Χιλή 24 Οκτώβρη
Χονγκ-Κονγκ, Εκουαδόρ, Καταλονία, Λίβανος, Χιλή - οι εξεγέρσεις κάνουν το γύρο του κόσμου. Ο Πάνος Γκαργκάνας δίνει τη συνολική εικόνα.
Το κύμα των κινητοποιήσεων που ξεδιπλώνεται παγκόσμια αυτό το φθινόπωρο είναι πραγματικά εντυπωσιακό. Από το ένα άκρο του πλανήτη ως το άλλο, από βδομάδα σε βδομάδα, ένας κόσμος παίρνει φωτιά και βγαίνει στους δρόμους κάνοντας κυβερνήσεις και άρχουσες τάξεις να τρέμουν.
Οι διαδηλωτές του Χονγκ-κονγκ ήταν ήδη πρωτοσέλιδο μέσα στο καλοκαίρι, αλλά αν κάποιοι στη Δύση έλπιζαν ότι αυτό είναι ένα επεισόδιο που φέρνει πονοκέφαλο μόνο στους γραφειοκράτες του Πεκίνου, σύντομα έπεσαν έξω. Για την ακρίβεια, στις 4 Σεπτέμβρη οι αρχές του Χονγκ-κονγκ ανακάλεσαν την απόφαση που είχε προκαλέσει τις αρχικές διαμαρτυρίες αλλά το κίνημα αντί να πάει σπίτι του φούντωσε περισσότερο και σύντομα έπαψε να είναι μόνο.1
Την Παρασκευή 20 Σεπτέμβρη ξέσπασαν διαδηλώσεις κατά του δικτάτορα Σίσι στην Αίγυπτο. Όπως έγραφε η οργάνωση Επαναστάτες Σοσιαλιστές στην ανακοίνωσή της “Οι διαδηλώσεις της Παρασκευής 20 Σεπτέμβρη αντιπροσωπεύουν μια ποιοτική στροφή στο δρόμο της αντίστασης στο καθεστώς του Σίσι. Το τείχος του φόβου που χτίστηκε με χρόνια δολοφονιών, συλλήψεων και βασανιστηρίων έχει αρχίσει να καταρρέει, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη δυνατότητα ενός μαζικού κινήματος και αντίστασης την ερχόμενη περίοδο”.2
Σύντομα αποδείχθηκε ότι το τείχος του φόβου είχε αρχίσει να σπάει σε πολλά σημεία. Στις 9 Οκτώβρη μια γενική απεργία παρέλυσε τα πάντα στο Εκουαδόρ (Ισημερινό). Είχαν προηγηθεί διαδηλώσεις ενάντια σε κυβερνητικό διάταγμα που καταργούσε τις επιδοτήσεις στα καύσιμα. Ο πρόεδρος προσπάθησε να τις αντιμετωπίσει με καταστολή αλλά ακόμη και ο στρατός δεν μπορούσε να εγγυηθεί την ασφάλεια του προεδρικού μεγάρου από τις απόπειρες του κόσμου να εισβάλει. Μετά από δυο βδομάδες οργής η κυβέρνηση αναγκάστηκε να υποχωρήσει. 3
Η σκυτάλη πέρασε στην εργατική τάξη και τη νεολαία της Χιλής όπου η σύγκρουση πήρε μεγαλύτερες και πιο δραματικές διαστάσεις. Η κυβέρνηση ανακοίνωσε αυξήσεις στα εισιτήρια του Μετρό και βρέθηκε αντιμέτωπη με μαχητικές διαδηλώσεις που ξεκίνησαν από τους φοιτητές. Ωστόσο, η βίαιη καταστολή, η κήρυξη κατάστασης “Έκτακτης Ανάγκης” ακόμη και οι δολοφονίες τουλάχιστον 11 διαδηλωτών δεν κατάφεραν να επιβάλουν τον τρόμο, ακόμη και στη χώρα που έχει βιώσει τη θανατηφόρα δικτατορία του Πινοσέτ. Στις 23 και 24 Οκτώβρη μια γενική απεργία συγκλόνισε τη Χιλή και οι δρόμοι του Σαντιάγο πλημμύρισαν από κόσμο στο μεγαλύτερο συλλαλητήριο στην ιστορία της χώρας.4 Τα γεγονότα στη Χιλή είχαν άμεσες επιπτώσεις στις εκλογές της Αργεντινής και στην Ουρουγουάη όπου μαζικές διαδηλώσεις εμπόδισαν τα σχέδια για εμπλοκή του στρατού στην καθημερινή αστυνόμευση.
Αλλά το κύμα δεν είναι μόνο “λατινοαμερικάνικο”, ούτε μόνο “μεσανατολίτικο”. Οι διαδηλώσεις που συγκλόνισαν στις αρχές Σεπτέμβρη στο Ιράκ, ξέσπασαν ξανά στα τέλη Οκτώβρη παρά τους εκατοντάδες νεκρούς. Και δίπλα τους ξεσηκώθηκε ο Λίβανος όπου Σουνίτες, Σιίτες, Μαρωνίτες και Δρούζοι ενώθηκαν σε ποτάμια διαδηλωτών που δεν σταματούν έστω κι αν η κυβέρνηση δηλώνει ότι ανακαλεί τα φορολογικά μέτρα που προκάλεσαν τα συλλαλητήρια. Την ίδια στιγμή, όμως, έπαιρνε φωτιά η Βαρκελώνη δίπλα στη Βηρυττό και στο Σαντιάγο.
Οι διαδηλώσεις και η απεργία στην Καταλονία στις 18 Οκτώβρη ξεπέρασαν σε μαζικότητα ακόμη και το κίνημα που είχε βγει στους δρόμους τις μέρες του δημοψηφίσματος του 2017. Και αν υπήρχε η παραμικρή αμφιβολία ότι τα κινήματα αυτού του φθινόπωρου δεν είναι “τριτοκοσμικά”, ήρθε η απεργία στη Τζένεραλ Μότορς μέσα στην ίδια την Αμερική για να επιβεβαιώσει ότι η εργατική οργή απλώνεται παντού. “Οι εργάτες τράβηξαν την απεργία επί 35 μέρες..., η μεγαλύτερη σε διάρκεια απεργία στην αμερικάνικη αυτοκινητοβιομηχανία εδώ και πενήντα χρόνια”.5
Και δίπλα σε όλα αυτά, την εικόνα του πιο καυτού φθινόπωρου έρχεται να συμπληρώσει το πρωτοφανές κύμα διαδηλώσεων ενάντια στην κλιματική αλλαγή που ξεδιπλώθηκε στις 20 και 27 Σεπτέμβρη. Με μαζικότητα που έφτασε τα εφτά εκατομμύρια και διαστάσεις που απλώθηκαν από το Σύδνεϋ μέχρι το Τορόντο και από το Σαντάγο μέχρι το Λονδίνο, αυτό το κίνημα δεν άφησε καμιά αμφιβολία για την παγκοσμιότητα της νέας ριζοσπαστικοποίησης.
Συνείδηση
Άλλωστε, οι ίδιοι οι διαδηλωτές σε όλα τα σημεία μοιάζουν να έχουν συνείδηση για το πόσο διεθνές είναι το κίνημα, καθώς εμπνέονται και αντιγράφουν ταχτικές από χώρα σε χώρα. Στη Βαρκελώνη, διαδηλωτές έτρεξαν να καταλάβουν το αεροδρόμιο εμπνευσμένοι από την αντίστοιχη δράση στο Χονγκ-κονγκ, η οποία με τη σειρά της είχε αντιγράψει την πρωτοβουλία του αντιρατσιστικού κινήματος στις ΗΠΑ που είχε καταλάβει αεροδρόμια ενάντια στην ισλαμοφοβική απόφαση του Τραμπ να αποκλείσει μουσουλμάνους από διάφορες χώρες να ταξιδεύουν στην Αμερική. Τα “Κίτρινα Γιλέκα” της Γαλλίας που ξεκίνησαν από αντιστάσεις στη φορολογία που ανεβάζει τις τιμές στα καύσιμα σίγουρα αποτέλεσαν παράδειγμα για το Εκουαδόρ και τη Χιλή.
Γιατί συμβαίνει αυτό; Υπάρχει μια συνεκτική εξήγηση που να συνδέει όλα αυτά τα πολύμορφα κοινωνικά κινήματα; Είναι ώρα να αρχίσει η Αριστερά να δίνει απαντήσεις. Γιατί ακόμη και εκπρόσωποι του αστικού κόσμου έχουν φτάσει στο σημείο να αναρωτιούνται αν το πρόβλημα βρίσκεται στο ίδιο το σύστημα. Στις 18 Σεπτέμβρη οι Φαϊνάνσιαλ Τάιμς κυκλοφόρησαν με πρωτοσέλιδο που δεν είχε τίποτε άλλο από έναν τίτλο με μεγάλα κεφαλαία γράμματα: “Καπιταλισμός, ώρα για επανεκκίνηση”.6 Πάνω από ένα μήνα αργότερα, η εφημερίδα του Σίτι του Λονδίνου αναγκάστηκε να επανέλθει με ολοσέλιδη ανάλυση που διαπίστωνε ότι βρισκόμαστε στην “Εποχή της ανταρσίας χωρίς αρχηγούς” και ξεκινούσε θυμίζοντας τον Μάο που είχε γράψει ότι “μια σπίθα μπορεί να ξεκινήσει πυρκαγιά στον κάμπο”.7
Το γεγονός ότι ο “κάμπος” είναι ξερός, έτοιμος να αρπάξει φωτιά, είναι κοινή διαπίστωση σχεδόν όλων των αναλύσεων. Στις 25 Οκτώβρη δόθηκε στη δημοσιότητα η ετήσια έκθεση της τράπεζας Credit Suisse για τον παγκόσμιο πλούτο. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, λοιπόν, το πλουσιότερο 1% κατέχει το 45% του πλούτου, το πλουσιότερο 10% φτάνει στο 82% του πλούτου, ενώ το φτωχότερο 50% περιορίζεται σε λιγότερο από 1% του παγκόσμιου πλούτου!8
Ο πρόεδρος της Χιλής, μετά την αποτυχία της πιο άγριας καταστολής να στείλει τον κόσμο στα σπίτια του, ανακοίνωσε πακέτο “παροχών” ύψους 1,2 δις δολαρίων. Αλλά ακόμη και ο πρώην διοικητής της κεντρικής τράπεζας της χώρας δήλωσε ότι “το πακέτο είναι μικρό. Περνάμε έναν κοινωνικό σεισμό και θα έπρεπε να τον αντιμετωπίζουμε σαν τέτοιο. Ανοικοδόμηση, η επιστροφή της εμπιστοσύνης και της αρμονίας- κάτι τέτοιο έχει κόστος.”9
Η οικονομική διάσταση του ζητήματος δεν περιορίζεται “μόνο” στη όξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων ύστερα από δεκαετίες νεοφιλελεύθερων επιθέσεων που επιδεινώθηκαν μέσα στα χρόνια της μακρόσυρτης κρίσης μετά το 2008. Πάνω σε αυτό το εύφλεκτο τοπίο έρχεται μια νέα έξαρση της οικονομικής κρίσης και τα επιτελεία της άρχουσας τάξης διχάζονται παντού για τους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν μια νέα ύφεση.
Ο Λίβανος με τις τράπεζές του είχε κερδίσει παραδοσιακά τον χαρακτηρισμό του ως “Ελβετία της Μέσης Ανατολής”. Αλλά το έλλειμμα του προϋπολογισμού το 2019 φτάνει στο 11,4% και το δημόσιο χρέος ξεπέρασε το 150% του ΑΕΠ, νούμερα που θυμίζουν την ελληνική οικονομία το 2009. Η κυβέρνηση προσπάθησε να αυξήσει τα έσοδά της επιβάλλοντας φόρο στα μηνύματα με το What'sApp (!), αλλά το μόνο που πέτυχε ήταν να πυροδοτήσει τη λαϊκή οργή. Το αποτέλεσμα είναι να σχολιάζουν ειρωνικά “οικονομικοί σύμβουλοι” στο Λονδίνο ότι “οι επενδυτές δεν πείθονται. Αν δεν μπορούν να φορολογήσουν το What'sApp, πώς θα καταφέρουν να κόψουν τους μισθούς στο δημόσιο τομέα;”10
Αυτά τα προβλήματα και τα αντίστοιχα διλήμματα δεν περιορίζονται στην “περιφέρεια”. Εμφανίζονται σε μεγαλύτερη κλίμακα στα κέντρα του καπιταλισμού τόσο από άποψη κοινωνικών ανισοτήτων όσο και από άποψη νέας επιδείνωσης της οικονομικής κρίσης. Ο πρώην επικεφαλής του Λευκού Οίκου επί Ομπάμα, ο Ντένις Μακντόνοου, παραδέχθηκε πρόσφατα ότι το 70% των αμερικανών παραμένουν σήμερα φτωχότεροι σε σύγκριση με τα εισοδήματά τους πριν από το 2008.11
“Συγχρονισμένη επιβράδυνση”
Όσο για τις προοπτικές της οικονομίας το επόμενο διάστημα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στην τελευταία έκθεσή του αναθεώρησε τις προβλέψεις του προς τα κάτω και χαρακτήρισε την κατάσταση παγκόσμια ως “συγχρονισμένη επιβράδυνση”. Το (διάσημο για τον συντηρητισμό του) Ινστιτούτο Brookings προτίμησε την έκφραση “συγχρονισμένη στασιμότητα”, ενώ ο Ντράγκι νωρίτερα είχε μιλήσει για “παρατεταμένη κοιλιά” στην Ευρωζώνη. Οι χαρακτηρισμοί μπορεί να ποικίλουν αλλά ο κοινός παρονομαστής είναι η εκτίμηση ότι η οικονομία χειροτερεύει ξανά αντί να ανακάμπτει.
Εδώ, όμως, σταματάει η “ομοφωνία” και αρχίζουν οι διαφωνίες για την αντιμετώπιση, οι οποίες έχουν πάρει πρωτοφανείς διαστάσεις. Μέχρι σχετικά πρόσφατα, στις αρχές του 2017, η επίσημη “ορθοδοξία” ήταν ότι η οικονομία χρειάζεται επιστροφή στην “κανονικότητα” με τερματισμό της πολιτικής της “ποσοτικής χαλάρωσης” και άνοδο των επιτοκίων. Στις ΗΠΑ, η πρώην επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας Τζάνετ Γέλεν παρέδωσε τα ηνία στον διάδοχό της επιμένοντας σε αυτή την πολιτική σε κατάθεση της στο Κογκρέσο στις 14 Φλεβάρη 2017.
Μέσα στη τελευταία χρονιά αυτή η επιλογή ανατράπηκε και ξανάρχισε η μείωση των επιτοκίων. Στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, ο Μάριο Ντράγκι που αποχωρεί την 1 Νοέμβρη άφησε κληρονομιά στην Κριστίν Λαγκάρντ που τον διαδέχεται ένα νέο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης και αρνητικά επιτόκια. Η επιλογή αυτή ξεσήκωσε την πιο σκληρή αντιπαράθεση μεταξύ των ευρωπαίων τραπεζιτών.
Πρώην διοικητές των κεντρικών τραπεζών της Γερμανίας, της Αυστρίας, της Ολλανδίας και της Γαλλίας επιτέθηκαν στον Ντράγκι κατηγορώντας τον ότι παραβιάζει τη Συνθήκη του Μάαστριχτ που ιδρυσε την ΕΚΤ και της επέβαλε απαγόρευση να χρηματοδοτεί τις κυβερνήσεις των κρατών μελών της ΕΕ. Το επιχείρημά τους ήταν ότι η πολιτική του φθηνού χρήματος ήταν αναγκαία όταν υπήρχε κίνδυνος να πέσει ο πληθωρισμός κάτω από το μηδέν, αλλά τώρα αυτή η απειλή δεν υπάρχει. Η μεγάλης κυκλοφορίας εφημερίδα Bild στη Γερμανία τούς υποστήριξε παρουσιάζοντας τον Ντράγκι ως Δράκουλα που ρουφάει τις καταθέσεις του κοσμάκη με τα αρνητικά επιτόκιά του. Αντίθετα οι Φαϊνάνσιαλ Τάιμς χαρακτήρισαν τους επικριτές του Ντράγκι ως “δεινόσαυρους” και φιλοξένησαν επιστολή που έλεγε ότι οι επικριτές υπονομεύουν την ενότητα της Ευρωζώνης στρέφοντας τις χώρες του Βορρά ενάντια στις χώρες του Νότου.
Το υπόβαθρο των διαφωνιών είναι η επισφαλής κατάσταση του τραπεζικού συστήματος, η υπερχρέωση κρατών και επιχειρήσεων και η αποτυχία της όποιας ανάκαμψης μετά το 2009 να φτάσει σε επίπεδα που να βοηθούν τράπεζες και επιχειρήσεις να απαλλαγούν από τις επισφάλειες που κουβαλούν. Αυτό που θα ήθελαν τα επιτελεία είναι ένα ρυθμό πληθωρισμού που να σβήνει σταδιακά τα προηγούμενα χρέη και ένα επίπεδο επιτοκίων που να εξασφαλίζει την κερδοφορία των τραπεζών. Με τέτοιους συνδυασμούς κατάφεραν στο παρελθόν να ξεπεράσουν προβλήματα. Αλλά αυτή τη φορά είναι διαφορετικά. Όπως παρατηρεί ο Τζόζεφ Τσουνάρα “η αμερικάνικη οικονομία μεγάλωσε κατά 43% μεταξύ 1991 και 2001, ενώ και στην μικρότερη ανάκαμψη του Ρήγκαν στη δεκαετία του 1980 είχε άνοδο 38%. Στην δεκαετία μετά την βουτιά του 2008 η άνοδος ήταν μόνο 25%.”12
Επιβεβαιώνεται μια εκτίμηση που είχαμε κάνει στις σελίδες αυτού του περιοδικού στο ξεκίνημα της θητείας Τραμπ:
“Όταν ξέσπασε η μεγάλη οικονομική κρίση το 2008, ο αμερικάνικος καπιταλισμός ήταν αναμφισβήτητα ο συντονιστής της αντιμετώπισής της σε διεθνές επίπεδο. Συσπείρωσε γύρω του όχι μόνο την ομάδα των G8, των πλουσιότερων κρατών, αλλά και την ομάδα των G20, των “αναδυόμενων” οικονομιών, σε μια κοινή στάση που μπορούμε να τη συνοψίσουμε ως εξής: οι Κεντρικές Τράπεζες παντού ρίχνουν χρήμα για τη διάσωση του τραπεζικού συστήματος και οι κυβερνήσεις φροντίζουν να επιβάλουν την “απαραίτητη” δημοσιονομική πειθαρχία ώστε το κόστος της διάσωσης να μεταφραστεί σε περικοπές για τους από κάτω. Η “παγκοσμιοποίηση” και οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές του ανοίγματος των αγορών δεν μπήκαν σε αμφισβήτηση από κανέναν από τους μεγάλους παίκτες του παγκόσμιου καπιταλισμού. Το αντίθετο μάλιστα. Και οι ΗΠΑ και οι ανταγωνιστές τους συμφωνούσαν ότι δεν πρέπει να υπάρξει επανάληψη της επιστροφής στον προστατευτισμό που συνόδεψε την κρίση της δεκαετίας του 1930.
Σχεδόν δέκα χρόνια αργότερα, αυτή η συναίνεση σπάει καθώς δεν έχει καταφέρει να εξασφαλίσει το ξεπέρασμα της κρίσης. Ο ρυθμός ανάπτυξης του παγκόσμιου εμπόριου γνωρίζει κάμψη. Ο μύθος ότι εκεί υπάρχει μια πίτα που διαρκώς μεγαλώνει και όλοι μπορούν να επωφεληθούν αρκεί να κάνουν τις κατάλληλες νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις ώστε να κάνουν τις εξαγωγές τους ανταγωνιστικές, μπαίνει σε αμφισβήτηση.”13
Εμπορικοί πόλεμοι
Σήμερα βρισκόμαστε πια σε φάση ανοιχτής εξέλιξης εμπορικών πολέμων και ακόμη και το ΔΝΤ αποδέχεται ότι αυτό επηρεάζει αρνητικά τις οικονομικές προοπτικές. Ένα οικονομικό τοπίο γεμάτο μαύρα σύννεφα χωρίς να φαίνεται πουθενά πειστική διαχείριση διεξόδου αποτελεί τον βασικό παράγοντα της λαϊκής οργής που βλέπουμε να ξεσπάει. Τα σύννεφα γίνονται πιο μαύρα καθώς οι εμπορικοί ανταγωνισμοί βρίσκουν προέκταση σε γεωπολιτικές αναμετρήσεις που φτάνουν να γίνονται πολεμικές.
Πριν από τριάντα χρόνια, με την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, είχαν ανθίσει οι θεωρίες για το τέλος του ιμπεριαλισμού, παράλληλα με τους μύθους για το “τέλος της ιστορίας”. Ο κόσμος υποτίθεται ότι είχε πλέον έναν αδιαμφισβήτητο “πλανητάρχη” που έβαζε τους κανόνες στην οικονομία, στο εμπόριο, στους διεθνείς οργανισμούς και στη διπλωματία και αυτό υπογραμμιζόταν ως παράγοντας σταθερότητας παγκόσμια και ως τερματισμός της θεωρίας του Λένιν για το σύγχρονο στάδιο του καπιταλισμού. Σήμερα, όμως, η αποσταθεροποιητική δυναμική των ανταγωνισμών ανάμεσα σε μεγάλες και μικρές δυνάμεις επιστρέφει εξώφθαλμα (αν ποτέ είχε σταματήσει).
Σε άλλες σελίδες αυτού του τεύχους ο Νίκος Λούντος γράφει για το αιματηρό άλυτο σταυρόλεξο των ανταγωνισμών στη Μέση Ανατολή και τις αποσταθεροποιητικές τάσεις που έχει για τα καθεστώτα της περιοχής. Αλλά οι επιπτώσεις δεν περιορίζονται σε αυτή τη γειτονιά του κόσμου. Οι οικονομίες της Λατινικής Αμερικής, παραδείγματος χάρη, είχαν βρει πλούσιες αγορές για τις εξαγωγές τους το προηγούμενο διάστημα όταν ανθούσε η αλληλοδιείσδυση των οικονομιών ΗΠΑ-Κίνας-ΕΕ. Οι απειλές του Τραμπ, τα αντίμετρα από πλευράς Πεκίνου ή ΕΕ μεταφράζονται σε σκληρές δοκιμασίες για οικονομίες όπως της Αργεντινής ή ακόμη και της Βραζιλίας.
Οι κραδασμοί από αυτές τις αλλαγές στη “διεθνή ομαλότητα” συγκλονίζουν ακόμη και άρχουσες τάξεις ισχυρών κρατών όπως η Βρετανία. Το σίριαλ του Brexit καθρεφτίζει απόπειρες από πλευράς ισχυρών μερίδων του κεφάλαιου εκεί να επανεξετάσουν τους όρους με τους οποίους εντάσσονται στον διεθνή ανταγωνισμό. Η Γαλλία και η Γερμανία ανησυχούν για τον ανταγωνισμό που μπορεί να αντιμετωπίσουν οι επιχειρήσεις τους από μια “Σιγκαπούρη στον Τάμεση”, ένα σύμπλεγμα χρηματοπιστωτικών και βιομηχανικών πολυεθνικών που θα έπαυε να δεσμεύεται από τις ρυθμίσεις της ΕΕ. Οι μακρόσυρτες διαπραγματεύσεις για να βρεθεί ένας συμβιβασμός σε αυτή την κόντρα έχουν λειτουργήσει ως μηχανισμός φθοράς του πολιτικού κατεστημένου στη Βρετανία και όχι μόνο.
Αυτό μας φέρνει στον τρίτο παράγοντα που επηρεάζει τις συνθήκες μέσα στις οποίες διαμορφώνεται το νέο κύμα ριζοσπαστικοποίησης που ξεδιπλώνεται αυτό το φθινόπωρο. “Να φύγουν όλοι” είναι ένα σύνθημα που αντηχεί ταυτόχρονα στο Σαντιάγο και στη Βηρυττό αλλά δεν περιορίζεται εκεί. Πλήθος από έρευνες κοινής γνώμης αλλά και τα εκλογικά αποτελέσματα ξανά και ξανά καταγράφουν τη φθορά της επιρροής των πολιτικών κομμάτων που σχημάτιζαν παραδοσιακά τις κυβερνήσεις στην Ευρώπη. Στο ίδιο άρθρο της Τζίλιαν Τετ στους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς που αναφέραμε πιο πάνω, η δημοσιογράφος παραθέτει στοιχεία που δείχνουν ότι στις βιομηχανικές χώρες τα παραδοσιακά κόμματα διατηρούσαν το 90% των ψηφοφόρων στην περίοδο μέχρι το 2010. Από τότε το μερίδιό τους υποχώρησε στο 65% το 2017 και προφανώς η τάση συνεχίζεται.
Το πιο πρόσφατο αλλά και πιο ισχυρό παράδειγμα πολιτικής αναταραχής στα πάνω πατώματα έρχεται από το ισχυρότερο κράτος του κόσμου: στις ΗΠΑ ξεκίνησαν οι διαδικασίες στο Κογκρέσο για αποπομπή του Τραμπ από το αξίωμα του προέδρου, κάτι που έχει να συμβεί από την εποχή του Νίξον.
Τραμπ και σκάνδαλα
Τα άμεσα στοιχεία στα οποία στηρίζεται αυτή η διαδικασία είναι από μόνα τους αποκαλυπτικά για τη σήψη στους κόλπους της αμερικάνικης άρχουσας τάξης. Ο Τραμπ έχει καταγγελθεί από μέσα από τον Λευκό Οίκο ότι συνομίλησε τηλεφωνικά με τον πρόεδρο της Ουκρανίας και του ζήτησε να του προμηθεύσει στοιχεία που ενοχοποιούν τον Τζο Μπάιντεν, πρώην αντιπρόεδρο του Ομπάμα και νυν επικεφαλής στην κούρσα για το ποιος θα είναι ο προεδρικός υποψήφιος των Δημοκρατικών στις ερχόμενες εκλογές.
Τα κυκλώματα διαφθοράς που συνδέουν τις ΗΠΑ με την Ουκρανία είναι διαβόητα. Ο πρώην επικεφαλής της προεκλογικής εκστρατείας του Τραμπ, ο Μάναφορτ που έχει ήδη καταδικαστεί από αμερικανικά δικαστήρια, ήταν σύμβουλος του πρώην προέδρου της Ουκρανίας Γιανουκόβιτς. Δεν κατάφερε να τον βοηθήσει να ελέγξει την κατάσταση όπως επιδίωκαν τότε οι κυβερνήσεις της Δύσης, αλλά επωφελήθηκε προσωπικά να συγκεντρώσει μεγάλη περιουσία με κομπίνες με εταιρίες οφσόρ και μεγαλοεπιχειρηματίες της Ρωσίας και της Ουκρανίας.14
Ο Γιανουκόβιτς ανατράπηκε από το κίνημα του Μαϊντάν, αλλά αυτή η “παράδοση” συνεχίστηκε και επί προεδρίας Ποροσένκο και τώρα με τον νέο πρόεδρο Ζελένσκι, ο οποίος έχει στενούς δεσμούς με τον ολιγάρχη Ιγκόρ Κολομόισκι πρώην ιδιοκτήτη της χρεοκοπημένης και κρατικοποιημένης ΠριβάτΜπανκ. Ο Κολομόισκι είναι ο μεγαλύτερος ιδιοκτήτης ακινήτων στο Κλήβελαντ των ΗΠΑ, μια πρωτιά την οποία κατέκτησε με τη βοήθεια μιας “πυραμίδας” που έστησε με το υποκατάστημα της ΠριβατΜανκ στην ...Κύπρο. Τα ποσά ήταν θηριώδη: 470 δις δολάρια μέσα σε μια δεκαετία, διπλάσια από το ΑΕΠ της Κύπρου το ίδιο διάστημα.15
Στο τηλεφώνημα με τον Τραμπ ο Ζελένσκι ακούγεται να βεβαιώνει τον Τραμπ ότι ο γενικός εισαγγελέας “είναι άνθρωπός του”. Και βέβαια η οικογένεια Μπάιντεν δεν είναι αμέτοχη από αυτές τις μπίζνες καθώς ο γιος του Μπάιντεν είχε θέση στο διοικητικό συμβούλιο εταιρείας στην Ουκρανία. Ανεξάρτητα, όμως, από το πόσο λερωμένη έχουν τη φωλιά τους πατέρας και γιος Μπάιντεν, ο Τραμπ έδωσε την αφορμή για να προχωρήσουν οι Δημοκρατικοί στην επίσημη διαδικασία αποπομπής.
Όσο σιχαμερές κι αν είναι οι αποκαλύψεις για τα αμερικανο-ουκρανικά κυκλώματα διαφθοράς, αυτές είναι μόνο η αφορμή. Η ουσιαστική διάσταση είναι οι ανησυχίες και οι διαφωνίες στους κόλπους των καπιταλιστών στις ΗΠΑ για τις βασικές επιλογές. Οι ταλαντεύσεις είναι συνεχείς. Στην οικονομία, από την άνοδο των επιτοκίων στη μείωση μέσα από συγκρούσεις του Τραμπ με τον διοικητή της Fed που ο ίδιος διόρισε. Στην εξωτερική πολιτική, ο Τραμπ ξεκίνησε για πόλεμο στο Ιράν και κατάληξε σε αποχώρηση από τη Συρία αφού άλλαξε τους συμβούλους ασφαλείας σαν τα πουκάμισα: Ο πρώτος ήταν ο Μάικλ Φλυν που έμεινε στο πόστο του μόλις 24 μέρες. Ο πιο πρόσφατος ήταν ο Μπόλτον, διάσημο γεράκι που ισχυρίζεται ότι παραιτήθηκε ενώ ο Λευκός Οίκος λέει ότι τον απέλυσε στις 11 Σεπτέμβρη. Στην εσωτερική πολιτική, ο εναγκαλισμός του Τραμπ με την ακροδεξιά και τους φασίστες έφερε στο προσκήνιο τις μεγαλύτερες αντιφασιστικές και αντιρατσιστικές κινητοποιήσεις εδώ και δεκαετίες:
“Η δολοφονία από τους φασίστες της Χέδερ Χάγιερ στη Σάρλοτσβιλ και το τεράστιο κύμα αντίδρασης που ξεσήκωσε με διαδηλώσεις κατά των νεοναζί σε όλες τις πόλεις, διαμαρτυρίες και συγκεντρώσεις μέσα στα πανεπιστήμια, ακόμα και πρωτοβουλίες για απεργιακές κινητοποιήσεις, δεν άφησε τίποτε αλώβητο. ...μέσα σε μια βδομάδα από τη δολοφονία, ο Τραμπ έχασε τον μεγάλο ακροδεξιό σύμβουλό του Στηβ Μπάνον... Ο Στηβ Μπάνον δεν είναι απλά ένας κάποιος ακροδεξιός. Ήταν αρχισυντάκτης στο διαδικτυακό κανάλι Breitbart news που έχει έδρα το Λος Άντζελες και που δηλώνει ανοιχτά και με περηφάνια ότι στηρίζει την Alt-right. Οι Τάϊμς της Ν. Υόρκης χαρακτηρίζουν το κανάλι, που δημιουργήθηκε το 2007 σεξιστικό, ξενοφοβικό και ρατσιστικό.16 (Κι όμως ο Μπάνον ήταν ομιλητής στην Αθήνα στο Democracy forum, όπου ήταν ομιλητής και ο Προκόπης Παυλόπουλος στη Στοά του Αττάλου στα μέσα Οκτώβρη!)
Η οργανωμένη εργατική τάξη επιστρέφει
Μέσα σε αυτό το κύμα καταγράφεται η ανάκαμψη του συνδικαλισμού στην Αμερική. Η απεργία στην Τζένεραλ Μότορς δεν είναι κεραυνός εν αιθρία. Απεργίες των εκπαιδευτικών, απεργίες για κατώτατο ωρομίσθιο 15 δολάρια στα φαστφουντάδικα και στα σουπερμάρκετ, μάχες που αγκαλιάζουν από την “αριστοκρατία” των πιλότων μέχρι τους “επισφαλείς” οδηγούς της Uber, όλα αυτά έχουν φέρει στο προσκήνιο διαπιστώσεις ότι “η οργανωμένη εργατική τάξη επιστρέφει”.
Εδώ βρίσκεται και το κλειδί για την προοπτική που ανοίγει αυτό το καυτό φθινόπωρο. Η δύναμη για να μετατραπούν οι μαζικές εκρήξεις οργής σε νικηφόρες εξεγέρσεις βρίσκεται στη δράση της οργανωμένης εργατικής τάξης. Οργανωμένης όχι μόνο συνδικαλιστικά για να αναγκάζει με τις απεργίες της τα αφεντικά να υποχωρούν, αλλά και πολιτικά ώστε να ανοίγει εναλλακτική λύση στα αδιέξοδα του χρεοκοπημένου καπιταλισμού. Δυναμώνοντας την επαναστατική αριστερά: αυτήν που έχει ξεκάθαρο και στη θεωρία και στην πράξη ότι η απελευθέρωση είναι έργο της εργατικής τάξης και τρέχει πάντα πρώτη να ανταποκριθεί στα αγωνιστικά σκιρτήματά της για να τα φτάσει μέχρι το τέλος.
Σημειώσεις
1. Socialist Worker No2672, https://socialistworker.co.uk /art/48928/The+West+offers+no+solution+to+Hong+Kong+protesters
2. Egypt: the masses have taken the lead, https://global. revsoc.me/2019/09/egypt-the-masses-have-taken-the-lead/ και Εργατική Αλληλεγγύη Νο 1391, http://ergatiki.gr/article.php?id=21004&issue=1391
3. Εφσυν, https://www.efsyn.gr/kosmos/latiniki-ameriki-karaibiki/214575_tin-epiboli-stratiotikoy-nomoy-dietaxe-o-proedros-toy και Εργατική Αλληλεγγύη Νο 1394, http://ergatiki.gr/article.php?id=21142&issue=1394
4. Socialist Worker No 2678, https://socialistworker.co.uk/art/49143/We+are+witnessing+an+insurrection+against+30+years+of+neoliberalism+in+Chile και Εργατική Αλληλεγγύη Νο 1395, http://ergatiki.gr/article.php?id=21185&issue=1395
5. https://marx21us.org/2019/10/24/contract-vote-still-up-in-the-air-as-workers-continue-to-picket/?fbclid=IwAR2 Fw7Wcd3oAIU5X9WAk3k3GP_vJpGGdSbOF1tLUwCBcOo61kh3y3zIf4Ik
6. CAPITALISM. TIME FOR A RESET, Financial Times, 18-09-2019.
7. Age of the leaderless rebellion, Financial times, 26-27 October 2019.
8. https://thenextrecession.wordpress.com/2019/10/25 /the-top-1-own-45-of-all-global-personal-wealth-10-own-82-the-bottom-50-own-less-than-1/
9. Pinera reforms to tackle crisis in Chile attacked as too little, Financial Times, 25 October 2019
10. Lebanon protests grow among young jobseekers despite Hariri concessions”, Financial Times, 25 October 2019
11. Gillian Tett, Is the populist wave in the West here to stay?, Financial Times 14-15 September 2019
12. Joseph Choonara, Economic warnings, Socialist Review October 2019, http://socialistreview.org.uk/450/economic-warnings
13. Πάνος Γκαργκάνας, Η προεδρία Τραμπ-συνώνυμο της αποσταθεροποίησης; περιοδικό Σοσιαλισμός από τα κάτω Νο 121, Μάρτης-Απρίλης 2017 http://socialismfrombelow.gr/article.php?id=949
14. Μαρία Στύλλου, Ντόναλντ Τραμπ-η σήψη της κυρίαρχης τάξης, ΣαΚ 130, Σεπτέμβρης-Οκτώβρης 2018 http://socialismfrombelow.gr/article.php?id=1078
15. The bank that holds the key to Ukraine's future, Financial Times 18 July 2019
16. Μαρία Στύλλου, Η κρίση του Τραμπ δεν είναι μόνο δική του, Σακ 124, Σεπτέβρης-Οκτώβρης 2017 http://socialismfrombelow.gr/article.php?id=986