Άρθρο
Ενάντια στον σεξισμό, ενάντια στο σύστημα

Και σήμερα και αύριο και όσο χρειαστεί, είμαστε στην πρώτη τη γραμμή.
Έτσι παλεύουν οι γυναίκες, όπως περιγράφει η Μαρία Στύλλου.

 

Χείμαρρος οι αποκαλύψεις για την έκταση των σεξουαλικών παρενοχλήσεων ακόμη και βιασμών σε κάθε κλάδο και εργατικό χώρο. Όταν βγήκε η Σοφία Μπεκατώρου και κατάγγειλε την ηγεσία της Ιστιοπλοϊκής Ομοσπονδίας για τη συγκάλυψη της επίθεσης σε βάρος της, η υπόθεση δεν σταμάτησε εκεί, όσο κι αν έγιναν όλες οι γνωστές απόπειρες να μειωθεί η σημασία της καταγγελίας: «τώρα το θυμήθηκε, γιατί δεν μίλησε πιο νωρίς;», «αυτά έχουν παραγραφεί» και τα παρόμοια. Η καταγγελία της για τον βιασμό της από τον αντιπρόεδρο της Ελληνικής Ιστιοπλοϊκής Ομοσπονδίας και στέλεχος της ΝΔ Αριστείδη Αδαμόπουλο πυροδότησε ένα ελληνικό #metoo με κατακλυσμιαίες εξελίξεις και ένα επιταχυνόμενο ντόμινο καταγγελιών. Μια σειρά αθλήτριες, η Μ. Μπίκοφ, η Ρ. Ιατρίδου, η Ν. Μπακογιάννη, η Μ. Ψυχογιού, πήραν την απόφαση να μιλήσουν κι αυτές, καταγγέλλοντας σεξουαλική παρενόχληση που υπέστησαν και οι ίδιες.

Σύντομα τη σκυτάλη πήραν οι εργαζόμενες στο χώρο της τέχνης, στο θέατρο, στον κινηματογράφο, στην τηλεόραση και από εκεί στα ΜΜΕ. Όπως έγραψε η Αργυρώ Γιαννουδάκη: «Διαβάζοντας χθες την καταγγελία της Σοφίας Μπεκατώρου την αναπαρήγαγα γράφοντας ‘χωρίς λόγια’, γιατί στα αλήθεια σοκαρίστηκα τόσο που δεν είχα λόγια. Η φωνή σου ωστόσο είναι αυτή που δίνει δύναμη σε άλλες γυναίκες να εξομολογηθούν τα δικά τους τραύματα και να ενώσουν τις δικές τους φωνές με τη δική σου, για να πληρώσει τελικά ο θύτης. Γιατί ποτέ δεν είναι αργά για να πληρώσουν άνθρωποι που από θέση ισχύος εξακολουθούν να καταστρέφουν καριέρες και ζωές».1

Συγκλονιστικές εικόνες για τις πιέσεις και τους εκβιασμούς που αντιμετωπίζουν νέες κοπέλες στα γραφεία των αθλητικών παραγόντων, στη δημοσιογραφική μαθητεία, στις οντισιόν με καθόλου «ιερά» τέρατα του θεάματος. Οι καταγγελίες για τον Λιγνάδη έφεραν τη φρίκη στο έπακρο.

Η Κίνηση για την απεργιακή 8 Μάρτη

Η οργή άρχισε να μετατρέπεται σε δράση. Με πρωτοβουλία της Κίνησης για την Απεργιακή 8 Μάρτη, άρχισαν να οργανώνονται συζητήσεις που έδωσαν τη δυνατότητα σε γυναίκες από πολλούς χώρους, από τις Τέχνες μέχρι την Υγεία και από τα ΜΜΕ μέχρι τον Επισιτισμό, να φέρουν στην επιφάνεια την έκταση των σεξιστικών επιθέσεων με πρωταγωνιστές θιασάρχες και διευθυντές, προϊστάμενους και υπουργικά στελέχη. 

Και δεν έμειναν στις αποκαλύψεις. Έφεραν τις καταγγελίες στα σωματεία, έβαλαν σε κίνηση ολόκληρους κλάδους, προκάλεσαν κυβερνητική κρίση. Το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών και η Πανελλήνια Ομοσπονδία Θεάματος Ακροάματος οργάνωσαν διαδήλωση έξω από το υπουργείο Πολιτισμού απαιτώντας την παραίτηση της Μενδώνη που ανέδειξε τον Λιγνάδη στην ηγεσία του Εθνικού Θεάτρου.

Όταν είχε ξεσπάσει το σκάνδαλο Γουάινστάιν στην Αμερική με μια σειρά ηθοποιούς να καταγγέλλουν τι υπέφεραν στα χέρια αυτού του (εκ)βιαστή, χρειάστηκε πολύς χρόνος και πίεση από το αναδυόμενο κίνημα #metoo για να καταλήξει ο βιαστής στη φυλακή.2 Τώρα, η πίεση από την οργή των γυναικών παίρνει μεγαλύτερες διαστάσεις: η ΝΔ αναγκάστηκε να διαγράψει τον αντιπρόεδρο της Ιστιοπλοϊκής Ομοσπονδίας από στέλεχός της, ο Λιγνάδης πήρε το δρόμο για τη φυλακή. 

Η απεύθυνση των γυναικών στα συνδικάτα κάνει διαφορά. Το ΣΕΗ έγινε κέντρο για να συγκεντρώνονται οι καταγγελίες και να έχουν κάλυψη τα μέλη του και νομικά. Συνδικαλιστικές ηγεσίες που είχαν οδηγήσει σε αδράνεια τις επιτροπές ισότητας τις ενεργοποίησαν ξανά. Η ΑΔΕΔΥ και το ΕΚΑ κήρυξαν στάση εργασίας στις 8 Μάρτη, παγκόσμια μέρα των γυναικών. Τα πράγματα αλλάζουν, καθώς μέχρι τώρα κάθε εργαζόμενη γυναίκα είχε την πίεση να αντιμετωπίσει τις παρενοχλήσεις ατομικά. Όμως η συλλογική αυτοπεποίθηση ανεβαίνει μέσα από τις μάχες που έχουν προηγηθεί και αυτές που ξεσπούν συνέχεια. Οι γυναίκες βρίσκουν τη δύναμη να αποκαλύψουν πόσο σκληρές είναι οι συνθήκες στη δουλειά τους, την ανισότητα στους μισθούς, την αβεβαιότητα στην απασχόληση και όλα τα άλλα που δημιουργούν ένα περιβάλλον όπου πιέζονται να κρατήσουν το στόμα τους κλειστό στις σεξουαλικές επιθέσεις.

Στις συζητήσεις που οργανώθηκαν με πρωτοβουλία της Κίνησης για Απεργιακή 8 Μάρτη, αυτή η εικόνα βγήκε πολύ καθαρά. Στη διαδικτυακή εκδήλωση που οργάνωσε η αντικαπιταλιστική κίνηση στον Επισιτισμό «Καμαριέρα» με θέμα «Από τον Στρος Καν στην Μπεκατώρου. Οι εργάτριες στον επισιτισμό και τουρισμό παλεύουν ενάντια στις διακρίσεις, τον σεξισμό και τους βιασμούς», η Χουάνα Σταυριανού, ξενοδοχοϋπάλληλος, υπογράμμισε ότι οι συνθήκες εργασίας, σε καθεστώς επισφάλειας και φόβου απόλυσης, χωρίς σταθερό ωράριο, με βάρδιες, χωρίς κανονικές άδειες κατακερματισμένες μέσα στη χρονιά, δεν μπορούν να εξασφαλίσουν καμία σταθερότητα στη ζωή οποιουδήποτε, πόσο μάλλον για μια γυναίκα, που της τα παρουσιάζουν σαν εμπόδια για την ανέλιξή της επαγγελματικά. Με αυτόν τον μύθο, οι γυναίκες στον Τουρισμό κατέχουν τις πιο κακοπληρωμένες και χαμηλότερες ιεραρχικά θέσεις.

Αντίστοιχα στα νοσοκομεία: «Δουλεύω στον αξονικό τομογράφο. Ένας συνάδελφος που δουλεύει μαζί μου θεώρησε αστείο να με βρίσει σεξιστικά και να χασκογελάει με άλλους δύο τεχνολόγους. Δεν θέλω καν να πω τα λόγια του, αλλά με πείραξαν πολύ ως γυναίκα. Το είπα στην προϊσταμένη και στον πρόεδρο του Σωματείου μας, τον Κ. Καταραχιά, για να κάνω αναφορά. Με το σωματείο το διαδώσαμε στον Άγιο Σάββα και μου συμπαραστάθηκε το προσωπικό. Και οι άντρες νοσοκόμοι και όλοι. Ο λόγος που θα ήθελα να τιμωρηθεί είναι για να μη νομίζει και οποιοσδήποτε άλλος ότι μπορεί να φέρεται σεξιστικά και να τη βγάζει καθαρή. Η 8 Μάρτη έχει μεγάλη σημασία λοιπόν, για να μας ακούσουν, ότι αυτά δεν περνάνε. Εγώ στις 8 Μάρτη θα απεργήσω».3

Και στα ΜΜΕ: «Να θυμόμαστε ότι οι γυναίκες είναι πιο φτωχές παγκοσμίως, κερδίζουν λιγότερο από τους άντρες και κάνουν περισσότερη μη αμειβόμενη εργασία στο σπίτι. Οφείλουμε να θυμόμαστε ότι ο εργαζόμενος και η εργαζόμενη βρίσκει στήριξη στο εργατικό κίνημα. Σήμερα εν μέσω πανδημίας ενώ η Βουλή θα έπρεπε να παίρνει μέτρα μόνο για την προστασία των πολιτών, εκμεταλλεύεται αυτή την κατάσταση και ψηφίζει νομοσχέδια που βάλλουν την Υγεία, την Παιδεία, τα συνδικαλιστικά και εργασιακά δικαιώματα και την ισότητα των δύο φύλων. Η απεργιακή 8 Μάρτη πρέπει να γίνει θεσμός. Καλή αντάμωση στους δρόμους!»4

Και οι φωνές δεν υψώνονται μόνον εδώ. Ένα παράδειγμα έρχεται από το μακρινό Νταντή της Σκοτίας, όπου οι εργαζόμενες στο Δήμο ξεκινάνε απεργία: 

«Πριν χαράξει, μέσα στις πιο κρύες θερμοκρασίες των τελευταίων 25 χρόνων, η ηλικίας 62 χρόνων Σίλα Πέτρι ξεκινούσε με τα πόδια μια διαδρομή πέντε χιλιομέτρων για να πάει στη δουλειά της μέσα στα χιόνια. Οι συγκοινωνίες είχαν διακοπεί. Κι όμως στις 8 η ώρα ακριβώς της τηλεφώνησε ένας προϊστάμενος για να της κάνει επίπληξη ότι είχε αργήσει να πάει στη δουλειά! Είναι ένα δείγμα για το πώς μας υποτιμούν, λέει η Σίλα».5 Οι εργαζόμενες στο Δήμο του Νταντή ακολουθούν το παράδειγμα των συναδέλφων τους στη Γλασκώβη που κέρδισαν εξίσωση μισθών ύστερα από πολύμηνη απεργία. 

Αγώνες ενάντια στην ανισότητα

Έχει σημασία να σταθούμε στην ευρύτερη εικόνα. Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat για το 2019, οι συντάξεις που παίρνουν οι γυναίκες είναι κατά μέσο όρο 29 τοις εκατό μικρότερες από των ανδρών στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης! Οι διαφορές κυμαίνονται από -10% στη Δανία σε -40% στο Λουξεμβούργο με την Ελλάδα να βρίσκεται κοντά στο μέσο όρο.6

Απέναντι σε τέτοιες ανισότητες, οι γυναίκες έχουν δώσει τεράστιες μάχες που έχουν δημιουργήσει το υπόβαθρο για τα σημερινά προχωρήματα του κινήματος. Όπως έγραφε η Γιάννα Καραντινάκη, συνδικαλίστρια στη ΔΕΗ στις σελίδες αυτού του περιοδικού πριν από πολλά χρόνια:

«Το Ασφαλιστικό νομοσχέδιο κατακρεούργησε το σύνολο των εργαζομένων και την ελληνική κοινωνία αλλά ιδιαίτερα τις γυναίκες. Γνωρίζετε πολύ καλά ότι πέρα από την αύξηση των ορίων ηλικίας των γυναικών από 5-15 χρόνια έχουμε και μια τεράστια μείωση των συντάξεων από 8%-20% τουλάχιστον. Κάποιοι θεωρούσαν ότι ήταν προνόμιο των γυναικών να φεύγουν λίγο νωρίτερα στην σύνταξη. Oι περισσότερες γυναίκες που επέλεγαν να φύγουν νωρίτερα με πενιχρές συντάξεις το επέλεγαν γιατί η φροντίδα που είχαν στο σπίτι είτε είχε να κάνει με τα παιδιά ή τα παιδιά των παιδιών τους είτε τους γονείς, δούλευαν διπλά. Επίσης οι περισσότερες μονογονεϊκές οικογένειες αποτελούνται κυρίως από γυναίκες. Nομοθέτησαν χωρίς να τους ενδιαφέρει η κάθε γυναίκα που αφήνει το πρωί το παιδί της. Χωρίς να έχουν φροντίσει να υπάρχει παιδικός σταθμός ή σχολείο. Η μάχη για το Ασφαλιστικό πραγματικά ανέδειξε ένα κίνημα. Οι κοπέλες που δουλεύουν πολύ σκληρά ωράρια με τους εργοδότες πάνω από τα κεφάλια τους κυριολεκτικά, έστελναν μηνύματα ότι είμαστε μαζί σας στον αγώνα. Στον αγώνα του Ασφαλιστικού οι γυναίκες ήταν μπροστά, έδωσαν πραγματικά εξετάσεις και πολλούς τους άφησαν άφωνους. Γιατί και συμμετείχαν και ενημερωμένες ήταν και ήξεραν πώς να διεκδικήσουν».7

Και οι ρίζες της μαχητικότητας των γυναικών πηγαίνουν πιο βαθιά. Όπως γράφει η Ίρις Αυδή-Καλκάνη, γνωστή για το βιβλίο της για τις πρώτες απεργίες των εργατριών στον Πειραιά, στο ίδιο τεύχος:

«O Μάης του ‘68 έφτασε στην ελληνική κοινωνία όταν εμείς εδώ είχαμε δικτατορία. Ήταν μία εποχή που η ελληνική κοινωνία ήταν απομονωμένη από την υπόλοιπη Ευρώπη, που άλλα πράγματα πολύ σημαντικά αφορούσαν τους ανθρώπους, που σε μένα ήρθε απλώς ο απόηχος ότι υπήρχε ένα σύνθημα από μία επανάσταση που έγινε, ένα κίνημα που έγινε τον Μάη του ΄68, που έλεγε: ‘Υπάρχει ένας άνθρωπος που είναι πιο άγνωστος από τον Άγνωστο Στρατιώτη, η γυναίκα του’. 

Η πρώτη μεγάλη ανατροπή στην θέση της γυναίκας ήρθε όταν έγινε η τροποποίηση του Οικογενειακού Δικαίου το 1983. Έπαψε να ισχύει η πατρική εξουσία, άρχισαν να μπορούν οι σύζυγοι να είναι ισότιμοι και η γυναίκα να κρατάει το δικό της επώνυμο μετά το γάμο. H ισότητα στην εργασία δεν έγινε το ίδιο εύκολα διότι είχε οικονομικό κόστος. Έγινε αλλά εφαρμόστηκε μόνο στον δημόσιο τομέα, διότι ο ιδιωτικός τομέας έχανε πάρα πολλά απ’ αυτή την ισότητα και δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Επίσης όταν έγινε ο νόμος για την προστασία της μητρότητας είπανε ότι προβλέπεται χώρος για παιδικό σταθμό σε όλες τις επιχειρήσεις, που ποτέ δεν εφαρμόστηκε και τις περισσότερες φορές οι χώροι αυτοί μετατράπηκαν σε αποθήκες, πάρκιγκ ή οτιδήποτε άλλο. Εκεί είναι που φαίνεται ξεκάθαρα πόσο ο καπιταλισμός μέσα από την  ιδιωτική πρωτοβουλία δεν δίνει καμία σημασία γιατί πάνω απ’ όλα είναι το κέρδος».8 

Από τις απεργίες των τηλεφωνητριών στη Μεταπολίτευση μέχρι τους αγώνες των καθαριστριών για σταθερή δουλειά στα χρόνια των Μνημονίων, υπάρχει ένα νήμα αντίστασης στην εκμετάλλευση και τις διακρίσεις, νήμα που το έπιασαν οι γυναίκες από την πρώτη μέρα της σημερινής κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας. 

Η σύγκρουση με την κυβέρνηση

Τα χτυπήματα σε βάρος των γυναικών ήταν πολλαπλά μέσα στους είκοσι μήνες της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Πρώτα απ’ όλα με τα βάρη που φόρτωσε στις πλάτες τους η πανδημία και τα αλλεπάλληλα «λοκντάουν». Οι γυναίκες έχουν τα μεγαλύτερα ποσοστά συμμετοχής στην επισφαλή απασχόληση και αυτό σήμανε ότι βρέθηκαν πρώτες στην ανεργία και τελευταίες στην όποια επιδότηση από το κράτος. Αλλά τα βάρη δεν περιορίστηκαν εκεί. Χειροτέρεψαν και οι συνθήκες της δουλειάς στο σπίτι. Με τα σχολεία κλειστά οι γυναίκες αναγκάστηκαν να δώσουν περισσότερο χρόνο για τα παιδιά που έπρεπε να κάνουν «τηλεκπαίδευση». Με τα γηροκομεία να γίνονται παγίδες θανάτου, η φροντίδα των ηλικιωμένων έγινε εφιάλτης. Με την εστίαση κλειστή για μήνες, η κουζίνα απαιτούσε κι αυτή περισσότερες ώρες.

Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, η κυβέρνηση προσπάθησε να πισωγυρίσει συνειδητά τις γυναίκες σε «βασίλισσες του σπιτιού». Οι κυβερνητικές περικοπές ρημάζουν κοινωνικές υπηρεσίες όπως το «Βοήθεια στο σπίτι». Καλλιεργείται επίμονα η υποτίμηση των γυναικών, ότι η θέση τους είναι σπίτι, η φύση τους η φροντίδα, ακόμη και το ότι δεν έχουν απόλυτα λόγο για το σώμα τους. 

Πέρσι το καλοκαίρι η κυβέρνηση προσπάθησε να θεσμοθετήσει επίδομα στις νέες μητέρες, μόνο αν είναι κάτω των 30 ετών και Ελληνίδες. Η «απειλή της υπογεννητικότητας» γίνεται μόνιμο μοτίβο πίεσης πως ο ρόλος των νέων γυναικών είναι να γίνουν μητέρες. Λίγο αργότερα “φορείς” βρήκαν τον δρόμο να ανοίξουν καμπάνια κατά των εκτρώσεων στο Μετρό της Αθήνας. 

Την περασμένη άνοιξη η “καλή κοινωνία” έδωσε έναν λυσσαλέο αγώνα ενάντια στην εισαγγελέα που πρότεινε την ενοχή των δολοφόνων της Τοπαλούδη. Η δίκη των δολοφόνων του Ζακ Κωστόπουλου έχει αναβληθεί. Τα μηνύματα ότι η σεξιστική βία μπορεί να μείνει ατιμώρητη θα έμεναν αναπάντητα χωρίς τους αγώνες του κινήματος.

Ωστόσο οι αγώνες ήρθαν. Μαζική κατακραυγή ανάγκασε τις αφίσες κατά των εκτρώσεων να κατέβουν. Κλάδοι με μεγάλη συμμετοχή γυναικών όπως τα νοσοκομεία, οι τέχνες, οι εκπαιδευτικοί βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή των κινητοποιήσεων. Αυτό είναι το υπόβαθρο για τις διαστάσεις που έχει η 8 Μάρτη φέτος σαν πανεργατική απεργία.

Η προσπάθεια για να γίνει η παγκόσμια μέρα των γυναικών μέρα απεργιακή δεν ξεκίνησε φέτος. Η αναβάθμιση της 8 Μάρτη σε απεργιακή μάχη στηρίχτηκε σε πολιτικές πρωτοβουλίες:

“Εκεί που έχει φτάσει το γυναικείο κίνημα, πρέπει να διεκδικήσουμε από τα συνδικάτα να μπουν μπροστά και στις 8 Μάρτη 2019 να κηρύξουν απεργία”, έλεγε η Μαρία Στύλλου στην παρουσίαση του βιβλίου της “Η πάλη για την απελευθέρωση των γυναικών” στις 29 Νοέμβρη 2018, στην ΕΣΗΕΑ. “Να κάνουν τη μέρα των γυναικών μέρα για τις διεκδικήσεις των γυναικών σε όλους τους εργατικούς χώρους… Θα είναι πολύ πιο δυνατό το εργατικό κίνημα και τα συνδικάτα, και είναι δυνατό να γίνει, να κηρύξουν εκείνη τη μέρα απεργία και μια κεντρική διαδήλωση με αίτημα ισότητα, όχι στις σεξουαλικές παρενοχλήσεις. Το πέτυχαν στην Ισπανία, μπορούμε και εδώ. Να αρχίσουμε να το δουλεύουμε από τώρα. Έτσι έρχεται η ενότητα, η συλλογικότητα, η δύναμη”.9 

Τον Γενάρη του 2019 μια σειρά πρωτοβάθμια σωματεία είχαν ήδη πάρει απεργιακές αποφάσεις, ανάμεσά τους το νοσοκομείο Άγιος Σάββας, το νοσοκομείο Γεννηματάς ο Σύλλογος Υπαλλήλων Γενικών Γραμματειών Βιομηχανίας και Ενέργειας. Η πρόταση για απεργιακή 8 Μάρτη κατατέθηκε στο Γενικό Συμβούλιο της ΑΔΕΔΥ στις 16 Γενάρη, από τη Μαρία Χαρχαρίδου, μέλος του ΔΣ του Συλλόγου Εργαζόμενων στο νοσοκομείο Γεννηματάς.

Η επιτυχία εκείνης της προσπάθειας έδωσε την ώθηση για να επαναληφθεί η κινητοποίηση στις 8 Μάρτη 2020 και να δημιουργήσει μια καλή αφετηρία για τη φετινή 8 Μάρτη που παίρνει πολύ ευρύτερες πολιτικές διαστάσεις «ενάντια στους πλούσιους (εκ)βιαστές και την κυβέρνησή τους». Με την απόφαση της ΑΔΕΔΥ που δίνει τη δυνατότητα σε εργαζόμενες και εργαζόμενους του δημοσίου σε όλη την Ελλάδα να απεργήσουν και του ΕΚΑ που δίνει πανεργατικά χαρακτηριστικά στην κινητοποίηση, η 8 Μάρτη είναι μια κεντρική εργατική μάχη για όλους και όλες. Ο χώρος των καλλιτεχνών μπαίνει δυναμικά. Το ΣΕΗ καλεί στην απεργία, το ίδιο και η ΠΟΘΑ. Καλούν η ΠΟΕΔΗΝ και η ΕΙΝΑΠ, καθώς και μια σειρά πρωτοβάθμια σωματεία από νοσοκομεία: Άγιος Σάββας, Γεννηματάς, Αμαλία Φλέμινγκ, Κρατικό Νίκαιας, Αγλαΐα Κυριακού, ενώ εκτός Αθήνας καλούν το Ιπποκράτειο Θεσσαλονίκης και το νοσοκομείο Ικαρίας. Καλούν η ΠΟΣΠΕΡΤ και η ΕΣΠΗΤ. Καλούν επίσης ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος εργαζόμενων στο Φυσικό Αέριο (ΠΣΕΦΑ), το Σωματείο εργαζόμενων ΜΕΤΡΟ (ΣΕΛΜΑ), ο Σύλλογος Εργαζόμενων Δήμου Άγιου Δημητρίου και το Σωματείο Εργαζόμενων στα Κέντρα Πρόληψης.

Οι εκπαιδευτικοί και το φοιτητικό κίνημα μπαίνουν στη μάχη: καλούν το Σωματείο Ιδιωτικών Εκπαιδευτικών Λειτουργών Αττικής, η ΕΛΜΕ Χανίων, ο Σύλλογος Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Χανίων και οι φοιτητικοί σύλλογοι ΑΣ Καλών Τεχνών, Μεταλλειολόγων Μηχανικών ΕΜΠ, Ηλεκτρολόγων Μηχανικών Βόλου και Αρχιτεκτονικής Βόλου.

Πέρα από την τεράστια άμεση πολιτική σημασία της φετινής απεργιακής 8 Μάρτη, η αξία της φαίνεται και στην προοπτική που ανοίγει. Συνδεόμαστε με την επαναστατική παράδοση που καθιέρωσε την 8 Μάρτη σαν παγκόσμια μέρα των γυναικών. Δεν ξεχνάμε ότι αυτή η παράδοση ξεκίνησε με τις απεργίες των εργατριών στην Αμερική, δηλαδή είχε από την αρχή τη σύνδεση της πάλης των γυναικών ενάντια στην καταπίεση με την πάλη της εργατικής τάξης ενάντια στην εκμετάλλευση. 

Πώς σπάνε τα δεσμά της καταπίεσης

Ωστόσο, χρειάστηκε η δράση των επαναστατριών για να κάνει αυτή η παράδοση δυο τεράστιες κατακτήσεις. Οι σοσιαλίστριες της γενιάς των επαναστάσεων στη Ρωσία και στη Γερμανία στις αρχές του περασμένου αιώνα ήταν αυτές που καθιέρωσαν στο Συνέδριό τους στην Κοπεγχάγη το 1910 την 8 Μάρτη σαν παγκόσμια μέρα των γυναικών. Στις 8 Μάρτη 1911 εκατομμύρια γυναίκες κατέβηκαν για να τιμήσουν την πρώτη επέτειο. Και χάρη στην Κλάρα Τσέτκιν, την Αλεξάνδρα Κολοντάι και τις άλλες επαναστάτριες προχώρησαν οι θεωρητικές ερμηνείες του Μαρξ και του Ένγκελς για τις αιτίες της γυναικείας καταπίεσης και τη στρατηγική της απελευθέρωσης.

Οι γυναίκες της Παρισινής Κομμούνας, που φέτος τιμούμε τα 150 χρόνια της, έβαλαν τη γέφυρα προς αυτή την κατεύθυνση: «μπήκαν μπροστά να δημιουργήσουν γυναικείες ομάδες σε όλες τις γειτονιές, να ανοίξουν τις πόρτες (μετά από σκληρή συζήτηση) στις πόρνες, να οργανώνουν σχολεία για τα κορίτσια, να συγκρουστούν με την αστική ηθική, να αναγνωρίσουν την ελεύθερη σχέση ανάμεσα σε δυο άτομα χωρίς τα δεσμά του γάμου, να αναγνωρίσουν το δικαίωμα των γυναικών και των παιδιών να πάρουν σύνταξη έστω και εάν δεν υπήρχε γάμος».10

Η Κλάρα Τσέτκιν υπογράμμισε τον ταξικό χαρακτήρα του κινήματος: «Η πάλη για την απελευθέρωση των γυναικών δεν μπορεί να είναι αυτή που υποστηρίζουν οι αστές γυναίκες… Ο τελικός σκοπός της μάχης δεν είναι η σύγκρουση με τους άντρες, αλλά να εξασφαλίσουν την πολιτική εξουσία της εργατικής τάξης – χέρι-χέρι με τους άντρες της τάξης μας, η εργαζόμενη γυναίκα παλεύει ενάντια στην καπιταλιστική κοινωνία».11

Και η Αλεξάνδρα Κολοντάι προχώρησε να δείξει πώς θα φτάσουμε να σπάσουν τα δεσμά των γυναικών. Στο βιβλίο της με τίτλο «Οι κοινωνικές βάσεις του γυναικείου ζητήματος» που εκδόθηκε το 1909, έγραφε:

«Συγκεκριμένοι οικονομικοί παράγοντες είναι αυτοί που έχουν διαμορφώσει την υποταγή των γυναικών. Μόνο η εξαφάνιση των οικονομικών αιτίων της καταπίεσης και η αλλαγή του τρόπου παραγωγής που έχει υποδουλώσει τη γυναίκα μπορούν να αλλάξουν ριζικά την κατάσταση. (…) Το απομονωμένο νοικοκυριό θα αντικατασταθεί από τη συνεργατική εξασφάλιση των αναγκών για θέρμανση, πλυντήρια, διατροφή…»12

Το σύστημα που θέλει τις γυναίκες υποταγμένες στις ανάγκες αναπαραγωγής του εργατικού δυναμικού του είναι αυτό που δημιουργεί τις συνθήκες για τις σεξιστικές επιθέσεις. Μετατρέπει σε εμπόρευμα την εργατική δύναμη και το ίδιο το κορμί των γυναικών. Και μέσα στην κρίση του απειλεί τις ζωές μας με χίλιους δυο τρόπους. Όμως, οι γυναίκες που αντιστέκονται στη σεξιστική καταπίεση μαζί με το εργατικό κίνημα έχουν τη δύναμη να σπάνε τους μηχανισμούς της εκμετάλλευσης και της καταπίεσης. 

O Mαρξ γράφει στην «Αγία Οικογένεια» ότι η αλλαγή σε κάθε ιστορική περίοδο καθορίζεται από την πρόοδο της γυναικείας απελευθέρωσης. Γιατί ο βαθμός απελευθέρωσης των γυναικών, μετράει του πόσο έχει προχωρήσει η συγκεκριμένη κοινωνία. Αυτό συνέβηκε τον Μάη του ΄68, όπως και σε κάθε προηγούμενη επαναστατική περίοδο, το 1848, το 1917, το ’36, στην Aντίσταση, στις δεκαετίες ‘60 και ‘70.

Η δύναμη του γυναικείου κινήματος δεν ήταν η ιδιαιτερότητά του, αλλά η σύγκρουση με ένα σύστημα που είχε ξεσηκώσει και την νεολαία και την εργατική τάξη. Μάλιστα εκεί που οι γυναικείες οργανώσεις συνδέθηκαν με τους αγώνες των εργατών, εκεί και οι κατακτήσεις ήταν περισσότερες και η διάρκεια τους μεγαλύτερη. 

Το κέρδος και όχι οι άντρες βρίσκεται στο κέντρο της γυναικείας καταπίεσης. Ο καπιταλισμός ήθελε και θέλει άντρες και γυναίκες έξω από το σπίτι γιατί και οι δύο είναι πηγές αύξησης των κερδών. Χρειάζεται όμως ταυτόχρονα τις ιδέες που του επιτρέπουν να κρατάει την διαφοροποίηση αντρών και γυναικών στην δουλειά (μικρότεροι μισθοί, χειρότερες συνθήκες) και ταυτόχρονα να εξασφαλίζει την απλήρωτη αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης μέσα στην οικογένεια. 

Πριν 50 χρόνια το σύστημα χρησιμοποιούσε το επιχείρημα της «βιολογικής ή πνευματικής κατωτερότητας των γυναικών», σήμερα προβάλει τις ιδέες του εμπορεύματος. Κερδίζει όποιος μπορεί να αγοράσει ή να πουλήσει πιο ακριβά στην αγορά.

«Ο καπιταλισμός είναι ένα σύστημα που αλλοτριώνει την εργασία, αποξενώνει τον άνθρωπο από την ίδια τη διαδικασία με την οποία έγινε άνθρωπος. Οι εργάτες δεν παράγουν προϊόντα για να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες αλλά ανάγκες ξένες, «αλλότριες»… Όσο εμπόρευμα είναι το ποδήλατο -και χρειάζεται χρήματα για να το αγοράσει ο εργάτης παρόλο που το έχει παράξει ο ίδιος- το ίδιο ισχύει και για το σεξ. Το γυναικείο σώμα μετατρέπεται σε αντικείμενο και πετυχημένος είναι αυτός που μπορεί να το χρησιμοποιήσει. Αυτή η σχέση νομιμοποιεί τη βία σε βάρος των γυναικών και τους βιασμούς».13

Βρισκόμαστε στο σημείο όπου αυτή η αλήθεια δεν είναι απλά μια θεωρία του Μαρξ αλλά κομμάτι της συνείδησης όλο και περισσότερων ανθρώπων. Οι πλούσιοι (εκ)βιαστές είναι δημιούργημα του συστήματος. Όπως το είπε μια γνωστή ηθοποιός: «Το σύστημα έχει δώσει πολλά μπράβο σε αυτούς τους ανθρώπους και τους έχει παραδώσει κλειδιά. Άρα σε ενθαρρύνει και σου δίνει θέσεις εξουσίας επειδή σε αναγνωρίζει σαν δικό του παιδί».14

Με βάση αυτή τη συνειδητοποίηση μπορούμε να πάμε πιο πέρα. Να θυμηθούμε τα λόγια της Ρόζας Λούξεμπουργκ που έλεγε ότι εκεί που φτιάχνονται οι αλυσίδες, εκεί μπορούν να σπάσουν και εξηγούσε στο κλασικό βιβλίο της «Μαζική απεργία, κόμμα και συνδικάτα» τη δύναμη των εργατών και των εργατριών όταν οργανώνονται και ξεσηκώνονται στους χώρους δουλειάς. Ο γιορτασμός της 8 Μάρτη με απεργία ενάντια στους πλούσιους εκβιαστές και την κυβέρνησή τους είναι άλμα στην πορεία για να ξηλώσουμε αυτό το σύστημα.

 

Σημειώσεις

1. Αργυρώ Γιαννουδάκη, δημοσιογράφος στον χώρο του αθλητισμού, Εργατική Αλληλεγγύη Νο 1455, https://ergatiki.gr/article.php?id=23476&issue=1455

2. «Είκοσι τρία χρόνια στη φυλακή. Αυτή είναι η ποινή για τον Χάρβεϊ Γουάινσταϊν, τον πρώην μεγαλοπαραγωγό του Χόλυγουντ, που δικαζόταν στη Νέα Υόρκη για σεξουαλική κακοποίηση και βιασμό το 2006 και το 2013 αντίστοιχα. Ο άνθρωπος που έγινε η αφορμή για να ξεσπάσει το γυναικείο κίνημα #metoo στις ΗΠΑ και διεθνώς, κατηγορούμενος από δεκάδες γυναίκες σε όλο τον κόσμο για σεξουαλικά εγκλήματα εις βάρος τους, βρίσκεται επιτέλους εκεί που του αξίζει. Από τον Οκτώβρη του 2017 όταν οι πρώτες καταγγελίες ήρθαν στο φως της δημοσιότητας μέχρι σήμερα που έχουν πλησιάσει τις εκατό, o Γουάινσταϊν ούτε μια φορά δεν παραδέχτηκε τα εγκλήματά του. Η βασική του προτεραιότητα όλα αυτά τα χρόνια ήταν να επιτύχει οικονομικούς διακανονισμούς με τα θύματά του, προσφέροντάς τους ελάχιστα χρήματα ως αποζημιώσεις χωρίς να χρειάζεται ο ίδιος να παραδεχτεί την ενοχή του». Λένα Βερδέ, Καταδίκη Γουάινστάιν, καταδίκη για τον συστημικό σεξισμό, Εργατική Αλληλεγγύη Νο 1414 https://ergatiki.gr/article.php?id=21981

3. Χριστίνα Ασημάκη, νοσηλεύτρια νοσοκομείο Αγ. Σάββας https://ergatiki.gr/article.php?id=23529&issue=1456

4. Άννα Τσινίκα, μέλος ΔΣ ΠΣΥΠΕΡΤ, https://ergatiki.gr/article.php?id=23607&issue=1458

5. Care workers and cleaners of Dundee in fight for equal pay, The Guardian, https://www.theguardian.com/world/2021/feb/20/care-workers-and-cleaners-of-she-town-in-fight-for-equal-pay?CMP=Share_AndroidApp_Other&fbclid=IwAR3F-mOOm-LUJFLmsfkuFP2D3sUZfteWtDaCBlGJqL_GP92eEUp53sG02GY

6. Financial Times, Datawatch, 8/2/2021

7. H απελευθέρωση των γυναικών - Aπό τον Mάη του ‘68 στο Aσφαλιστικό, Σοσιαλισμός από τα κάτω Νο 69, Ιούλιος-Αύγουστος 2008 https://socialismfrombelow.gr/article.php?id=653

8. Ίρις Αυδή-Καλκάνη, στο ίδιο

9. Αφροδίτη Φράγκου, Μάχες για να γίνει απεργιακή η 8 Μάρτη, Εργατική Αλληλεγγύη Νο 1461, 3/3/2021

10. Μαρία Στύλλου, 110 χρόνια από την καθιέρωση της παγκόσμιας μέρας γυναικών- τα διδάγματα και η συνέχεια, Σοσιαλισμός από τα κάτω Νο 138, Γενάρης-Φλεβάρης 2020

11. Κλάρα Τσέτκιν, Το δικαίωμα των γυναικών στην ψήφο, 1907

12. Αναφέρεται από την Cathy Porter στο Alexandra Kollontai a biography, Merlin press, London, 2013, σελ. 136

13. Μαρία Στύλλου, Η πάλη για την απελευθέρωση των γυναικών, β΄έκδοση, Μαρξιστικό βιβλιοπωλείο, Αθήνα 2019, σελ. 100-1

14. Ελένη Ράντου https://www.in.gr/2021/02/27/life/fizz/eleni-rantou-giati-prepei-na-eisai-arrostimenos-gia-na-se-empisteyetai-sto-systima/