10 Μάρτη, Πανεκπαιδευτικό συλλαλητήριο
Η Κεραμέως θέλει να υποτάξει όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης στις επιλογές των καπιταλιστών,που ντύνονται με το μύθο της «οικονομίας της γνώσης».
Ο Πάνος Γκαργκάνας θυμίζει την παράδοση αντίστασης στις αντιδραστικές μεταρρυθμίσεις που ζωντανεύει το πανεκπαιδευτικό κίνημα.
Οι σημερινοί αγώνες ενάντια στις επιθέσεις Κεραμέως – Χρυσοχοΐδη συνεχίζουν μια μεγάλη παράδοση σύγκρουσης του φοιτητικού κινήματος, των εκπαιδευτικών και των μαθητών με τις αντιδραστικές μεταρρυθμίσεις στην Παιδεία. Είναι αγώνες για τα συμφέροντα όλης της εργατικής τάξης.
Πάντα η άρχουσα τάξη αντιμετώπιζε την Παιδεία όχι ως αναφαίρετο κοινωνικό δικαίωμα, αλλά ως μηχανισμό εξυπηρέτησης των αναγκών της για εργατικό δυναμικό, ανάλογα με την περίοδο. Και ήταν και παραμένει αδίστακτη στην επιβολή των αλλαγών που εκτιμά ως απαραίτητες σε κάθε φάση.
Ένα ακραίο παράδειγμα είναι η επίθεση που ξεδιπλώθηκε στον Μεσοπόλεμο, μετά το τέλος της δεκαετίας των πολέμων 1912-1922, από τους Βαλκανικούς μέχρι τη Μικρασιατική εκστρατεία. Με τη μεγάλη επέκταση των συνόρων και με τις αλλαγές στη σύνθεση του πληθυσμού οι προτεραιότητες άλλαξαν και η «εκσυγχρονιστική» κυβέρνηση Βενιζέλου το 1928-32 ανέλαβε να κάνει τις προσαρμογές. Οι νέοι υπήκοοι του ελληνικού κράτους έπρεπε να μάθουν ελληνικά και να στρωθούν στη δουλειά, οι πιο πολλοί στα χωράφια και ένα μέρος στα εργοστάσια. Η έμφαση έπεφτε στο Δημοτικό και όχι στη Μέση και Ανώτατη εκπαίδευση. Ο Βενιζέλος το διακήρυξε σκληρά:
«Θα στηρίξωμεν ακόμη αποτελεσματικώτερον το κοινωνικόν καθεστώς δια της επιβαλλομένης αμέσου και ριζικής μεταρρυθμίσεως του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Εφόσον εκατοντάδες σχολείων της κλασσικής λεγομένης εκπαιδεύσεως εξακολουθούν να εξαπολύουν κατ’ έτος χιλιάδες νέων ατελέστατα συνήθως μορφωμένων, ανικάνων ουσιαστικώς δια κάθε παραγωγικήν εργασίαν, το μέλλον μας δεν ημπορεί παρά να είνε σκοτεινόν και το Κράτος εργάζεται προφανώς δια να παρασκευάσει τον μέλλοντα στρατόν της κοινωνικής ανατροπής. Είμαι βέβαια θιασώτης της κλασσικής εκπαιδεύσεως, αλλά δι’ελαχίστην αναλογίαν της σπουδαζούσης νεολαίας, δια τους ολίγους και εκλεκτούς οι οποίοι θ’ αποτελέσουν την ηγέτιδα τάξιν της αύριον».1
Δεμένο με αυτά ήταν το στοιχείο της αφομοίωσης των πληθυσμών, τόσο των παλιών κατοίκων των «Νέων χωρών» που απέμειναν μετά την ανταλλαγή πληθυσμών, όσο και των προσφύγων. Ο Μαυρογορδάτος είναι κατηγορηματικός: «η βενιζελική εκπαιδευτική πολιτική με βασικό άξονα την εξαετή υποχρεωτική εκπαίδευση στη δημοτική υπηρετούσε συνειδητά και τον στόχο της αφομοίωσης- αρχικά των αλλοεθνών ή ξενογλώσσων, στη συνέχεια και των προσφύγων (ιδίως των τουρκόφωνων)» (σελ.288).
Πέρα από την κυνική διακήρυξη της Παιδείας «διά τους ολίγους και εκλεκτούς» και τα κλασικά μοτίβα του φόβου για το φοιτητικό κίνημα ως «στρατό κοινωνικής ανατροπής» αλλά και τις συκοφαντίες για νεολαίους «ατελέστατα μορφωμένους», τα έργα ήταν εξίσου κυνικά: «Εν τη προσπαθεία όπως ελαττώση τον αριθμόν των θεσιθηρών και όπως εξαναγκάσει τους νέους να τραπώσι προς την γην, η Κυβέρνησις κατήργησεν 156 ελληνικά σχολεία, 104 ημιγυμνάσια, απεφασίσθη δ’ η κατάργησις και 30 περίπου γυμνασίων»… «μειώθηκαν στη διάρκεια της τετραετίας οι μαθητές της Μέσης Εκπαίδευσης (γυμνασίων, ημιγυμνασίων, ελληνικών σχολείων και ανώτερων παρθεναγωγείων) κατά 41% . Με την ίδια λογική περιορίστηκε δραστικά και ο αριθμός των φοιτητών. Θεσπίστηκαν για πρώτη φορά εισιτήριες εξετάσεις και προκαθορισμένος αριθμός εισακτέων κατά σχολή… Ο [υπουργός Παιδείας] Γεώργιος Παπανδρέου τόνιζε ότι [οι μεταρρυθμίσεις] ‘προορίζονται να επαναφέρουν την απωλεσθείσαν αγάπην του ελληνικού λαού προς την εργασίας και προς την γην’».2
Η Κεραμέως έχει να τηρήσει μια αντιδραστική παράδοση της αστικής τάξης που της έχει βάλει τον πήχη ψηλά.
Μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, οι προτεραιότητες άλλαξαν ξανά:
Η μεταπολεμική περίοδος από το 1945 μέχρι τη δεκαετία του 1970 ήταν χρόνια τεράστιας καπιταλιστικής ανάπτυξης, συσσώρευσης και συγκέντρωσης του κεφαλαίου. Ήρθαν μεγάλες αλλαγές στο μέγεθος, στην τεχνολογία και στην παραγωγικότητα των επιχειρήσεων. Από τον καπιταλιστή που έκανε κουμάντο αυτοπροσώπως σε μια συχνά οικογενειακή επιχείρηση με τη βοήθεια ενός λογιστή, ενός μηχανικού και ενός δικηγόρου περάσαμε στο μεγαλομέτοχο που επιβάλει τις επιλογές του μέσα από μια ολόκληρη εταιρική γραφειοκρατία με μάνατζερ, λογιστήρια, τεχνικά γραφεία και νομικές υπηρεσίες. Αντίστοιχα η εργατική τάξη επεκτάθηκε για να συμπεριλάβει πέρα από τους εργάτες στην αλυσίδα παραγωγής όλα τα κομμάτια που δουλεύουν στις υπηρεσίες όχι μόνο της κυκλοφορίας των εμπορευμάτων και του κεφαλαίου, αλλά και στην ίδια την αναπαραγωγή της εργατικής τάξης. Έγινε βιομηχανία το θέαμα και εργοστάσια τα νοσοκομεία και τα σχολεία. Το πτυχίο έπαψε να είναι διαβατήριο προς το μεσόστρωμα και έγινε προσόν για ολόκληρα τμήματα της εργατικής τάξης.
Μαζικοποίηση
Και πάλι το κράτος ήταν αυτό που ανέλαβε να υπηρετήσει αυτές τις αλλαγές με τη μεγάλη επέκταση του Δημόσιου Πανεπιστήμιου και τη μαζικοποίηση της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Στην Ελλάδα, από τους 20.000 φοιτητές του 1965 φτάσαμε στους 200.000 φοιτητές και σπουδαστές του 1990. Tο ποσοστό των πτυχιούχων στον πληθυσμό σκαρφάλωσε από το 1,8% το 1961 στο 4,5% το 1971 και στο 7,8% το 1981. Xωρίς αυτό το μαζικό ρεύμα που πέρασε από τα Πανεπιστήμια, δεν θα ήταν δυνατόν το ΑΕΠ της ελληνικής οικονομίας να καλύψει την απόσταση που χωρίζει τη δεκαετία του ’50 με το σήμερα.3
Οι νόμοι που πέρασαν οι πρώτες κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ στη δεκαετία του 1980 με υπουργό Παιδείας τον Απόστολο Κακλαμάνη ήρθαν να επιστεγάσουν εκείνες τις αλλαγές. Φρόντισαν επίσης να προσαρμοστούν στην πολιτική πραγματικότητα που είχαν διαμορφώσει οι αγώνες της Μεταπολίτευσης. Όσοι νόμιζαν ότι η δυναμική που έδωσε η εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν παροδική, διαψεύστηκαν. Η απόπειρα της τελευταίας κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Καραμανλή να «σφίξει τα λουριά» στα ΑΕΙ με τον νόμο 815 είχε ηττηθεί το 1979 από ένα δυνατό κύμα φοιτητικών καταλήψεων.4 Οι απεργίες των βοηθών και των επιστημονικών συνεργατών μέσα στα Πανεπιστήμια είχαν ανοίξει το δρόμο για την κατάργηση του θεσμού της «έδρας» και τη μεταρρύθμιση στον τρόπο που διοικούνται τα ΑΕΙ με τη συμμετοχή του ΔΕΠ και εκπροσώπων του διοικητικού προσωπικού και των φοιτητών στην ανάδειξη των πρυτανικών αρχών.
Ωστόσο, η δεκαετία του 1990 σηματοδοτεί γρήγορα αλλαγή προσανατολισμού. Είναι η περίοδος της στροφής προς αυτό που ονομάστηκε νεοφιλελευθερισμός και εκφράστηκε και στα πανεπιστήμια και σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης με ένα κύμα επιθέσεων.5 Στην Ελλάδα, είχαμε τις επιθέσεις του Κοντογιανόπουλου, υπουργού Παιδείας του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη που αναγκάστηκε να παραιτηθεί μετά τη δολοφονία του Νίκου Τεμπονέρα. Η επίθεση εκείνη συνεχίστηκε έστω με πιο αργούς ρυθμούς από τον διάδοχό του στο υπουργείο, τον Σουφλιά, αλλά και με τις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ που ακολούθησε την προσαρμογή όλων των κομμάτων της Σοσιαλδημοκρατίας στο να γίνουν «σοσιαλ-φιλελεύθερα». Η μεταρρύθμιση του Αρσένη ως υπουργού Παιδείας στην κυβέρνηση Σημίτη το 1998 κατάργησε την επετηρίδα για το διορισμό εκπαιδευτικών και άνοιξε το δρόμο για ελαστικές σχέσεις εργασίας και στην εκπαίδευση, έστω κι αν αντιμετώπισε ένα μεγάλο κύμα αγώνων.6
Κλιμάκωση των επιθέσεων επιχειρήθηκε στη συνέχεια με αιχμή του δόρατος την αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος για να ανοίξει ο δρόμος για τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια. Ήταν μια εκστρατεία με την οποία έδεσαν το όνομά τους ο Γιώργος Παπανδρέου, η Μαριέττα Γιαννάκου, η Άννα Διαμαντοπούλου, αλλά η οποία σκόνταψε στο μεγάλο κύμα αγώνων του 2006-7 με καταλήψεις στις σχολές και απεργίες διαρκείας της ΠΟΣΔΕΠ και των δασκάλων.7
Η Κεραμέως σήμερα παίρνει τη σκυτάλη και προσπαθεί να επιβάλει όλες τις αντιμεταρρυθμίσεις, που σκόνταψαν στις αντιστάσεις των φοιτητών και των εκπαιδευτικών, επιστρέφοντας στα κλασικά αστικά μοτίβα: φόβος για την ανατρεπτική δυναμική του φοιτητικού κινήματος, έμφαση στους «ολίγους και εκλεκτούς», συκοφαντίες για τους εκπαιδευτικούς και τη νεολαία.
Υποκρισίες
Ας αρχίσουμε από αυτό το τελευταίο. Όταν η κυβέρνηση θέλει να προσελκύσει ξένους επενδυτές, φροντίζει να διαφημίσει την Ελλάδα ως επενδυτικό προορισμό προβάλλοντας τη γεωστρατηγική της θέση αλλά και το υψηλό επίπεδο του εργατικού δυναμικού της: στους εφοπλιστές που έχουν έδρα το Λονδίνο προτείνει να έρθουν στον Πειραιά, όχι μόνο σαν σπουδαίο λιμάνι της Μεσογείου, αλλά και γιατί θα βρουν προσωπικό με πλούσια προσόντα, με σπουδές σε ναυτιλιακές επιχειρήσεις κλπ. Όταν, όμως, θέλει να χτυπήσει το φοιτητικό κίνημα, τότε ανακαλύπτει «πανεπιστήμια αναρχίας». Πώς γίνεται τέτοια «άθλια» πανεπιστήμια να εξασφαλίζουν το δυναμικό για επιχειρήσεις «εθνικούς πρωταθλητές», αυτό παραμένει πάντα αναπάντητο. Πού θα βρισκόταν π.χ. η COSMOTE που κατάπιε τον ΟΤΕ ή η ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ χωρίς τους πτυχιούχους του Πολυτεχνείου; Εκτός, βέβαια, αν κάποιος καταπίνει το παραμύθι ότι οι επιχειρήσεις αναπτύσσονται χάρη στη μεγαλοφυία των βασικών μετόχων.
Επειδή, όμως, αυτού του είδους η προπαγάνδα δεν έχει μεγάλη πέραση στη νεολαία και προορίζεται κύρια για εργαλείο απομόνωσης του φοιτητικού κινήματος, το πρώτο βήμα ήταν και στην περίπτωση της Κεραμέως η κλιμάκωση της καταστολής με την κατάργηση του ασύλου και την καθιέρωση πανεπιστημιακής αστυνομίας. Η κατάργηση του ασύλου ήταν το πρώτο μέτρο αμέσως μετά την εκλογή της Νέας Δημοκρατίας το καλοκαίρι του 2019, αλλά εξίσου άμεση ήταν η απάντηση:
«Χαιρετίζουμε τους χιλιάδες που διαδήλωσαν χτες ενάντια στα σχέδια της κυβέρνησης για κατάργηση του ασύλου», τονίζει η ανακοίνωση του ΣΕΚ στις Σχολές, αμέσως μετά τη μεγαλειώδη διαδήλωση στις 23/7. «Συμμετείχαν χιλιάδες νέοι και νέες όχι μόνο φοιτητές αλλά και μεταπτυχιακοί και ερευνητές, εργαζόμενοι, καθηγητές, διοικητικοί, δάσκαλοι και οι οργανώσεις της αριστεράς. Η διαδήλωση ενάντια στην κατάργηση του ασύλου εξελίχθηκε στην πρώτη μαζική απάντηση του κινήματος απέναντι στις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης. (…) Το κέντρο της Αθήνας σείστηκε με το σύνθημα «Κεραμέως άκου τον πόνο της Γιαννάκου και ρώτα τον Αρσένη τι σε περιμένει»: η αντίσταση στην κατάργηση του ασύλου πατάει σε γιγαντιαία κινήματα των τελευταίων δεκαετιών κι αυτό το γνωρίζουν όλοι».8
Αυτό το σκέλος της «μεταρρύθμισης» της Κεραμέως πέρασε από πολλά στάδια μέσα στους περασμένους είκοσι μήνες, για να καταλήξει στην ανακοίνωση ότι η παρουσία της πανεπιστημιακής αστυνομίας στα ΑΕΙ αναβάλλεται για το φθινόπωρο του 2021. Και δεν ήταν η μόνη ήττα της Κεραμέως. Συντριβή αντιμετώπισε και όταν επέλεξε να αναμετρηθεί εκλογικά με τον συνδικαλισμό των εκπαιδευτικών το Σάββατο 7/11/20, με τα μηδενικά ποσοστά συμμετοχής στις ηλεκτρονικές εκλογές για τα υπηρεσιακά συμβούλια των εκπαιδευτικών:
«“Η ηλεκτρονική ψηφοφορία θα γίνει και τότε θα μετρήσουμε ποιοι θα πάνε με την ΟΛΜΕ και ποιοι με το Υπουργείο”, έλεγε η Κεραμέως στις 15 Οκτώβρη και έκανε τα πάντα για να κερδίσει το στοίχημα. Έστησε ολόκληρο εκλογικό πραξικόπημα και μέχρι τελευταία στιγμή καλούσε τους εκπαιδευτικούς να ψηφίσουν. Κοντά στο 95% των εκπαιδευτικών της γύρισαν την πλάτη και απείχαν από την ηλεκτρονική ψηφοφορία, επιλέγοντας τους συλλόγους τους και όχι το Υπουργείο. Στις προηγούμενες εκλογές για τα υπηρεσιακά συμβούλια η συμμετοχή δια ζώσης ήταν 80%».9
Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι η όλη εξόρμηση σταμάτησε.
Στη σημερινή συγκυρία αυτό που προσπαθεί η κυβέρνηση είναι να μετατρέψει τα πανεπιστήμια σε φυτώρια startup επιχειρήσεων. Νέων επιχειρήσεων δηλαδή που στηρίζονται στην αξιοποίηση της έρευνας που γίνεται στα πανεπιστήμια κι αυτή την περίοδο είναι χαρακτηριστικό φαινόμενο διεθνώς.
Το πιο πρόσφατο παράδειγμα έρχεται από την υπόθεση των εμβολιασμών. Η Astra Zeneca έχει αξιοποιήσει μια έρευνα που έγινε στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Η ερευνητική ομάδα δημιούργησε μια καινούργια εταιρία –μια startup– την Vaccitech, η οποία είχε την πατέντα. Αυτή τη στιγμή η εταιρία ετοιμάζεται να εισαχθεί στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης και η πρώτη εκτίμηση για την αξία των μετοχών της είναι γύρω στα 450 εκατομμύρια δολλάρια! Επιπλέον, το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης έχει εξασφαλίσει ότι μετά το τέλος της πανδημίας θα εισπράττει το 6% από τα έσοδα της εταιρίας.10
«Στρατηγική αριστείας»
Τέτοια πρότυπα έχουν δημιουργηθεί σε πανεπιστήμια άλλων χωρών και αυτά τρέχει τώρα να μιμηθεί η Κεραμέως και η κυβέρνηση. Και δεν περιορίζεται στο να διαφημίζει τις προθέσεις της:
«Σύμφωνα με την παρουσίαση που έκανε η υπουργός Παιδείας στη Σύνοδο των Πρυτάνεων την Παρασκευή 23 Απρίλη 2021, προβλέπονται για την ανώτατη εκπαίδευση οι εξής λαμπρές ημέρες: Υπό τον εντυπωσιακό τίτλο “Στρατηγική Αριστείας, Καινοτομίας και Εκσυγχρονισμού των Πανεπιστημίων” παρουσιάζονται τα προγραμματιζόμενα έργα και δράσεις. Σημειωτέον, όπως το ίδιο το υπουργείο επισημαίνει, όλα αυτά αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος (52%) του συνόλου των Έργων του ΥΠΑΙΘ στο Ταμείο Ανάκαμψης. Το Υποέργο 1, αμέσως – αμέσως, από το σύνολο των 604 εκατ. ευρώ παίρνει τα 228,7 εκατ. Και τι αφορά; Cluster Ερευνητικής Αριστείας. Όπως διευκρινίζεται, το έργο χρηματοδοτείται ως εξής: 160,4 εκατ. + 68,3 εκατ. συμμετοχή ιδιωτικών επιχειρήσεων. Με τι όρους θα συμμετέχουν τα ΑΕΙ στα clusters; Σίγουρα θα δώσουν γνώση, εγκαταστάσεις, υποδομές. Τι θα πάρουν; Και ποια από τα 24 ΑΕΙ θα είναι τα τυχερά; Ολα;»11
Η σκέψη ότι ο συνδυασμός του Ταμείου Ανάκαμψης της ΕΕ με τα νομοθετήματα της Κεραμέως μπορεί να οδηγήσει κάποιο από αυτά τα cluster να πετύχει πατέντα που οδηγεί σε κεφαλαιοποίηση εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ ξετρελαίνει τα «επιτελεία αριστείας» του Μητσοτάκη.
Τέτοιες υπηρεσίες δεν πρόκειται να τις προσφέρουν τα ιδιωτικά κολέγια, όσο κι αν τα αναβαθμίζει η Κεραμέως. Η υποταγή του δημόσιου πανεπιστήμιου σε αυτές τις προτεραιότητες είναι μονόδρομος για τους καπιταλιστές και αυτή είναι η κυρίαρχη επιλογή που καθορίζει όλες τις άλλες ρυθμίσεις που προωθεί η Κεραμέως.
Για να λειτουργούν απερίσπαστα τα cluster απαιτείται αλλαγή στον τρόπο που διοικούνται τα ΑΕΙ. Το ποιος διοικεί τα πανεπιστήμια είναι βασικός παράγοντας για το αν δημιουργείται ένα πλαίσιο ευνοϊκό για τέτοιες εξελίξεις. Για να γίνονται τέτοια πράγματα ο έλεγχος πρέπει να είναι στα κατάλληλα χέρια. Στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης που προβάλλεται ως πρότυπο, Πρύτανης είναι ένα στέλεχος του Συντηρητικού Κόμματος, που στο παρελθόν ήταν ο αποικιακός διοικητής του Χονγκ Κονγκ όταν αυτό ήταν βρετανική αποικία. Άρα ρυθμίσεις για ανάδειξη των πρυτανικών αρχών από την πανεπιστημιακή κοινότητα πρέπει να ανατραπούν.
Αντίστοιχα επηρεάζονται τα μεταπτυχιακά. Έτσι προσανατολίζεται το ποιοι φτάνουν σε αυτά και αφού φτάσουν, τί δεσμεύσεις έχουν μαζί με το πανεπιστήμιο και τί φιλοδοξίες έχουν ότι αυτό που θα κάνουν στη συνέχεια δεν είναι η έρευνα στην υπηρεσία του κοινωνικού συνόλου, αλλά το να κερδοσκοπήσουν μέσω μιας εταιρίας βασιζόμενοι στην όποια ευρεσιτεχνία. Αυτή τη στροφή απαιτεί και ο ΣΕΒ:
«Ο συνολικός αριθμός των διδακτόρων έχει τριπλασιαστεί σε σχέση με το 2000 και σήμερα ανέρχεται σε 44.000 διδάκτορες. Ωστόσο, όπως παρατηρεί έκθεση του ΣΕΒ, ως προς την κατανομή των διδακτόρων στα επιστημονικά πεδία, διαφαίνεται μία σαφής επαγγελματική στόχευση στον ακαδημαϊκό χώρο ή στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, αφού η μεγαλύτερη μερίδα των κατόχων διδακτορικού τίτλου συγκεντρώνεται στα πεδία των ανθρωπιστικών επιστημών, καθώς και στις επιστήμες της υγείας και της εκπαίδευσης. Ως προς την απασχόληση, ο δημόσιος και ευρύτερος δημόσιος τομέας παραμένει διαχρονικά ο κύριος εργοδότης των κατόχων διδακτορικού. Από την άλλη, ενώ οι Eλληνες επιστήμονες έχουν ισχυρή παρουσία στα ευρωπαϊκά ανταγωνιστικά προγράμματα (με την Ελλάδα στην 6η θέση της κατάταξης), στην παραγωγή καινοτομίας η Ελλάδα κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις διεθνών δεικτών».12
Πίσω από τις φανφάρες για τα 200 χρόνια από την επανάσταση του 21 και τις μεγαλοστομίες για τη συνέχεια του έθνους από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, κρύβεται μια στυγνή επιλογή που λέει ότι τα μεταπτυχιακά στις ανθρωπιστικές επιστήμες, στην ιστορία, στον πολιτισμό, είναι βαρίδι για το κυνήγι μιας θέσης στον αστερισμό των startups.
Γι’ αυτό τα νομοσχέδια δεν περιορίζονται στο αν θα μπει η αστυνομία στα πανεπιστήμια. Θέλουν την αστυνομία στα πανεπιστήμια γιατί προφανώς προεξοφλούν τις αντιδράσεις. Αλλά οι αλλαγές αφορούν συνολικά ολόκληρη την εκπαιδευτική πυραμίδα από πάνω μέχρι κάτω. Από την ανάδειξη της διοίκησης sta AEI μέχρι την προσαρμογή του προσανατολισμού των μεταπτυχιακών σπουδών και το στένεμα της πρόσβασης στα ΑΕΙ με τη μείωση των εισακτέων.
Σύμφωνα με τον Χρήστο Κάτσικα:
«Η ανακοίνωση των συντελεστών που όρισαν τα Πανεπιστήμια με βάση τον πρόσφατο νόμο του υπουργείου Παιδείας επιβεβαιώνει τους φόβους και τις εκτιμήσεις που κάναμε την περίοδο που κουβεντιαζόταν στη Βουλή η λεγόμενη Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής. Στο διά ταύτα, λοιπόν: Με τους πιο μετριοπαθείς υπολογισμούς, ο αριθμός των φετινών εισακτέων θα είναι μικρότερος κατά τουλάχιστον 16.000 σε σχέση με την περσινή χρονιά. Τουλάχιστον το 30% των υποψηφίων δεν θα βρει καμία θέση στα Πανεπιστήμια».13
«Πρότυπα» σχολεία
Οι αλλαγές ξεκινάνε από την κορυφή της πυραμίδας και μεταφέρονται προς τα κάτω, σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Ανοίγει η συζήτηση για πρότυπα σχολεία στη δευτεροβάθμια:
«Όταν το 1937 καθιερώθηκε επίσημα ο θεσμός των Προτύπων Σχολείων η πολιτεία, αναγνωρίζοντας τη μεγάλη τους προσφορά προς το έθνος, ενέταξε στον νέο θεσμό μόνο αυτά τα δύο σχολεία, τη Βαρβάκειο Σχολή και τη Ζωσιμαία Σχολή. Το επόμενο σχολείο που ονομάστηκε Πρότυπο ήταν η Ιωνίδειος Σχολή Πειραιά, το 1947. (…)
Το 1985 όμως τα σπουδαία αυτά σχολεία μετατράπηκαν σε κοινά σχολεία. Η κατάργηση του θεσμού των Προτύπων Σχολείων ήταν μία καταστροφική απόφαση, που πάρθηκε ξαφνικά, χωρίς δημόσιο διάλογο, χωρίς προφανή λόγο και χωρίς να βασίζεται σε κάποιο επιστημονικό σκεπτικό ή δεδομένο. Κάποιες αόριστες αναφορές περί «δημοκρατικότητας» της παιδείας και περί «ίσων ευκαιριών» αποδείχθηκε ότι ήταν ψευδείς και υποκριτικές.(…)
Τον Μάιο 2011 η τότε υπουργός Παιδείας κ. Αννα Διαμαντοπούλου ήταν διατεθειμένη να κάνει δεκτές τις εισηγήσεις μας, αλλά τελικά μας προέκυψε ερμαφρόδιτη λύση. Μία επίπονη προσπάθεια περίπου 30 ετών έφτασε στο επιθυμητό τέλος της την 11η Ιουνίου 2020, όταν δηλαδή ψηφίστηκε ο Ν. 4692 για τα Πρότυπα Σχολεία. Οι απόφοιτοι των Ιστορικών Προτύπων Σχολείων αισθανόμαστε υποχρεωμένοι να απονείμουμε τα δημόσια εύσημα στην υπουργό Παιδείας Νίκη Κεραμέως. Μάριος Μπαχάς πρώην πρόεδρος Αποφοίτων Βαρβακείου Σχολής, Αθανάσιος Δάλλας πρόεδρος Αποφοίτων Ζωσιμαίας Σχολής».14
Ένα μοντέλο που ανήκε σε προηγούμενη εποχή, θεσμοθετήθηκε από τον Μεταξά και καταργήθηκε στη Μεταπολίτευση, στην κατεύθυνση ότι δεν υπάρχουν σχολεία ελίτ, τώρα γίνεται η προσπάθεια να επανέλθουν, ακριβώς για να λειτουργήσουν ως άλλο ένα ταξικό κόσκινο από τα πολλά που προσαρμόζουν το ποιοι θα φτάνουν στις παραπάνω βαθμίδες. Ευτυχώς οι γονείς, στις πρώτες περιοχές που έγιναν απόπειρες από την Κεραμέως να μετατραπεί το σχολείο τους σε «πρότυπο», απάντησαν με κινητοποιήσεις. Επειδή οι γονείς με τη στήριξη των εκπαιδευτικών καταλαβαίνουν ότι τέτοιες αλλαγές απλά θα στερήσουν το σχολείο της περιοχής τους από τα παιδιά τους και θα το δώσουν αποκλειστικά σε «λίγους και εκλεκτούς».
Στην ίδια κατεύθυνση λειτουργούν και οι προσπάθειες να υπουργείου Παιδείας να επιβάλει την αξιολόγηση. Είναι ένα μέτρο που όχι μόνο πιέζει τους εκπαιδευτικούς ρίχνοντάς επάνω τους τις ευθύνες για το πόσο καλό ή κακό είναι το σχολείο όπου εργάζονται, αλλά, ταυτόχρονα και κύρια, μετατρέπει όλες τις ταξικές ανισότητες ανάμεσα στα σχολεία των φτωχότερων και των πλουσιότερων περιοχών σε μόνιμη ιεραρχία, η οποία καταδικάζει τα παιδιά των εργατικών οικογενειών στον πάτο της πυραμίδας.
Έχουμε να κάνουμε λοιπόν με μια ριζικά αντιδραστική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Δεν είναι η πρώτη φορά. Για την άρχουσα τάξη ποτέ οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις δεν έχουν σαν στόχο την προσφορά του εκπαιδευτικού συστήματος στο κοινωνικό σύνολο – τις μορφωτικές ανάγκες δηλαδή των παιδιών και των οικογενειών τους. Πάντα ήταν προσαρμοσμένες στις απαιτήσεις της συσσώρευσης του κεφαλαίου. Αυτό χρειάζεται να το έχουμε σταθερά στο μυαλό μας. Και γιατί δίνει προσανατολισμό στο πώς μπορούν να δοθούν οι μάχες και ποιες είναι οι συμμαχίες με τις οποίες μπορεί να προχωρήσει το κίνημα που αντιστέκεται στις επιθέσεις της Κεραμέως. Αλλά και απάντηση για το στρατηγικό ερώτημα «ποια προοπτική ανοίγει ένα τέτοιο κίνημα», γιατί η προοπτική του είναι αντικαπιταλιστική κι ανατρεπτική.
Είμαστε στο σημείο που για άλλη μια φορά το φοιτητικό κίνημα παίζει πρωτοπόρο ρόλο στο να ανοίξει τα μέτωπα της αντίστασης στην αντιεκπαιδευτική επίθεση. Είναι μεγάλη εξέλιξη το γεγονός ότι όλο το τελευταίο διάστημα έχουμε μαζικά φοιτητικά συλλαλητήρια που συσπειρώνουν μεγάλο κομμάτι των φοιτητών. Έχουν γίνει πολιτικό γεγονός. Είναι μαζικό κίνημα. Το ζήτημα που ανοίγει είναι πως θα πάει παρακάτω. Υπάρχουν δύο απαραίτητα βήματα:
Το πρώτο είναι να ξανακατακτήσει τη συλλογικότητα της σχολής. Η προσπάθεια για αντιμαθήματα δεν είναι για να αντικαταστήσουν τα κανονικά μαθήματα. Αλλά για την αποκατάσταση της συλλογικότητας των φοιτητών που έχουν χάσει τη δυνατότητα να βρίσκονται στον φυσικό τους χώρο. Οι φοιτητές σπάνε τις απαγορεύσεις που γίνονται όλο και πιο παράλογες. Είμαστε στο σημείο που ανοίγουν όλες οι δραστηριότητες αλλά οι σχολές παραμένουν κλειστές, προφανώς για πολιτικούς λόγους. Είναι στόχος να μπορέσουν ξανά οι φοιτητές να λειτουργούν με μαζικές συνελεύσεις στο φυσικό τους χώρο για να οργανώνουν τα βήματά τους με συγκροτημένο τρόπο.
Σύνδεση
Το δεύτερο βήμα είναι ο συγκροτημένος τρόπος σύνδεσης με τους αγώνες των υπόλοιπων κλάδων της εκπαίδευσης, δηλαδή τις απεργίες των εκπαιδευτικών. Όπως τόνισε ο Σεραφείμ Ρίζος, δάσκαλος από τα Χανιά, σε συζήτηση που συνδιοργάνωσαν φοιτητές, εκπαιδευτικοί και μαθητές:
«Χρειάζεται να ξεπεράσουμε την πολυδιάσπαση των αγώνων. Να υπάρξει ένα οργανωμένο απεργιακό κίνημα, κίνημα καταλήψεων, συντονισμένο από τα κάτω που θα μπορέσει να σπάσει αυτή την κυβερνητική πολιτική. Όλες οι αντιστάσεις αυτού του διαστήματος ξεκίνησαν από τα κάτω. Στο ζήτημα της αξιολόγησης για παράδειγμα η ΔΟΕ παζάρευε για δυο χρόνια το πώς θα τη δεχτεί. Ήταν η κίνηση του κόσμου από τα κάτω και της εκπαιδευτικής αριστεράς που οργάνωσε όλη τη μάχη σχολείο – σχολείο κι έτσι καταφέραμε να πετύχουμε νίκες. Με τον ίδιο τρόπο μπορούμε να πετύχουμε απεργιακούς συντονισμούς και να συγκροτήσουμε απεργιακούς βηματισμούς που θα φέρουν νίκες απέναντι στην κυβέρνηση».15
Φτάνοντας σε αυτά τα βήματα βλέπουμε ότι η αστυνόμευση δεν μπορεί να σταματήσει το κίνημα. Είναι μάχη να μην υπάρξουν οι επιτροπές ασφάλειας στα πανεπιστήμια. Αλλά στην πράξη σημαίνει τη σύνδεση των φοιτητικών κινητοποιήσεων με τις απεργίες των εκπαιδευτικών. Να αξιοποιήσουμε όλη τη δύναμη αυτού του κινήματος για να τσακίσουμε την αντιμεταρρύθμιση της Κεραμέως.
Σημειώσεις
1. Ομιλία του Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη για το πρόγραμμα της τότε κυβέρνησής του. Αναφέρεται από τον Γιώργο Θ. Μαυρογορδάτο στο βιβλίο του «Μετά το 1922- η παράταση του διχασμού», εκδόσεις Παττάκη, 2017, σελ. 336
2. Στο ίδιο σελ.337
3. Π. Γκαργκάνας, Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, περιοδικό Σοσιαλισμός από τα κάτω Νο 61, Γενάρης-Φλεβάρης 2007, https://socialismfrombelow.gr/article.php?id=529
Βλέπε επίσης Π. Γκαργκάνας, Όχι άλλα ψέματα για την Παιδεία, Σοσιαλισμός από τα κάτω Νο 15,Μάρτης-Απρίλης 1995, https://socialismfrombelow.gr/pdf/15.pdf
4. Καταλήψεις, διαδηλώσεις- πρώτο ράγισμα, Εργατική Πρωτοπορία Νο 31, Δεκέμβρης 1979, https://sekonline.gr/images/pdf/EP/EP31.pdf
5. Alex Callinicos, Universities in a neoliberal world, Bookmarks, London 2006
6. Γιάννης Σηφακάκης, Αντίσταση στην αντιμεταρρύθμιση, Σοσιαλισμός από τα κάτω Νο 28, Σεπτέμβρης-Οκτώβρης 1998, https://socialismfrombelow.gr/pdf/28.pdf
7. Παντελής Παναγιωτακόπουλος, Οι καταλήψεις από μέσα, Σοσιαλισμός από τα κάτω Νο 61, Γενάρης-Φλεβάρης 2007, https://socialismfrombelow.gr/article.php?id=532 και Λένα Βερδέ, Το χρονικό της μάχης, στο ίδιο, https://socialismfrombelow.gr/article.php?id=531
8. Αφροδίτη Φράγκου Κάτω τα χέρια από το άσυλο, Εργατική Αλληλεγγύη Νο 1384, 31 Ιούλη 2019, https://ergatiki.gr/article.php?id=20759&issue=1384
9. Μάνος Νικολάου, Διπλή πανωλεθρία Κεραμέως, Εργατική Αλληλεγγύη Νο 1447, 11 Νοέμβρη 2020, https://ergatiki.gr/article.php?id=23145
10. Biotech behind AstraZeneca vaccine files for US listing, Financial Times, 8 April 2021
11. Πριμ σε ιδιώτες ψίχουλα στα ΑΕΙ, Εφημερίδα των Συντακτών, 26 Απριλίου 2021 https://www.efsyn.gr/ellada/ekpaideysi/291602_prim-se-idiotes-psihoyla-sta-aei
12. Γέφυρες ΑΕΙ με την αγορά εργασία και την εξωστρέφεια, Καθημερινή της Κυριακής, 11 Απρίλη 2021, https://www.kathimerini.gr/society/561326617/gefyres-aei-me-tin-agora-ergasias-kai-tin-exostrefeia/
13. «Κόβουν 16.οοο ειασκτέους, Εφημερίδα των Συντακτών 3-4 Απριλίου 2021, https://www.efsyn.gr/ellada/ekpaideysi/288264_koboyn-16000-eisakteoys
14. Πρότυπα σχολεία, η συμβολή των αποφοίτων της Βαρβακείου και της Ζωσιμαίας Σχολής, Καθημερινή της Κυριακής, 11 Απριλίου 2021, https://www.kathimerini.gr/society/561326623/protypa-scholeia-i-symvoli-ton-apofoiton-tis-varvakeioy-kai-tis-zosimaias-scholis/
15. Φοιτητές, μαθητές, εκπαιδευτικοί-ενωμένοι θα νικήσουμε, Εργατική Αλληλεγγύη Νο 1467, 14 Απρίλη 2021, https://ergatiki.gr/article.php?id=24014&issue=1467