Oι κόντρες για τους αγωγούς απλώνονται από τη Βαλτική θάλασσα στη Μεσόγειο
H σύγκρουση για τον έλεγχο της Ανατολικής Μεσογείου εξελίσσεται σε εφιάλτη για τους λαούς της περιοχής.
Ο Πάνος Γκαργκάνας παρουσιάζει την ευρύτερηεικόνα των αντιπαραθέσεων.
Μια από τις πιο προσφιλείς τακτικές των ελληνικών κυβερνήσεων διαχρονικά είναι οι διπλωματικές εκστρατείες για «διεθνοποίηση» των διαφορών με όλες τις γειτονικές χώρες. Στον επίσημο δημόσιο διάλογο αυτή η αντιμετώπιση εμφανίζεται ως φιλειρηνική, ως πολιτική που αποφεύγει τις στρατιωτικές εμπλοκές και παραπέμπει τα προβλήματα στο τραπέζι διαπραγματεύσεων στα πλαίσια διεθνών οργανισμών. Οι όποιες «κυρώσεις» επιβάλλονται από τη «διεθνή κοινότητα» και… «ούτε γάτα, ούτε ζημιά».
Παραδείγματα υπάρχουν πολλά, με πιο γνωστό ίσως το Κυπριακό που, από το 1974 και μετά, έγινε «διεθνές πρόβλημα» που αντιμετωπίζεται υπό την αιγίδα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών1. Οι τουρκοκύπριοι εξακολουθούν να ζουν σε ένα κρατίδιο που δεν αναγνωρίζεται όχι μόνο από το ελληνικό και το ελληνοκυπριακό κράτος, αλλά και από όλα τα κράτη πλην Τουρκίας. Κυριολεκτικά διεθνοποιημένος αποκλεισμός.
Το πιο πετυχημένο παράδειγμα από τη σκοπιά του ελληνικού καπιταλισμού, όμως, είναι μάλλον το Μακεδονικό, καθώς σε αυτή την περίπτωση οι γείτονες παρέδωσαν από το όνομα της χώρας τους μέχρι τον έλεγχο του εναέριου χώρου της. Υποχωρήσεις που έγιναν υπό την επίβλεψη του αμερικανού διπλωμάτη Μάθιου Νίμιτς ως «διεθνούς μεσολαβητή» του ΟΗΕ.
Παρ’ όλα αυτά, η διεθνοποίηση των τοπικών ανταγωνισμών δεν είναι μια εφεύρεση της ελληνικής διπλωματίας. Είναι μια δυναμική που χαρακτηρίζει τη σύγχρονη φάση του παγκόσμιου συστήματος, αυτό που ονομάζουμε ιμπεριαλισμό. Στον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό δεν υπάρχει καμιά γωνιά του πλανήτη, καμιά αντίθεση κρατών που να μην υπόκειται στις πιέσεις των ανταγωνιστικών στρατηγικών των μεγάλων δυνάμεων. Γι’ αυτό και βλέπουμε να επιδιώκουν την εμπλοκή τους στα πάντα- από τις διευθετήσεις συνοριακών διαφορών μέχρι τις εμπορικές συμφωνίες και την κατοχύρωση πατέντας στις νέες τεχνολογίες.
Ιστορικά, ο ελληνικός καπιταλισμός κατάφερε να έχει συμμαχίες που τον έφεραν στο στρατόπεδο των νικητών στις μεγάλες διεθνείς συγκρούσεις.
Στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, ύστερα από τις ταλαντεύσεις του εσωτερικού διχασμού του Βενιζέλου με τον Κωνσταντίνο, βρέθηκε στο στρατόπεδο των Αγγλογάλλων και εξασφάλισε τη μεγαλύτερη εδαφική επέκτασή του.2
Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, εξασφάλισε ξανά εδαφική επέκταση με την προσάρτηση των Δωδεκανήσων, αλλά κυρίως εξασφάλισε τον ρόλο του σαν «προχωρημένο φυλάκιο» της Δύσης στα Βαλκάνια και τη Μέση Ανατολή, μαζί αλλά και ανταγωνιστικά με την Τουρκία ως Νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ.3
Μετά το τέλος του «Ψυχρού Πολέμου», η συμμαχία με την ΕΕ εξασφάλισε για τους έλληνες καπιταλιστές τη συμμετοχή στο πλιάτσικο των ιδιωτικοποιήσεων στις χώρες του παλιού «Ανατολικού μπλοκ». Όπως έγραφε ο Σωτήρης Κοντογιάννης στην Εργατική Αλληλεγγύη το 2008: «Η ελληνική άρχουσα τάξη έπεσε στο πλιάτσικο με τα μούτρα: ο Λάτσης, ο Μυτιληναίος, ο Κόκκαλης, ο Δασκαλόπουλος, ο Βαρδινογιάννης, ο Νίκας, ο Γερμανός είναι ήδη μεγάλα ονόματα σε όλες τις χώρες των Βαλκανίων. Η ναυαρχίδα, όμως, της λεηλασίας ήταν οι τράπεζες. (…) Οι ελληνικές τράπεζες, έγραφε η εφημερίδα Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, εκτιμάται ότι έχουν επενδύσει 6 δισεκατομμύρια ευρώ σε εξαγορές και τοπικά δίκτυα σε 10 διαφορετικές χώρες της νοτιοανατολικής Ευρώπης. Το μερίδιό τους στη δανειοδότηση προς την περιοχή είναι περίπου 19%».4
Όπως δείχνει αυτή η σύντομη αναδρομή, το κλειδί για την επιτυχημένη «διεθνοποίηση» των διεκδικήσεων του ελληνικού καπιταλισμού σε βάρος των γειτόνων του ήταν η επιλογή του στρατόπεδου των νικητών στους μεγάλους ιμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς. Και αυτό είναι το ζητούμενο από τη μεριά του και στη σημερινή ελληνοτουρκική διαμάχη καθώς αυτή εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο ανταγωνισμών ανάμεσα σε ισχυρότερους παίκτες.
Αν υπήρχε η παραμικρή αμφιβολία ότι η σύγκρουση για τις ΑΟΖ δεν είναι στενά ελληνοτουρκική, αυτή έχει διαλυθεί από τις τελευταίες εξελίξεις. Ο έλεγχος των κοιτασμάτων και των αγωγών που μπορούν να τροφοδοτήσουν τις ενεργειακές ανάγκες των κρατών-μελών της ΕΕ έχει εξελιχθεί σε μεγάλη αναμέτρηση, σε μια δίνη ανταγωνισμών όπου πρωταγωνιστούν οι Μεγάλες Δυνάμεις του σήμερα και στην οποία στροβιλίζονται οι περιφερειακές δυνάμεις με άγνωστη την τελική έκβαση.
Η ανάλυση αυτής της μεγάλης εικόνας είναι απαραίτητη για να χαράξει το εργατικό κίνημα και η Αριστερά μια αποτελεσματική στρατηγική ενάντια στην απειλή εμπλοκής σε έναν άγριο, άδικο και αντιδραστικό πόλεμο.
Ο πόλεμος των αγωγών
Στις 17 Σεπτέμβρη οι εφημερίδες Φαϊνάνσιαλ Τάιμς και Die Zeit αποκάλυψαν ότι η γερμανική κυβέρνηση πρόσφερε ανταλλάγματα στην αμερικανική για να σταματήσει τις κυρώσεις σε βάρος του αγωγού Nord Stream 2:
«Η Γερμανία προσφέρθηκε να δαπανήσει μέχρι ένα δισεκατομμύριο ευρώ ως επιδότηση για την κατασκευή δυο τερματικών σταθμών υγροποιημένου φυσικού αερίου που θα ήταν σε θέση να υποδεχθούν εξαγωγές αερίου από τις ΗΠΑ, ως αντάλλαγμα για να εγκαταλείψει η Ουάσιγκτον την αντίθεσή της στον αγωγό. (…)
Το Βερολίνο βλέπει τον Nord Stream 2, ο οποίος έχει σχεδιαστεί για να μεταφέρει φυσικό αέριο απ’ ευθείας από τη Ρωσία στη Γερμανία μέσα από τη Βαλτική θάλασσα, ως βασικό πυλώνα της ενεργειακής πολιτικής του καθώς εγκαταλείπει τα πυρηνικά εργοστάσια και τον άνθρακα. (…)
Οι ΗΠΑ είναι αντίθετες εδώ και πολύ καιρό στον Nord Stream 2 και τον περασμένο Δεκέμβριο επέβαλαν κυρώσεις σε βάρος των εταιρειών που εμπλέκονται στην κατασκευή του».5
Αυτό είναι ένα μόνο επεισόδιο σε μια μακρόχρονη διαμάχη. Η Γερμανία έχει παράδοση στα ανοίγματα προς τη Ρωσία για τις ενεργειακές της ανάγκες. Ο πρώην ηγέτης του SPD Γκέρχαρντ Σρέντερ, που ήταν καγκελάριος από το 1998 μέχρι το 2005, έγινε στη συνέχεια πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της εταιρείας Nord Stream AG και της ρωσικής Rosneft όπου παραμένει μέχρι σήμερα.
Η Βαλτική θάλασσα δεν είναι η μόνη διαδρομή για ενεργειακή σύνδεση Ρωσίας-Γερμανίας. Υπάρχει και ο αγωγός που περνάει από την Ουκρανία. Αλλά οι εξελίξεις στην Ουκρανία έχουν κάνει αυτή τη διαδρομή αβέβαιη. Το 2013-14 ξέσπασαν ανοιχτά συγκρούσεις. «Είναι η περίοδος που η Ουκρανία ξαναγίνεται θέατρο των ανταγωνισμών ανάμεσα στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ από τη μια πλευρά, και τη Ρωσία του Πούτιν από την άλλη».6
«Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Ζμπίγκνιεφ Μπρεζίνσκι -ένας από τους αρχιτέκτονες της πολιτικής της εξάπλωσης του ΝΑΤΟ και της ΕΕ προς την ανατολή- πρότεινε στις ΗΠΑ να αποθαρρύνουν τον Πούτιν από την ιδέα μιας επέμβασης στην Ουκρανία, μέσα από την παροχή διαβεβαιώσεων: η Ουκρανία, είπε, θα μπορούσε να μετατραπεί σε μια νέα Φινλανδία, ‘έναν αξιοσέβαστο γείτονα και για τις δύο πλευρές, με στενές οικονομικές σχέσεις τόσο με τη Ρωσία όσο και με την ΕΕ, αλλά χωρίς τη συμμετοχή της σε κάποια στρατιωτική συμμαχία που η Ρωσία θα μπορούσε να θεωρήσει ότι στρέφεται εναντίον της’».7
Οι αμερικανικές παρεμβάσεις στις τριγωνικές σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας-Γερμανίας για την ενέργεια δεν περιορίζονται ούτε στη Βαλτική ούτε στην Ουκρανία. Απλώνονται και στη Μεσόγειο. Και αυτό δεν είναι καινούργια ιστορία. Ήδη το 1996 μια ερευνήτρια του Χάρβαρντ, η Φιόνα Χιλ παρατηρούσε ότι:
«Η Ανατολική Μεσόγειος αποτελεί την μια κορυφή ενός γεωπολιτικού τριγώνου που σχηματίζεται επίσης από την Κασπία και τη Μαύρη Θάλασσα. Από το 1991 το πιο σημαντικό στρατηγικό ζήτημα στο τρίγωνο αυτό είναι το πετρέλαιο της Κασπίας και ο ανταγωνισμός μεταξύ των χωρών γύρω από τις τρεις αυτές θάλασσες για την εκμετάλλευσή του και τη μεταφορά του προς τις αγορές της Ευρώπης. (…)
Το πετρέλαιο ξαναφτιάχνει το γεωπολιτικό χάρτη στο τρίγωνο αυτό. Για το κράτος που θα γίνει το κύριο κέντρο διύλισης στην περιοχή θα υπάρξουν σημαντικά οικονομικά και πολιτικά οφέλη. Δυο κράτη, η Τουρκία και η Ελλάδα θα μπορούσαν λογικά να συναγωνιστούν για τον ρόλο αυτό».8
Τότε, οι ανταγωνισμοί είχαν οδηγήσει στην κρίση στα Ίμια. Σχεδόν 25 χρόνια αργότερα, το «τρίγωνο» βρίσκεται ξανά σε οργασμό, όπως δείχνει η επανέναρξη του πολέμου Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ.9 Και απλώνεται από τη Λιβύη μέχρι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Mare Nostrum?
Η Γερμανία δεν είναι η μόνη δύναμη της ΕΕ που εμπλέκεται σε αυτές τις συγκρούσεις. Η Γαλλία, ιδιαίτερα μετά το Brexit, είναι ο στρατιωτικός βραχίονας του γαλλογερμανικού άξονα που διευθύνει την ΕΕ και φροντίζει να υπογραμμίζει αυτό τον ρόλο της. Ο Μακρόν έφτασε στο σημείο να μιλήσει για τη Μεσόγειο ως Mare Nostrum και χρησιμοποιεί τη ναυτική της δύναμη από τη Λιβύη μέχρι την Κύπρο.
Η λατινική έκφραση Mare Nostrum, που σημαίνει «η θάλασσά μας», ήταν έκφραση που χρησιμοποιούσαν οι Ρωμαίοι της αυτοκρατορικής περιόδου για να χαρακτηρίσουν τη Μεσόγειο, καθώς αυτή περικλειόταν από εδάφη της Αυτοκρατορίας τους. Xρησιμοποιήθηκε από το φασιστικό καθεστώς του Μπενίτο Μουσσολίνι, ο οποίος αναφερόταν με αυτό τον τρόπο στις βλέψεις της Ιταλίας να κυριαρχήσει στην περιοχή με τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Χωρίς ντροπή, η φασιστικής έμπνευσης έκφραση υιοθετήθηκε από τον Μακρόν και επαναλήφθηκε από τον Μητσοτάκη στη Σύνοδο των Χωρών του Νότου που οργάνωσε η Γαλλία στην Κορσική στις 12 Σεπτέμβρη.10
Αυτό που πετυχαίνει ο συνδυασμός της γερμανικής οικονομικής δύναμης με τη γαλλική στρατιωτική ισχύ είναι να επιβάλλει στους τοπικούς ανταγωνιστές όλου του «τριγώνου» τα όρια και τους όρους με τους οποίους ξεδιπλώνονται και οι συγκρούσεις αλλά και οι διπλωματικοί διάλογοι.
Αυτό φαίνεται καθαρά στην περίπτωση της Λιβύης. Εκεί, η παρέμβαση της Τουρκίας στο πλευρό της κυβέρνησης του Σάρατζ που εδρεύει στην Τρίπολη, ανέκοψε την προέλαση του στρατού της κυβέρνησης Χαφτάρ που εδρεύει στη Βεγγάζη. Αυτό που ακολούθησε ήταν μια αντεπίθεση με αεροπλάνα να βομβαρδίζουν την τουρκική βάση, βομβαρδισμό που αποδόθηκε στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.11
Στην ασταθή ισορροπία που προέκυψε στο στρατιωτικό πεδίο, έχει παρέμβει η «μεσολαβητική» διπλωματία του Βερολίνου και του Παρισιού οδηγώντας τα αντίπαλα στρατόπεδα σε εκεχειρία και συνομιλίες. Η «μεσολαβητική» πρόταση περιλαμβάνει την παραίτηση και των δυο κυβερνήσεων για να γίνουν εκλογές στη Λιβύη αλλά και τη δημιουργία ενός «Ταμείου» για τα έσοδα από τις εξαγωγές λιβυκού πετρέλαιου, τα οποία θα διαχειριστεί «δίκαια» η μελλοντική κυβέρνηση. Στις 23 Οκτώβρη οι δυο πλευρές υπέγραψαν συμφωνία για μόνιμη εκεχειρία, η οποία χαιρετίστηκε από τον ΟΗΕ ως «ιστορική»
Αλλά, όπως παρατηρούσε ο Πέτρος Παπακωνσταντίνου της Καθημερινής:
«Δεν αποκλείεται η συμφωνία να προστεθεί στην αλυσίδα των αποτυχημένων προσπαθειών ειρήνευσης στη Λιβύη, η οποία περιλαμβάνει τη συμφωνία του Σκιράτ στο Μαρόκο το 2015, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, τη διεθνή διάσκεψη στο Παλέρμο της Ιταλίας το 2018, τη συμφωνία Σαράζ-Χαφτάρ στο Αμπου Ντάμπι τον Φεβρουάριο του 2019 και την πρωτοβουλία της Μόσχας τον Ιανουάριο του 2020. (…)
Δεν αποκλείεται να προστεθεί η Λιβύη στον μακρύ κατάλογο των «παγωμένων συγκρούσεων» που ενδημούν στο γεωπολιτικό τόξο Βαλκανίων-Καυκάσου-Μέσης Ανατολής-Βόρειας Αφρικής, επιτρέποντας στα αντιμαχόμενα στρατόπεδα να διατηρούν μερίδια εξουσίας και στις ισχυρές περιφερειακές ή παγκόσμιες δυνάμεις να εδραιώνουν σφαίρες επιρροής και στρατιωτικές βάσεις».12
Από κρίση σε διάλογο και πάλι πίσω
Αυτή η δυναμική, μιας σύγκρουσης που χρονίζει και περνάει από φάσεις εναλλαγής, άλλοτε φουντώνει και άλλοτε παγώνει για ένα διάστημα μέχρι να εκραγεί ξανά, χαρακτηρίζει και την ελληνοτουρκική διαμάχη. Όχι μόνο ιστορικά, αλλά και στη σημερινή της περίοδο.
Ιστορικά, δεν χρειάζεται να πάμε πολύ παλιά για να το δούμε αυτό. Η κρίση στα Ίμια ακολουθήθηκε από ένα ολόκληρο διάστημα όπου υποτίθεται ότι ο διάλογος οικοδομούσε σχέσεις εμπιστοσύνης ανάμεσα στις δυο πλευρές. Η κυβέρνηση Σημίτη είχε προχωρήσει το 1999, στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ στο Ελσίνκι, σε άρση του ελληνικού βέτο για την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας με αντάλλαγμα τη δέσμευση της τότε τουρκικής κυβέρνησης «να φέρει ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου εντός ευλόγου διαστήματος κάθε εκκρεμή συνοριακή διαφορά».13
Στην πράξη, το διάστημα του διαλόγου αξιοποιήθηκε για ενίσχυση των θέσεων τους από τις άρχουσες τάξεις και των δυο πλευρών. Η ελληνική διπλωματία πέτυχε την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ το 2004 και άρχισε να σκέφτεται πλέον όχι μόνο για την υφαλοκρηπίδα στο Αιγαίο αλλά και για την ΑΟΖ από το Καστελόριζο μέχρι την Κύπρο. Στην άλλη πλευρά, η άνοδος του Ερντογάν στην εξουσία συνοδεύτηκε από φιλοδοξίες για άπλωμα της τουρκικής επιρροής σε όλο τον ισλαμικό κόσμο. Η σημερινή αντιπαράθεση ωρίμασε μέσα στα χρόνια του υποτιθέμενου «διαλόγου».
Αλλά και μέσα στην πορεία της σημερινής έξαρσης της κρίσης βλέπουμε την ίδια πορεία των εναλλαγών. Τι ακολούθησε μετά την ένταση ανάμεσα στους δυο στόλους όλο το καλοκαίρι; Στις 10 Σεπτέμβρη Τα Νέα έγραφαν:
«Aπόσπασμα στο άρθρο του κ. Μητσοτάκη που δημοσιεύεται στις εφημερίδες The Times, Frankfurter Allgemeine Zeitung και Le Monde και έχει ανάψει φωτιές πυροδοτώντας οξεία αντιπαράθεση με τα κόμματα της αντιπολίτευσης έχει ως εξής:
“Όταν το Βερολίνο προσφέρθηκε να μεσολαβήσει, καθίσαμε καλόπιστα για να προσπαθήσουμε να βρούμε κοινό έδαφος. Καταφέραμε ακόμη και να καταλήξουμε σε «έγγραφη συμφωνία». Το αποτέλεσμα ήταν να αποσυρθεί τελικά η Τουρκία, αποκαλύπτοντας ανεπίσημες αλλά απόρρητες συζητήσεις”.
Ουσιαστικά το απόσπασμα αυτό του πρωθυπουργού έρχεται να επιβεβαιώσει προηγούμενη δήλωση του Ιμπραήμ Καλίν, συμβούλου του προέδρου της Τουρκίας ο οποίος μετά την αποκάλυψη της μυστικής τριμερούς στο Βερολίνο σε επίπεδο διπλωματικών γραφείων Αθήνας και Άγκυρας, δήλωσε ότι ”πήγαμε στο Βερολίνο ως ουδέτερο έδαφος. Συζητήσαμε το θέμα εκεί. Καταλήξαμε σε μια συμφωνία. Ακόμα και τα υπουργεία Εξωτερικών συμφώνησαν επί του κειμένου ώστε να κάνουν μια κοινή δήλωση επί του θέματος. Μια ημέρα πριν την ανακοίνωση, η Ελλάδα δημοσιοποίησε ότι έκανε μια συμφωνία με την Αίγυπτο”».14
Βρίσκονται σε εξέλιξη πολλές και διαφορετικές (έως ανταγωνιστικές) μεσολαβητικές πρωτοβουλίες: από το Βερολίνο που κατάφερε να αποσπάσει εκείνη τη γραπτή συμφωνία, το ΝΑΤΟ που μεσολάβησε για να μην γίνουν στρατιωτικές ασκήσεις τις μέρες των «εθνικών επετείων» 28 και 29 Οκτώβρη σε Ελλάδα και Τουρκία αντίστοιχα, την ΕΕ που συζητάει τις σχέσεις της με την Τουρκία από Σύνοδο Κορυφής σε Σύνοδο Κορυφής, τον Μακρόν που προωθεί μια Διάσκεψη των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου αλλά σκοντάφτει στις αντιρρήσεις της Τουρκίας για το ποιος εκπροσωπεί την Κύπρο, τον ΟΗΕ όπου η Τουρκία έστειλε επιστολή που εκθέτει τους όρους για μια προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.15
Με άλλα λόγια είναι απροσδιόριστο ποια από τις Μεγάλες δυνάμεις θα στήσει το τραπέζι και θα έχει την εποπτεία του διαλόγου. Και ταυτόχρονα Άγκυρα και Αθήνα τρέχουν να προλάβουν να ενισχύσουν τις θέσεις τους πριν καθίσουν στο τραπέζι της τελικής διαπραγμάτευσης όπου και όταν τους οδηγήσει η συνισταμένη των «μεσολαβητών». Και κάθε κίνηση ενίσχυσης των θέσεών τους προετοιμάζει και προκαλεί νέες εντάσεις.
Βασικό (και αποκαλυπτικό) στοιχείο αυτών των προετοιμασιών είναι η κοινή δήλωση Ελλάδας-ΗΠΑ που συμφωνήθηκε με την επίσκεψη Πομπέο στις 28 Σεπτέμβρη:
«Οι δύο πλευρές επανέλαβαν την επιθυμία τους να συνεχίσουν και να ενισχύσουν τη συνεργασία τους σε διάφορους τομείς στο πλαίσιο του σχήματος «3+1» (Κύπρος, Ελλάδα, Ισραήλ και Ηνωμένες Πολιτείες), η οποία ξεκίνησε στην Ιερουσαλήμ τον Μάρτιο του 2019. (…) ΗΠΑ και Ελλάδα επανέλαβαν ακόμη τη στήριξή τους για την ένταξη όλων των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων σε ευρωπαϊκούς και διατλαντικούς θεσμούς, ενώ υπογραμμίστηκε και η προσπάθεια της Ελλάδας για τοω σκοπό αυτό, με τη συμφωνία των Πρεσπών και την επακόλουθη προσχώρηση της Βόρειας Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ. (…) Αναφορικά με τον τομέα της ενέργειας, οι δύο πλευρές χαιρέτισαν την ολοκλήρωση του ελληνικού τμήματος του αγωγού TAP και αναμένουν να συζητήσουν στον προσεχή Στρατηγικό Διάλογο την αμοιβαία υποστήριξή τους για το διασυνδετήριο αγωγό Ελλάδας-Βουλγαρίας (IGB), το έργο της κατασκευής σταθμού υγροποιημένου αερίου στην Αλεξανδρούπολη, την ιδιωτικοποίηση της υπόγειας αποθήκης της Καβάλας, το έργο Διασύνδεσης Ελλάδας-Βόρειας Μακεδονίας και άλλα εμπορικά βιώσιμα έργα, τα οποία θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν τον αγωγό αερίου EastMed».16
Ο Μητσοτάκης και ο Δένδιας τρέχουν να εξασφαλίσουν συμμαχίες και στηρίγματα σε ό,τι μαύρο και αντιδραστικό καθεστώς υπάρχει. Δεν τους αρκεί ο Σίσι της Αιγύπτου και το Ισραήλ. Στον άξονα προστέθηκαν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα που μετά την αναγνώριση από μέρους τους του Ισραήλ εξελίσσονται σε βασικό παράγοντα κόντρα στην Τουρκία και το Ιράν με τις πλάτες των ΗΠΑ και της Γαλλίας.17 Ο Δένδιας πήγε και στη Βαγδάτη και στην Αρμενία για να μην αφήσει καμιά από τις εστίες σύγκρουσης με την Τουρκία έξω από την εμπλοκή της κυβέρνησης της ΝΔ.
Στο επίκεντρο, όμως, είναι η συμμαχία με τις ΗΠΑ. Ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός θεωρεί πολύτιμο τον άξονα Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ. Όχι μόνο για την προοπτική ενός αγωγού φυσικού αέριου όπως ο EastMed, που μπορεί ποτέ να μην γίνει βιώσιμος οικονομικά, αλλά κύρια για την στρατιωτική κάλυψη που προσφέρει στο Ισραήλ. Η Ελλάδα είναι απαραίτητη στον αμερικάνικο σχεδιασμό, όχι μόνο για τη βάση της Σούδας που είναι κόμβος για τη στρατιωτική κάλυψη, αλλά και για την μετατροπή της Αλεξανδρούπολης σε τερματικό σταθμό εισαγωγής και προώθησης υγροποιημένου φυσικού αέριου. Το Βερολίνο μπορεί να κάνει προσφορές στις ΗΠΑ για τέτοιους τερματικούς σταθμούς ως αντάλλαγμα για τον Nord Steam 2, αλλά η Συμφωνία Μητσοτάκη-Πομπέο δίνει ήδη αυτή την πρόσβαση. Και οι έλληνες εφοπλιστές είναι ήδη βασικός εταίρος για τη μεταφορά του.
Για να υπηρετήσει αυτά τα σχέδια, η κυβέρνηση ετοιμάζει αλλαγές στη στρατιωτική θητεία και νέο γύρο εξοπλισμών. Μεγαλύτερη θητεία και υποχρεωτική κατάταξη στα 18 σύμφωνα με τα πρότυπα του ισραηλινού στρατού(!) είναι ανάμεσα στις αλλαγές που μελετούν. Όσο για τα εξοπλιστικά προγράμματα, κάθε μαχητικό Rafalle και κάθε φρεγάτα Belharra, που είναι ανάμεσα στα συστήματα που εξετάζονται, κοστίζει τόσο όσο ένα μεγάλο κομμάτι του κρατικού προϋπολογισμού για την Υγεία ή την Παιδεία. Και πολλαπλασιάζει τον κίνδυνο μιας σύρραξης που θα αφήσει και τις δυο όχθες του Αιγαίου ρημαγμένες.
Δεν είναι ώρα για εθνική πλειοδοσία απέναντι στον Μητσοτάκη με κραυγές για επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 μίλια. Ο Τσίπρας άνοιξε αυτή την πόρτα επίσημα στη συζήτηση στη Βουλή στις 25 Οκτώβρη και ο Μητσοτάκης καμάρωνε την επόμενη μέρα όταν ο υπουργός εξωτερικών της Ρωσίας ήρθε στην Αθήνα και δήλωσε ότι τα 12 μίλια είναι νόμιμο δικαίωμα κάθε χώρας. Δεν είναι δουλειά της Αριστεράς να κάνει τέτοιες πλάτες στα επικίνδυνα παιχνίδια του Μητσοτάκη.
Είναι ώρα για σύγκρουση με τις ετοιμασίες και τις συμμαχίες της κυβέρνησης σε κάθε βήμα τους και για άπλωμα των δικών μας συμμαχιών με τα αντιπολεμικά κινήματα παντού. Η κοινή αντιπολεμική διακήρυξη που υπέγραψε το ΣΕΚ μαζί με αδελφές οργανώσεις από Αίγυπτο, Συρία, Τουρκία και Κύπρο αλλά και η διακήρυξη περιβαλλοντικών κινημάτων που καλεί να μπει τέρμα στις εξορύξεις ορυκτών καυσίμων στην περιοχή είναι βήματα σε αυτή την κατεύθυνση.
Σημειώσεις
1. Πάνος Γκαργκάνας, Κυπριακό: Πρόβλημα εθνικό, διεθνές ή ταξικό, στο συλλογικό βιβλίο Ελλάδα-Τουρκία η σύγκρουση των υποϊμπεριαλισμών, Μαρξιστικό βιβλιοπωλείο, Αθήνα 2020, σελ. 138
2. Πάνος Γκαργκάνας, Πώς χαράχτηκαν τα σύνορα στα Βαλκάνια, στο συλλογικό βιβλίο Η κρίση στα Βαλκάνια, το Μακεδονικό και η εργατική τάξη, Μαρξιστικό βιβλιοπωλείο, 5η έκδοση, Αθήνα 2008, σελ.22
3. Μαρία Στύλλου, Ο ιμπεριαλισμός σήμερα και οι ελληνοτουρκικοί ανταγωνισμοί, στο συλλογικό βιβλίο Ελλάδα-Τουρκία η σύγκρουση των υποϊμπεριαλισμών, Μαρξιστικό βιβλιοπωλείο, Αθήνα 2020, σελ. 113
4. Σωτήρης Κοντογιάννης, Ο ελληνικός καπιταλισμός και η λεηλασία των Βαλκανίων, στο συλλογικό βιβλίο Η κρίση στα Βαλκάνια, το Μακεδονικό και η εργατική τάξη, Μαρξιστικό βιβλιοπωλείο, 5η έκδοση, Αθήνα 2008, σελ.114
5. Germany offered €1bn for gas terminals in exchange for US lifting NS2 sanctions, https://www.ft.com/content/3d028b63-31da-450e-ae73-13b25ecd0032
6. Ουκρανία- σταυροδρόμι ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, Εργατική Αλληλεγγύη Νο 1146, 5 Νοέμβρη 2014, https://ergatiki.gr/article.php?id=10736
7. Ουκρανία- πεδίο άγριων ανταγωνισμών, Εργατική Αλληλεγγύη Νο 1111, 26 Φλεβάρη 2014, https://ergatiki.gr/article.php?id=9479&issue=1111
8. Φιόνα Χιλ, Η Ελλάδα στη δίνη των πετρελαίων της Κασπίας, περιοδικό Οικονομικός Ταχυδρόμος 26 Σεπτεμβρίου 1996. Αναφέρεται στον πρόλογο του βιβλίου «Ελλάδα Τουρκία Κύπρος- Πώς θα σταματήσουμε την απειλή του πολέμου», εκδόσεις Εργατική δημοκρατία, Αθήνα Οκτώβρης 1996, σελ. 6
9. Νίκος Λούντος, Ναγκόρνο Καραμπάχ Πόλεμος και υδρογονάνθρακες, Εργατική Αλληλεγγύη Νο 1440, 30 Σεπτέμβρη 2020, https://ergatiki.gr/article.php?id=22895&issue=1443
10. Βλέπε Εργατική Αλληλεγγύη Νο 1438, 17 Σεπτέμβρη 2020, εδώ: https://ergatiki.gr/article.php?id=22786 και εδώ: https://ergatiki.gr/article.php?id=22788&issue=1438
11. «Στην ανάσχεση του στρατοπέδου Σαράζ βασικό ρόλο φαίνεται ότι έπαιξε ο βομβαρδισμός της τουρκικής βάσης στην Αλ Ουατίγια, στις 5 Ιουλίου. Ουδείς ανέλαβε την ευθύνη για την επίθεση, αλλά αρκετά ρεπορτάζ αραβικών και ευρωπαϊκών μέσων υποστήριξαν ότι προήλθε από την αεροπορία των Εμιράτων, με επιμελητειακή υποστήριξη της Γαλλίας» αναφέρει άρθρο του Πέτρου Παπακωνσταντίνου στην Καθημερινή της Κυριακής στις 31 Αυγούστου. https://www.kathimerini.gr/world/1093883/se-lepto-schoini-akrovatei-i-ekecheiria-sti-livyi/.
12. Στο ίδιο.
13. Τάσος Κωστόπουλος, Καρντάσια στα πρόβατα, Εφημερίδα των Συντακτών 12-13 Σεπτέμβρη.
14. https://www.tanea.gr/2020/09/10/politics/symfonia-me-tourkia-sto-verolino-anastatosi-sto-esoteriko-apo-tin-apokalypsi-mitsotaki/
15. «Χάρη στις επίπονες προσπάθειες τρίτων, Τουρκία και Ελλάδα συμφώνησαν να επαναλάβουν τη διαδικασία διμερούς διαλόγου, η οποία είναι γνωστή ως “διερευνητικές συνομιλίες”. Ωστόσο, μία ημέρα πριν από τη δημόσια ανακοίνωση της επανέναρξης των συνομιλιών, δηλαδή στις 6 Αυγούστου, η Ελλάδα υπέγραψε συμφωνία με την Αίγυπτο για την οριοθέτηση της ΑΟΖ. Όπως ανέφερα στην επιστολή μου της 21ης Αυγούστου 2020 (A/74/997-S/2020/826), η συμφωνία αυτή παραβιάζει τα δικαιώματα της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Ως εκ τούτου, η Τουρκία δεν την αναγνωρίζει και την θεωρεί άκυρη. (…)
Όσον αφορά στην πρόταση του Πρωθυπουργού της Ελλάδας να παραπέμψει το θέμα στο Διεθνές Δικαστήριο, η Τουρκία δεν αποκλείει κανένα ειρηνικό μέσο διευθέτησης, συμπεριλαμβανομένου του Δικαστηρίου, το οποίο θα πρέπει να βασίζεται στην αμοιβαία συναίνεση των μερών. Ωστόσο, για να συμβεί αυτό, πρέπει πρώτα να έχουμε έναν σωστό διάλογο. Πρέπει να συμφωνήσουμε διμερώς σχετικά με τις διαφορές που θα αναθέσουμε στο Δικαστήριο». https://www.in.gr/2020/10/25/politics/diplomatia/ellinotourkika-tourkiki-epistoli-ston-oie-thetei-tous-orous-gia-dialogo-kai-xagi/
16. Το κείμενο της Κοινής Δήλωσης Ελλάδας - ΗΠΑ στην τελική της μορφή https://www.in.gr/2020/09/28/politics/diplomatia/keimeno-tis-koinis-dilosis-elladas-ipa/
17. Βλέπε σχετικά το άρθρο The rivalries pitting MBZ against Erdogan στους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς στις 27 Οκτώβρη.
Κοινή αντιπολεμική διακήρυξη
Όχι στον πόλεμο
Ειρήνη στην Ανατολική Μεσόγειο
Όχι στη βρόμικη ενέργεια
Ναι στην ηλιακή και αιολική ενέργεια στη Μεσόγειο
Οι έρευνες για φυσικό αέριο στην Ανατολική Μεσόγειο και το σχέδιο για κατασκευή ενός αγωγού που θα το μεταφέρει στην Ευρώπη, δυναμώνουν τις εντάσεις ανάμεσα στα κράτη της περιοχής. Το Ισραήλ, η Κύπρος και η Ελλάδα υπέγραψαν τη συμφωνία για τον αγωγό που υποστηρίζεται από την Αίγυπτο, τα Ενωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Γαλλία. Το ζήτημα των κυριαρχικών δικαιωμάτων και οι συνθήκες για την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών ανάμεσα στην Τουρκία και την Λιβύη και την Αίγυπτο με την Ελλάδα, οξύνουν την ένταση και γεννάνε την απειλή πολεμικής σύγκρουσης στην περιοχή. Ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, όπως οι ΗΠΑ και η ΕΕ -με τη Γαλλία και τη Γερμανία στην πρώτη γραμμή- παίζουν παιχνίδια διπλωματίας και για να φέρουν μια “λύση” στις συγκρούσεις και για να τερματίσουν τον πόλεμο στην Λιβύη.
Η κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο είναι αντανάκλαση της κρίσης ηγεμονίας του ιμπεριαλισμού. Όλες οι κυβερνήσεις προωθούν τα δικά τους, ιδιαίτερα, οικονομικά, πολιτικά και στρατιωτικά συμφέροντα. Οι ρωγμές ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις επιτρέπουν στις μικρότερες να αποπειρώνται να εξασφαλίσουν χώρο για τους ελιγμούς τους. Η κρίση του καπιταλισμού δημιουργεί εξαιρετικά επικίνδυνες καταστάσεις στις οποίες οι ανταγωνισμοί των αρχουσών τάξεων απειλούν να τραβήξουν εκατομμύρια εργάτες/τριες στον θανατερό βάλτο του πολέμου.
Τα κέρδη των εταιρειών ενέργειας από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο δεν θα πάνε στις τσέπες των εργατών. Επίσης, οι πολιτικές της βρόμικης ενέργειας βαθαίνουν τις κλιματικές κρίσεις που απειλούν το μέλλον του πλανήτη μας. Οι κυβερνήσεις που αρνούνται να επενδύσουν σε καθαρή ενέργεια και να πάρουν τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία του κλίματος, έχουν φέρει τους λαούς της περιοχής στα πρόθυρα του πολέμου.
Τασσόμαστε ενάντια στους πολέμους που θα φέρουν πείνα, δυστυχία και καταστροφή. Είμαστε αντίθετοι στις πολιτικές που χρησιμοποιούν τις στρατιωτικές εντάσεις για να τροφοδοτήσουν τον εθνικισμό σε κάθε χώρα. Αντιπαλεύουμε τις ρατσιστικές εκστρατείες που στοχοποιούν τους πρόσφυγες. Οι πρόσφυγες είναι τα θύματα του πολέμου και της φτώχειας και είναι καλοδεχούμενοι.
Η άμβλυνση των εντάσεων θα έρθει από τη διεθνιστική αλληλεγγύη των εργατών όλων των χωρών, όχι από τη “διπλωματία” των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Πρέπει να σταματήσει αμέσως η πορεία από την ένταση στην σύγκρουση και μετά στις στρατιωτικές επιχειρήσεις με τα πολεμικά πλοία το ένα απέναντι στο άλλο.
Σε κάθε χώρα προσπαθούν να φορτώσουν στους εργάτες το λογαριασμό της οικονομικής κρίσης που βαθαίνει. Το χάος και η καταστροφή της οικολογικής κρίσης πλήττει με ιδιαίτερη σκληρότητα τους φτωχούς. Παράλληλα, ενώ η πανδημία αποκαλύπτει την αδικία και τη φαυλότητα του καπιταλισμού σαν σύστημα, οι καπιταλιστές προσπαθούν να βάλουν την εργατική τάξη να πληρώσει την πανδημία.
Αντιμέτωποι με όλα αυτά τα προβλήματα κανείς μας δεν έχει συμφέρον από μια πολεμική σύγκρουση. Η εργατική τάξη και οι φτωχοί κάθε χώρας έχουν κοινό συμφέρον στην πάλη ενάντια σε ένα σύστημα που γεννάει τη φτώχεια, το ρατσισμό και τον πόλεμο. Οι διαδηλώσεις στη Βηρυτό δείχνουν ότι το πνεύμα της Αραβικής Ανοιξης είναι ζωντανό και μας εμπνέει. Οι διαδηλώσεις αλληλεγγύης στους πρόσφυγες που γίνονται στις ευρωπαϊκές πόλεις δείχνουν ότι σε αυτό τον αγώνα δεν είμαστε μόνοι. Ενωμένοι μπορούμε να νικήσουμε.
Όχι στον πόλεμο! Θέλουμε ειρήνη! Ολοι οι λαοί της περοχής είναι αδέλφια.
Οι πολεμοκάπηλοι κάνουν εκστρατείες ρατσισμού και εθνικισμού. Οχι στον ρατσισμό και τον εθνικισμό!
Ολες οι χώρες πρέπει να σταματήσουν τις εξορύξεις φυσικού αερίου και τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο!
Ο άνθρακας, το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο να μείνουν κάτω από το βυθό της θάλασσας!
Εμείς, οργανώσεις μέλη της Διεθνιστικής Σοσιαλιστικής Τάσης στην περιοχή δηλώνουμε ότι θα εντείνουμε τις προσπάθειές μας για υψώσουμε το λάβαρο του σοσιαλισμού και της ειρήνης διεθνώς.
Επαναστατικό Σοσιαλιστικό
Εργατικό Κόμμα (DsiP, Τουρκία)
Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (Ελλάδα)
Εργατική Δημοκρατία (Κύπρος)
Επαναστάτες Σοσιαλιστές (Αίγυπτος)
Επαναστατικό Αριστερό Ρεύμα (Συρία)
Εργατική Αλληλεγγύη 16/09/2020, No 1438
Πάνω από εξήντα περιβαλλοντικές οργανώσεις σε Ελλάδα-Τουρκία-Κύπρο υπέγραψαν κοινή ανακοίνωση όπου απαιτούν:
“Όχι πόλεμος για τους υδρογονάνθρακες! Όχι άλλη εξόρυξη ορυκτών καυσίμων!
Σταματήστε την κλιματική καταστροφή – Αφήστε τους υδρογονάνθρακες στο έδαφος!” και τονίζουν:
Η κλιματική καταστροφή είναι πραγματική. Για να διατηρήσουμε την υπερθέρμανση του πλανήτη στους 1,5°C, παρόλο που ακόμη κι αυτό είναι επικίνδυνο, πρέπει να μειώσουμε τις παγκόσμιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα κατά το ήμισυ έως το 2030 και στο μηδέν έως το 2050. Επομένως η εξόρυξη νέων αποθεμάτων πρέπει να σταματήσει αμέσως.
Οι λαοί των περιοχών της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας έχουν κοινό συμφέρον. Δεν έχουμε ανάγκη να πολεμήσουμε ο ένας τον άλλο για αυτά τα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου. Πρέπει να συνεργαστούμε για να διαμορφώσουμε μια βιώσιμη ενεργειακή πολιτική για την περιοχή και να αποτρέψουμε τις κυβερνήσεις μας από το να πολεμούν ο ένας τον άλλον για πόρους που θα πρέπει, σε τελική ανάλυση, να παραμείνουν στο έδαφος. Είναι απόλυτη υποκρισία των κυβερνήσεων μας να συμμετέχουν στις «κλιματικές διασκέψεις κορυφής» κάτω από την ομπρέλα των Ηνωμένων Εθνών και να υπόσχονται τη μείωση των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου και, στη συνέχεια, να ανταγωνίζονται μεταξύ τους για να εξάγουν ακόμη περισσότερα ορυκτά καύσιμα από το φλοιό της γης.
Πρέπει να πάρουμε τον τομέα της ενέργειας από τα χέρια των κερδοσκόπων και να τον θέσουμε υπό τον δημοκρατικό έλεγχο των λαών της περιοχής. Χρειαζόμαστε τοπικό δημοκρατικό έλεγχο της παραγωγής και της κατανάλωσης ενέργειας. Πρέπει να σταματήσουμε την καταστροφή του περιβάλλοντος του τόπου μας και της περιοχής μας για ενεργειακά έργα. Πρέπει να διασφαλίσουμε την ενεργειακή δικαιοσύνη, με κατανομή σύμφωνα με τις κοινωνικές ανάγκες και όχι το κέρδος. Πρέπει να τερματίσουμε την ιδιωτική κερδοσκοπία στην ενέργεια, επαναφέροντας την παραγωγή και τη διανομή ενέργειας σε δημοκρατικά ελεγχόμενη δημόσια ιδιοκτησία.
Λέμε όχι στις έρευνες ορυκτών καυσίμων και στην εξόρυξη νέων αποθεμάτων!
Λέμε όχι στη σύγκρουση μεταξύ των χωρών μας!
Λέμε ναι στη δικαιοσύνη για το κλίμα και στην ειρήνη!
Ανάμεσα στις οργανώσεις που υπογράφουν είναι και οι: Επιτροπή Αγώνα Θεσσαλονίκης ενάντια στην εξόρυξη χρυσού, ΕΞΟΡΥΞΕΙΣ STOP Πρέβεζα, Πρωτοβουλία Πολιτών ενάντια στην καύση σκουπιδιών No Burn- Βόλος, Κίνηση για την προστασία και ανάδειξη του μεγάλου ρέματος της Ραφήνας, Πρωτοβουλία Ενάντια στην Περιβαλλοντική Καταστροφή και την Κλιματική Αλλαγή, ΡεμΑττική.