Από τη απεργία της ΠΟΕΜ 27 Ιούνη.
Επιτάχυνση οικονομικής ανάπτυξης, πολιτική σταθερότητα, διαλυμένη εργατική τάξη -
Έτσι φαντάζονται το μέλλον οι καπιταλιστές.
Ο Πάνος Γκαργκάνας εξηγεί γιατί μπορούμε να τους χαλάσουμε τα σχέδια.
Η ήττα του ΣΥΡΙΖΑ και η ανάκαμψη της Νέας Δημοκρατίας έχει γεμίσει προσδοκίες -άλλες διακηρυγμένες και άλλες ανομολόγητες- την άρχουσα τάξη και τους φορείς που την υπηρετούν. Σχηματικά, μπορούμε να τις συμπυκνώσουμε σε τρεις ενότητες: Πρώτο προσέλκυση επενδύσεων και αυξημένη κερδοφορία, δεύτερο πολιτική σταθερότητα και τρίτο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, ηττημένη και αποδιοργανωμένη εργατική τάξη.
Μεγάλες προσδοκίες που όμως όλες μπορεί να αποδειχθούν ανεδαφικές, είτε για λόγους αντικειμενικούς, είτε γιατί η οργή της εργατικής τάξης μπορεί να τις τινάξει στον αέρα. Και βέβαια οι επιλογές της Αριστεράς μετά την εμπειρία της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ θα παίξουν καθοριστικό ρόλο.
Ας ξεκινήσουμε από τις οικονομικές προσδοκίες που είναι και οι πιο δημόσια προβλημένες για να μην πούμε διαφημισμένες. Το κυρίαρχο αφήγημα Μητσοτάκη-Χατζηδάκη και όλων των άλλων σχετικών στελεχών της Νέας Δημοκρατίας ήταν ότι οι ιδεοληψίες του ΣΥΡΙΖΑ εμπόδιζαν τους επενδυτές να δείξουν την εμπιστοσύνη τους στην ελληνική οικονομία και άρα αυτό που έχουμε μπροστά μας είναι μια περίοδο επιτάχυνσης των ρυθμών ανάπτυξης καθώς με την αλλαγή κυβέρνησης θα απομακρυνθούν τα “αντικίνητρα”.
Όπως το συνόψισε ο Χατζηδάκης: «Οι νέες δουλειές όμως δεν δημιουργούνται από αέρα κοπανιστό, αλλά μέσα από νέες επενδύσεις. Και ο ΣΥΡΙΖΑ έχει αποδείξει στην πράξη -µε πιο χαρακτηριστικό το παράδειγμα του Ελληνικού- ότι είναι ενάντια στις επενδύσεις και στην ιδιωτική πρωτοβουλία γενικότερα. Σε αντίθεση µε τις ψεύτικες υποσχέσεις του ΣΥΡΙΖΑ, στη Νέα Δηµοκρατία λέμε λίγα, για να τα κάνουνε όλα. Έχουμε ξεκαθαρίσει ότι προτεραιότητές μας είναι να μειώσουμε: τον ΕΝΦΙΑ κατά 30%, τον φόρο επιχειρήσεων από το 28% στο 20% -για να δώσουμε αναπτυξιακή ώθηση- και το εισαγωγικό φορολογικό κλιμάκιο στο 9% για μισθωτούς, συνταξιούχους και ελεύθερους επαγγελματίες, ένα μέτρο που θα δώσει σημαντική ανάσα σε εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες. Ειδικά σε σχέση µε τους εργαζόμενους έχουμε σημειώσει ότι θέλουμε διπλάσια αύξηση του κατώτατου μισθού σε σχέση με τη μέση αύξηση των αποδοχών. Και προσθέτουμε και κάτι άλλο: οι αυξήσεις στους μισθούς δεν διατάσσονται. Έρχονται µε τις επενδύσεις και την ανάπτυξη της οικονομίας. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, οι εργαζόμενοι που το έχουν καταλάβει αυτό εμπιστεύονται στην πλειονότητά τους τη Νέα Δηµοκρατία».1
Οι προτεραιότητες είναι σαφείς: προηγούνται οι διευκολύνσεις για τους επενδυτές, θα ακολουθήσει η ανάπτυξη και στο τέλος θα δουν αυξήσεις και οι μισθοί. Υπάρχει βέβαια η πολύχρονη διεθνής εμπειρία που δείχνει ότι σπάνια το πρώτο βήμα φτάνει μέχρι το τρίτο. Αλλά στη σημερινή συγκυρία, το σχήμα σκοντάφτει ήδη από το πρώτο βήμα.
Η ορίτζιναλ υπόσχεση ότι αν η εργατική τάξη αποδεχθεί ότι τα κίνητρα προς τους καπιταλιστές έχουν προτεραιότητα τότε θα δει μελλοντικά τα οικονομικά οφέλη να “κατεβαίνουν προς τα κάτω”, είχε δοθεί από τον Ρόναλντ Ρήγκαν όταν έγινε πρόεδρος των ΗΠΑ στη δεκαετία του 1980. Είχε μάλιστα πάρει στα αγγλικά το όνομα “trickle down economics”. Τέσσερις δεκαετίες αργότερα, οι μισθοί των εργατών στις ΗΠΑ ακόμη περιμένουν να φτάσει κάποια σταγόνα από τον πλούτο που συγκεντρώθηκε σε όλο και λιγότερα χέρια. Οι πραγματικοί μισθοί έχουν μείνει στάσιμοι, ενώ η κοινωνική ανισότητα έχει εκτοξευθεί σε ιστορικά υψηλά επίπεδα.
Δεν υπάρχει κανένας λόγος να πιστέψουμε το παραμύθι των “trickle down economics” επειδή το επαναλαμβάνει στα ελληνικά το δίδυμο Μητσοτάκη-Χατζηδάκη. Αντίθετα, υπάρχουν όλα τα στοιχεία που δείχνουν ότι τα κίνητρα για την προσέλκυση επενδύσεων δεν λειτουργούν ούτε με τους δικούς τους όρους.
Η οικονομία ρετάρει
Σε διεθνές επίπεδο, οι προοπτικές για ένα νέο κύκλο επενδύσεων είναι σκοτεινές. Αυτό το επιβεβαιώνουν οι κινήσεις των κεντρικών τραπεζών τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρωζώνη. Η απειλή μιας οικονομικής ύφεσης είναι τόσο ορατή ώστε ο διοικητής της αμερικανικής κεντρικής τράπεζας έκανε στροφή 180 μοιρών και πέρασε από την πολιτική αύξησης των επιτοκίων που υποστήριζε μέχρι πρόσφατα σε προοπτική μείωσης των επιτοκίων επειδή η οικονομία ρετάρει.2 Ο μαρξιστής οικονομολόγος Μάικλ Ρόμπερτς σχολίασε αυτή την εξέλιξη ως εξής:
«Μια μείωση των επιτοκίων θα καταφέρει να αποτρέψει μια ύφεση της πραγματικής οικονομίας; Παντού τα στοιχεία δείχνουν μια απότομη επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης, κατάρρευση της παγκόσμιας αυτοκινητοβιομηχανίας, και βουτιές σε πολλές από τις μεγαλύτερες “αναδυόμενες” οικονομίες. Πάνω απ' όλα, υπάρχει μια σημαντική συρρίκνωση στο παγκόσμιο εμπόριο καθώς οξύνεται ο εμπορικός και τεχνολογικός πόλεμος που ξεκίνησαν οι ΗΠΑ κατά της Κίνας».3
Οι εκτιμήσεις αυτές δεν περιορίζονται στους μαρξιστικούς κύκλους. Ένας από τους βασικούς αναλυτές των Φαϊνάνσιαλ Τάιμς έγραφε πρόσφατα: «Η ενθάρρυνση χρηματικών ροών προς κερδοσκοπικές επενδύσεις δεν κατάφερε να φέρει μια διατηρήσιμη οικονομική ανάκαμψη. Αυτό που μάλλον έφερε είναι ένα χρηματοπιστωτικό σύστημα διάτρητο από ανεβασμένα επίπεδα χρέους, ανήμπορο να ανεχθεί ακόμη και μια μέτρια αύξηση του κόστους δανεισμού, ενώ παράλληλα μεγάλωσε το πλήθος των επιχειρήσεων-ζόμπι».4
Στην Ευρώπη τα πράγματα είναι τόσο χειρότερα ώστε ο Μάριο Ντράγκι ποτέ δεν προχώρησε σε κινήσεις αύξησης των επιτοκίων. Απλά υποσχέθηκε ότι θα τερματίσει την πολιτική “ποσοτικής χαλάρωσης”, αλλά τώρα και αυτός ανακοίνωσε ότι η κατάσταση της οικονομίας απαιτεί νέα παράταση της πολιτικής φθηνού χρήματος για τις τράπεζες. Το άμεσο αποτέλεσμα ήταν να εισπράξει μια φραστική επίθεση από τον Τραμπ, ο οποίος κατηγόρησε την ΕΚΤ ότι σπρώχνει το Ευρώ προς τα κάτω και αυτό αποτελεί αθέμιτο ανταγωνισμό!5
Συνοψίζοντας λοιπόν, βλέπουμε ότι οι εξελίξεις και οι εκτιμήσεις βασικών παραγόντων της παγκόμιας οικονομίας συγκλίνουν στην εκτίμηση ότι έχουμε μπροστά μας μια φάση τουλάχιστον οικονομικής επιβράδυνσης αν όχι βύθισης διεθνώς, μια φάση στην οποία οι επενδύσεις επιχειρήσεων μειώνονται αντί να αυξάνονται.
Αυτές οι εικόνες είναι καθοριστικές για τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας. Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, ο Γιάννης Στουρνάρας είχε δηλώσει σε ανύποπτο χρόνο ότι οι δυνατότητες για εσωτερική κάλυψη των αναγκών σε επενδύσεις είναι περιορισμένες- ήθελε με αυτό τον τρόπο να υπογραμμίσει τον στόχο για προσέλκυση ξένων άμεσων επενδύσεων.6 Οι προτεραιότητες των διεθνών επενδυτών αυτή την περίοδο κάθε άλλο παρά τη δημιουργία θέσεων εργασίας στην Ελλάδα έχουν στην ατζέντα τους. Και αυτό δεν αλλάζει όσο και να κατεβάσει τον συντελεστή φορολογίας των κερδών ο Μητοτάκης.
Ακόμη και επενδυτές που είχαν έρθει μια προηγούμενη περίοδο δείχνουν ξεκάθαρα τις επιλογές τους με κλεισίματα εργοστασίων όπως της Frigoglass στην Πάτρα ή της ΔΕΛΤΑ στο Πλατύ Ημαθίας. Το εμπορικό σήμα “Γάλα Βλάχας” θα παραμείνει στο portfolio της εταιρείας, αλλά το μέλλον για τους εργαζόμενους το δείχνει η τραγωδία του εργάτη που αυτοκτόνησε γιατί αναγκάστηκε να υπογράψει την “οικειοθελή” απόλυσή του.7 Η στάση εργασίας που κάλεσε η ΠΟΕΜ στις 27 Ιούνη ανέδειξε πόσο μεγάλες διαστάσεις έχει το πρόβλημα των κλεισιμάτων στον κλάδο του μετάλλου όπου απειλούνται άμεσα οι θέσεις εργασίας στα Ναυπηγεία Ελευσίνας, στην Πίτσος και αλλού.
«Στην Πίτσος μας ανακοίνωσαν πως η μαμά εταιρία (η γερμανική Bosch) δεν θέλει να μας κρατήσει και μέσα στο 2020 θα κλείσουν το εργοστάσιο στην Ελλάδα. 500 εργαζόμενοι δουλεύουν αυτή τη στιγμή, σχεδόν 300 στην παραγωγή, οι υπόλοιποι στην διοίκηση. Η Bosch πέρσι είχε 12% κερδοφορία και όμως μας κλείνει γιατί είμαστε λέει ασύμφοροι. Η Bosch μας είχε αγοράσει εξημισίας με την Siemens που πήρε δάνειο με σκοπό να δημιουργήσει νέα μονάδα και νέες θέσεις εργασίας. Στη συνέχεια η Siemens μας έδωσε στην Bosch χωρίς να επενδύσει ούτε ένα ευρώ, και τώρα η Bosch μας πετάει στο δρόμο», ανέφερε ο Χρήστος Κούμπουλας, γραμματέας του σωματείου εργαζόμενων.8
Αυξημένη κερδοφορία δεν μεταφράζεται σε νέες επενδύσεις και νέες θέσεις εργασίας, αλλά σε αναδιαρθρώσεις που φέρνουν κλεισίματα και απολύσεις την επόμενη περίοδο -αυτή είναι η πραγματική προοπτική που φέρνουν τα κίνητρα προς τις επιχειρήσεις.
Μήπως, όμως, αυτές οι εξελίξεις με την παράταση της “ποσοτικής χαλάρωσης” και τα χαμηλά επιτόκια εκ μέρους της ΕΚΤ ευνοούν τη διαχείριση του χρέους και ανοίγουν περιθώρια για μείωση των στόχων για “πρωτογενή πλεονάσματα”; Ο Μητσοτάκης παίζει και αυτό το χαρτί δηλώνοντας ότι θα διαπραγματευτεί με την ΕΕ μια τέτοια μείωση και υπονοώντας ότι αυτό θα χαλαρώσει την πίεση πάνω στη “μεσαία τάξη”.
Πρόκειται για διπλή απάτη. Πρώτο, γιατί περιθώρια δημοσιονομικής χαλάρωσης μπορούν να προκύψουν μόνο από άνοδο των ρυθμών ανάπτυξης και αυτό όπως είδαμε δεν είναι στην ημερήσια διάταξη. Οι πιέσεις για τεράστια τοκοχρεολύσια δεν θα αλλάξουν στο άμεσο μέλλον ακόμη και αν τα επιτόκια των ελληνικών ομολόγων πέσουν πιο χαμηλά στις διεθνείς αγορές μέσα σε συνθήκες επέκτασης της ποσοτικής χαλάρωσης από την ΕΚΤ. Αντίθετα, τα έσοδα του προϋπολογισμού απειλούνται από τις πιέσεις μιας διεθνούς ύφεσης και αυτός είναι ο παράγοντας που οδηγεί αναγκαστικά σε εκτιμήσεις για χαμηλότερα πρωτογενή πλεονάσματα. Το λεγόμενο “μεταμνημονιακό” πρόγραμμα που υπολογίζει σε θηριώδη πρωτογενή πλεονάσματα οδεύει προς αδυναμία επίτευξης των στόχων του. Οι ταχυδακτυλουργίες για να εμφανιστεί μια ακόμη αποτυχία του μνημονιακού προγράμματος ως “χαλάρωση” δεν μπορούν να κρύψουν την αλήθεια.
Υπάρχει, όμως, και ένα δεύτερο σκέλος των επιπτώσεων της “ποσοτικής χαλάρωσης” για το οποίο τα νεοφιλελεύθερα επιτελεία δεν μιλάνε. Τα χαμηλά μέχρι αρνητικά επιτόκια των ομολόγων διεθνώς βάζουν πίεση πάνω στο ασφαλιστικό σύστημα παντού. Τα ασφαλιστικά ταμεία στηρίζονται σε τοποθέτηση των αποθεματικών τους σε τραπεζικά προϊόντα σταθερής απόδοσης. Όταν οι αποδόσεις είναι χαμηλές, ή ακόμη χειρότερα αρνητικές, τότε τα ταμεία πιέζονται είτε να πάρουν μεγαλύτερα ρίσκα παίζοντας τα αποθεματικά τους στο τζόγο των χρηματιστηρίων είτε να προχωρήσουν σε περικοπές συντάξεων. Αυτή η απειλή παίρνει σήμερα μεγαλύτερες διαστάσεις καθώς σε παγκόσμια κλίμακα ο όγκος τοποθετήσεων με αρνητικές αποδόσεις βρίσκεται σε επίπεδα ρεκόρ. Αυτό είναι το υπόβαθρο των σχεδίων για νέες ασφαλιστικές “μεταρρυθμίσεις” τύπου Πινοσέτ.
Πολιτική αστάθεια
Η προοπτική που έχουμε μπροστά μας είναι ότι οι οικονομικές προσδοκίες της άρχουσας τάξης βρίσκονται στον αέρα και η ανάγκη για ριζικές αντικαπιταλιστικές λύσεις γίνεται μεγαλύτερη. Αυτό το γεγονός αποτελεί αυτό καθαυτό παράγοντα αποσταθεροποίησης και γι' αυτό ένα από τα κυρίαρχα μοτίβα των από πάνω είναι η αναζήτηση πολιτικής σταθερότητας. Η Νέα Δημοκρατία είχε προφανείς σκοπιμότητες προεκλογικά να μιλάει για αυτή την ανάγκη ώστε να ευνοείται η επιδίωξή της για αυτοδύναμη πλειοψηφία στη Βουλή. Το μοτίβο, όμως, δεν είναι απλά προεκλογικό. Είναι ζητούμενο της περιόδου για τους από πάνω.
Και σε αυτόν τον τομέα, οι εξελίξεις είναι αρνητικές για τις άρχουσες τάξεις. Μια ματιά στον πολιτικό χάρτη της Ευρώπης δείχνει καθαρά πόσο η κυβερνητική σταθερότητα αποτελεί παρελθόν και η κρίση των παραδοσιακών κομμάτων παίρνει μεγαλύτερες διαστάσεις, όχι μόνο στην περιφέρεια της ΕΕ αλλά στον ίδιο τον πυρήνα της. Μετά τις κρίσεις στην Γαλλία, την Ισπανία, την Ιταλία και τη Βρετανία, φτάνει η σειρά της Γερμανίας. Στις ευρωεκλογές τον Μάη, τα κόμματα του “Μεγαλου Συναπισμού” έχασαν αθροιστικά 17,9 ποσοστιαίες μονάδες (6,4 οι Χριστιανοδημοκράτες και 11,5 οι Σοσιαλδημοκράτες). Ο παραδοσιακός γερμανικός δικομματισμός είναι πλέον καθαρά μειοψηφικός.
Είναι η Ελλάδα εξαίρεση σε αυτή την τάση; Έχουμε εδώ μια επιστροφή σε έναν νέο δικομματισμό; Όσοι υπολογίζουν σε κάτι τέτοιο κλείνουν τα μάτια μπροστά στην πραγματικότητα. Αντίστοιχες θεωρίες ανθούσαν με ανάποδο τρόπο πριν από πέντε χρόνια. Τότε η Ελλάδα ήταν και πάλι η “εξαίρεση” αλλά με την αντίστροφη έννοια: εδώ το πολιτικό σύστημα κατέρρεε, αλλά η ΕΕ ήταν σανίδα σωτηρίας. Αποδείχθηκε, όμως, στη συνέχεια ότι η “ελληνική κρίση” δεν αποτελούσε ιδιαιτερότητα, αντίθετα ήταν τάση που γενικεύτηκε. Ο όρος “πασοκοποίηση” έγινε ευρωπαϊκός και υιοθετήθηκε από όλους για να περιγράφει την κρίση της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας. Και τα αδελφά κόμματα της ΝΔ μπήκαν σε δίνη στη Γαλλία, στην Ιταλία, στην Ισπανία.
Τώρα, οι ίδιοι αναλυτές που έλεγαν ότι η δύναμη της ΕΕ σταθεροποιεί την Ελλάδα, θέλουν να πιστέψουμε ότι η ΝΔ φέρνει μια νέα σταθεροποίηση στην ΕΕ. Όσο αβάσιμες είναι οι θεωρίες για έξοδο από την οικονομική κρίση, άλλο τόσο αβάσιμες είναι οι εκτιμήσεις για τέλος της πολιτικής κρίσης. Η αλήθεια είναι ότι η πολιτική αποσταθεροποίηση στις χώρες που αποτελούν τον σκληρό πυρήνα της ΕΕ μεταφράζεται σε εντάσεις και ανταγωνισμούς που λειτουργούν αποσταθεροποιητικά για τους πιο αδύναμους καπιταλισμούς στην περιφέρειά της.
Ο ελληνκός καπιταλισμός θα είχε πολλά να ωφεληθεί από μια ενιαία στήριξη της ΕΕ για τις βλέψεις του στην Ανατολικη Μεσόγειο ή/και στα δυτικά Βαλκάνια. Αλλά ο Γαλλογερμανικός άξονας σήμερα δυσκολεύεται να ξεκαθαρίσει αν η ΕΕ θέλει να ξεκινήσει ενταξιακές διαδικασίες για την Αλβανία, τη Βόρεια Μακεδονία ή τη Σερβία. Ακόμη περισσότερο δυσκολεύεται να ξεκαθαρίσει πώς θα πορευτούν οι επεμβάσεις της ΕΕ στο ναρκοπέδιο της Μέσης Ανατολής. Όσες φορές και να ψάλλουν από κοινού ο Προκόπης Παυλόπουλος, ο Τσίπρας και ο Μητσοτάκης ότι οι ΑΟΖ της Ελλάδας και της Κύπρου είναι ΑΟΖ της ΕΕ, η αβεβαιότητα δεν σταματάει.
Ως ένα βαθμό, οι πολιτικές αβεβαιότητες επιβεβαιώνονται από την ανάγκη της Νέας Δημοκρατίας να προσθέτει όλο και περισσότερα επίθετα αυτοπροσδιορισμού μπροστά από το όνομά της. Γράφει παραδείγματος χάρη ο Χρήστος Σταϊκούρας:
«Οι πολίτες συνεπώς, με την ψήφο τους, δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για μια μεγάλη πολιτική αλλαγή. Και σε λίγες εβδομάδες, στις 7 Ιουλίου, θα κλείσει ένας τετραετής κύκλος ιδεοληψιών, τυχοδιωκτισμού, κυνισμού και εθνικών υποχωρήσεων. Και θα ανοίξει ένας νέος κύκλος υπευθυνότητας, σοβαρότητας, μετριοπάθειας, σεμνότητας και αυτοπεποίθησης. Και αυτόν τον νέο κύκλο οι πολίτες θα τον πορευθούν με την πατριωτική, φιλελεύθερη και κοινωνική παράταξη της Νέας Δημοκρατίας». ...«δογματικές προσεγγίσεις και πρακτικές επιβολής που ακολουθήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια στους ευρωπαϊκούς κόλπους, έχει δημιουργήσει ένα “πολιτικό και κοινωνικό θερμοκήπιο” όπου φύονται λαϊκισμός, μισαλλοδοξία και εθνικισμός».9
Η αλήθεια είναι ότι η Νέα Δημοκρατία δεν βρίσκεται έξω από αυτό το “θερμοκήπιο” και γι' αυτό έχει ανάγκη να προσπαθεί να συγκολλήσει πτέρυγες που θέλουν να συγκαλύψουν το ταξικό περιεχόμενο του (νεο)φιλελευθερισμού τους με ταμπέλες πατριωτικές ή κοινωνικές κατά περίπτωση. Η Νέα Δημοκρατία ξεκίνησε τη φετινή χρονιά στηρίζοντας τα συλλαλητήρια πατριωτικής υστερίας για το Μακεδονικό όπου στελέχη της βάδιζαν δίπλα στους φασίστες της Χρυσής Αυγής και έφτασε τον Μάη και τον Ιούνη στην προεκλογική περίοδο να παριστάνει ότι η πτώση των ψήφων των νεοναζί είναι δικό της έργο καθώς δεν έχει καμιά σχέση με την ακροδεξιά ενώ αντίθετα διαθέτει κοινωνικό προφίλ!
Εργατική οργή
Οι ελπίδες τους για να στέκονται όρθιοι κάνοντας τέτοιες ακροβασίες στηρίζονται στην προσδοκία ότι η εργατική τάξη βγαίνει απογοητευμένη και εξατομικοποιημένη μέσα από την εμπειρία της κυβέρνησης Τσίπρα και τους δεξιούς συμβιβασμούς του ΣΥΡΙΖΑ. Αλλά κάνουν λάθος.
Η εργατική τάξη είναι οργισμένη, όχι ηττημένη. Οι εκλογικές αναμετρήσεις παίζουν ρόλο για τις διαθέσεις του κόσμου, αλλά αυτός ο ρόλος δεν είναι καθοριστικός.
Ένας απλός τρόπος για να το δούμε αυτό έρχεται μέσα από το παράδειγμα της Βραζιλίας. Δύσκολα μπορεί να φανταστεί κάποιος μια εναλλαγή πιο ακραία από την πτώση του κόμματος του Λούλα και την άνοδο του ακροδεξιού Μπολσονάρο στην Προεδρία. Επιφανειακά, θα περίμενε κανένας να βρίσκεται η εργατική τάξη της Βραζιλίας στα βάθη της απογοήτευσης και της αδράνειας. Στην πράξη, ήδη απαντάει στις επιθέσεις Μπολσονάρο με γενική απεργία και η πίεσή της φέρνει στην επιφάνεια αποκαλύψεις για τη σκευωρία που έστειλε τον Λούλα στη φυλακή.
Αντίστοιχες παρατηρήσεις μπορούμε να κάνουμε για πολλές χώρες. Η άνοδος του Τραμπ στην Προεδρία των ΗΠΑ δεν σήμανε τη συντηρητικοποίηση των εργατών εκεί, αλλά αντίθετα την άνοδο των απεργιών και την εμφάνιση μαζικών αντιρατσιστικών, αντισεξιστικών και αντιφασιστικών κινητοποιήσεων.
Είναι η ελληνική περίπτωση διαφορετική; Η απάντηση είναι πως όχι.
Είδαμε μέσα στην μακρόσυρτη προεκλογική περίοδο να βγαίνουν απεργίες σε κρίσιμα μέτωπα για την πορεία του ελληνικού καπιταλισμού. Οι απεργίες στις τράπεζες ενάντια στις απολύσεις και τις αναδιαρθρώσεις με τη μεταβίβαση των “κόκκινων δανείων” είναι χαρακτηριστικό μήνυμα. Καμιά “προσέλκυση επενδυτών” δεν μπορεί να περπατήσει χωρίς αυτά τα μέτρα “εξυγίανσης” των τραπεζών. Αυτή η μάχη είναι μπροστά μας και αφορά ένα από τα ισχυρότερα τμήματα της εργατικής τάξης.
Το ίδιο ισχύει για τις απεργίες στην Υγεία. Όχι μόνο για την τύχη των χιλιάδων συμβασιούχων που κινδυνεύουν με απόλυση αλλά και για την πορεία των ιδιωτικοποιήσεων. Απεργίες στα δημόσια νοσοκομεία και άπλωμα του συνδικαλισμού στην ιδιωτική Υγεία είναι ένας συνδυασμός που βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη και έρχεται σε σύγκρουση με ένα από τα πιο φιλόδοξα σχέδια για άνοδο της κερδοφορίας.
Και δεν είναι “μόνο” οι απεργίες. Είναι η πτώση των ψήφων της Χρυσής Αυγής που μαρτυράει τις αντιφασιστικές διαθέσεις στους κόλπους της εργατικής τάξης και της νεολαίας. Είναι η μαζική αντισεξιστική οργή που εκφράστηκε με την απεργία στις 8 Μάρτη και την απαίτηση για τιμωρία των δολοφόνων του Ζακ Κωστόπουλου από τους διαδηλωτές και διαδηλώτριες των Pride. Ένα ρεύμα που έχει επίσης διεθνείς διαστάσεις όπως φάνηκε με την επιτυχία της απεργίας γυναικών στην Ελβετία στις 14 Ιούνη.
Αυτά δεν είναι αποσπασματικά σημάδια. Όσοι λένε υποτιμητικά ότι “ο κόσμος έχει μνήμη χρυσόψαρου” κάνουν το μεγαλύτερο λάθος. Η εργατική τάξη στην Ελλάδα κουβαλάει τις εμπειρίες των αγώνων που έδωσε τα τελευταία δέκα χρόνια ενάντια στις χειρότερες επιθέσεις της άρχουσας τάξης. Μεγάλα κομμάτια της εξακολουθούν να σιχαίνονται τους τραπεζίτες και την Τρόικα που ενορχήστρωσαν τις επιθέσεις. Η οργή για την αποτυχία του ΣΥΡΙΖΑ να βάλει τέλος στις επιθέσεις δεν σβήνει αυτές τις εμπειρίες όσο κι αν συνδυάζεται με απογοήτευση για τις χαμένες ελπίδες.
Μέσα στην εργατική τάξη και στη νεολαία υπάρχουν ισχυρές μειοψηφίες που είναι σε θέση να βγάλουν τα συμπεράσματα από την αποτυχία του κοινοβουλευτικού δρόμου. Η Αριστερά δεν γεννήθηκε χτες, δεν ήρθε στη ζωή ξαφνικά σαν “πρώτη φορά Αριστερά στην κυβέρνηση”. Είναι ένα ρεύμα που έχει πίσω του τον Μάη του ‘36, τον Δεκέμβρη του ‘44, τα Ιουλιανά του ‘65, το Νοέμβρη του ‘73. Έχει πίσω του τις εικόνες από την κατρακύλα του ΠΑΣΟΚ που πέρασε από τα ουράνια του “στις 18 Σοσιαλισμό” στη νεοφιλελεύθερη διαχείριση του Σημίτη αλλά και στις απεργίες που είχαν σύνθημα “ΠΑΣΟΚ μας πρόδωσες”.
Και βέβαια μέσα σε αυτό το ρεύμα έχει συγκροτημένες δυνάμεις που είναι συνειδητά επαναστατικές, που ξέρουν ότι ο κοινοβουλευτικός δρόμος είναι ερμητικά κλειστός, όπως μας δίδαξαν ο Μαρξ και ο Ένγκελς, η Ρόζα, ο Λένιν και ο Τρότσκι. Είναι μια μαγιά που μπορεί να ζυμώσει τις εμπειρίες από την αποτυχία του ΣΥΡΙΖΑ, να βοηθήσει ώστε η οργή να βρει άλλο δρόμο.
Οι αντικαπιταλιστικές λύσεις γίνονται περισσότερο επίκαιρες, όχι λιγότερο. Όταν οι τραπεζίτες μεταβιβάζουν τα “κόκκινα δάνεια” σε αρπακτικές εταιρείες διαχείρισης με έκπτωση 80%, όπως έκανε η Πειραιώς για τη σουηδική εταιρεία με την οποία συνεργάζεται, τότε το αίτημα για διαγραφή του χρέους γίνεται χειροπιαστά ρεαλιστικό. Γιατί να διαγράφεται το 80% για χάρη των αρπακτικών και όχι για χάρη των εργαζόμενων που αδυνατούν να ξεπληρώσουν το στεγαστικό τους;
Γιατί να δίνονται κίνητρα με φοροελαφρύνσεις σε επιχειρήσεις που κλείνουν εργοστάσια και να μην παρεμβαίνει το δημόσιο για να κρατήσει τις θέσεις εργασίας αλλά και την παραγωγή προϊόντων όπως το γάλα ή τα ψυγεία; Η κρατικοποίηση χωρίς αποζημίωση για τους “επενδυτές” που στέλνουν τον κόσμο στην ανεργία είναι πολύ συγκεκριμένη λύση.
Ξέρουμε πολύ καλά ότι η Νέα Δημοκρατία έχει έτοιμες δικαιολογίες, φροντίζει να μιλάει για τα αδιέξοδα του παλιού ΠΑΣΟΚ που είχε φτιάξει τον Οργανισμό για τις τότε λεγόμενες Προβληματικές επιχειρήσεις και στο τέλος κράτησε μόνο τα χρέη τους. Ξέρουμε, όμως, επίσης πολύ καλά ότι η αντικαπιταλιστική απάντηση δεν μένει στα μισά του δρόμου και γι' αυτό συμπληρώνει τις λύσεις που δίνει με το αίτημα για εργατικό έλεγχο στις τράπεζες και σε όλα τα κλειδιά της οικονομίας ώστε να κοπεί η δυνατότητα των καπιταλιστών να διαπλέκονται με τις τράπεζες και τα υπουργεία.
Οι προσδοκίες των καπιταλιστών ότι θα ενισχύσουν τη θέση τους μετά την αποτυχία του ΣΥΡΙΖΑ πατάνε σε πήλινα πόδια. Μπορούμε και πρέπει να ετοιμαζόμαστε για να πάρει η εργατική αγανάκτηση πιο μεγάλες διαστάσεις και πιο συγκροτημένες αντικαπιταλιστικές μορφές.
Σημειώσεις
1. Κ. Χατζηδάκης, Η αύξηση των μισθών θα έρθει μέσω των επενδύσεων, Παραπολιτικά 14/6/2019, https://www.parapolitika.gr/politiki/article/1003375/hatzidakis-sta-p-i-auxisi-ton-misthon-tha-erthei-meso-ton-ependuseon/
2. Powell puts Fed on standby for rate cuts with vow to fuel growth, Financial Times 5 June 2019.
3. https://thenextrecession.wordpress.com/2019/06/
10/the-heroes-of-finance-and-powells-put/
4. Michael Mackenzie, The long view, Financial Times 22-23 June 2019.
5. Trump rounds on Draghi after stimulus pledge sends euro lower, Financial Times 19 June 2019.
6. Συνέντευξη Στουρνάρα στην Καθημερινή, 19 Αυγούστου 2018 : «Οι εγχώριες αποταμιεύσεις θα αργήσουν να φτάσουν σε επίπεδο που να μπορούν να στηρίξουν υψηλές επενδύσεις. Επομένως πρέπει να προσελκυστούν άμεσες ξένες επενδύσεις». Αναφέρεται στο άρθρο Οι αγώνες και η Αριστερά στη 'μεταμνημονιακή' περίοδο, στο Σοσιαλισμός από τα κάτω Νο 130, http://socialismfrombelow.gr/article.php?id=1077
7. “Να σταματήσουμε αυτά τα εγκλήματα”, Η άποψή μας στην εργατική Αλληλεγγύη Νο 1379, 26 Ιούνη 2019, http://ergatiki.gr/article.php?id=20592&issue
=1379
8. https://www.facebook.com/ergatiki/posts/
2778036212266583?__tn__=K-R
9. Χ. Σταϊκούρας, συνέντευξη στην Εφσυν, 1/6/2019, https://www.efsyn.gr/politiki/synenteyxeis/197951_oi-polites-dimioyrgisan-tis-proypotheseis-gia-mia-megali-politiki