Άρθρο
Η εργατική τάξη ξεσηκώνεται… Αντίσταση στην κυβέρνηση της ΝΔ

25 Αυγούστου, Πανεκπαιδευτικό συλλαλητήριο.

Η Μαρία Στύλλου δίνει την εικόνα ενός κινήματος που παγκόσμια ξεσηκώνεται και εμπνέει τους εργατικούς αγώνες εδώ

 

Οι μουσικοί στο Μινσκ τραγουδάνε ενάντια στις στημένες εκλογές, οι γυναίκες στην πρώτη γραμμή συγκρούονται με τα ΜΑΤ και οι εργάτες έχουν καταλάβει εργοστάσια και έχουν κηρύξει απεργία. Με αίτημα να φύγει ο Λουκασένκο, ο πρόεδρος της Λευκορωσίας, συνεχίζουν τη μάχη ενώ ο Πούτιν απειλεί με στρατιωτική επέμβαση και η Μέρκελ με κυρώσεις. 

Στο Λίβανο, η έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού που σκότωσε πάνω από 200 άτομα, ξεσήκωσε για δεύτερη φορά διαδηλώσεις που έφτασαν μέχρι την παραίτηση του πρωθυπουργού. Είναι η δεύτερη φορά μέσα σε 10 μήνες που το κίνημα , νεολαία, εργάτριες και εργάτες, με αιτήματα δουλειά, ισότητα, δημοκρατία, παραίτησαν τον προηγούμενο πρωθυπουργό. 

Το «σταθερό πολιτικό σύστημα» στο Λίβανο που μέχρι πρόσφατα έμοιαζε ότι λειτουργούσε, έχει γίνει σμπαράλια. Η συμφωνία ανάμεσα στις κλίκες και τις πολιτικές δυνάμεις του Λιβάνου ήταν το μοίρασμα της πολιτικής εξουσίας με βάση τις θρησκευτικές διαιρέσεις. Ο πρόεδρος Χριστιανός φαλαγγίτης, ο πρωθυπουργός Σουνίτης, ο πρόεδρος της Βουλής Σιίτης και η σύνθεση της Κυβέρνησης εξαρτιέται από τα μοιράσματα και τις επεμβάσεις. Ο Μακρόν, σαν πρόεδρος της Γαλλίας, πέταξε δυο φορές το τελευταίο διάστημα στη Βηρυτό για να συμμετέχει στα μαγειρέματα για τον επόμενο πρωθυπουργό (τρίτη και φαρμακερή μέσα σε λιγότερο από ένα χρόνο).

Λευκορωσία και Λίβανος δεν είναι δυο απομονωμένα παραδείγματα σε έναν πλανήτη όπου βασιλεύει η «κανονικότητα». Στις ΗΠΑ, βουλευτές του Δημοκρατικού Κόμματος ζητάνε να σταματήσει το κίνημα, γιατί η χώρα κινδυνεύει με νέο εμφύλιο πόλεμο καθώς ο Τραμπ εξαπολύει εκστρατεία «Νόμου και τάξης». Είναι η φωνή της κυρίαρχης τάξης και της πολιτικής ελίτ που φοβάται ότι έχει χάσει τον έλεγχο, και στους δρόμους και στους χώρους δουλειάς, ακόμα και στις αθλητικές ομάδες και ομοσπονδίες. Απεργία στις πόλεις κηρύσσουν τα συνδικάτα μαζί με το Black Lives Matter, σε απεργία στο μπάσκετ, στο τένις, στο χόκεϋ προχωράνε αθλητές και αθλήτριες, «αφοπλίστε την αστυνομία – διαλύστε την αστυνομία», διεκδικούν οι διαδηλωτές στις παραμονές των προεδρικών εκλογών. 

Πώς γίνεται και βρισκόμαστε σε εξελίξεις για τις οποίες ο καλύτερος τρόπος που περιγράφονται είναι αυτός που είχε ο Σάϊμον Κούπερ στους Φαϊνάνσιαλ Τάϊμς;

 «Πίστευα ότι η πανδημία θα σταματούσε την παγκόσμια διαμαρτυρία και τον ξεσηκωμό, αλλά αυτός συνεχίζεται. Στο Χόνγκ-Κονγκ, στο Λίβανο, στη Μινεάπολη και σε όλη την Αμερική. Ξαναζούμε το ’68 αλλά ακόμα μεγαλύτερο. Οι διαμαρτυρίες στους δρόμους αντικαθιστούν το κοινοβούλιο σαν το κέντρο της αντιπολίτευσης. Αυτή η τάση αγκαλιάζει πλούσιες και φτωχές χώρες… Η πανδημία βγάζει στους δρόμους μια νέα γενιά διαμαρτυρίας. Το βλέπω ακόμα και στο σπίτι μου, ο γιος μου, 12 ετών, συμμετέχει σε όλες τις διαδηλώσεις που γίνονται στη γειτονιά μας στο Παρίσι και έχει κτυπηθεί με τα ΜΑΤ και τα δακρυγόνα τουλάχιστον δυο φορές…» 1

Οι αντικειμενικές συνθήκες – ή αλλιώς η τριπλή κρίση: καταστροφή χωρίς προοπτική

Μια διαδικασία με διαρκή οικονομική ύφεση και με προοπτική ακόμα χειρότερη είναι αυτά που βλέπουν οι κυβερνήσεις παντού. Στις ΗΠΑ, το χρηματιστήριο χτυπάει ταβάνι αλλά οι οικονομολόγοι διερωτόνται πώς είναι δυνατόν να έχουμε «το πιο καυτό χρηματιστήριο μέσα στον καυτό Αύγουστο, ενώ η εικόνα της πραγματικής οικονομίας (και της παραγωγής) είναι παγωμένη».2 Η καλύτερη απάντηση βρίσκεται στο άρθρο του Πάνου Γκαργκάνα σ’ αυτό το τεύχος του ΣΑΚ με τίτλο «Πίσω στο 1945;» 

Στην Ελλάδα η εμπειρία της τελευταίας δεκαετίας είναι η πιο σκληρή για τον κόσμο της δουλειάς και για το εργατικό κίνημα. Πρώτο μνημόνιο το 2010, δεύτερο μνημόνιο το 2012, τρίτο μνημόνιο το 2015 και τώρα η προετοιμασία για το τέταρτο. Σ’ αυτά τα δέκα χρόνια οι μισθοί έπεσαν πάνω από το 50%, η ανεργία ανεβαίνει πάνω από το 20%, όλες οι συντάξεις μειώθηκαν από 30-50%.

Οι προσωρινές και σύντομες ανακάμψεις μέσα σ’ αυτό το διάστημα δεν καλυτέρεψαν τη ζωή της εργατικής τάξης, σε κανένα επίπεδο. Ίσα-ίσα, κάθε κυβέρνηση έπαιρνε μέτρα που μονιμοποιούσε τις επιδεινώσεις με μέτρα και αποφάσεις που κατοχύρωναν ότι καινούργιοι εργαζόμενοι θα δουλεύουν και θα αμοίβονται σε χειρότερες συνθήκες από τους προηγούμενους (και απασχόληση και μισθοί και συντάξεις). Έχει κατοχυρωθεί ότι οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας παραβιάζονται, η μαύρη και ελαστική εργασία εξαπλώνεται, οι νέοι συνταξιούχοι παίρνουν μειωμένη σύνταξη σε σύγκριση με τους προηγούμενους. Ακόμη και τα διεθνή στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι το ποσοστό των νοικοκυριών όπου τα παιδιά κινδυνεύουν από την πείνα ανεβαίνει (βλέπε διάγραμμα).

Η Νέα Δημοκρατία, για να πάρει τα 32 δις από την ΕΕ για να στηρίξει τις επιχειρήσεις και τις τράπεζες, ετοιμάζει ένα νέο μνημόνιο. Ο μίνι-ανασχηματισμός μέσα στο καλοκαίρι είχε σαν στόχο να δημιουργηθεί μια νέα επιτροπή με επικεφαλής τον Σκυλακάκη για να εισηγηθεί τις έξτρα «μεταρυθμίσεις» που είναι προϋπόθεση για να πάρει τα 32 δις. Έχει ήδη εμφανιστεί πρόταση για νέο ασφαλιστικό με τον τίτλο «ατομική πρωτοβουλία των νέων εργαζομένων», με στόχο τη διάλυση του ασφαλιστικού συστήματος και της σύνταξης όπως ήταν μέχρι τώρα. Ο Κατρούγκαλος μείωσε τις συντάξεις και τώρα οι υπουργοί της ΝΔ καταργούν τις επικουρικές και δημιουργούν ατομικό λογαριασμό για τους εργαζόμενους (το λεγόμενο κεφαλαιοποιητικό σύστημα).

Η πανδημία δεν λειτούργησε σαν εφαλτήριο για την κυβέρνηση, αλλά σαν αποσταθεροποιητικός παράγοντας και στην οικονομία αλλά και πολιτικά. Μπορεί τα ΜΜΕ να μιλούσαν για τον Μητσοτάκη σαν Μωυσή, αλλά αυτό το εύκολο αποκούμπι δεν κράτησε πολύ. 

Το σύστημα υγείας μπήκε στη νέα έξαρση του κορονοϊού σε χειρότερη κατάσταση: αδυνατεί να καλύψει τις βασικές ανάγκες, έχει ελλείψεις σε προσωπικό αλλά και σε στοιχειώδη όπως τα υλικά για τεστ. Η σκανδαλώδης ενίσχυση προς την ιδιωτική υγεία γίνεται όλο και πιο προκλητική και αναποτελεσματική. Μετά τους θάνατους στην ιδιωτική κλινική αιμοκάθαρσης στο Περιστέρι ήρθε κύμα από θάνατους στα γηροκομεία που είναι εγκαταλειμμένα στο έλεος της Εκκλησίας και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας.

Η πολιτική των περικοπών και των ιδιωτικοποιήσεων στην Παιδεία και στους Δήμους αποκαλύφθηκε ως δημόσιος κίνδυνος για τα παιδιά και για τους γονείς μέσα στο δεύτερο κύμα της πανδημίας. Λείπουν σχολικές αίθουσες, λείπουν εκπαιδευτικοί, λείπουν καθαρίστριες, λείπουν όλα όσα είναι απαραίτητα για να μειωθεί σε ασφαλή επίπεδα ο αριθμός των μαθητών (και των σπουδαστών) που γυρίζουν στις τάξεις.

Και παράλληλα φουντώνει η μαζική ανεργία σε κλάδους που στηρίζονται στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Στην κυρίαρχη προπαγάνδα μέχρι πρόσφατα κυριαρχούσε η άποψη ότι το δημόσιο φταίει απέναντι στην ιδιωτική πρωτοβουλία για τα προβλήματα στην οικονομία. Και τώρα έρχεται η αποκάλυψη. Η τουριστική βιομηχανία, η ναυαρχίδα της οικονομίας και φέουδο των εφοπλιστών και των ξενοδοχειακών ομίλων αδυνατεί να καλύψει τους εργαζόμενους: από την απασχόληση των 500 χιλιάδων στον κλάδο περνάει στην μαζική ανεργία. Και υποχρεώνει το δημόσιο να δανειστεί (και να ξαναφέρει μνημόνια) για να επιδοτήσει τους βαρόνους του τουρισμού.

Αυτό σημαίνει ότι η κυβέρνηση δεν μπορεί να ελέγξει την κατάσταση. Η Ν.Δ. πέρασε από την αισιοδοξία ότι τα ελέγχει ΟΛΑ, οικονομία, πολιτική, ιδέες, μπορεί να πάει σε εκλογές όποτε θέλει, να τις κερδίσει, να ακυρώσει την απλή αναλογική και να εφαρμόσει αυτοδύναμα όλα τα σκληρά μέτρα γιατί δεν υπάρχει αντιπολίτευση, σε μια κατάσταση όπου χάνει τον έλεγχο σε όλα τα μέτωπα. 

Αυτή η εξέλιξη δεν μπορεί να συγκαλυφθεί από πατριωτικές εκκλήσεις για εθνική ενότητα λόγω κρίσης με την Τουρκία. Αντίθετα, η ένταση του ελληνοτουρκικού ανταγωνισμού είναι άλλη μια εστία αποσταθεροποίησης. Για πολλούς λόγους. Πρώτο, μια ελληνοτουρκική πολεμική εμπλοκή στη θάλασσα νότια από το Καστελόριζο δεν είναι το ίδιο με τον χυδαίο «θρίαμβο» του Μητσοτάκη σε βάρος των προσφύγων στον Έβρο. Εκεί, ένοπλοι από στρατό, αστυνομία και φασίστες παρακρατικούς έφραζαν το δρόμο σε ανυπεράσπιστα γυναικόπαιδα της προσφυγιάς και ισχυρίζονταν ότι αποκρούουν «εισβολή του Ερντογάν». Τώρα οι χοντράδες για την «πατρίδα που μεγαλώνει» δεν μπορούν να κρύψουν ότι ρισκάρουν μια άγρια πολεμική σύγκρουση την ώρα που βαδίζουν προς ένα διάλογο για να μοιράσουν τις ΑΟΖ και τα κοιτάσματα φυσικού αερίου στη Μεσόγειο.

Δεύτερο, αυτό το παζάρι και οι αγριάδες του δεν είναι στενά ελληνοτουρκική υπόθεση. Εμπλέκονται όλες οι Μεγάλες Δυνάμεις, ΗΠΑ, ΕΕ, Ρωσία, Κίνα και όλοι οι υποϊμπεριαλισμοί της Μέσης Ανατολής και γι’ αυτό οι ρυθμοί και οι εξελίξεις δεν είναι υπό έλεγχο ούτε από τον Ερντογάν ούτε από τον Μητσοτάκη. Ο Μακρόν έχει τη δική του ατζέντα καθώς τρέχει στον Λίβανο, οι άραβες εμίρηδες πολεμάνε από την Υεμένη μέχρι τη Λιβύη και η παραχώρηση διευκολύνσεων για τα F16 τους στη Σούδα είναι μια εγκληματική τρέλα.

Υπάρχει αντιπολίτευση;

Αυτά επηρεάζουν και τις εσωτερικές εξελίξεις. Ο Μητσοτάκης έχει ανάγκη τον Τσίπρα και τη Φώφη για ένα «αρραγές εσωτερικό μέτωπο» και η αντιπολίτευση ανταποκρίνεται και με το παραπάνω.

Συνεργασία και όχι σύγκρουση είναι η πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ σε όλα τα επίπεδα, ελληνοτουρκικά, πανδημία και οικονομία: ο Τσίπρας με τις δηλώσεις του και με τις επιλογές του βρίσκεται δίπλα στην κυβέρνηση. Για την ακρίβεια υπερθεματίζει. Παραδείγματος χάρη, για την οικονομία ο ΣΥΡΙΖΑ συνεχώς επικαλείται το «μαξιλάρι» του Τσακαλώτου ως πολύτιμο εργαλείο που άφησε παρακαταθήκη στην κυβέρνηση του Μητσοτάκη. Περηφανεύεται ότι λεηλάτησε ως κυβέρνηση τον κόσμο της δουλειάς με τα «υπερπλεονάσματα» του προϋπολογισμού για να έχει την άνεση η επόμενη κυβέρνηση να επιδοτεί την Aegean, την Fraport, τους εφοπλιστές.

Αντίστοιχα, στα ελληνοτουρκικά έχει ως μόνιμο μοτίβο ότι η κυβέρνηση θα έπρεπε να επιδιώξει πιο γρήγορα και πιο αυστηρές κυρώσεις της ΕΕ απέναντι στην Τουρκία σαν διαπραγματευτικό ατού μέσα στο όλο αντιδραστικό παζάρι. Το Δεκαπενταύγουστο ο Τσίπρας ξεπέρασε τους πάντες σε ύμνους για την Παναγία ως «υπέρμαχο στρατηγό»!

Δεν είναι η πρώτη φορά στην ιστορία που η Σοσιαλδημοκρατία παίζει τέτοιο ρόλο. Όταν το SPD στήριξε το 1914 την κυρίαρχη τάξη στη Γερμανία για τη συμμετοχή στον Α’ Π.Π., είχε προηγηθεί μια μεγάλη περίοδος όπου η ηγεσία του υποστήριζε ότι ο καπιταλισμός είναι ένα οικονομικό σύστημα που ήρθε για να μείνει, ότι η συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου οδηγεί στη διεθνή συνεργασία και το ξεπέρασμα των πολέμων. Η στήριξη στις πολεμικές δαπάνες σαν «άμυνα» απέναντι σε «αναχρονιστικές επιθέσεις» ερχόταν σαν λογική συνέπεια. Σήμερα «εκσυγχρονισμός» και «πρόοδος» είναι η ΕΕ, ενώ έξω από αυτήν βρίσκεται το «αναχρονιστικό» σκοτάδι.

Όταν η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ πέρασε το τρίτο μνημόνιο, στηρίζοντας την ανάγκη του ελληνικού καπιταλισμού να συνεχίσει μέσα στην ΕΕ, αυτό είχε ως συνέπεια και μια εξωτερική και αμυντική πολιτική έτσι όπως υπαγορεύονται απ’ αυτές τις ανάγκες. Η Ελλάδα είναι η δεύτερη στις στρατιωτικές δαπάνες σαν ποσοστό του ΑΕΠ μέσα στο ΝΑΤΟ, ο ρόλος της στην περιοχή είναι καθοριστικός και στα Βαλκάνια και στην Ανατολική Μεσόγειο. Όταν η Ελλάδα έμπαινε στην ΕΟΚ (πρόδρομο της ΕΕ), η ένταξη χαιρετιζόταν ανοιχτά ως κίνηση που δίνει στους ευρωπαίους «εταίρους» ένα μπαλκόνι στη Μέση Ανατολή. 

Ο ελληνικός καπιταλισμός παίζει ρόλο για τον έλεγχο των δρόμων του πετρελαίου, είτε σημαίνει τους αγωγούς που διασχίζουν τα Βαλκάνια, είτε το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο στην Ανατολική Μεσόγειο. «Εμείς πολεμάμε για τα πετρέλαια» είναι το πραγματικό σύνθημα του Μητσοτάκη, το ίδιο υποστηρίζει και ο Τσίπρας.

Το ζήτημα δεν είναι εάν ο Τσίπρας θέλει να γίνει Αντρέας στη θέση του Αντρέα επαναλαμβάνοντας την πολιτική του «Βυθίσατε το Χόρα», αλλά πού καταλήγει ο ρεφορμισμός όχι μόνο όταν βρίσκεται στην κυβέρνηση, αλλά ακόμα και στην αντιπολίτευση. Συνεχίζεται η προσαρμογή προς τα δεξιά, όχι μόνο στην πολιτική αλλά και συνολικά στη στρατηγική. Μονιμοποιείται η στρατηγική «στόχος είναι να γίνουμε κυβέρνηση ξανά» και όλα υποτάσσονται εκεί.

Ο Κρις Χάρμαν το 1977 έγραψε ένα άρθρο περί «εργατικών κυβερνήσεων». Εκεί ξεκαθάριζε ότι το καθήκον των επαναστατών είναι «να διαλύουν τις αυταπάτες ότι οι εργάτες μπορούν να έχουν «αριστερή» κυβέρνηση… Αντίθετα ο στόχος τους είναι να γενικεύουν τις μάχες, να οργανώνουν την αριστερή αντιπολίτευση σ’ αυτήν την κυβέρνηση, να αντικαταστήσουν την εξάρτηση των ελπίδων τους από το αστικό κράτος με την αυτοοργάνωση των εργατών».3 

Το βιβλίο «Κυβέρνηση της Αριστεράς» που κυκλοφόρησε το 2013 περιείχε όλα τα επιχειρήματα στήριξης της ρεφορμιστικής στρατηγικής. Αλλά όποιος το διαβάσει σήμερα βλέπει ότι περιείχε και όλες τις αυταπάτες αλλά και όλες τις καταστροφικές επιλογές του ΣΥΡΙΖΑ από τότε μέχρι σήμερα. 4

Την ίδια περίοδο κυκλοφορούσε το περιοδικό «Σοσιαλισμός από τα Κάτω» με άρθρο που εξηγούσε τα αδιέξοδα μιας τέτοιας στρατηγικής. Στο άρθρο «Μπορεί η Αριστερά να κυβερνήσει;» ο Πάνος Γκαργκάνας έκανε την παρατήρηση ότι «Μια εκλογική νίκη της Αριστεράς εκφράζει την πολιτική συνειδητοποίηση της εργατικής τάξης, αλλά δεν εξασφαλίζει τον έλεγχο πιο έξω από το περίβολο του κοινοβουλίου». Το άρθρο έκλεινε με τη διαπίστωση που είναι σήμερα πιο επίκαιρη από ποτέ. «Η επαναστατική αριστερά με τις στρατηγικές επιλογές της και την καθημερινή παρουσία της πρέπει να είναι δύναμη που προετοιμάζει το κίνημα και όλη την αριστερά να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που έχει μπροστά της. … Να ανοίξει την προοπτική ότι οι εργάτες μπορούν να κυβερνήσουν ανατρέποντας όλα τα εμπόδια που θα βάλει η άρχουσα τάξη στο δρόμο τους». 5

Η εναλλακτική

Δεν υπάρχει τίποτε το προσωρινό στην εργατική αντίσταση που ξεδιπλώνεται διεθνώς και στην Ελλάδα. Όσοι προσπαθούν να ζωγραφίσουν το κίνημα σαν «παλιομοδίτικο», ότι τάχα κινδυνεύει να είναι μια αδιέξοδη επανάληψη προσπαθειών που έγιναν στα πρώτα χρόνια των μνημονίων και απέτυχαν, πέφτουν έξω. Οι εμπειρίες συσσωρεύονται και προχωράνε.

Μέσα στην περίοδο ύφεσης και πανδημίας βγαίνουν παλιά και νέα εργατικά κομμάτια σε κινητοποιήσεις. Οι εργαζόμενοι στον επισιτισμό και στον τουρισμό όχι μόνο ζωντάνεψαν τα σωματεία τους, αλλά ξαναέφεραν τη συλλογικότητα σε έναν κλάδο όπου οι μικρές επιχειρήσεις δεν είχαν επικοινωνία με τα μεγάλα ξενοδοχεία και τις πολυεθνικές του τουρισμού. Για την ακρίβεια, για μεγάλο διάστημα επικρατούσαν απόψεις ότι οι μεν εργαζόμενοι στα μεγάλα συγκροτήματα του κλάδου είναι «εργατική αριστοκρατία» ενώ οι εργαζόμενοι στα μαγαζιά ήταν «πρεκαριάτο». Αυτά αλλάζουν, ενδεικτικό η πανελλαδική κινητοποίηση που οργάνωσε η Ομοσπονδία στην Αθήνα. 

Οι εργαζόμενοι στον πολιτισμό είναι ένα αντίστοιχο παράδειγμα. Τα προβλήματα υπήρχαν, αλλά η αναζήτηση ήταν περιορισμένη από χώρο σε χώρο και όχι στον κλάδο. Οι μαζικές κινητοποιήσεις όλων μαζί ως «εργατών της τέχνης» αλλάζει τα δεδομένα και συνδικαλιστικά αλλά και σαν πολιτικοποίηση.

Τέτοιες εξελίξεις έφεραν μαζί πολλά κομμάτια του εργατικού κινήματος και επιβεβαίωσαν δυο πράγματα που είναι καθοριστικά και χαρακτηριστικά του εργατικού κινήματος. Το πρώτο είναι η συλλογικότητα και το δεύτερο η εμπειρία.

Η εργατική τάξη έχει δύναμη γιατί είναι συγκεντρωμένη σε χώρους δουλειάς, χώρους όπου γίνεται η εκμετάλλευση αλλά επίσης εκεί χτίζεται η συλλογικότητα. Εκεί έχει τη δύναμη συλλογικά να χτυπήσει τα αφεντικά εκεί που πονάνε παγώνοντας τον έλεγχό τους πάνω στην πηγή του πλούτου τους. Μέσα από την κινητοποίηση (ακόμα και για ένα συγκεκριμένο αίτημα) σε ένα χώρο αποκτάει την εμπειρία που την οδηγεί να βγει στους δρόμους και να μην προσανατολίζεται στους θεσμούς και στη Βουλή. Αυτά είναι βήματα που οδηγούν σε άπλωμα και γενίκευση των εμπειριών. Συσσωρεύονται εμπειρίες αγώνων ενάντια σε μνημόνια, φασίστες, ρατσισμό, αλλά και εμπειρίες φθοράς των θεσμών που γεννούν ανισότητα, αδικίες, σκάνδαλα.

Στο κέντρο της μαρξιστικής κριτικής για την αντιπροσωπευτική δημοκρατία είναι η παρατήρηση ότι «η συγκεκριμμένη οικονομική μορφή με την οποία η απλήρωτη επιπλέον εργασία αντλείται από τον άμεσο παραγωγό, καθορίζει και τη σχέση ανάμεσα σ’ αυτούς που έχουν την εξουσία και σ’ αυτούς που δεν την έχουν».6 Η εκμετάλλευση στην παραγωγή είναι η βασική διαδικασία με την οποία στην καπιταλιστική κοινωνία δημιουργείται μια τεράστια ανισότητα στην κατανομή του πλούτου ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις. Στον καπιταλισμό η ελλειψη δημοκρατίας ξεκινάει από την παραγωγή και τις σχέσεις παραγωγής και γενικεύεται σε όλες τις πλευρές της κοινωνίας, και στη διανομή και στην κατανάλωση και στην πολιτική.

Συνολικά οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής χαρακτηρίζονται από την εκμετάλλευση, την ανισότητα, την αλλοτρίωση, την καταπίεση, τη βία και τον πόλεμο, την καταστροφή του περιβάλλοντος.

Γι’ αυτό η αντιπροσωπευτική δημοκρατία, ακόμα και όταν λειτουργεί, είναι πολύ περιορισμένη. Συστηματικά αποκλείει την πλειοψηφία της εργατικής τάξης που είναι και η πλειοψηφία στην κοινωνία, στο να έχει έλεγχο στο χώρο δουλειάς, στους κοινωνικούς θεσμούς και στο κράτος. «Η αντιπροσωπευτική δημοκρατία είναι μια απάτη που δημιουργεί και συντηρεί την αυταπάτη της λαϊκής κυριαρχίας και επιρροής. Ακόμα και με τους όρους των συνταγματικών αρχών και διαδικασιών, αυτή η δημοκρατία είναι πολύ περιορισμένη».7

Αυτές οι αναλύσεις μπορεί να μην είναι κτήμα της εργατικής τάξης στη θεωρία, γίνονται όμως όλο και περισσότερο εμπειρία στην πράξη και στις εξελίξεις. Η εμπειρία της τελευταίας δεκαετίας στην Ελλάδα από το πρώτο μνημόνιο μέχρι σήμερα αποτελείται από συνεχείς, μικρές και μεγάλες μάχες για να μην περάσουν και να μην εφαρμοστούν οι επιθέσεις. Ο κεντρικός θεσμός της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, η Βουλή, μέσα σ’ αυτή τη δεκαετία ψήφιζε μνημόνια και μέτρα στήριξης τους. Ακόμα και η εμπειρία μιας Βουλής με κυβέρνηση της Αριστεράς αποδείχθηκε ότι δεν σημαίνει την ανατροπή των μνημονίων όπως υποστήριζαν προεκλογικά. Δύσκολο να ξεχάσουμε ότι μετά από το δημοψήφισμα που το 62% ψήφισε στους δρόμους και στην κάλπη να μην περάσει ξανά μνημόνιο, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ σε συνεργασία με Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ το ψήφισαν.

Αυτή η εμπειρία καταχτήθηκε με αγώνες, βρίσκεται χαραγμένη και αλλάζει και την εργατική τάξη και τους αγώνες. Μπορεί αυτή τη εξέλιξη να μετατραπεί σε εναλλακτική στρατηγική και σε δυνάμωμα της επαναστατικής αριστεράς;

Λένιν και Τρότσκι – δεν είναι μόνο παράδοση

«Για τον Κάουτσκι το κοινοβούλιο ήταν ο χώρος όπου η σοσιαλδημοκρατία μπορούσε να πιέσει τους καπιταλιστές να προχωρήσουν σε μεταρρυθμίσεις που θα ήταν προς όφελος των εργατών. Αυτή η παράδοση αποδείχθηκε αδιέξοδη ξανά και ξανά».8 

Για τον Λένιν η Βουλή ήταν μόνο η ευκαιρία για τους Μπολσεβίκους να μιλήσουν σε πιο πλατύ ακροατήριο για τα κακά του καπιταλισμού και να περιγράψουν τις εργατικές μάχες που γίνονται στους δρόμους. 

Πάνω σ’ αυτή την άποψη και σ’ αυτή τη στρατηγική νίκησε η Ρώσικη Επανάσταση το 1917 και κτίστηκε η Τρίτη Διεθνής μετά τη Ρώσικη Επανάσταση. Λένιν και Τρότσκι μαζί πρόσφεραν μέσα από τη δράση τους και τα συνέδρια της Κομιντέρν μια άλλη αντιμετώπιση που παραμένει επίκαιρη. Μπορούμε και πρέπει να τη δούμε όχι απλά σαν μια πολύτιμη παράδοση αλλά σαν οδηγό για τα σημερινά βήματα της Αριστεράς.

Τέτοιες αναζητήσεις βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη. Όπως τονίζαμε την πρόσφατη συνεδρίαση του Πανελλαδικού Συμβουλίου του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος:

«Θέλουμε τους εργάτες στο πλευρό των αντικαπιταλιστών, στο πλευρό του αντιπολεμικού κινήματος για να μην αφήνουν περιθώριο για πολεμικές δαπάνες τη στιγμή που οι κοινωνικές δαπάνες περικόπτονται. Δεύτερη στο ΝΑΤΟ είναι η Ελλάδα στις πολεμικές δαπάνες. Θα το αφήσουμε αυτό; Είναι υπόθεση της εργατικής τάξης ή μόνο των επαναστατών; Αυτά τα ζητήματα τα συζητάμε, μεγαλώνουμε την επαναστατική αριστερά και περιορίζουμε την επιρροή του ρεφορμισμού ακόμα και στις πιο επικίνδυνες ιδέες όπως ο πατριωτισμός. 

Έχουμε μπροστά μας μια καινούρια περίοδο, το επιβάλλουν οι συνθήκες, τα καινούρια κινήματα διεθνώς. Η αντιπολίτευση βρίσκεται στους δρόμους και όχι στο κοινοβούλιο. Και στους εργατικούς χώρους γιατί από κει βγαίνουν οι δρόμοι. Η εργατική τάξη είναι η πραγματική αξιωματική αντιπολίτευση. Υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες εκεί έξω που θέλουν να δράσουν, να πάρουν την αντιπολίτευση στα χέρια τους. 

Με την εφημερίδα σε κάθε χώρο, με τοπικούς πυρήνες που οργανώνουν, μπορούμε να φτάσουμε σε αυτόν τον κόσμο. Μπορούμε να βγάλουμε μπροστά όλους αυτούς τους εργάτες και τις εργάτριες και να λέμε μαζί ότι προχωράμε “με την επανάσταση, με τον σοσιαλισμό”».9

 

Σημειώσεις

1. Simon Kuper, “From America to Zimbabwe, the world take to the streets”, F.T. 22/8/2020

2. Financial Times 1 September

3. Κρις Χάρμαν, “The workers government”, SWP, International Discussion Bulletin, 1977

4. Κυβέρνηση της Αριστεράς, Δρόμος για το μέλλον ή παρένθεση; Εκδοση Τόπος, 2013

5. Πάνος Γκαργκάνας, «Μπορεί η Αριστερά να κυβερνήσει;» ΣΑΚ Νο 96, Γενάρης-Φλεβάρης 2013

6. Καρλ Μαρξ, Το Κεφάλαιο, τόμος τρίτος.

7. Brian Roper, The history of democracy- a Marxist interpretation, London Pluto Press 2013, σελ. 238-40

8. Tony Phillips, What can we learn from Kautsky today?, International Socialism Journal 167, σελ. 169

9. Η αξιωματική αντιπολίτευση είναι η εργατική τάξη, Εργατική Αλληλεγγύη 1436, 2 Σεπτέμβρη 2020 https://ergatiki.gr/article.php?id=22740&issue=1436