει ότι οι κρίσεις στον καπιταλισμό προκαλούνται από την πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους και οι ανακάμψεις έρχονται όταν η καταστροφή χρεοκοπημένων κεφαλαίων αποκαταστήσει την κερδοφορία για τις επιχειρήσεις που επιβιώνουν. Η βιώσιμη ανάκαμψη από τη μεγάλη κρίση της δεκαετίας του 1930 ήρθε στη δεκαετία του 1950, μετά τις τρομακτικές καταστροφές που προκάλεσε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος.6

Αντίστοιχα, στη σημερινή περίοδο τα προβλήματα στην παγκόσμια οικονομία δεν έχουν προκληθεί από την αποτυχημένη απόπειρα της Fed να ανεβάσει τα επιτόκια. Επιβράδυνση στους ρυθμούς της οικονομίας παρατηρείται και στην Ευρωζώνη και στην Κίνα και στις ΗΠΑ και είναι μια εξέλιξη που προηγήθηκε από και προκάλεσε την απότομη στροφή της Κεντρικής Τράπεζας. Ο πανικός των αστικών επιτελείων οφείλεται ακριβώς σε αυτό, δηλαδή στη διαπίστωση ότι τα εργαλεία πολιτικής που έχουν στη διάθεσή τους δεν επαρκούν για να σταθεροποιήσουν μια καπιταλιστική «κανονικότητα».

Οι επιπτώσεις για την ελληνική οικονομία είναι πολλαπλές. Γίνεται σαφές ότι το πρόγραμμα που επεξεργάστηκαν οι «ευρωπαϊκοί θεσμοί» και προσυπέγραψε η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα με τον βαρύγδουπο τίτλο της «εξόδου από τα μνημόνια» δεν είναι βιώσιμο. Οι στόχοι για τα θηριώδη πρωτογενή πλεονάσματα καλύφθηκαν τις τελευταίες χρονιές μέσα σε συνθήκες διεθνούς ανάκαμψης που ήδη τερματίζεται. Η αναθεώρηση των στόχων μέσα σε συνθήκες επιβράδυνσης είναι υποχρεωτική. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι και εφικτή.

Το πρόγραμμα του Μητσοτάκη, στο οποίο συναινεί ο Τσακαλώτος, προβλέπει μείωση των πλεονασμάτων ως ποσοστό του ΑΕΠ μέσα από την επιτάχυνση της οικονομικής ανάπτυξης χάρη στην ώθηση που θα δώσουν στις επιχειρήσεις οι μεγαλύτερες φοροαπαλλαγές. Δηλαδή ποσοτικά οι στόχοι για τις πληρωμές του χρέους θα παραμείνουν οι ίδιοι, αλλά θα εμφανίζονται μειωμένοι ως ποσοστό του ΑΕΠ γιατί η ανάπτυξη θα επιταχυνθεί! Οι «θεσμοί» και οι τραπεζίτες θα παίρνουν κανονικά τα ίδια τοκοχρεωλύσια αλλά οι στόχοι θα είναι «αναθεωρημένοι» γιατί οι επενδυτές θα τρέξουν να ανεβάσουν το ΑΕΠ χάρη στα κίνητρα των φοροαπαλλαγών. 

Το σενάριο της επιτάχυνσης της οικονομικής ανάπτυξης μέσα από γενναίες φοροαπαλλαγές, όμως, έχει ήδη καεί στην Αμερική του Τραμπ. Ο απατεώνας που βρίσκεται στον Λευκό Οίκο έδωσε μια «φορολογική ώθηση» τεραστίων διαστάσεων (που ο Μητσοτάκης δεν μπορεί ούτε να φανταστεί στα πιο τρελά του όνειρα) ρίχνοντας απότομα τους συντελεστές φορολόγησης των κερδών ήδη από την περασμένη χρονιά. Το αποτέλεσμα ήταν τόσο βραχυπρόθεσμο ώστε τώρα τρέχουν να προλάβουν τη νέα βουτιά της οικονομίας.

Η βόμβα των τραπεζών

Μήπως αυτό σημαίνει ότι είναι πιο συνετό το σενάριο των σταδιακών φοροελαφρύνσεων που ήδη έχει δρομολογήσει η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα; Η απάντηση είναι αρνητική. Πέρα από το γεγονός ότι η σταδιακή μείωση των φορολογικών συντελεστών απλά ανοίγει την όρεξη του ΣΕΒ να διεκδικεί περισσότερα, υπάρχει το άλυτο πρόβλημα των τραπεζών. Οι τραπεζίτες έχουν ήδη προεισπράξει τις δικές τους φοροαπαλλαγές. Όπως θύμιζε ο Σωτήρης Κοντογιάννης στην Εργατική Αλληλεγγύη πρόσφατα: 

«Οι τράπεζες δεν έχουν πραγματικά κεφάλαια. Το μεγαλύτερο μέρος τους προέρχεται από μια εφεύρεση που ονομάζεται αναβαλλόμενος φόρος... Σήμερα, ποσοστό 40% έως και 81% των κεφαλαίων των τεσσάρων συστημικών τραπεζών είναι από αναβαλλόμενο φόρο. … Ο αναβαλλόμενος φόρος νομοθετήθηκε από την κυβέρνηση Σαμαρά το 2014 και “επικαιροποιήθηκε” το 2017 από την κυβέρνηση Τσίπρα. Η ιδέα είναι πολύ απλή και πολύ προκλητική: πρώτον, οι τράπεζες απαλλάχτηκαν από κάθε φόρο για τα κέρδη τους της επόμενης εικοσαετίας. Η Τρόικα που πίεζε για τη μείωση του αφορολόγητου για τους εργαζόμενους ακόμη και κάτω από τα 450 ευρώ το μήνα έδωσε εύκολα τη συγκατάθεσή της σε αυτό το σχέδιο. Δεύτερον, στις τράπεζες δόθηκε το δικαίωμα να περάσουν τα χρήματα που θα γλυτώσουν από αυτή την φοροαπαλλαγή (της επόμενης εικοσαετίας) από τώρα στα βιβλία τους σαν πραγματικά χρήματα που βρίσκονται στα ταμεία τους».7

Αυτή η ωρολογιακή βόμβα κάνει ήδη τικ-τακ στα θεμέλια της «μεταμνημονιακής εποχής». Για να αποκτήσουν πραγματικά κεφάλαια οι τράπεζες επιχειρείται ένας τριπλός αντεργατικός συνδυασμός. Πρώτο, κλείσιμο καταστημάτων και απολύσεις τραπεζοϋπαλλήλων για να μειωθεί το κόστος και να ανέβει η κερδοφορία. Δεύτερο, ανάκαμψη της κτηματαγοράς με τη βοήθεια του τουρισμού ώστε να ανέβει η αξία των ακινήτων που κατέχουν οι τράπεζες με επιτάχυνση των πλειστηριασμών. Και τρίτο και όλο και πιο πιεστικό, νέα ανακεφαλαιοποίηση. Κανένας δεν μιλάει για αυτό το τρίτο σκέλος, γιατί όλοι, τραπεζίτες υπουργοί και «σκιώδεις» υπουργοί ξέρουν ότι αυτό σημαίνει νέα επέμβαση των «θεσμών» και το τέλος του μύθου περί εξόδου από τα μνημόνια. Στα χέρια ποιας κυβέρνησης μπορεί να σκάσει αυτή η βόμβα είναι μια από τις πιο σκληρές παραμέτρους των πολιτικών εξελίξεων το επόμενο διάστημα.

Στη σκιά αυτών των εξελίξεων, η φιλολογία για επιστροφή σε ένα νέο δικομματισμό που σταθεροποιεί ξανά το πολιτικό σύστημα είναι μετέωρη. Είναι χαρακτηριστικές οι παρατηρήσεις του Ηλία Νικολακόπουλου σε συνέντευξή του στην Εποχή στις 3 Φλεβάρη:

«Είναι φανερό ότι βρισκόμαστε σε περίοδο όπου το κομματικό σύστημα δεν έχει ακόμη σταθεροποιηθεί. Όλες οι αλλαγές που καταγράφηκαν με την κατεδάφιση του παλαιού κομματικού συστήματος στις εκλογές του 2012, ιδιαίτερα τον Μάιο, έχουν οδηγήσει σε ένα νέο δικομματισμό, ατελή μέχρι στιγμής, αφού τα δύο μεγάλα κόμματα δεν έχουν αθροίσει ποτέ πάνω από 65%, ώστε να μπορούμε να μιλάμε για ένα νέο λειτουργικό δικομματισμό. … Ως προς το «φύγετε», η ΝΔ ποτέ δεν κατόρθωσε, και είναι το βασικό της πρόβλημα, να διαμορφώσει κίνημα μαζικό στο δρόμο για «να φύγουν» αν και προσπάθησε αρκετές φορές. Νομίζω ότι η υιοθέτηση των συλλαλητηρίων για το Μακεδονικό είχε αυτό το απωθημένο, ότι δεν έχουν κατορθώσει να συγκροτήσουν μαζικό κίνημα και τώρα με το Μακεδονικό νόμισαν πως βρήκαν μια ευκαιρία. Ούτε αυτό δεν έπεισε, ούτε τα συλλαλητήρια για το Μακεδονικό είχαν τη μαζικότητα που θα περίμεναν ούτε μετατράπηκαν σε μαζικά αντικυβερνητικά συλλαλητήρια».8

Οι πολιτικές διεργασίες και η δύναμη του κόσμου που γκρέμισε το παλιό δίδυμο ΠΑΣΟΚ-ΝΔ είναι ακόμη ενεργές και δεν επιτρέπουν μια εύκολη επιστροφή στην πολιτική «κανονικότητα» με τον ΣΥΡΙΖΑ στη θέση του ΠΑΣΟΚ. Όχι γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ δεν προσπαθεί πλέον ανοιχτά να γίνει «κεντροαριστερά» στη θέση του ΠΑΣΟΚ, αλλά γιατί το 2019 δεν είναι 1985. Ο μακρόσυρτος χαρακτήρας της συστημικής κρίσης έχει συσσωρεύσει πολλαπλές εστίες που υπονομεύουν τη σταθερότητα σε όλα τα επίπεδα. 

Αριστερή ριζοσπαστικοποίηση

Αυτό το βλέπουμε πρώτα απ’ όλα σε διεθνή κλίμακα. Εξακολουθούν να αποδιοργανώνονται σε πολλές χώρες πολιτικά συστήματα που είχαν μεγαλύτερες αντοχές από το ελληνικό. Φθείρονται με ραγδαίους ρυθμούς αστικές εναλλακτικές λύσεις όλων των αποχρώσεων. Το προφανές παράδειγμα είναι ο Μακρόν στη Γαλλία, όπως μπορείτε να δείτε στο άρθρο της Βανίνα Τζιουντιτσελί σε άλλες σελίδες αυτού του τεύχους. Αλλά δεν είναι το μόνο. 

Στις ΗΠΑ, η ανάδειξη του Τραμπ στην προεδρία προβλήθηκε ως η ακροδεξιά λύση απέναντι στη φθορά του δικομματισμού Ρεπουμπλικάνοι-Δημοκρατικοί. Το πόσο βραχύβια ήταν αυτή η δυναμική φάνηκε ήδη από τις λεγόμενες «ενδιάμεσες» εκλογές τον περασμένο Νοέμβρη. Τώρα έχουμε φτάσει στο σημείο όπου τα αστικά επιτελεία ανησυχούν για την άνοδο μιας νέας αριστεράς που μιλάει για σοσιαλισμό μέσα στην Αμερική. Το περιοδικό Economist είναι γνωστό και στην Ελλάδα καθώς οργανώνει ταχτικά εκδηλώσεις που συγκεντρώνουν την αφρόκρεμα του επιχειρηματικού και πολιτικού κόσμου. Σε πρόσφατο τεύχος αφιέρωσε το εξώφυλλό του για να δείξει ότι η νέα γενιά (οι millennials, αυτοί που έχουν γεννηθεί μέσα στη νέα χιλιετία) στρέφεται προς τον σοσιαλισμό.

Και δεν είναι θέμα εντυπώσεων που περιστρέφονται γύρω από μερικά πρόσωπα, όπως η νεοεκλεγμένη αντιπρόσωπος Alexandria Ocasio-Cortez που συνδέεται με το ρεύμα DSA (Democratic Socialists of America) του Bernie Sanders, ο οποίος διεκδικεί ξανά το χρίσμα των Δημοκρατικών για την Προεδρία. Τα στοιχεία δείχνουν ότι το 2018 ο αριθμός των απεργών στις ΗΠΑ ήταν ο μεγαλύτερος εδώ και δεκαετίες.9 Οι απεργίες των εκπαιδευτικών σε μια σειρά Πολιτείες ήταν νικηφόρες. Αδιάψευστο δείγμα της νέας ριζοσπαστικοποίησης είναι και οι διαστάσεις που παίρνει φέτος η καμπάνια για τη διεθνή μέρα κατά του ρατσισμού και του φασισμού στις 16 Μάρτη μέσα στις ΗΠΑ. Μια πρωτοβουλία που ξεκίνησε από μια μικρή ομάδα στη Νέα Υόρκη που υιοθέτησε το κάλεσμα της ΚΕΕΡΦΑ, του Stand up to Racism της Βρετανίας και άλλων κινήσεων, έχει αγκαλιαστεί από κινήματα όπως το Occupy Wall Street.10

Ευρωπαϊκό παράδειγμα για την αδυναμία της ακροδεξιάς να σβήσει την εργατική οργή είναι η απεργία των εργατών της αυτοκινητοβιομηχανίας στην Ουγγαρία. Οι απεργοί παρέλυσαν το εργοστάσιο της Audi την τελευταία βδομάδα του Γενάρη και κέρδισαν αυξήσεις 18% (!) αφού η απεργία τους είχε μπλοκάρει την παραγωγή των Audi και στη Γερμανία, καθώς το γερμανικό εργοστάσιο στο Ingolstadt εξαρτάται από το ουγγρικό για μηχανές και ανταλλακτικά.11

Τέτοιες εξελίξεις έχουν οδηγήσει τους πιο οξυδερκείς σχολιαστές στο συμπέρασμα ότι ο άνεμος φυσάει προς τα αριστερά. Οι Financial Times στις 25 Φλεβάρη φιλοξενούσαν άρθρο με τίτλο «Το μέλλον ανήκει στην αριστερά, όχι στη δεξιά», όπου έλεγε ότι:

«Αυτό είναι ένα πολιτικό περιβάλλον που ευνοεί τη ριζοσπαστική αριστερά απέναντι στη ριζοσπαστική δεξιά. Η δεξιά δεν ενδιαφέρεται για τη φτώχεια και τα κόμματά της είναι γεμάτα από αρνητές της κλιματικής αλλαγής. Ορισμένοι από τους δεξιούς λαϊκιστές μπορεί να μιλούν τη γλώσσα των εργατικών τάξεων αλλά η αριστερά έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να ανταποκριθεί. … Έχουμε μπει σε μια εποχή που θα ευνοεί τη ριζοσπαστικοποίηση και όχι τη μετριοπάθεια, την αριστερά και όχι τη δεξιά. Δεν πρόκειται να είναι η εποχή του Ντόναλντ Τραμπ».12

Αυτές οι τάσεις που διαγράφονται σε διεθνή κλίμακα δεν σημαίνουν ότι στην Ελλάδα το δίπολο ΣΥΡΙΖΑ-ΝΔ δεν επιχειρεί να υπηρετήσει την πολιτική σταθερότητα, την οποία ανοιχτά διακηρύσσουν και οι δυο πόλοι ως προϋπόθεση για την οικονομική ανάκαμψη. Είδαμε από την αρχή αυτού του άρθρου τις συγκλίσεις τους, οι οποίες δημιουργούν ένα φαύλο κύκλο δεξιών μετατοπίσεων των κομμάτων. Ο ΣΥΡΙΖΑ με τις υποχωρήσεις του νομιμοποιεί την ατζέντα των καπιταλιστικών μεταρρυθμίσεων και η Νέα Δημοκρατία παίρνει αυτό ως αφετηρία για να κλιμακώσει τις απαιτήσεις της κυρίαρχης τάξης: σταδιακές φοροαπαλλαγές ο Τσίπρας, «αναπτυξιακό σοκ» φοροαπαλλαγών ο Μητσοτάκης. «Συνέχεια του κράτους» στην αστυνομία ο ΣΥΡΙΖΑ, υστερία νόμου και τάξης ο «Κούλης». Άνοιγμα της δημόσιας Παιδείας και Υγείας στους χορηγούς από τον Γαβρόγλου και τον Πολάκη, ρελάνς με ασφαλιστικό σύστημα τύπου Πινοσέτ από τη ΝΔ. 

Ο Τσίπρας παίζει αυτό το παιχνίδι σε όλους τους τομείς. Οι περγαμηνές του 2016 για υποδοχή των προσφύγων έχουν ξεσκιστεί και τώρα η Αμυγδαλέζα, το Αλλοδαπών στην Πέτρου Ράλλη, το ΑΤ Ομόνοιας έχουν επιστρέψει στις πιο χυδαίες εποχές. Πίσω από τα λόγια περί ειρήνης στην περιοχή ξεπροβάλλει μια πολιτική γενίκευσης της ρατσιστικής συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας με όλα τα καθεστώτα της Μέσης Ανατολής. Στην πρόσφατη πρώτη κοινή Σύνοδο ΕΕ-Αραβικού Συνδέσμου, ο Τσίπρας καμάρωνε ως γεφυροποιός με τον δικτάτορα Σίσι της Αιγύπτου και τους φονιάδες του Οίκου των Σαούδ.

Πίσω από τα ωραία λόγια για έξοδο από τη λιτότητα των μνημονίων ξεπροβάλει ορατή η απειλή για κλιμάκωση των αντεργατικών επιθέσεων. Ξεπροβάλει όμως και η εργατική αντίσταση ήδη μέσα στην προεκλογική περίοδο. Στις επόμενες σελίδες μπορείτε να βρείτε συγκεντρωμένες τις απεργιακές μάχες των εργαζόμενων σε σχολεία, δήμους, νοσοκομεία, πρώην ΔΕΚΟ, τράπεζες, τον αγώνα των γυναικών παντού πηγαίνοντας προς την απεργιακή για πρώτη φορά 8 Μάρτη και την αντιρατσιστική-αντιφασιστική 16 Μάρτη.

Πρό(σ)κληση

Το μεγάλο ζητούμενο είναι πώς θα καταφέρει η Αριστερά να προωθήσει αυτές τις αντιστάσεις και να τις συγκροτήσει σε δύναμη ικανή να επιβάλει τη δική της εναλλακτική. Είναι μια μεγάλη πρό(σ)κληση που απαιτεί να αναμετρηθούμε με τις αδυναμίες της Αριστεράς όπως είναι διαμορφωμένη σήμερα.

Το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης για αυτή την προσπάθεια ανήκει στο ΚΚΕ, που είναι η πιο μεγάλη οργάνωση αριστερής αντιπολίτευσης την ώρα που ο ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται στην κυβέρνηση, αλλά παρουσιάζει και τις μεγαλύτερες αδυναμίες. Ίσως η πιο χαρακτηριστική απόδειξη των ορίων της πολιτικής του ήρθε μέσα από τη στάση του στο Μακεδονικό. Για πολύ κόσμο της Αριστεράς, η επιλογή του ΚΚΕ να κηρύξει τον γειτονικό λαό ανύπαρκτο κατασκεύασμα που απειλεί με τις αλυτρωτικές του τάσεις είναι ένα σοκ.13

Οι εξελίξεις επιβεβαιώνουν ότι η Βόρεια Μακεδονία μπαίνει στο ΝΑΤΟ με τη Συμφωνία των Πρεσπών κάτω από τις φτερούγες του ελληνικού καπιταλισμού που αναγορεύεται και σε στρατιωτικό επόπτη της γειτονικής χώρας. Ακόμη και το in.gr που δεν φημίζεται ως φιλοΣΥΡΙΖΑ, γράφει για δημοσίευμα της εφημερίδας «NOVA  MAKEDONIJA» που προβάλει σχετικές διεργασίες: 

«Συγκεκριμένα, η εφημερίδα, που απηχεί πολλές φορές τις θέσεις της κυβέρνησης της χώρας, αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο να υπάρξει αμυντική συνεργασία μεταξύ της Ελλάδας και της «Βόρειας Μακεδονίας». … Η εφημερίδα πιάνεται από μια δήλωση του υπουργού Άμυνας, Ευ. Αποστολάκη ο οποίος σε συνέντευξή του στην Καθημερινή έλεγε ότι επιδίωξη της Ελλάδας είναι να καταστεί κύριος στρατηγικός αμυντικός εταίρος της Βόρειας Μακεδονίας στην διατήρηση της ειρήνης και την ενίσχυση της συνεργασίας στα Βαλκάνια. … Η εφημερίδα υπογραμμίζει ότι σε κάθε περίπτωση η ενδυνάμωση της στρατιωτικής συνεργασίας Ελλάδας – «Βόρειας Μακεδονίας» προβλέπεται από την Συμφωνία των Πρεσπών και συγκεκριμένα από το άρθρο 17, όπου διευκρινίζεται ο τρόπος συνεργασίας των δύο μερών σε αυτό τον τομέα».14

Αλίμονο αν ο αντιμπεριαλισμός της Αριστεράς καταντήσει κάλυμμα για περισσότερες απαιτήσεις σε βάρος των γειτόνων να σκύψουν κι άλλο το κεφάλι μπροστά στις φιλοδοξίες του ελληνικού καπιταλισμού.

Αλλά οι αδυναμίες της ηγεσίας του ΚΚΕ δεν περιορίζονται σε αυτόν τον τομέα. Η στάση της είναι συντηρητική και στις εργατικές κινητοποιήσεις όπως φάνηκε και στην περίπτωση της απεργίας στις 8 Μάρτη. Σε πρωτοβάθμια σωματεία, όπως π.χ. στην Ιδιωτική Υγεία, αρνήθηκε να υπερψηφίσει την πρόταση για απεργιακή 8 Μάρτη και στη συνέχεια, όταν το θέμα ήρθε στη Διοίκηση του ΕΚΑ, καταψήφισε την πρόταση με τη δικαιολογία ότι δεν στηρίζεται από πρωτοβάθμια σωματεία!15

Φαίνεται ότι είναι μια ηγεσία πιο αποτελεσματική στην οργάνωση καταγγελιών σε βάρος της ΑΝΤΑΡΣΥΑ παρά στην οργάνωση της κοινής δράσης που έχει ανάγκη η τάξη μας. Η λύση σε αυτό το πρόβλημα, βέβαια, δεν είναι η ανταπόδοση «οφθαλμόν αντί οφθαλμού». Προτεραιότητα πρέπει να έχει η στήριξη, η οργάνωση και η γενίκευση των αγώνων σε αντικαπιταλιστική προοπτική.

Αυτός είναι ο προσανατολισμός που προωθεί το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα και η ΑΝΤΑΡΣΥΑ. Όπως τονίζεται στην Απόφαση της πρόσφατης Συνδιάσκεψης του ΣΕΚ:

«Κόντρα στην υποτίμηση της εργατικής τάξης ξεδιπλώνουμε τις πρωτοβουλίες μας σε όλα τα μέτωπα:

Στηρίζουμε τις απεργίες που διεκδικούν τα άμεσα αιτήματα αυτής της περιόδου. Απλώνουμε το καλό παράδειγμα του Συντονιστικού των Νοσοκομείων σε περισσότερους χώρους, απλώνουμε τα δίκτυα του Συντονισμού που τροφοδοτούν την κοινή δράση. Η έκρηξη των αναπληρωτών στην Εκπαίδευση και των εργαζόμενων στους Δήμους για τα ΒΑΕ δείχνουν νέες δυνατότητες

Οργανώνουμε πολιτικές καμπάνιες δράσης όπως η απεργιακή 8 Μάρτη των Γυναικών. Σε αυτήν την περίοδο καμιά μάχη δεν είναι στενά συνδικαλιστική ή κινηματική, σε όλους τους χώρους και σε όλα τα μέτωπα χρειάζονται πολιτικές παρεμβάσεις. Οργανώνουμε τη συζήτηση από κάθε αφορμή- αντισεξιστική, αντιρατσιστική, αντιφασιστική, ή ακόμα και επετειακή όπως μας έδειξαν τα 100χρονα των επαναστάσεων στη Ρωσία και στη Γερμανία. 

Ξεχωριστή θέση στη δράση μας έχει η πλατιά μαζική αντιρατσιστική-αντιφασιστική καμπάνια για τις 16 Μάρτη καθώς η πάλη ενάντια στην ακροδεξιά είναι στο κέντρο των εξελίξεων πανευρωπαϊκά μέσα στην πορεία προς τις ευρωεκλογές. Αποκρούουμε τις σεχταριστικές πρακτικές των αποκλεισμών, πχ κόσμου του ΣΥΡΙΖΑ από αυτές τις πρωτοβουλίες, αλλά ταυτόχρονα δεν παραιτούμαστε από τη σύγκρουση με τις κυβερνητικές πολιτικές που ευθυγραμμίζονται με την ΕΕ-φρούριο και αφήνουν περιθώρια στη Χ.Α να παριστάνει ακόμη το «νόμιμο κόμμα». 

Προσανατολίζουμε την ΑΝΤΑΡΣΥΑ ώστε να παίξει ρόλο σε όλες αυτές τις μάχες αλλά και στις εκλογές –τοπικές, ευρωεκλογές και εθνικές. Θέλουμε η ΑΝΤΑΡΣΥΑ να εκφράσει τη δυναμική του κόσμου που έδωσε και δίνει μάχες παρά και ενάντια στους συμβιβασμούς του Τσίπρα».16

Επιλογές

Οι εκλογικές μάχες έχουν ιδιαίτερη σημασία καθώς βαδίζουμε προς τις αναμετρήσεις του Μάη. Σε κάθε κάλπη μπορούμε να αναδείξουμε χειροπιαστά τις επιλογές της αντικαπιταλιστικής στρατηγικής.

Στις δημοτικές και περιφερειακές εκλογές προκύπτει ξεκάθαρα το δίλημμα: τι κοινωνικές υπηρεσίες θέλουμε από την Τοπική Αυτοδιοίκηση; Εξυπηρέτηση των απαιτήσεων που έχουν οι βαρόνοι της τουριστικής βιομηχανίας π.χ. με επέκταση του λιμανιού κρουαζιέρας στον Πειραιά και εκκαθαρίσεις αστέγων, εξαρτημένων και φτωχών από το κέντρο της Αθήνας ή λεφτά και προσλήψεις για Παιδικούς Σταθμούς, για το Βοήθεια στο Σπίτι, για τα σχολεία και τις άλλες υπηρεσίες που μπορούν να σηκώσουν τα βάρη του σπιτιού από τις πλάτες των γυναικών της εργατικής τάξης;

Αντίστοιχα, στην κάλπη των Ευρωεκλογών καλούμαστε να απαντήσουμε στο ερώτημα: Ποιος μπορεί να σταματήσει την ακροδεξιά απειλή; Οι κυβερνήσεις και οι θεσμοί της ΕΕ που υιοθετούν τη ρατσιστική ατζέντα με φράχτες, FRONTEX και συνοριοφύλακες κυνηγώντας πρόσφυγες και μετανάστες ή το εργατικό κίνημα που αγωνίζεται να ξηλώσει τους φραγμούς και να κυνηγήσει τους νεοναζί; Με τι μπορούμε να αντικαταστήσουμε αυτή τη φονική ΕΕ; Με υποσχέσεις για «ανθρώπινο πρόσωπο» που μένουν στα χαρτιά, με στρατηγικές «εθνικής ανάπτυξης» ή με διεθνιστική ρήξη από τα δεσμά της;

Και βέβαια, αν ο Τσίπρας επιλέξει να στηθεί και τέταρτη κάλπη για τις βουλευτικές εκλογές, θα χρειαστούμε καθαρές απαντήσεις για το ερώτημα: τι μπορεί να αντικαταστήσει την πολιτική των συμβιβασμών του ΣΥΡΙΖΑ; Επιμονή σε μια από τα ίδια για να μην πισωγυρίσουμε στα ζόμπι της δεξιάς ή δυνάμωμα της αντικαπιταλιστικής αριστεράς για να ανοίξουμε την προοπτική του εργατικού ελέγχου και της εργατικής εξουσίας;

Η αποτυχία της ρεφορμιστικής στρατηγικής, που υπόσχεται να φέρει αλλαγές αν κερδίσει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία και ταυτόχρονα αποδέχεται ότι συνεχίζεται ο έλεγχος των καπιταλιστών στην οικονομία και στους κρατικούς μηχανισμούς, είναι η καθοριστική εμπειρία των τελευταίων χρόνων για χιλιάδες και χιλιάδες εργάτες και εργάτριες, αγωνιστές και αγωνίστριες της αριστεράς. 

Σε κάθε εργατικό χώρο, σε κάθε σωματείο και σε κάθε απεργιακή κινητοποίηση υπάρχει ένα σημαντικό κομμάτι εργαζόμενων που οργανώνει τις οικονομικές μάχες και ταυτόχρονα στηρίζει και συμμετέχει σε μεγάλες πολιτικές μάχες. Το ζήτημα που ανοίγει συνεχώς είναι το πώς μπορούμε να κερδίσουμε όλο αυτό το κομμάτι/ όλες και όλους αυτούς τους εργαζόμενους στην επαναστατική προοπτική και στο επαναστατικό κόμμα.

Η επαναστατική αριστερά δεν λειτουργεί μόνη της μέσα στον καπιταλισμό. Στα αριστερά των βασικών κομμάτων της κυρίαρχης τάξης εμφανίζονται κόμματα που έχουν ένα διπλό χαρακτηριστικό- να είναι ταυτόχρονα εργατικά αλλά και αστικά κόμματα. Εργατικά καθώς αναφέρονται σε αιτήματα και αγώνες της εργατικής τάξης και ταυτόχρονα αστικά καθώς αποδέχονται τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής και τη συνέχεια του αστικού κράτους.

Επειδή αυτός ο συνδυασμός είναι από μόνος του αντιφατικός και πολλές φορές αδύνατος, τα ρεφορμιστικά κόμματα μπαίνουν σε κρίση. Η αντιμετώπιση των ρεφορμιστικών κομμάτων και στην άνοδό τους και στην κρίση τους ήταν μια από τις βασικές συζητήσεις μέσα στην Τρίτη Διεθνή. Αυτή η συζήτηση καθόρισε την αριστερά και την επαναστατική αριστερά στην Ελλάδα από τη Μεταπολίτευση μέχρι σήμερα.

Εδώ βρισκόμαστε και σήμερα, εκατό χρόνια μετά την ίδρυση της Τρίτης Διεθνούς. Η κρίση του ρεφορμισμού δεν έχει τελειώσει, όπως δεν έχει τελειώσει και η συνολικότερη οικονομική και πολιτική κρίση. Γι’ αυτό χρειάζεται επιμονή στην αντίληψη της οικοδόμησης επαναστατικού κόμματος ικανού να αντιμετωπίζει την παρουσία του ρεφορμισμού με βάση τις παραδόσεις της Τρίτης Διεθνούς στα πρώτα συνέδριά της. Για να βγει η αντικαπιταλιστική αριστερά πιο δυνατή μέσα από τις κρίσιμες μάχες που έχουμε μπροστά μας. 

 

Σημειώσεις

1. “There is, however, one measure where both the ruling Syriza party and the opposition are in agreement: Greece’s fiscal targets are way too demanding”. https://www.cnbc.com/2019/02/21/greece-finance-minister-questions-oppositions-claims-on-lowering-taxes.html?&qsearchterm=tsakalotos

2. https://www.youtube.com/watch?v=xEVsRvDhc2w, από το 13ο λεπτό και μετά.

3. John Plender, It’s corporate buying power that really matter for stocks, Financial Times 20 February, https://www.ft.com/content/d6ec0bb8-343b-11e9-bb0c-42459962a812

4. Πάνος Γκαργκάνας, Εκρηκτικός συνδυασμός, Σοσιαλισμός από τα κάτω 132, Γενάρης-Φλεβάρης 2019, http://socialismfrombelow.gr/article.php?id=1109

5. Michael Howell, Liquidity drain will force central banks towards QE4, Financial Times 19 February, 

6. Βλέπε σχετικά, Κρις Χάρμαν, Καπιταλισμός ζόμπι, Μαρξιστικό βιβλιοπωλείο, 2011- ιδιαίτερα τις σελίδες 200-205.

7. http://ergatiki.gr/article.php?id=19819&issue=1361

8. http://epohi.gr/synenteuxh-me-ton-hlia-nikolakopoulo-om-kathhghth-panepisthmiou-athhnwn/

9. https://www.democracynow.org/2019/2/15/headlines/ more_us_workers_went_on_strike_in_2018_than_in_any_year_in_three_decades?fbclid=IwAR1QNhCllgQ0z6zTKwxbbAQHUPScAcK5R7O-LHsl89XLF4dgd767a9_3Uzc

10. United Against Racism and Fascism NYC, March 1 at 3:18 AM · We are thrilled to announce that Occupy Wall Street has endorsed March 16th International Day Against Racism and Fascism and UARF-NYC. https://www.facebook.com/UARFNYC/posts/365852137353018?__tn__=C-R

11. https://steelguru.com/auto/audi-s-hungarian-workers-end-one-week-strike/532984

12. Wolfgang Munchau, The future belongs to the left, not the right, Financial Times 25 February.https://www.ft.com/content/6ceffa62-36ca-11e9-bd3a-8b2a211d90d5

13. Βλέπε το άρθρο του Λέανδρου Μπόλαρη «Διεθνιστικό ΟΧΙ στη Συμφωνία των Πρεσπών» σε αυτό το τεύχος.

14. https://www.in.gr/2019/02/27/politics/diplomatia/ periergo-dimosieyma-gia-stratiotiki-synergasia-elladas-kai-skopion/

15. ΕΚΑ: απαράδεκτη απόφαση για την απεργιακή 8 Μάρτη, Εργατική Αλληλεγγύη 1363, 27 Φλεβάρη, http://ergatiki.gr/article.php?id=19924&issue=1363

16. Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα - Συνδιάσκεψη 2019: Αποσταθεροποιημένος καπιταλισμός, πιο δυνατή επαναστατική αριστερά, Εργατική Αλληλεγγύη 1363, 27 Φλεβάρη, http://ergatiki.gr/article.php?id=19912&issue=1363