Ξημερώνει πάλι στην Αμερική:
Πολιτισμικοί πόλεμοι και μαζική κουλτούρα στις ΗΠΑ τη δεκαετία του 1980
Άννα Μαρία Δρουμπούκη
328 σελίδες, Τιμή 20 €
Ο Μωβ Σκίουρος
Τα 80s, αποτελούν, τα τελευταία χρόνια, περισσότερο από κάθε άλλη δεκαετία, αντικείµενο µελέτης, σχολιασµού και αναφοράς. Πλήθος από βιβλία, άρθρα, ιντερνετικά αφιερώµατα είτε τα νοσταλγούν και τα εξιδανικεύουν είτε τα ανακατασκευάζουν και τα αποδοµούν.
Από την εκλογή Τραµπ στην προεδρεία των ΗΠΑ («του ανθρώπου που αποτελεί την απόλυτη µετωνυµία του τοξικού αµερικάνικου καπιταλισµού που διογκώθηκε στη δεκαετία του ‘80») µέχρι τις επανενώσεις µουσικών συγκροτηµάτων της εποχής (µε κυκλοφορίες νέων δίσκων ή/και µε sold out παγκόσµιες περιοδίες) και τις ταινίες (και τηλεοπτικές σειρές) που είτε αποτελούν remakes ή sequels ταινιών των 80s είτε διαδραµατίζονται στα 80s (µε κορυφαίο παράδειγµα το Stranger Things), η πιο «παρεξηγηµένη» πολιτικά, κοινωνικά και πολιτισµικά µεταπολεµική δεκαετία φαίνεται να παίρνει ρεβάνς.
Είναι, τελικά, τα 80’s η «δεκαετία που µας έφτιαξε», όπως θεωρεί το National Geographic Channel µε την οµώνυµη σειρά ντοκιµαντέρ, «The 80’s: The Decade That Made Us» ή αποτελεί µία «µεταβατική δεκαετία» ανάµεσα στον παλιό και στο νέο κόσµο που ζούµε;
Το βιβλίο της Άννας Μαρία ∆ρουµπούκη, «Ξηµερώνει πάλι στην Αµερική: Πολιτισµικοί πόλεµοι και µαζική κουλτούρα στις ΗΠΑ τη δεκαετία του 1980», από τις εκδόσεις Μωβ Σκίουρος, επιχειρεί, (λιγότερο) µε προσωπικά βιώµατα και (περισσότερο) µελετώντας και παραθέτοντας εκατοντάδες πηγές, να ασχοληθεί µε τις ΗΠΑ των 80s και να απαντήσει στα ερωτήµατα γιατί, πώς και ποια 80s, διαµόρφωσαν πολιτικά, κοινωνικά και πολιτισµικά τις ΗΠΑ και τι κληρονοµιά άφησαν.
Αυτό που κάνει το βιβλίο ενδιαφέρον είναι ότι προσεγγίζει τα 80s µέσα από τις σύνθετες «διασταυρώσεις της πολιτικής, της κοινωνίας και του πολιτισµού» και έτσι µας δίνει την µεγάλη και σύνθετη εικόνα της εποχής µε τις απαραίτητες, για την κατανόηση της, αναδροµές και στις προηγούµενες αλλά και στις επόµενες δεκαετίες.
Η ∆ρουµπούκη έχει δίκιο όταν αναφέρει ότι «η κυρίαρχη αφήγηση για τη δεκαετία του ‘80 δίνει την εντύπωση ότι τα χρόνια εκείνα ήταν νωθρά, ατοµικιστικά, ασυνείδητα, σπάταλα, καταναλωτικά... η δεκαετία εύκολα απορρίπτεται ως η δεκαετία των teflon years... ωστόσο, στην ιστορία δεν υφίστανται αυτές οι γενικεύσεις... τα 80s δεν ήταν ένα ενιαίο πράγµα... στην καθιερωµένη εικόνα υπάρχουν ρωγµές, ρήγµατα, εναλλακτικές αφηγήσεις... τα 80s πρέπει να κατανοηθούν στους δικούς τους όρους, τα χρόνια που προηγήθηκαν και ακολούθησαν ήταν διαφορετικά».
Σε αντίθεση µε τον «ριγκανοκεντρισµό» των περισσότερων µελετών, ακόµα και από τη µεριά της «αριστερής διανόησης», όπου «η σύνθετη ιστορία της δεκαετίας θάβεται κάτω από το αφήγηµα περί στροφής στον συντηρητισµό», η ∆ρουµπούκη όχι µόνο δεν «ξεχνάει» τα «άλλα 80s», «των κινηµάτων, των εξεγέρσεων, των κοινωνικών συνειδήσεων στη µαζική κουλτούρα, των εµβληµατικών καλλιτεχνών που αντιτάχθηκαν στον συντηριστισµό των πολιτικών και κοινωνικών δοµών κερδίζοντας ακροατήρια εκατοµµυρίων» αλλά, αντίθετα, τα φέρνει στο προσκήνιο.
Έτσι, µας θυµίζει ότι υπήρχαν πολλές ΗΠΑ στα 80s. Οι ΗΠΑ των «από πάνω» και οι ΗΠΑ των «από κάτω».
Οι ΗΠΑ της κυριαρχίας του αµερικάνικου ιµπεριαλισµού απέναντι στο σοβιετικό µε τη νίκη του πρώτου στο ψυχρό πόλεµο, των δύο εκλογικών νικών του Reagan µε το όραµα για «επανεκκίνηση της ιστορίας των ΗΠΑ µε επιστροφή στις παραδοσιακές αξίες της οικογένειας, της θρησκείας και της λευκής ανωτερότητας» (αν και το 50% των ψηφοφόρων απείχαν από τις εκλογές του 1980, γεγονός που δείχνει ότι µόνο µία µειοψηφία των αµερικάνων γοητεύτηκε από αυτό το όραµα), του νεοφιλελευθερισµού των Reaganomics µε την απότοµη αύξηση της ανισότητας (το εισόδηµα του πλουσιότερου 1% του πληθυσµού τριπλασιάστηκε και η περιουσία του διπλασιάστηκε, ενώ οι µισθοί του µέσου Αµερικανού εργάτη παρέµειναν ουσιαστικά στάσιµοι), της «κουλτούρα της απληστίας» των yuppies και της «χρηµατοπιστωτικοποίησης» της οικονοµίας µε τη κυριαρχία της Wall Street, του τσακίσµατος των απεργιών και του συνδικαλισµού (η ηρωική απεργία των ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας, γνωστή ως PATCO Strike, ηττήθηκε και µε συνέπεια την απόλυση και των 11.600 απεργών), του ρατσισµού των γκέτο, του «νέου ανορθολογισµού» µε τους απατεώνες τηλευαγγελικούς αστέρες και τη «Θεολογία της Ευηµερίας».
Αλλά, ταυτόχρονα υπήρχαν και οι ΗΠΑ των εξεγερµένων µαύρων στα γκέτο των αµερικάνικων πόλεων (το βιβλίο µας παρουσιάζει την άγνωστη αλλά πολυήµερη και µαζική εξέγερση του γκέτο Liberty City στο Μαϊάµι, η µεγαλύτερη εξέγερση µαύρων από τη δεκαετία του 60), του κινήµατος ενάντια στα πυρηνικά και τους εξοπλισµούς µε τις µεγαλειώδεις διαδηλώσεις, των φοιτητών εξεγέρσεων και καταλήψεων στα πανεπιστήµια ενάντια στο Απαρχάιντ στη Ν. Αφρική και του «Κινήµατος Εκποίησης», των µουσικών που κατέθεσαν στα δικαστήρια και στο Κογκρέσο ενάντια στη λογοκρισία στη µουσική βιοµηχανία, των αγώνων των οµοφυλόφιλων ενάντια «στην πανούκλα του AIDS».
Στο επίκεντρο του βιβλίου βρίσκεται το πολιτισµικό τοπίο της εποχής. Από τη µαζικοποίηση της τηλεόρασης (το 99% των αµερικάνικων σπιτιών διέθετε τηλεόραση) µε την εµφάνιση του CNN (το πρώτο κανάλι µε ειδήσεις όλο το 24ώρο) και την «εικονοποίηση της µουσικής» του MTV µέχρι την (αµφιλεγόµενη) συναυλία «Live Aid» που, σε κάθε περίπτωση, «άλλαξε καθοριστικά τον τρόπο µε τον οποίο οι δυτικές κοινωνίες αντιλαµβάνονται την προσέγγιση των παγκοσµίων κρίσεων και καθιέρωσε τις µεγάλης κλίµακας διοργανώσεις για κοινωνικά ζητήµατα» και τον «ηδονισµό και την ακολασία του Sunset Strip».
Ήταν η δεκαετία του ψυχροπολεµικού Hollywood των «Rambo» και «Rocky», του σεξισµού των «horror films», των υπερπαραγωγών αλλά και της ακµής του ανεξάρτητου αµερικάνικου σινεµά του Jim Jarmusch, Spike Lee και των Αδερφών Coen.
Ήταν η δεκαετία του κιτς και του σεξιστικού «metal ανδρισµού», του πουριτανισµού και της ηθικής, µε αποκορύφωµα τη λογοκρισία στη µουσική, αλλά και της ηδονικής disco, της Madonna (να µιλάει για την παρθενία), του Bruce Springsteen (εξαιρετικό το απόσπασµα στο βιβλίο), του (άφυλου) Prince, των Public Enemy (η µόνη αδυναµία του βιβλίου είναι η απουσία αναφοράς στη µαύρη µουσική των 80s και κυρίως του hip hop), της «βρετανικής εισβολής» της heavy metal (εξαιρετική η ανάλυση για την ταξική προέλευση αλλά και για την επίδραση στη νεολαία) και του new wave.
∆εν ζούµε σε έναν «ριγκανοποιηµένο πλανήτη» ούτε «ο αµερικάνικος καπιταλισµός είναι παγιδευµένος στη δεκαετία του 80» (όπως ισχυρίζεται η συγγραφέας). Η (εκκωφαντική) ήττα του Τραµπ, η (δυναµική) επανεµφάνιση των εργατικών απεργιών, το BLM είναι µεγάλα προχωρήµατα. Ούτε τα 80s ήταν τα ίδια για όλο τον κόσµο. Την ίδια περίοδο που κυριαρχούσαν οι Ρήγκαν και η Θάτσερ σε ΗΠΑ και Βρετανία, στον Ευρωπαϊκό Νότο κυριαρχούσαν οι «σοσιαλιστές» Μιτεράν, Γκονζάλες και Παπανδρέου.
Είναι ένα βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί. Μελετώντας εκείνη την περίοδο µας βοηθάει να καταλάβουµε καλύτερα και (σε όλα τα επίπεδα) και τη σηµερινή.