Πανδημία, Κλιματική αλλαγή –
Ενάντια στον καπιταλισμό της καταστροφής
Συλλογικό
184 σελίδες, Τιμή 12 €
Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο
Μόνο οι τελευταίες μέρες του Αυγούστου αρκούν για να δούμε μία νέα, δραματική επιδείνωση στα μέτωπα της πανδημίας του νέου κορωναϊού (SARS-Cov-2) και των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Στην Ελλάδα ο αριθμός των κρουσμάτων ημερησίως προσεγγίζει τα τριακόσια, φονικές πλημμύρες έπληξαν την Εύβοια, αφήνοντας πίσω τους νεκρούς. Διεθνώς η εικόνα είναι αντίστοιχη: η πανδημία φαίνεται να περνάει στο δεύτερο κύμα, πυρκαγιές μαίνονται στην Καλιφόρνια. «Η τάξη που κατέχει την πολιτική και κοινωνική εξουσία καταδικάζει εκατοντάδες προλετάριους σε μία τέτοια κατάσταση που αναγκαστικά είναι εκτεθειμένοι σε έναν πρόωρο και ανώμαλο θάνατο, όταν αφαιρεί από χιλιάδες όντα τα απαραίτητα μέσα ύπαρξης, επιβάλλοντας τους συνθήκες ζωής τέτοιες που τους γίνεται αδύνατο να επιβιώσουν, όταν τους αναγκάζει με το ισχυρό χέρι του νόμου να παραμένουν σ’ αυτή την κατάσταση ώσπου να ακολουθήσει ο θάνατος, όταν πολύ καλά γνωρίζει ότι αυτές οι χιλιάδες τα όντα θα γίνουν θύματα των συνθηκών ύπαρξης, κι ωστόσο τις αφήνει να υπάρχουν, τότε πρόκειται για μία δολοφονία… που δεν μοιάζει δολοφονία γιατί δεν βλέπουμε τον δολοφόνο, γιατί ο δολοφόνος φαίνεται να είναι όλοι και κανένας, γιατί ο θάνατος του θύματος φαίνεται φυσικός». Αυτό το απόσπασμα είναι 170 χρόνια πριν γραμμένο, από τον Ένγκελς στο «Η κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία». Δεν θα μπορούσαμε να περιγράψουμε με καλύτερο τρόπο τις αιτίες των καταστροφών που βιώνουμε σήμερα.
Η νέα έκδοση του Μαρξιστικού Βιβλιοπωλείου (από την οποία δανειστήκαμε το παραπάνω απόσπασμα) «ΠΑΝΔΗΜΙΑ, ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ. ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ» αποτελεί μία σημαντική παρέμβαση στις συζητήσεις που πυροδοτούν τα δύο αυτά θέματα, προσπαθώντας να αποκαλύψει τις αιτίες, μακριά από το χιλιοακουσμένο από κυβερνήσεις και ΜΜΕ περί «αόρατου εχθρού» που προέκυψε «φυσικά» ή τα «απρόσμενα καιρικά φαινόμενα». Ταυτόχρονα αναδεικνύει συστηματικά τη σχέση του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής με την εμφάνιση της πανδημίας, της κλιματικής αλλαγής και πώς αυτά σχετίζονται μεταξύ τους αξιοποιώντας την ανάλυση του Μαρξ και Ένγκελς. Μέσα από τις σελίδες του παίρνουμε μία καλή γεύση των κινημάτων που έχουν αναπτυχθεί αλλά και της εναλλακτικής πρότασης για την πανδημία και την κλιματική αλλαγή.
Το βιβλίο είναι μία συλλογή άρθρων που δημοσιεύτηκαν σ’ αυτό το περιοδικό αλλά και στην εφημερίδα Εργατική Αλληλεγγύη τα τελευταία δύο χρόνια. Χωρίζεται σε δύο ενότητες, η πρώτη καταπιάνεται με την πανδημία του COVID 19. Ο κοροναϊός δεν μας απειλεί όλους εξίσου. Αντίθετα, επιδεινώνει ανισότητες κοινωνικές, πρόσβασης στην υγεία, ψυχολογικές. Εξελίσσεται μέσα στη χειρότερη οικονομική κρίση από τη δεκαετία του ’30 που γεννάει φτώχεια, ρατσισμό και καταλήγει σε φρικιαστικές εικόνες για τους από τα κάτω. Μία σειρά από ριζοσπάστες επιστήμονες καταδεικνύουν τη σχέση των αποδασώσεων, της βιομηχανικής γεωργίας και κτηνοτροφίας με την παρούσα πανδημία. Επικαιροποιούν τη διαπίστωση του Μαρξ για ρήγματα στη σχέση του μεταβολισμού ανάμεσα στην ανθρώπινη κοινωνία και τη φύση μέσα από την ανάπτυξη του καπιταλισμού. Οι κυβερνήσεις είχαν ειδοποιηθεί από την επιστημονική κοινότητα για το ενδεχόμενο μιας νέας επιδημίας ωστόσο έπρεπε να καλύψουν δύο χρόνια αμαρτήματα του συστήματός τους: την κατεύθυνση των φαρμακοβιομηχανιών μακριά από την έρευνα και ανάπτυξη φαρμάκων για λοιμώξεις και τη διάλυση της δημόσιας υγείας. Γι’ αυτό επέλεξαν ένα μέτρο από το μεσαίωνα, την καραντίνα. Χρειάστηκαν απεργίες για να μπει φρένο στο ότι οι εργάτες παρά την καραντίνα συνέχιζαν να συνωστίζονται στα εργοστάσια του Βορρά της Ιταλίας. Καταρρίπτονται οι απόψεις περί κατασκευασμένου ιού, εξηγείται αναλυτικά πώς η βιομηχανική κτηνοτροφία δημιουργεί άριστες συνθήκες για μετάλλαξη μικροβίων σε παθογόνα για των άνθρωπο, όπως έγινε με τον ιό του Έμπολα. Ταυτόχρονα όμως εξηγείται πως αυτό μπορεί να ελεγχθεί αλλά και πως επιδεινώνεται με την ατμοσφαιρική ρύπανση. Χρειάστηκαν πάνω από 700 χιλιάδες θάνατοι από τον κοροναϊό για να ξεκινήσουμε να ακούμε για πιθανή κυκλοφορία εμβολίου. Μερικούς μήνες νωρίτερα και ενώ η πανδημία σάρωνε την Κίνα και χώρες της Ευρώπης οι φαρμακοβιομηχανίες αρνούνταν πεισματικά να ασχοληθούν με αυτήν την πρόκληση. Λίγο αργότερα άλλαξαν γνώμη και είδαν μια επιχειρηματική (!) ευκαιρία. Είχαν προηγηθεί προσπάθειες για εμβόλιο έναντι κοροναϊών που εγκαταλείφθηκαν γιατί κρίθηκαν ασύμφορες μετά την επιδημία του SARS το 2005.
Επίσης σημαντικό ρόλο στις επιδημίες διαδραματίζει η πληθυσμιακή πυκνότητα: «ο πληθυσμός της Γούχαν αυξήθηκε από τα τρία στα έντεκα εκατομμύρια, τα τελευταία τριάντα χρόνια». Το νοσοκομείο που φτιάχτηκε σε χρόνο ρεκόρ στη Γούχαν ήταν σταγόνα στον ωκεανό μπροστά στις ανάγκες σε κλίνες και την τραγική έλλειψη υγειονομικού προσωπικού. Ο Κικίλιας εδώ διακήρυσσε την ετοιμότητα της χώρας ενώ ετοίμαζε ΣΔΙΤ στα νοσοκομεία, στέρηση του ΑΜΚΑ από προσφύγες και μετανάστες και αδιαφορία για την υποστελέχωση στην υγεία. Η πρώτη ενότητα κλείνει με διακήρυξη της Διεθνιστικής Σοσιαλιστικής Τάσης για την πανδημία μέσα από την οποία διατυπώνεται ένα πρόγραμμα πάλης- μία αντικαπιταλιστική εναλλακτική, για μια κοινωνία που έχει στο κέντρο της τις ανάγκες, την υγεία και όχι το κέρδος.
Η δεύτερη ενότητα καταπιάνεται με τα μέτωπα της κλιματικής αλλαγής. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα που είναι αποτέλεσμα αυτής της αλλαγής αποτελούν ζωντανές εμπειρίες για εκατομμύρια ανθρώπους που πλήττονται από πλημμύρες, πυρκαγιές, τυφώνες. Ξανά και ξανά αναδεικνύεται ο ρόλος της χρήσης των ορυκτών καυσίμων, η εντατική και εκτατική βιομηχανία κτηνοτροφίας και γεωργίας στην καταστροφή του περιβάλλοντος που όμως λογοδοτούν σε ένα και μόνο ζήτημα: την κούρσα ανταγωνισμών των μεγάλων πολυεθνικών για το κέρδος.
Ο παραλογισμός που παράγει 356 κιλά δημητριακών για κάθε έναν από εμάς ημερησίως, που δεν χρησιμοποιεί τραίνα για τις μεταφορές αλλά τα κατά 92% περισσότερο ρυπογόνα φορτηγά, αυτοκίνητα, δεν ξεπερνιέται με ατομικές λύσεις, ούτε με τις συμφωνίες περί «πράσινης ανάπτυξης» των ισχυρών. «Κάθε πρόοδος στην καπιταλιστική γεωργία είναι πρόοδος στην τέχνη της καταλήστευσης όχι μόνο του εργάτη αλλά και του εδάφους» έγραφε ο Μαρξ στο Κεφάλαιο. Οι εκπομπές σε διοξείδιο του άνθρακα των τελευταίων τριάντα χρόνων ισούνται με τις εκπομπές των προηγούμενων εκατό τριάντα. Όταν οι κάθε λογής Τραμπ αρνούνται την κλιματική αλλαγή, η απάντηση έρχεται από ένα νέο κίνημα που διεκδικεί «Αλλάξτε το σύστημα, όχι το κλίμα» με εκατομμύρια διαδηλωτών σε όλο τον πλανήτη και στη χώρα μας.
Πώς από 700 ρέματα που είχε η Αττική πριν μερικές δεκαετίες έφτασε να έχει μόνο 50 σήμερα; Πώς διαμορφώθηκαν οι πόλεις στον καπιταλισμό και πώς έφτασε το λεκανοπέδιο της Αττικής στη σημερινή πολεοδομική του μορφή; Είναι μια διαδρομή που περνάει από το «Θάπτομεν τον Ιλισό» του Μεταξά ως τις σχέσεις και των μετέπειτα κυβερνήσεων με τις τράπεζες, τις κατασκευαστικές κτηρίων αλλά και αυτοκινητοδρόμων, τα εργοστάσια χάλυβα και τσιμέντου. Το βιβλίο έχει σειρά επιχειρημάτων που τσακίζουν τα κλισέ περί του ποιος ευθύνεται για τη δόμηση που γίνεται παγίδα θανάτου σε πυρκαγιές και πλημμύρες.
Οι επόμενες σελίδες αναλύουν τις μάχες ενάντια στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις με ανεμογεννήτριες, στις εξορύξεις, αλλά και ενάντια στην ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ. Ο λιγνίτης θεωρείται ρυπογόνος από την κυβέρνηση αλλά για το φυσικό αέριο ούτε λόγος! Κάθε άλλο, επιστρατεύεται όλη η στρατιωτική μηχανή του κράτους για την «προάσπιση» των ΑΟΖ. Από την άλλη, καταστροφή φυσικού περιβάλλοντος για να τοποθετηθούν ανεμογεννήτριες οι οποίες είναι ενεργειακά άχρηστες λόγω της παλαιάς τεχνολογίας τους αλλά και της μη ικανότητας αποθήκευσης της ενέργειας που παράγουν. Μέσα από αυτό τον πλούτο επιχειρημάτων εξοπλιζόμαστε και ταυτόχρονα παίρνουμε και την κατεύθυνση που χρειάζεται για να νικήσουμε: τη σύνδεση αυτών των διεκδικήσεων με το εργατικό κίνημα.
Αυτές οι 180 σελίδες που μπορούμε να διαβάσουμε στο Μετρό πηγαίνοντας στη δουλειά ή στη σχολή, είναι εργαλείο και όπλο σε μία μάχη που κυριολεκτικά έχει να κάνει με τις ζωές μας. Αξίζει να διαβαστεί, αξίζει να διαδοθεί για να είμαστε πιο κοντά σε νικηφόρους αγώνες.