Κινητοποίηση εργαζόμενων της Λουφτχάνσα για κρατική διάσωση της εταιρίας.
Πίσω από τα μεγάλα λόγια για Ευρώπη με αλληλεγγύη “επόμενης γενιάς” ξεπροβάλλει ένα αλληλοσπαρασσόμενο σύμπλεγμα αντεργατικών επιθέσεων, υποστηρίζει ο Σωτήρης Κοντογιάννης
Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν ήταν ποτέ το “σπίτι των λαών”. Οι αναφορές στο “ευρωπαϊκό κεκτημένο” –τη δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ανοχή απέναντι στη διαφορετικότητα, την προσήλωση στην ειρήνη, την οικονομική ευημερία– έχουν ξεχαστεί εδώ και πολύ καιρό ακόμα και από τους πιο αφοσιωμένους και σκληρούς υποστηριχτές της “Ενωμένης Ευρώπης”.
Η αίγλη του πανευρωπαϊκού “οράματος” είχε ξεφτίσει πολύ πριν αποκαλύψει η πανδημία του κορονοϊού το θανατηφόρο μέγεθος της καταστροφής της δημόσιας υγείας που έχει επιβληθεί, στο όνομα της “απελευθέρωσης των αγορών”, από το ένα μέχρι το άλλο άκρο της Ευρώπης. Η “εμπιστοσύνη στην Ευρωπαϊκή Ένωση” πέφτει, σύμφωνα με το ίδιο το Ευρωβαρόμετρο, το επίσημο, στημένο, γκάλοπ της Κομισιόν, συνεχώς από εξάμηνο σε εξάμηνο. Στην τελευταία του σφυγμομέτρηση (Δεκέμβρης 2019) το “δεν την εμπιστεύομαι” συγκεντρώνει το 47% – πέντε ποσοστιαίες μονάδες πάνω από αυτούς που δηλώνουν ότι την εμπιστεύονται.1
Πανδημία
Η πανδημία έδειξε ανάγλυφα το μέγεθος της υποκρισίας της “ευρωπαϊκής αλληλεγγύης”. Στα τέλη του Μάρτη και ενώ ο κορονοϊός είχε αφήσει ήδη πίσω του χιλιάδες νεκρούς στην Ιταλία και την Ισπανία, οι ηγέτες των πλούσιων χωρών του ευρωπαϊκού βορρά απέρριψαν το –κάθε άλλο παρά ριζοσπαστικό– σχέδιο των εννέα χωρών του νότου (το στήριζε και η κυβέρνηση του Μητσοτάκη ανάμεσα στις άλλες) για την έκδοση “κορονο-ομολόγων” με στόχο την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας.2 Την ίδια ώρα που η Κίνα και η Ρωσία έστελναν αεροπλάνα γεμάτα μάσκες και αναπνευστήρες στις χτυπημένες από τον ιό χώρες, οι κυβερνήσεις της Γερμανίας, της Ολλανδίας, της Αυστρίας, της Ουγγαρίας κλπ συνέχιζαν να αρνούνται πεισματικά κάθε ιδέα κοινού ευρωπαϊκού χρέους –ακόμα και αν τα χρήματα αυτά προορίζονταν για να σταματήσουν την επέλαση του θανάτου.
Τρεις εβδομάδες αργότερα η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η πρόεδρος της Κομισιόν, αναγκάστηκε να απολογηθεί δημόσια για την άρνηση αυτή: “Είναι αλήθεια ότι δεν ήμαστε εκεί στην αρχή, όταν η Ιταλία χρειαζόταν ένα χέρι βοήθειας ... Και είναι σωστό, ότι η Ευρώπη ζητά συγγνώμη ολόψυχα για αυτό”.3 Ταυτόχρονα η Κομισιόν κατέθεσε μια πρόταση ύψους 750 δισεκατομμυρίων Ευρώ για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας που θα χρηματοδοτηθεί, εν μέρει, με την έκδοση ομολόγων από την ίδια την ΕΕ.
Τα φιλοευρωπαϊκά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης έτρεξαν να μιλήσουν για “φιλόδοξο σχέδιο” που “ξεπερνάει κάθε προσδοκία” και αποτελεί “τομή” στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην πραγματικότητα τίποτα από όλα αυτά δεν είναι αλήθεια.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση “γεννήθηκε” το 1951. Ο εμπνευστής της ήταν ο τότε υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας Ρομπέρ Σουμάν. Ο Σουμάν δεν είχε καμιά σχέση –για να το πούμε ευγενικά– ούτε με τα ανθρώπινα δικαιώματα, ούτε με τη δημοκρατία. Ήταν ένας δεξιός πολιτικός που δεν είχε διστάσει το 1940 να υπηρετήσει την πρώτη κυβέρνηση του διαβόητου στρατάρχη Πετέν, του μετέπειτα κατοχικού πρωθυπουργού της Γαλλίας που καταδικάστηκε μετά την απελευθέρωση σε θάνατο για εσχάτη προδοσία. Ο Σουμάν, βέβαια, δεν είχε σχέση με τους ναζί (δεν συμμετείχε στη δεύτερη, κατοχική κυβέρνηση Πετέν), αλλά ήταν σκληρός οπαδός του Ψυχρού Πολέμου και του μιλιταρισμού – θεωρείται, ανάμεσα στα άλλα, ένας από τους αρχικούς θεμελιωτές του ΝΑΤΟ.
Το αρχικό όνομα της “ένωσης” που οραματίστηκε το 1951 ήταν “Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα”. Ο στόχος της ήταν το άνοιγμα των ευρωπαϊκών συνόρων και ο έλεγχος του ανταγωνισμού ανάμεσα στις μεγάλες εταιρίες παραγωγής άνθρακα και χάλυβα των τότε αναπτυγμένων βιομηχανικών χωρών της Ευρώπης (Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ολλανδία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο).
Μέσα στις δεκαετίες που ακολούθησαν η “Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα” διευρύνθηκε σε περισσότερους τομείς και απλώθηκε σε περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Το 1957, με την συνθήκη της Ρώμης, μετονομάστηκε σε “Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα” (ΕΟΚ) και το 1992 με τη συνθήκη του Μάαστριχτ σε “Ευρωπαϊκή Ένωση”.4 Σε όλες αυτές τις αλλαγές, τις διευρύνσεις και τις μετονομασίες ένα πράγμα έμεινε σταθερό: η σύνδεση με τα συμφέροντα των μεγάλων επιχειρήσεων. Όπως ήταν αναμενόμενο, ο κύριος αποδέκτης των 750 δισεκατομμυρίων του προγράμματος της φον ντερ Λάιεν θα είναι για μια ακόμα φορά οι μεγάλες επιχειρήσεις.
Ευρωπαϊκή Ένωση “5G”;
Το ίδιο το όνομα του προγράμματος, “Ευρωπαϊκή Ένωση Επόμενης Γενιάς” (Next Generation EU) είναι αποκαλυπτικό: ο στόχος του δεν είναι η επούλωση των πληγών που αφήνει στην κοινωνία η πανδημία αλλά ο μετασχηματισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης (η αναφορά στις “γενιές” είναι προφανώς εμπνευσμένη από τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας).
Το πρόγραμμα χωρίζεται σε τρεις πυλώνες: ο πρώτος είναι η στήριξη των “επενδύσεων” και των “μεταρρυθμίσεων” στα κράτη-μέλη. Το τι σημαίνουν αυτοί οι όροι στην αργκό των Βρυξελλών το έχουμε μάθει πολύ καλά από την Τρόικα εδώ στην Ελλάδα. “Μεταρρυθμίσεις” σημαίνουν μεγαλύτερη ευελιξία στην αγορά εργασίας (δηλαδή επιθέσεις στις εργασιακές σχέσεις, στα συνδικαλιστικά δικαιώματα, στους μισθούς κλπ). Όσο για τις επενδύσεις και αυτό το έχουμε μάθει πολύ καλά. Η μεγαλύτερη “επένδυση” των τελευταίων χρόνων στην Ελλάδα ήταν το ξεπούλημα των 14 περιφερειακών αεροδρομίων στην Fraport. Χρειάζεται πραγματικά μεγάλο θράσος να υποστηρίζει κανείς ότι αυτές οι επιθέσεις θα γιατρέψουν τις πληγές που αφήνει πίσω της η πανδημία. Θα τις γιατρέψουν όπως γιάτρεψαν και τις πληγές που άφησε πίσω της η κρίση χρέους στην Ελλάδα τα μνημόνια. Θα τις κάνουν, με απλά λόγια, ακόμα χειρότερες.
Ο δεύτερος πυλώνας δεν χρειάζεται καν μεταγλώττιση: “στήριξη των επιχειρήσεων”. Τελεία και παύλα. Η Κομισιόν, βέβαια, διαλαλεί ότι η στήριξη των επιχειρήσεων εξασφαλίζει και τις θέσεις εργασίας. Αλλά αυτή είναι μια υπόθεση που στέκει μόνο στα θεωρητικά εγχειρίδια του νεοφιλελευθερισμού. Κανένας επιχειρηματίας δεν πρόκειται να “πετάξει τα λεφτά του” για να απασχολεί “αργόσχολους εργάτες” που δεν έχουν να κάνουν τίποτα – δηλαδή δεν μπορούν να παράγουν με τα περιθώρια κέρδους που ο ίδιος απαιτεί. Οι επιδοτήσεις της φον ντερ Λάιεν θα καταλήξουν, όπως γίνεται πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις, σε λογαριασμούς στην Ελβετία ή κερδοσκοπικές τοποθετήσεις στα διεθνή χρηματιστήρια. “Στήριξη των επιχειρηματιών” θα έπρεπε να ονομάζεται ο δεύτερος πυλώνας, όχι στήριξη των επιχειρήσεων. Αλλά θα είμαστε παράλογοι αν περιμέναμε τόση ειλικρίνεια από την Κομισιόν. Το πρόβλημα, όμως, δεν είναι μόνο αυτό.
Ο δεύτερος πυλώνας περιλαμβάνει συγκεκριμένους μεταρρυθμιστικούς στόχους: το “πρασίνισμα” της ευρωπαϊκής οικονομίας, τη μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα, τον περιορισμό της χρήσης πλαστικών μιας χρήσης κλπ. “Ωστόσο”, γράφει η (καθόλου ύποπτη για ριζοσπαστισμό) εφημερίδα Brussels Times “η κρίση του ιού δεν ώθησε την Επιτροπή να επανεξετάσει την υποστήριξη της κτηνοτροφίας... Παρά τις αρνητικές επιπτώσεις της παραγωγής κρέατος στην κλιματική αλλαγή και τη δημόσια υγεία, η στρατηγική δεν διαθέτει στόχους για τη μείωση της”.5 Οι απαράδεκτες συνθήκες μαζικής εκτροφής των ζώων είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες για την εξάπλωση νέων, επικίνδυνων ιών σαν τον Covid-19. Αλλά η Ευρωπαϊκή Ένωση φιλοξενεί μερικές από τις μεγαλύτερες πολυεθνικές τροφίμων παγκόσμια.6 Η Κομισιόν θέλει να τις στηρίξει όχι να τις κλείσει –όποιο και να είναι το κόστος για την κοινωνία.
Μόνο ο τελευταίος, τρίτος, πυλώνας έχει κάποια πραγματική σχέση με τον κορονοϊό και την πανδημία: η Κομισιόν έχει προτείνει ένα σχέδιο ριζικής αναμόρφωσης της δημόσιας υγείας, με το κωδικό όνομα EU4Health (στην μοντέρνα ονοματολογία σκίζει η φον ντερ Λάιεν) με φιλόδοξους στόχους όπως η δημιουργία αποθεμάτων κρίσιμων φαρμάκων και συσκευών και η θωράκιση των εθνικών συστημάτων υγείας. Ο προϋπολογισμός του τρίτου πυλώνα: 9,4 δις7 – το 1,25% δηλαδή του πακέτου των 750 δις.
Το ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης έκλεισε το 2019 λίγο κάτω από τα 16 τρις Ευρώ. Η Κομισιόν μας υπόσχεται τώρα ότι θα χτίσει την Ευρώπη της “επόμενης γενιάς” με 750 δις μοιρασμένα σε τέσσερα χρόνια – δηλαδή με δάνεια και επιδοτήσεις ύψους κατά μέσο όρο 1,17% του ΑΕΠ. Το 1,25% αυτού του 1,17% (δηλαδή το 0,015% του ΑΕΠ) θα μας σώσει από τις νέες υγειονομικές κρίσεις που βρίσκονται μπροστά μας.
Η υποχώρηση της παγκοσμιοποίησης
Η Κριστίν Λαγκάρντ, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, εκτιμά ότι η ύφεση στην Ευρωζώνη θα κυμανθεί ανάμεσα στο 8 και το 12% φέτος, δηλαδή θα είναι, κατά μέσο όρο, δυο φορές περίπου μεγαλύτερη από την ύφεση του 2008-9. Σε αντίθεση με την προηγούμενη ύφεση, όμως, τα οικονομικά επιτελεία εκτιμούν ότι η σημερινή θα είναι βραχύβια: η οικονομία θα κάνει μια βαθιά βουτιά φέτος αλλά θα επιστρέψει σε θετικούς, υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης το 2021. Πολλοί οικονομολόγοι, όμως, θεωρούν αυτά τα σενάρια υπεραισιόδοξα. Και όχι άδικα.
Ο κορονοϊός και το λοκ νταουν συνέβαλαν σημαντικά στην ύφεση. Αλλά δεν την προκάλεσαν. Τα μαύρα σύννεφα είχαν αρχίσει να συγκεντρώνονται πάνω από την παγκόσμια οικονομία από τα μέσα της προηγούμενης χρονιάς. Από τις τέσσερις μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρωζώνης οι τρεις (Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία) είχαν αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης ήδη από το τελευταίο τρίμηνο του 2019. Αλλά και στην τέταρτη, την Ισπανία, τα αποτελέσματα ήταν απογοητευτικά –πολύ κατώτερα από τις προσδοκίες.8
Η παγκόσμια οικονομία δεν συνήλθε στην πραγματικότητα ποτέ από την κρίση χρέους του 2008-9. Οι ρυθμοί ανάπτυξης επέστρεψαν, είναι αλήθεια, σε θετικά πρόσημα μετά το αρχικό σοκ αλλά παρέμειναν, κατά μέσο όρο, σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα σε σχέση με την προ-κρίσης εποχή. Οι εκτιμήσεις του Λόρενς Σάμερς9 και των “απαισιόδοξων” οικονομολόγων που προειδοποιούσαν από τότε ότι η παγκόσμια οικονομία θα μπει σε μια μακρόσυρτη περίοδο μηδενικής ανάπτυξης (μια ανάκαμψη σχήματος L) έχουν επιβεβαιωθεί με τον χειρότερο τρόπο. Η πραγματικότητα αυτή έχει αναγκάσει τους κεντρικούς τραπεζίτες να συνεχίσουν να στηρίζουν τις οικονομίες με “πρωτοφανή” και “ανορθόδοξα” μέσα όπως είναι τα μηδενικά επιτόκια και τα απανωτά προγράμματα “ποσοτικής χαλάρωσης”.
Οι άρχουσες τάξεις και τα επιτελεία τους βρίσκονται σε σύγχυση και σε απόγνωση. Τα ΜΜΕ χρεώνουν στον χαρακτήρα του Τραμπ τα συνεχή ζικ-ζακ της πολιτικής του. Στην πραγματικότητα, όμως, τα ζικ-ζακ αντανακλούν απλά αυτά τα πιεστικά αδιέξοδα.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση τυπικά είναι αντίθετη με την πολιτική των εμπορικών πολέμων που εγκαινίασε ο Τραμπ. Στην πραγματικότητα, όμως, η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης απέναντι στο διεθνές εμπόριο διαφέρει ελάχιστα από την πολιτική του Λευκού Οίκου. Και ο λόγος είναι απλός: σύμφωνα με το Ινστιτούτο Πέτερσον “η παγκοσμιοποίηση βρίσκεται σε υποχώρηση για πρώτη φορά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο”.
Το πρώτο κύμα της παγκοσμιοποίησης ξεκίνησε το 1870 και τερματίστηκε με την έκρηξη του “Μεγάλου Πολέμου” τον Αύγουστο του 1914. Τα χρόνια του μεσοπολέμου το διεθνές εμπόριο βρισκόταν σε διαρκή καθοδική πορεία καθώς όλοι οι μεγάλοι καπιταλισμοί στράφηκαν στον προστατευτισμό για να κατοχυρώσει ο καθένας τον δικό του έλεγχο στις αγορές του και στη ζώνη συναλλαγών του νομίσματός του: το 1945 ο “δείκτης ανοικτού εμπορίου”10 είχε φτάσει στο 10,1% –επτά ποσοστιαίες μονάδες κάτω από τα επίπεδα του 1870.
Μεταπολεμικά άρχισε να ανεβαίνει με γρήγορους ρυθμούς κάτω από την ομπρέλα της αμερικάνικης ηγεμονίας. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και τη διάλυση του Ανατολικού Μπλοκ απογειώθηκε. Το 2008 είχε φτάσει στο 61% –ένα ιστορικό ρεκόρ. Ύστερα όμως ήρθε η κρίση και η οπισθοχώρηση. Από το 2008 μέχρι το 2017 έχασε δέκα ποσοστιαίες μονάδες.11 Και ο κατήφορος συνεχίζεται, αμείωτος, μέχρι σήμερα.
Η πολιτική των “εμπορικών πολέμων” που εγκαινίασε ο Τραμπ ήταν ταυτόχρονα μια προσαρμογή και μια ώθηση σε αυτή τη νέα πραγματικότητα. Το 2018 η φιλελεύθερη ακαδημαϊκή κοινότητα αντιμετώπισε με υπεροψία τον “άσχετο” Τραμπ και προέβλεψε ότι η διαταραχή που θα προκαλέσουν οι αντιπαραθέσεις με την Κίνα θα έχουν τελικά αρνητικό αντίκτυπο στη αμερικανική οικονομία. Σήμερα, δυόμιση χρόνια μετά, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει υιοθετήσει στην ουσία μια παρόμοια πολιτική γενικεύοντας τους νέους εμπορικούς πολέμους.
Στις 15 Ιούνη η Κομισιόν –που έχει χαρακτηρίσει από το 2019 την Κίνα “στρατηγικό ανταγωνιστή”– επέβαλλε θηριώδεις δασμούς εισαγωγής στα προϊόντα δυο κινεζικών θυγατρικών στην Αφρική. Και οι δυο αυτές εταιρίες βρίσκονται στην “Ζώνη Οικονομικής Συνεργασίας Κίνας – Αιγύπτου” που έχει δημιουργηθεί στα πλαίσια της επιχείρησης διεθνούς επέκτασης “Ένας δρόμος, μια ζώνη” του Πεκίνου. Η Κομισιόν δικαιολόγησε τις αυξήσεις στους δασμούς κατηγορώντας τις εταιρίες αυτές για αθέμιτο ανταγωνισμό και παράνομες κρατικές επιδοτήσεις από την Κίνα.
Η υποχώρηση της παγκοσμιοποίησης έχει αρχίσει να επηρεάζει και τις σχέσεις ανάμεσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τις ίδιες τις ΗΠΑ. Στις αρχές Ιούνη οι ΗΠΑ αποχώρησαν από τις διαπραγματεύσεις για την φορολόγηση της “ψηφιακής οικονομίας” –δηλαδή για το αν θα έχει η Ευρωπαϊκή Ένωση το δικαίωμα να φορολογεί την Google, την Amazon, το Facebook και τους άλλους αμερικανικούς κολοσσούς του διαδικτύου. Ο Πάολο Τζεντιλόνι, ο επίτροπος για την Οικονομία απάντησε στην αποχώρηση αυτή με μια απειλή να επιβάλει η Κομισιόν μονομερώς φόρους στις εταιρίες αυτές, χωρίς την συγκατάθεση των ΗΠΑ.12
Ανταγωνισμοί και διαιρέσεις
Η διατάραξη των ισορροπιών, οι ανταγωνισμοί και οι συγκρούσεις δεν περιορίζονται απλά και μόνο στις σχέσεις ανάμεσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τους συμμάχους ή ανταγωνιστές τους: απλώνονται και φουντώνουν και μέσα στο ίδιο το εσωτερικό της “Ενωμένης Ευρώπης”.
Το πιο τρανταχτό παράδειγμα είναι το Brexit – η αποχώρηση της Βρετανίας, το μεγαλύτερο μέχρι σήμερα πλήγμα στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αλλά δεν είναι το μόνο. Η Ευρώπη ήταν για αιώνες το κέντρο της αποικιοκρατίας. Η Βρετανία, η Γαλλία, η Ιταλία, το Βέλγιο, η Ολλανδία, η Ισπανία και η Πορτογαλία έλεγχαν μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα ένα τεράστιο κομμάτι του πλανήτη. Όλες τους έχουν διατηρήσει ιδιαίτερες σχέσεις με τις περισσότερες από τις παλιές τους αποικίες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι από την ίδια της τη φύση ένας ιμπεριαλιστικός οργανισμός, μια δύναμη που ανταγωνίζεται με τις άλλες Μεγάλες Δυνάμεις του πλανήτη για τον έλεγχο των πρώτων υλών, των αγορών και της διπλωματικής και στρατιωτικής επιρροής. Η Γαλλία είναι μετά τις ΗΠΑ και την Ρωσία η τρίτη μεγαλύτερη πυρηνική δύναμη στον κόσμο. Η Γαλλία είναι η μοναδική χώρα, εκτός των ΗΠΑ, που διαθέτει σήμερα πυρηνικό αεροπλανοφόρο – το Charles de Gaulle. Η Ιταλία έχει δυο συμβατικά αεροπλανοφόρα σε λειτουργία, η Ισπανία ένα. Αν ήταν μια ενιαία δύναμη η Ευρωπαϊκή Ένωση θα ήταν δεύτερη στον κατάλογο των χωρών σε σχέση με τον αριθμό των αεροπλανοφόρων –μπροστά και από τη Ρωσία και από την Κίνα.13
Η άρχουσα τάξη της Ελλάδας επικαλείται συνεχώς την διπλωματική και στρατιωτική δύναμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην αντιπαράθεσή της με την Τουρκία. Αλλά η Ευρωπαϊκή Ένωση σπαράσσεται συνεχώς από διαλυτικές εσωτερικές αντιπαραθέσεις. Αυτό φάνηκε ανάγλυφα στην πρόσφατη κλιμάκωση της κρίσης στην Λιβύη. Η Γαλλία, που έλεγχε στο παρελθόν ένα μεγάλο τμήμα της βόρειας Αφρικής, στήριζε υπόγεια τις δυνάμεις του στρατηγού Χαφτάρ, ενός τοπικού πολέμαρχου που απειλούσε να εκδιώξει την αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ “Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας” του Φαγέζ αλ Σάραζ από την Τρίπολη. Η Ιταλία –η Λιβύη ήταν μέχρι την κατάληψή της από την Βρετανία στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ιταλική αποικία– ανακαθόριζε συνεχώς τη στάση της, ανάλογα με τα στρατιωτικά δεδομένα. Η Κομισιόν τυπικά στήριζε τη “νόμιμη κυβέρνηση” του αλ Σάραζ. Το αποτέλεσμα αυτών των διαιρέσεων και των αντιπαραθέσεων οδήγησε την επιχείρηση “Ειρήνη” –την προσπάθεια, στο όνομα του τερματισμού του εμφυλίου πολέμου υποτίθεται, επιβολής εμπάργκο στις εισαγωγές όπλων και πυρομαχικών στη Λιβύη– σε φιάσκο: μόνο μια χώρα προσφέρθηκε τελικά να παραχωρήσει πολεμικά πλοία για τις ανάγκες της επιχείρησης, η Ελλάδα.14
Μόνο σε ένα πράγμα συμφωνούν όλες οι άρχουσες τάξεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης: στον ρατσισμό, στην μετατροπή της Ευρώπης σε ένα “απόρθητο φρούριο” για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες που προσπαθούν να ξεφύγουν από τον πόλεμο και την πείνα. Το πραγματικό πρόσωπο του “Ευρωπαϊκού κεκτημένου” είναι η Μόρια, είναι η Λαμπεντούζα, είναι ο βυθός του Αιγαίου και της Μεσογείου, ο μεγαλύτερος και φριχτότερος τάφος προσφύγων και μεταναστών στον πλανήτη.
Αντιστάσεις
Μόνο ένα πράγμα ξεπερνάει την Ευρωπαϊκή Ένωση σε αντιδημοτικότητα, σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο: οι εθνικές κυβερνήσεις. Στην ερώτηση, “εμπιστευόσαστε την κυβέρνηση της χώρας σας” μόνο ένας στους τρεις απαντάει θετικά.
Αλλά δεν χρειάζεται να γυρίσουμε στα στημένα γκάλοπ της Κομισιόν για να διαπιστώσουμε την οργή και το μίσος που τρέφουν οι εργάτες και οι φτωχοί για τους κυβερνήτες τους –είτε βρίσκονται στις πρωτεύουσες της κάθε χώρας, είτε στις Βρυξέλλες. Το ίδιο το Brexit ήταν σε ένα βαθμό μια τιμωρία των “από τα κάτω” σε βάρος των πλούσιων και των ισχυρών: με την ψήφο τους στο δημοψήφισμα κατέστρεψαν την στρατηγική επιλογή του πιο ισχυρού κομματιού του Βρετανικού κεφαλαίου των τελευταίων 50 χρόνων.
Αλλά η οργή φαίνεται κύρια στους δρόμους: στους δρόμους του Παρισιού που πλημμυρίζουν συνεχώς εδώ και δυο χρόνια από τις διαδηλώσεις των “κίτρινων γιλέκων”. Στους δρόμους του Βερολίνου που γέμισαν πριν από λίγες μέρες από τις αντιρατσιστικές διαδηλώσεις του “Black Lives Mater”. Σους δρόμους της Αθήνας που “κλείνουν” καθημερινά σχεδόν από τους απεργούς των νοσοκομείων, τους δασκάλους, τους φοιτητές, τους αντιρατσιστές –και θα συνεχίσουν να κλείνουν σε πείσμα των αυταρχικών νόμων για τις διαδηλώσεις του Μητσοτάκη.
“Ο Διεθνής Οργανισμός Εργασίας”, έγραφε στις αρχές του Μάρτη το πρακτορείο Bloomberg, “προειδοποιεί ότι η πανδημία θα καταστρέψει παγκόσμια 195 εκατομμύρια θέσεις εργασίας και θα μειώσει δραστικά το εισόδημα 1,25 δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν ήδη φτωχοί... Στο πέρασμά του ο κορονοϊός χτυπάει τους φτωχούς πολύ πιο άγρια από τους πλούσιους. Μια από τις συνέπειες θα είναι η κοινωνική αναταραχή, ακόμα και η επανάσταση”.15
Ο 21ος αιώνας “άνοιξε” τον Δεκέμβρη του 1999 με την έκρηξη του αντικαπιταλιστικού κινήματος στο Σιάτλ. Από τότε μέχρι σήμερα η ανθρωπότητα έχει ζήσει ήδη τρία μεγάλα, παγκόσμια κινήματα: το αντικαπιταλιστικό, το αντιπολεμικό και την Αραβική Άνοιξη. Τα ευρωπαϊκά κινήματα συνδέθηκαν ενεργά με όλες αυτές τις εξεγέρσεις. “Το φάντασμα της επανάστασης”, για να παραφράσουμε τη διάσημη εισαγωγή του Κομμουνιστικού μανιφέστου, πλανιέται και πάλι απειλητικά πάνω όχι μόνο από την Ευρώπη αλλά και πάνω από ολόκληρο τον κόσμο.
Σημειώσεις
1. European Commission - Press release, Autumn 2019 Standard Eurobarometer https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_19_6839
2. CNN Busines, The EU can’t agree on how to help Italy and Spain pay for coronavirus relief, https://edition.cnn.com/2020/03/27/economy/corona-bonds-eu/index.html
3. DW, Coronavirus: EU apologizes to Italy for initial response https://www.dw.com/en/coronavirus-eu-apologizes-to-italy-for-initial-response/a-53142603
4. Τυπικά η ΕΟΚ δεν ήταν μετονομασία της “Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα” αλλά ιδρύθηκε το 1958 με τη συνθήκη του Παρισιού σαν κάτι νέο. Η “Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα συνέχισε να υπάρχει τυπικά μέχρι το 2001. Και η ΕΟΚ συνέχισε να υπάρχει τυπικά μετά την ίδρυση της ΕΕ το 1992.
5. The Brussels Times, Next Generation EU: Ambitious recovery plan with some question marks, https://www.brusselstimes.com/all-news/eu-affairs/114639/next-generation-eu-ambitious-recovery-plan-with-some-question-marks/
6. Η μεγαλύτερη στον κόσμο είναι, η (ελβετική τυπικά) Nestle. H Dannone βρίσκεται στην 14η θέση, η Heineken στην 17η και η Unilever στην 19η. Πηγή : https://www.foodengineeringmag.com/2019-top-100-food-beverage-companies
7. The Brussels Times, στο ίδιο
8. Ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας ως ποσοστό του ΑΕΠ στο τέταρτο τρίμηνο του 2019: Γερμανία -0.1%, Γαλλία -0.1%, Ιταλία -0.3%, Ισπανία 0.4%
9. Ο Lawrens Summers είναι Αμερικανός οικονομολόγος. Έχει περάσει από πολλές “υψηλές” θέσεις -ήταν υπουργός Οικονομικών επί Κλίντον και οικονομικός σύμβουλος του Λευκού Οίκου επί Ομπάμα.
10. Ο δείκτης ανοιχτού εμπορίου είναι το άθροισμα των εισαγωγών και των εξαγωγών μιας χώρας σαν ποσοστό του ΑΕΠ. Το 2018, για να φέρουμε ένα παράδειγμα οι εξαγωγές της Ελλάδας έφτασαν στα 33,4 δις, οι εισαγωγές στα 55,2 δις και το ΑΕΠ στα 190 δις. Ο δείκτης ανοιχτού εμπορίου ήταν (33,4 + 55,2)/190 = 46,6%.
11. Peterson Institute for International Economics, https://www.piie.com/research/piie-charts/globalization-retreat-first-time-second-world-war
12. Politico: The US is hurtling towards a new trade war, but this time it isn’t with China, https://www.politico.com/news/2020/06/18/europe-us-digital-tax-trade-war-328338
13. Τα στοιχεία προέρχονται από την Wikipedia. Άλλες σελίδες δίνουν ελαφρώς διαφορετικά νούμερα αλλά είναι ασαφές τι ακριβώς μετράνε (αν είναι σε λειτουργία, έχει αποσυρθεί, είναι υπό κατασκευή, έχει ξεκινήσει η κατασκευή αλλά έχει εγκαταλειφθεί εδώ και πολλά χρόνια κλπ).
14. Εφημερίδα των Συντακτών, Η επιχείρηση ειρήνη στη Λιβύη βουλιάζει ενώ η ΕΕ πετάει χαρταετό, https://www.efsyn.gr/kosmos/eyropi/247986_i-epiheirisi-eirini-sti-libyi-boyliazei-eno-i-ee-petaei-aeto
15. https://www.bloomberg.com/opinion/articles/2020-04-11/coronavirus-this-pandemic-will-lead-to-social-revolutions