Άρθρο
Η επιστροφή της Αραβικής Άνοιξης

Απεργιακή συγκέντρωση στις τράπεζες στο Χαρτούμ.

Η Επανάσταση δεν περιμένει τη “Δευτέρα Παρουσία” τονίζει ο Νίκος Λούντος και αναλύει τις εξελίξεις της δεύτερης Αραβικής Άνοιξης.

 

Η Αραβική Άνοιξη ξέσπασε το Δεκέμβρη του 2010 και συγκλόνισε τον κόσμο. Ό,τι μέχρι τότε φάνταζε αδύνατο και εξωπραγματικό μετατράπηκε σε λίγες μέρες σε πραγματικότητα. Ο νεαρός Μοχάμεντ Μπουαζίζι αυτοαναφλέχθηκε σε μια επαρχία της Τυνησίας, ξέσπασε μια τοπική εξέγερση που εξαπλώθηκε σε όλη τη χώρα και μέσα σε ένα μήνα είχε εγκαταλείψει τη χώρα ο δικτάτορας Μπεν Αλί. Στις 11 Φλεβάρη η επανάσταση είχε διαδοθεί στην Αίγυπτο και είχε ανατρέψει τον πιο ακλόνητο όλων, τον Χόσνι Μουμπάρακ. Στη συνέχεια σχεδόν ολόκληρος ο αραβικός κόσμος μπήκε στο χορό της επανάστασης.1

Στις 13 Δεκέμβρη φέτος ξέσπασε μια εξέγερση στο Νταμαζίν στο νοτιοανατολικό Σουδάν και σε λίγες μέρες είχε φτάσει στην Άτμπαρα, μια πόλη 100 χιλιάδων ανθρώπων στα βορειοανατολικά. Αφορμή ήταν οι ξαφνικές αυξήσεις στο ψωμί και σε βασικά προϊόντα, όμως το κίνημα πήρε πολιτικό χαρακτήρα πολύ γρήγορα και απαίτησε την παραίτηση του Ομάρ Μπασίρ που κυβερνούσε το Σουδάν από το 1989. Σχεδόν τις ίδιες μέρες είχαν ξεκινήσει μικρές και περιορισμένες διαδηλώσεις στην Αλγερία ενάντια στην παραμονή του Αμπντελαζίζ Μπουτεφλίκα. Φέτος συμπλήρωνε 20 χρόνια στην εξουσία και προετοιμαζόταν να είναι ξανά υποψήφιος στις ελεγχόμενες από το καθεστώς εκλογές που προγραμματίζονταν για τον Απρίλη. Ο κόσμος ξέρει πως ο Μπουτεφλίκα είναι βαριά άρρωστος, δεν κάνει δημόσιες εμφανίσεις και δεν έχει ακουστεί η φωνή του εδώ και χρόνια, αλλά παραμένει το πρόσωπο που σταθεροποιεί ένα ολόκληρο καθεστώς.

Στα τέλη Φλεβάρη, οι διαδηλώσεις έφτασαν να συγκεντρώνουν εκατοντάδες χιλιάδες, πρωτοφανές μέγεθος για οποιαδήποτε διαδήλωση τα τελευταία 30 χρόνια τουλάχιστον. Το καθεστώς τρομοκρατήθηκε. Στα μέσα Μάρτη, ο Μπουτεφλίκα υπόσχεται ότι δεν θα είναι υποψήφιος στις επόμενες εκλογές, αλλά στο μεταξύ θα παραμείνει στην εξουσία για άγνωστο μέχρι πότε. Στα τέλη του μήνα στήνει μια καινούργια κυβέρνηση. Υπόσχεται ότι θα παραιτηθεί μέχρι τις 28 Απρίλη, αλλά το κίνημα δεν κάνει υποχωρήσεις και τον αναγκάζει σε άτακτη παραίτηση στις 2 του μήνα.

Το κίνημα στο Σουδάν στο μεταξύ δυναμώνει και παίρνει θάρρος από τις εξελίξεις στην Αλγερία. Στις 6 Απρίλη κάνει το μεγάλο βήμα και οργανώνει μια κατάληψη των δρόμων γύρω από το Υπουργείο Άμυνας. Η κατάληψη μετατρέπεται σε μια αυτοοργανωμένη δομή σε διαρκή διαδήλωση την οποία χρειαζόσουν 45 λεπτά για να διασχίσεις από άκρη σε άκρη. Όλα αυτά στην πρωτεύουσα μιας ματοβαμμένης δικτατορίας. Ο Μπασίρ ανατράπηκε μετά από πέντε μέρες.

Με διαφορά εννέα μόλις ημερών, δύο μαζικά κινήματα σε δυο πρωτεύουσες που απέχουν οδικώς όσο η Αθήνα από την Καμπούλ του Αφγανιστάν αλληλοτροφοδοτήθηκαν με θάρρος και ανέτρεψαν κυβερνήσεις καθεστώτων που είχαν παραμείνει αμετακίνητα ακόμη και στην Άνοιξη του 2011-2013. Όσοι ήθελαν να μας πείσουν ότι η επανάσταση αναβάλλεται μέχρι τη “Δευτέρα Παρουσία”, ας κοιτάξουν την Αλγερία και το Σουδάν. Αυτή είναι η πραγματική Δευτέρα Παρουσία της Αραβικής Άνοιξης, της επανάστασης “επί της γης”.

Αυτό δεν αποτελεί πρόβλεψη για το πόσο γρήγορα θα κινηθούν τα γεγονότα, αν θα αποκτήσουν την έκταση του 2011 ή αν θα πισωγυρίσουν. Όμως, οι εξεγερμένοι στο Αλγέρι και το Χαρτούμ είναι αντικειμενικά οι συνεχιστές των επαναστάσεων του 2011 γιατί με αυτό που κατάφεραν τους τελευταίους μήνες γκρέμισαν μονομιάς το βουνό από λάσπη, ψέματα και υποτίμηση που συσσωρεύεται από το 2013 πάνω στην Αραβική Άνοιξη. 

Οι αιτίες είναι ξανά ενεργές

Οι εξελίξεις αποδεικνύουν ότι οι επαναστάσεις του 2011 δεν ήταν συμπτωματικά ούτε συγκυριακά γεγονότα. Τα αδιέξοδα των αραβικών καθεστώτων, η απονομιμοποίηση και η αστάθειά τους έχουν στη βάση τους αιτίες που παραμένουν ενεργές. Η αντεπανάσταση που πήρε το πάνω χέρι σε μια σειρά χώρες από το 2013 δεν έλυσε κανέναν από τους δομικούς παράγοντες που οδήγησαν στην Άνοιξη. Αυτό που έκανε, και με το παραπάνω, είναι να πνίξει στο αίμα, να σπείρει τρόμο και να υψώνει το μακελειό στη Συρία, την Υεμένη και τη Λιβύη σαν σκιάχτρο πάνω από όποιον ήθελε να ξεσηκωθεί. Η Αλγερία και το Σουδάν ήρθαν να βροντοφωνάξουν πως ο φόβος δεν περνάει και η επανάσταση είναι στην ημερήσια διάταξη.

Οι εξελίξεις είναι αναγκαίο να λειτουργήσουν και σαν ξυπνητήρι για εκείνα τα κομμάτια της Αριστεράς που από τις επαναστάσεις του 2011-2013 κράτησαν μόνο όσα συμπεράσματα επιβεβαιώνουν την ηττοπάθειά τους. Η ξαφνική εισβολή των μαζών στο προσκήνιο της ιστορίας επί δύο ολόκληρα χρόνια πήγε να σβηστεί επειδή ήταν “λάθος”, “απάτη” ή “συνωμοσία”. 

Οι θεωρίες συνωμοσίας ξεκίνησαν από νωρίς και όπως συμβαίνει πάντα, άλλαζαν κατά περίσταση. Μοιάζει πλέον πολύ μακρινό, αλλά το 2012-13 η μόδα ήταν ότι η Αραβική Άνοιξη είχε μετατραπεί σε “ισλαμικό χειμώνα”. Αυτό ήταν το συμπέρασμα από το γεγονός ότι οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι έβγαιναν κερδισμένοι από τις πρώτες ελεύθερες εκλογές που οργανώθηκαν στην Αίγυπτο. Υποτίθεται ότι ο Μοχάμεντ Μούρσι στην προεδρία της Αιγύπτου θα ήταν αυτός που θα επέστρεφε τη χώρα στο Μεσαίωνα. Λίγες μέρες πριν κυκλοφορήσει το περιοδικό που κρατάτε στα χέρια σας, ο Μοχάμεντ Μούρσι πέθανε μέσα στο δικαστήριο, όμηρος της καινούργιας χούντας της Αιγύπτου εδώ και έξι χρόνια μέσα στις φυλακές, καταδικασμένος από το 2015 σε θάνατο. Η χούντα της Αιγύπτου δεν εκδικείται τον “ισλαμικό χειμώνα” αλλά την Άνοιξη της επανάστασης. 

Το καθεστώς του Σίσι εδραίωσε την εξουσία του με μαζικές δολοφονίες, βασανιστήρια και γεμίζοντας τις φυλακές. Ξεκίνησε την πορεία του με τη σφαγή της 14ης Αυγούστου του 2013 ανοίγοντας πυρ κατά άοπλων διαδηλωτών, αφήνοντας πάνω από 1000 άψυχα κορμιά στο δρόμο και σακατεύοντας χιλιάδες κόσμο. Αυτή ήταν η πραγματική αντεπανάσταση και ήρθε με τέτοια ωμότητα γιατί ήθελε να σταματήσει μια πραγματική επανάσταση. Η αντεπανάσταση δεν ήταν απλώς το παλιό καθεστώς που ήθελε να κρατήσει τα προνόμιά του, αλλά κάτι πολύ ευρύτερο. Ο Σίσι δεν θα μπορούσε να διατηρηθεί στην εξουσία χωρίς τη στήριξη της Σαουδικής Αραβίας και των Εμιράτων. Στη Σαουδική Αραβία κατέφυγαν ο Μπεν Αλί, ο Μουμπάρακ και ο Σάλεχ από την Τυνησία. Τα τανκς της Σαουδικής Αραβίας έπνιξαν στο αίμα την επανάσταση στο Μπαχρέιν και το σαουδαραβικό χρήμα, οι μηχανορραφίες και οι βόμβες μετέτρεψαν τη Συρία και την Υεμένη από επαναστατημένη σε καμμένη γη.

Όταν η αντεπανάσταση πλέον είχε διακηρύξει πως “τάξη επικρατεί” στη Μέση Ανατολή πάνω στα ποτάμια αίμα που χύθηκε, όταν πλέον είχε ανατείλει το άστρο του Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν στη Σαουδική Αραβία, κι όταν ο Σίσι επέστρεφε στα διπλωματικά τραπέζια των ισχυρών με καθαρό κοστούμι, κομμάτια της Αριστεράς μάλωναν τον κόσμο που τόλμησε να κάνει επανάσταση. Το ΚΚΕ συνεχίζει να κάνει λόγο για «λεγόμενη αραβική άνοιξη». “Όσο για τις περιβόητες δήθεν επαναστάσεις που ξεκίνησαν από τα social media, την εποχή της λεγόμενης «αραβικής άνοιξης», σήμερα βλέπετε πού έχουν καταλήξει: σε στυγνές αιματοβαμμένες χούντες και επεμβάσεις που συνεχίζουν να αιματοκυλούν τους λαούς.”, λέει σε μια συνέντευξή του ο Κουτσούμπας το 2017.2

Έχει σημασία να προσέξουμε ότι ήδη από το 2012, όταν ακόμη η επανάσταση βρίσκεται στη φάση της εφόδου, το ΚΚΕ σε ανακοίνωσή του λέει πως: “Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε πως οι πανηγυρισμοί αστικών και οπορτουνιστικών δυνάμεων για την λεγόμενη «Αραβική Άνοιξη» ήταν αβάσιμοι, υποτιμούσαν είτε αποσιωπούσαν τις ιμπεριαλιστικές στοχεύσεις του σχεδίου για τη «νέα Μέση Ανατολή», αλλά και τις επιδιώξεις των αστικών τάξεων των χωρών αυτών να εκτονώσουν, να χειραγωγήσουν τις λαϊκές αντιδράσεις και να εξασφαλίσουν τη διαιώνιση των καπιταλιστικών καθεστώτων. Το συμπέρασμα αυτό επιβεβαιώνεται μεταξύ των άλλων, από τις εξελίξεις στην Τυνησία και στην Αίγυπτο, η οποία επί πλέον αναβαθμίζει το ρόλο της στην περιοχή”.3

Η προπαγάνδα ότι η Αίγυπτος «αναβάθμιζε» το ρόλο της στην περιοχή το 2012 ερχόταν κατευθείαν από τις Μυστικές Υπηρεσίες του Ισραήλ, που τρομοκρατημένο από την επανάσταση, έπαιζε το χαρτί του “ισλαμικού κινδύνου” και των θεωριών ότι ο Ερντογάν μαζί με τον Μούρσι θα έφτιαχναν το νέο… Χαλιφάτο.

Οι αντιθέσεις και ο Λένιν

Όταν ξεκίνησε το πραξικόπημα του Σίσι το ΚΚΕ έβλεπε μόνο: “όξυνση των αντιθέσεων ανάμεσα σε τμήματα της αστικής τάξης για τη διαχείριση της εξουσίας, εγκλωβίζοντας τη λαϊκή αγανάκτηση και δυσαρέσκεια. Συνδέεται και με ανταγωνισμούς ιμπεριαλιστικών κέντρων για την εξασφάλιση των πλουτοπαραγωγικών πηγών της ευρύτερης περιοχής και των δρόμων ενέργειας”.4

Οι αντιθέσεις ανάμεσα σε τμήματα της αστικής τάξης για τη διαχείριση της εξουσίας ήταν μια πραγματικότητα, αλλά ήταν κι αυτή προϊόν της επανάστασης. Όταν συγκλονίζεται ένας κρατικός μηχανισμός και αλληλοτρώγονται οι στρατηγοί, οι χαφιέδες και οι πρώην υπουργοί, ένα σωρό δυνάμεις της αστικής τάξης προσπαθούν να καθίσουν στις καρέκλες που κάθονταν οι προηγούμενοι. Ο Λένιν περιγράφει έτσι τους πρώτους έξι μήνες της ρώσικης επανάστασης: “μέσα σ`ένα εξάμηνο ύστερα από τις 27 του Φλεβάρη 1917: οι δημοσιοϋπαλληλικές θέσεις, που πρώτα δίνονταν κατά προτίμηση στους μαυροεκατονταρχίτες, έγιναν αντικείμενο λείας των καντέτων, των μενσεβίκων και των εσέρων. Στην ουσία δε σκέφτονται να κάνουν κανενός είδους σοβαρές μεταρρυθμίσεις… Το παιχνίδι των συνδυασμών για τη σύνθεση της κυβέρνησης στην ουσία δεν έκφραζε παρά αυτό το μοίρασμα και το ξαναμοίρασμα της λείας… Το αντικειμενικό αποτέλεσμα του εξαμήνου 27 του Φλεβάρη - 27 Αυγούστου 1917 είναι αναμφισβήτητο: οι μεταρρυθμίσεις αναβλήθηκαν”.5

Ο Λένιν χρησιμοποιεί σαν ορόσημο τις 27 Αυγούστου γιατί τότε ξέσπασε το πραξικόπημα του Κορνίλοφ, ενάντια στην κυβέρνηση Κερένσκι. Οι Μπολσεβίκοι δεν στάθηκαν αμέτοχοι, αλλά ηγήθηκαν της μάχης ενάντια στον Κορνίλοφ, ακόμη και σε συνεργασία με αυτούς που ως τότε μοίραζαν μεταξύ τους τις δημοσιοϋπαλληλικές θέσεις και πάγωναν τις μεταρρυθμίσεις. Γιατί το έκαναν; Όχι γιατί πίστευαν πως ο Κερένσκι είναι απλώς καλύτερος από τον Κορνίλοφ. Αλλά γιατί δεν κοίταζαν μόνο προς τα πάνω, αλλά κυρίως προς τα κάτω. Και έβλεπαν ότι ο κόσμος που είχε ρίξει τον Τσάρο το Φλεβάρη έβγαζε συμπεράσματα μέσα από τις μάχες του, έβγαζε συμπεράσματα ακόμη και μέσα από τα “ξαναμοιράσματα” των από πάνω: “όσο πιο πολλά ξαναμοιράσματα… τόσο πιο φανερή γίνεται για τις καταπιεζόμενες τάξεις… η ασυμφιλίωτη έχθρα τους προς όλη την αστική κοινωνία”. Ή με τα λόγια του Τρότσκι, που θυμίζαμε σε αυτό το περιοδικό όταν ξεσπούσαν οι επαναστάσεις το 2011: “Η βασική πολιτική διαδικασία της επανάστασης συνεπώς βρίσκεται στη σταδιακή κατανόηση από τη μεριά μιας τάξης των προβλημάτων που αναδεικνύονται από την κοινωνική κρίση – στον ενεργητικό προσανατολισμό των μαζών με τη μέθοδο των διαδοχικών προσεγγίσεων»”.6

Προς τα κάτω συνεπώς πρέπει να στρέψουμε τα μάτια μας ξανά για να καταλάβουμε τη σημασία των γεγονότων που διαδραματίζονται σήμερα στην Αλγερία και το Σουδάν. Και στις δύο περιπτώσεις τα κοινωνικά ζητήματα αλληλοτροφοδοτήθηκαν με τα πολιτικά. Το ζήτημα της τιμής του ψωμιού στο Σουδάν δεν ήταν ποτέ μόνο “κοινωνικό”. Η κυβέρνηση του Μπασίρ προσπαθούσε επί χρόνια να βγει από τη διεθνή απομόνωση τόσο σε πολιτικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο. Από τον Οκτώβρη του ‘17, οι ΗΠΑ σταμάτησαν το εμπάργκο για επιχειρηματική δραστηριότητα στο Σουδάν, αλλά η χώρα παρέμεινε στη λίστα των κρατών που προωθούν την τρομοκρατία. 

Ο Μπασίρ πιάστηκε ακόμη πιο γερά στις δαγκάνες του ΔΝΤ για να κερδίσει σε αξιοπιστία προς τις διεθνείς αγορές. Ο δρόμος του ΔΝΤ έδειχνε “μεταρρυθμίσεις” σε βάρος των φτωχών για να μην υπάρχουν “στρεβλώσεις” στην αγορά. Στην πράξη αυτό σήμανε κατάργηση των επιδοτήσεων για τα τρόφιμα και την ενέργεια. Σε κάθε προσπάθεια να το πετύχουν τα τελευταία χρόνια έβλεπαν τον κόσμο να κάνει πρόβα αυτού που τελικά συνέβη τον περασμένο Δεκέμβρη: εξεγέρσεις στις ουρές των φούρνων έγιναν και το Γενάρη και τον Αύγουστο του 2018. Ο Μπασίρ έσπευδε να αυξήσει τις επιδοτήσεις για να αποσυμπιέσει την κατάσταση. Αυτή τη φορά δεν πρόλαβε. Οι εμπειρίες είχαν προετοιμάσει τον κόσμο να περάσει από την τιμή της φρατζόλας στο “Κάτω ο Μπασίρ” πολύ γρήγορα.

Στην Αλγερία η σύγκρουση ξεκίνησε αντίστροφα, ως κατεξοχήν πολιτική, αλλά τα κοινωνικά ζητήματα ήταν παρόντα και αναζωπυρώθηκαν. Η ειδική σε ζητήματα Αλγερίας, Ιζαμπέλ Βέρενφελς, λέει πως “τα προηγούμενα χρόνια είδαν διαδηλώσεις από πολλές και διαφορετικές επαγγελματικές ομάδες, όπως γιατρούς και εκπαιδευτικούς, για ζητήματα κοινωνικοοικονομικά, όπως καλύτερες συνθήκες εργασίας και αυξήσεις στους μισθούς. Είδαμε διαδηλώσεις από βετεράνους του στρατού και συνταξιούχους, περιθωριοποιημένες εθνικές ομάδες και ένα μεγάλο κίνημα των ανέργων στο Νότο της χώρας. Το 2015 είδαμε πώς αυτό το κίνημα συνενώθηκε με τις κινητοποιήσεις ενάντια στις εξορύξεις σχιστόλιθου στο Νότο”.7

Ο Τζάνι ντελ Πάντα έγραφε το 2017 πως: “τις δεκαετίες του ‘90 και του 2000, το αλγερίνικο καθεστώς μπορούσε εν μέρει να εκμεταλλεύεται τη θέση του ως εργοδότη για να καθορίζει τη συμπεριφορά πολλών εργατών του δημόσιου τομέα, που αντάλλαζαν την πολιτική τους αδράνεια με σταθερές και σίγουρες δουλειές. Όμως τα τελευταία χρόνια, το ξεδίπλωμα ενός μακρού κύματος απεργιών και διαμαρτυριών στο δημόσιο τομέα δείχνει πως αυτό το σενάριο μοιάζει να τελειώνει. Σημαντικό είναι ότι εκπαιδευτικοί, γιατροί και δημόσιοι υπάλληλοι πρόσφατα είδαν στις κινητοποιήσεις τους να εντάσσονται βιομηχανικοί εργάτες, οι οποίοι πραγματοποίησαν μια μαζική απεργία στην SNVI, την κρατική εταιρεία που φτιάχνει βιομηχανικά οχήματα, στην πόλη Ρουίμπα τον Οκτώβρη του 2016. Παραμένει να δούμε αν αυτή η κινητοποίηση θα αποτελέσει σημείο καμπής για ένα μεγαλύτερο κίνημα, αλλά αυτό που φαίνεται είναι πως οι εργατικές κινητοποιήσεις μπορούν να εκμεταλλευτούν την κατάσταση που διαμορφώνει μια όλο και πιο ενεργή κοινωνία των πολιτών.”

Εσωτερικές και εξωτερικές πιέσεις για απελευθέρωση της οικονομίας λειτούργησαν στην Αλγερία ακόμη πιο αποσταθεροποιητικά από το Σουδάν. Η Αλγερία είχε μεγαλύτερο περιθώριο να χρησιμοποιεί τα έσοδα από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο για να εξουδετερώνει την ταξική πάλη. Όμως από 60 δις δολάρια το 2014, τα έσοδα έπεσαν σε 27,5 δις το 2016. Η χώρα άρχισε να έχει έλλειμμα. “Η Παγκόσμια Τράπεζα έκφρασε τις ανησυχίες της για τη δραματική τροπή που έχει πάρει η αλγερίνικη οικονομία και η κυβέρνηση αποκρίθηκε με ένα νέο νόμο το 2017 για ισολογισμένο προϋπολογισμό. Δειλά βήματα είχαν γίνει και παλιότερα, αλλά τώρα έπρεπε να πιάσει το αγκάθι της λιτότητας, παρά το άγχος για πιθανή λαϊκή αντίδραση. Κρίσιμο στοιχείο ότι περιέκοψε κάποιες από τις επιδοτήσεις στα βασικά προϊόντα που είχαν εισαχθεί το 2011 για να αποκρουστεί η Αραβική Άνοιξη, που είχαν κοστίσει 19 δις δολάρια το χρόνο, ενώ αύξησε και το ΦΠΑ κατά 2%, στο 19%... Οι διαδηλώσεις πολλαπλασιάστηκαν και κορυφώθηκαν με τις εντυπωσιακές ταραχές στη Μπετζάια”.8

Με τις γυναίκες Μπροστά

Η νεολαία και οι γυναίκες έγιναν το σημείο αναφοράς και στις δύο χώρες. Η Αλάα Σαλάχ να ηγείται των συνθημάτων και της διαδήλωσης στο Χαρτούμ με το λευκό της φόρεμα έγινε διεθνώς το σύμβολο της επανάστασης στο Σουδάν. Στην Αλγερία οι φοιτητές και ιδιαίτερα οι φοιτήτριες δεν έχουν σταματήσει να γεμίζουν με ενέργεια τους δρόμους του Αλγερίου κάθε Τρίτη. Το αφιέρωμα της εφημερίδας Le Monde παρατηρεί πως “τα τελευταία 20 χρόνια, ο αριθμός των φοιτητών τετραπλασιάστηκε, από 425.000 το 1999 σε 1,7 εκατομμύρια σήμερα. Ενδιαφέρουσα αναλογία: αυτή είναι ακριβώς η αναλογία που χαρακτήριζε τη Γαλλία ανάμεσα στο τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πόλεμου και το Μάη του ‘68”. Ενώ “τα δύο τρίτα των ενεργών φοιτητών είναι νέες γυναίκες”.9 Το φοιτητικό κίνημα γίνεται συχνά ο κρίσιμος κρίκος ανάμεσα στο κοινωνικό και το πολιτικό. Με δυο τρόπους. Από τη μια μεριά, η ανεργία των νέων που στην Αλγερία φτάνει κοντά στο 30% γίνεται η απόδειξη για το ότι ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούσε η οικονομία τα τελευταία 30 χρόνια δεν αποδείχθηκε ικανός να αναπαράγει τον αλγερίνικο καπιταλισμό και την κοινωνία του. Οι νέοι ταυτίζουν τα μπλοκαρισμένα όνειρά τους με το μπλοκάρισμα ενός ολόκληρου πολιτικού συστήματος που συνεχίζει να στηρίζεται στη γενιά που πήρε στα χέρια της το κράτος μετά την αποχώρηση των Γάλλων. Από την άλλη, η νεολαία στους δρόμους απέδειξε ότι η κληρονομιά της μαύρης δεκαετίας (1991-2002) με τους εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς μετά το πραξικόπημα ενάντια στην εκλογική νίκη του Μετώπου Ισλαμικής Σωτηρίας10 δεν έχει πλέον τη δύναμη να λειτουργεί ως ο απόλυτος εφιάλτης για να σταματάει κάθε σκέψη αντίστασης.

Και οι δυο διαδικασίες μετατράπηκαν όχι απλά σε πολιτικές αναμετρήσεις, αλλά σε πανηγύρι των καταπιεσμένων, ένα στοιχείο που χαρακτηρίζει όλες τις γνήσιες στιγμές εξέγερσης. Στο Χαρτούμ έγιναν κομμάτι της εξέγερσης τα φτωχά παιδιά που ζουν στο δρόμο, οι αδύναμοι που δεν έχουν ούτε τα απαραίτητα για να φτάσουν ως το κέντρο της πόλης: “Δύο λεωφορεία αιμοδοσίας είναι εκεί για να εξασφαλίσουν ότι όσοι τραυματίζονται στις διαδηλώσεις θα έχουν το αίμα που χρειάζονται. Ο κόσμος συλλέγει οικονομική ενίσχυση και σακουλάκια με λεφτά αφήνονται στην άκρη του δρόμου για όποιον τα χρειαστεί για να γυρίσει σπίτι. Οργανώνονται βάρδιες, οι “επαναστάτες της μέρας” γυρνάνε σπίτι όταν φτάσουν οι “επαναστάτες της νύχτας” για να πάρουν σειρά… Στα παιδιά του δρόμου δίνουν φαγητό και τα προσέχουν, τα εντάσσουν σε αυτή τη νέα κοινωνία”. Ενώ προσπεράστηκαν όλοι οι διαχωρισμοί τους οποίους καλλιεργούν οι από πάνω στο Σουδάν από την εποχή της αποικιοκρατίας: “Σουδανοί Χριστιανοί Κόπτες κρατούν υφάσματα για να κάνουν σκιά πάνω από τα κεφάλια των μουσουλμάνων αδελφών τους καθώς προσεύχονται κάτω από τον καυτό ήλιο”.11

Στο Νότιο Σουδάν που μόλις πριν από λίγο χρόνια διαχωρίστηκε από το Σουδάν, τα ΜΜΕ διατάχθηκαν να μην μεταδίδουν νέα από το Βορρά από το φόβο της εξάπλωσης. Μια από τις πιο σημαντικές στιγμές ήταν η επίσκεψη αντιπροσωπείας εξεγερμένων από το Νταρφούρ στην κατάληψη του Χαρτούμ που έγιναν δεκτοί με ενθουσιασμό. Χρόνια προπαγάνδας και καλλιεργημένου μίσους έγιναν καπνός από τη δύναμη της επανάστασης. Οι δυνάμεις της “Ταχείας Επικουρίας” του Χεμέντι, του νο2 της Χούντας, είναι μετεξέλιξη της πολιτοφυλακής των Τζαντζαουΐντ που χτίστηκαν πάνω στις βάρβαρες σφαγές κατά του πληθυσμού του Νταρφούρ. Ο Χεμέντι έστειλε στις 3 Ιούνη την κρατικά αναγνωρισμένη πλέον συμμορία του να μακελέψει τους εξεγερμένους στο Χαρτούμ με μεθόδους “Νταρφούρ” και να πετάξει τα κορμιά τους στο Νείλο.

Στην Αλγερία οι Αμαζίγ (Βέρβεροι) ήταν η δύναμη που δεν σταμάτησε την αντίσταση στο καθεστώς ακόμη και τις πιο δύσκολες εποχές και η Καμπιλία, το κέντρο του κινήματός τους, παρέμεινε από τις πιο ενεργές πολιτικά περιοχές. Οι διαδηλώσεις στο Αλγέρι είναι επισήμως απαγορευμένες από το 2001 όταν μια τεράστια πορεία Αμαζίγ από την Καμπιλία έφτασε στην πρωτεύουσα, και ακολούθησε μια σφαγή πάνω από 100 ανθρώπων. Τα ζητήματα της εθνικής καταπίεσης των Αμαζίγ μπήκαν αυτή τη φορά στο κέντρο των διαδηλώσεων και μόνο από τις φωτογραφίες μπορεί κανείς να δει την κατακόρυφη αύξηση δίγλωσσων (αραβικά και αμαζίγ) πικετών και πανό. Οι Αμαζίγ είναι και συνδετικός κρίκος με το κίνημα στο Μαρόκο. Εκεί, ίσως το πιο σταθερό καθεστώς της Βόρειας Αφρικής έζησε τη δική του εξέγερση το 2017, με πρωτοπόρο τον πληθυσμό Αμαζίγ στο Ριφ, που όμως έφτασαν να κινητοποιήσουν γενική απεργία και στις μεγάλες πόλεις.12

Η πάλη ενάντια στη διάσπαση με θρησκευτικούς ή εθνοτικούς όρους είναι ένα από τα συμπεράσματα της πρώτης Αραβικής Άνοιξης που πάρθηκε πολύ σοβαρά από τα κινήματα στην Αλγερία και το Σουδάν. Το ίδιο βλέπουμε να συμβαίνει και με το ρόλο του στρατού, αλλά και με την κεντρικότητα της γενικής απεργίας. Στο Σουδάν από την πρώτη μέρα το κίνημα είπε “δεν εμπιστευόμαστε ούτε έναν στρατηγό στην κυβέρνηση” γιατί είχαν δει τι συνέβη στην Αίγυπτο. Οι δύο γύροι γενικών απεργιών που καλέστηκαν ήταν το όπλο για να δείξει στο στρατό ποιος πραγματικά κρατάει τα κλειδιά της οικονομίας της χώρας.

Το ερώτημα αν τα κινήματα στην Αλγερία και το Σουδάν έχουν τη δυνατότητα να απλωθούν και έξω από τα σύνορα, δημιουργώντας ένα ντόμινο σαν αυτό του 2011-13, το έχουν απαντήσει ήδη καταφατικά οι δυνάμεις της αντεπανάστασης. Η χούντα του Σουδάν λίγο πριν από την κλιμάκωση της καταστολής στις αρχές Ιούνη έκανε συναντήσεις με τον Σίσι, τους Σαουδάραβες και τα Εμιράτα. Οι χώρες του Κόλπου δεσμεύτηκαν από τις πρώτες μέρες της εξέγερσης ότι θα ενισχύσουν με ρευστό και ό,τι άλλο χρειαστεί τη χούντα για να εξασφαλιστεί η “σταθερότητα”. Ο ειδικός επί της Τυνησίας Μικαέλ Αγιαρί λέει πως η κυβέρνηση της Τυνησίας ανησυχεί περισσότερο από κάθε άλλη γιατί “βλέπει την Αλγερία σαν κυματοθραύστη απέναντι σε μια ταραγμένη ευρύτερη περιοχή και αξιολογεί οποιαδήποτε αποσταθεροποίηση εκεί ως “τρομακτική”.13

Το αλγερίνικο καθεστώς και αυτό κοιτάζει προς τις χώρες του Κόλπου σαν ελπίδα εισαγωγής κεφαλαίων για επενδύσεις και για σταθεροποίηση, καθώς ψάχνει τρόπο να διαφοροποιηθεί από την ολοκληρωτική του εξάρτηση από το πετρέλαιο. Η αδυναμία της Σαουδικής Αραβίας και των συμμάχων της που είναι ντε φάκτο ο ενεργητικός βραχίονας της αντεπανάστασης σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική να σταματήσουν τις εξεγέρσεις στην Αλγερία και το Σουδάν θα δώσει ελπίδες και δύναμη στα κινήματα σε ολόκληρη την περιοχή.

Αλληλεγγύη στους εξεγερμένους κόντρα στην ΕΕ

Η αντεπανάσταση δεν κατοικοεδρεύει μόνο στον Περσικό Κόλπο, αλλά και στις Βρυξέλλες. Η χούντα του Σουδάν δέχεται τα τελευταία χρόνια αφειδώς υλική στήριξη από την ΕΕ για το ρόλο της κατά των προσφύγων και των μεταναστών. Οι ίδιες δυνάμεις Ταχείας Επικουρίας που σφάζουν στο Χαρτούμ είναι οι ίδιες που πολεμάνε στην Υεμένη με σαουδαραβικό χρήμα και οι ίδιες που κυνηγάνε πρόσφυγες με ευρωπαϊκό χρήμα. Το περιφερειακό αντιμεταναστευτικό κέντρο ROCK στήθηκε με έδρα το Χαρτούμ από την ΕΕ, ακριβώς λόγω της εμπιστοσύνης στο “έργο” του Χεμέντι και των άλλων σφαγέων. “Κάνουμε τη δουλειά που δεν μπορεί να κάνει η ΕΕ”, έλεγε ο ίδιος ο Χεμέντι τον Απρίλη του 2018 για να παζαρέψει για παραπάνω χρήμα και όπλα: “Γι`αυτό πρέπει να αναγνωρίσουν τις προσπάθειές μας και να μας υποστηρίξουν, γιατί έχουμε χάσει πολλούς άνδρες, προσπάθειες και χρήμα, αλλιώς θα αλλάξουμε άποψη και δεν θα επιτελούμε αυτό το καθήκον”.14

Παρόμοιες είναι οι ντροπιαστικές σχέσεις που αναπτύσσονται με την Αλγερία και το Μαρόκο, και ακόμη χειρότερα όσον αφορά το τετράγωνο μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ και Αιγύπτου για τη μοιρασιά των κοιτασμάτων φυσικού αερίου.

Η εκρηκτικότητα και της πρώτης και της σημερινής Άνοιξης στον αραβικό κόσμο δεν οφείλεται στην “καθυστέρηση” του αραβικού καπιταλισμού, αλλά ακριβώς στο συνδυασμό μεταξύ “καθυστέρησης” και ισχυρής ένταξης και αλληλεξάρτησης με τον διεθνή καπιταλισμό μέσα από χίλια νήματα: ενέργεια, κεφάλαια, “ασφάλεια”. Γι’ αυτό και όλα τα κέντρα του ιμπεριαλισμού τρέμουν από την “απώλεια της σταθερότητας” που είδαν ξανά στο Αλγέρι και το Χαρτούμ. Ο δικός μας ρόλος είναι να στηρίξουμε, να απλώσουμε και να συνδεθούμε με το μήνυμα της επανάστασης που μας ξανάρχεται από το Νότο.

 

Σημειώσεις

1. “Οι δικτάτορες καταρρέουν”, ΣΑΚ 85, Μάρτης 2011

2. Συνέντευξη στη Lifo, Μάης 2017, https://tinyurl.com/y6k6jez6

3. Ανακοίνωση ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, 18 Σεπτέμβρη 2012, https://tinyurl.com/y6efn8cb

4. Σχόλιο Γραφείου Τύπου ΚΕ του ΚΚΕ, Ριζοσπάστης 7 Ιούλη 2013.

5. Β.Ι.Λένιν, Κράτος και Επανάσταση, Σύγχρονη Εποχή, 1979, σ. 32

6. Αναφέρεται στο “Επαναστατική Έκρηξη”, ΣΑΚ 85, Μάρτης 2011.

7. “No to the fifth term. Algeria’s new protest movement”, POMED, Μάρτης 2019, tinyurl.com/yycsk2l5

8. The Algerian economy from ‘oil curse’ to ‘diversification’? Raphaël Lefèvre. σ.179

9. Jean-Baptiste Meyer, “Les étudiants, clé du changement en Algérie”, Le Monde 11 Μάρτη 2019.

10. Το κείμενο του Κρις Χάρμαν “Ο προφήτης και το προλεταριάτο” αποτελεί την καλύτερη, σύντομη εισαγωγή για το πώς φτάσαμε και στη μαύρη δεκαετία στην Αλγερία και στο καθεστώς του Μπασίρ στο Σουδάν. Βρίσκεται στο συλλογικό Η πάλη ενάντια στην Ισλαμοφοβία, εκδ. Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο, 2015.

11. “Εξέγερση στο Σουδάν: Οργανώνοντας από τα κάτω τον αγώνα και την κοινωνία”, Εργατική ΑΛληλεγγύη 17 Απρίλη 2019, tinyurl.com/y4oc4tyf.

12. “Tριήμερη γενική απεργία στο Μαρόκο”, Εργατική Αλληλεγγύη 7 Ιούνη 2017, tinyurl.com/y32kosqz

13. “Could Algeria’s protests set off Arab Spring 2.0?”, France24, 4 Απρίλη 2019, tinyurl.com/y47r5br8

14. Αναφέρονται στο Martin Plaut, “The European Union’s role in Sudanese repression”, 12 Ιούνη 2019, tinyurl.com/y2pf4xml.