Αντιπολεμική διαδήλωση στη Ρωσία
Ο Δημήτρης Δασκαλάκης τονίζει ότι τα μεγάλα αντιπολεμικά κινήματα από το Βιετνάμ μέχρι τις 15 Φλεβάρη 2003 δείχνουν τον δρόμο.
Με υψωμένες γροθιές ενάντια στη “δική μας” πλευρά. Έτσι σταματάνε οι πόλεμοι. Όσο κι αν ο Μητσοτάκης και τα φερέφωνα του προσπαθούν να χλευάσουν το αντιπολεμικό κίνημα που από την πρώτη στιγμή βγήκε στους δρόμους ενάντια στον πόλεμο στην Ουκρανία και την ελληνική συμμετοχή, αυτό πατάει σε μια πλούσια ιστορία κινημάτων διεθνώς που πάλεψαν ενάντια στις δικές τους κυβερνήσεις για να σταματήσουν τον πόλεμο.
Η ιμπεριαλιστική εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία προκάλεσε οργή, καταρχάς στην ίδια τη Ρωσία. Από την πρώτη μέρα, χιλιάδες διαδηλωτές βγήκαν στους δρόμους της Μόσχας, της Πετρούπολης, του Γεκατερινμπούργκ, στο Νίζνι Νόβγκοροντ. 664 επιστήμονες υπέγραψαν ανακοίνωση που ζητούσε την “άμεση παύση των πολεμικών ενεργειών στην Ουκρανία”.1 Στις 6 Μάρτη οι πόλεις όπου έγιναν διαδηλώσεις ξεπέρασαν τις 60, ενώ στις 8 Μάρτη γυναίκες σε πάνω από 90 πόλεις κατέθεσαν λουλούδια σε μνημεία, σε μια συμβολική αντιπολεμική κίνηση. Από την πρώτη στιγμή ο Πούτιν προσπάθησε να παρουσιάσει τους διαδηλωτές σαν φιλονατοϊκούς προδότες. Μέχρι τις 13 Μάρτη, είχαν συλληφθεί 14.906 διαδηλωτές με πρόφαση την “δυσφήμιση των ρώσικων ένοπλων δυνάμεων”, κατηγορία που προστέθηκε εκτάκτως στον ποινικό κώδικα, ενώ η αστυνομία προχωράει ακόμα σε συχνές επιδρομές σε σπίτια δημοσιογράφων και ακτιβιστών.
Ούτε στη Δύση όμως πέρασε η προσπάθεια των κυβερνητικών επιτελείων να παρουσιάσουν την αντιπολεμική διάθεση του κόσμου σαν στήριξη στην επεκτατική πολιτική του ΝΑΤΟ και της ΕΕ. Άμεσα ήταν τα πρώτα συλλαλητήρια σε Λονδίνο, Βαρκελώνη και Ρώμη.
Στην Ελλάδα οι πρώτες αντιπολεμικές διαδηλώσεις έγιναν την 1η Μάρτη. Στην Αθήνα χιλιάδες βάδισαν με το πανό των Φοιτητικών Συλλόγων μπροστά ενώ ακολουθούσε το σύνολο σχεδόν των οργανώσεων της Αριστεράς. Το σύνθημα «Ούτε ΝΑΤΟ – ούτε Ρωσία» βρισκόταν στα περισσότερα πανό, ενώ αντίστοιχη ήταν η εικόνα και στη Θεσσαλονίκη. Τις επόμενες μέρες η ΠΕΝΕΝ, το ΠΣΣ-ΝΑΤ και η ΠΟΣΠΕΡΤ πήραν θέση ενάντια στον πόλεμο και τους “επικίνδυνους πολεμικούς τυχοδιωκτισμούς της ελληνικής κυβέρνησης” όπως ανέφερε ανακοίνωση της τελευταίας. Συγχρόνως μαθητές έστελναν αντιπολεμικά μηνύματα με πανό και δράσεις στα προαύλια και στην παρέλαση της 25ης Μαρτίου και ακολουθούσαν μια σειρά σωματεία εκπαιδευτικών κι ενώσεις γονέων με αντιπολεμικές ανακοινώσεις. Στα τέλη Μάρτη σειρά είχαν σιδηροδρομικοί της Βορείου Ελλάδας, που κόντρα στα αφεντικά της ΤΡΑΙΝΟΣΕ αρνούνταν να συμμετέχουν στη μεταφορά πολεμικού υλικού προς την Ουκρανία και κέρδιζαν τη συμπαράσταση δεκάδων σωματείων.
Η κυβέρνηση και τα φερέφωνά της επιδόθηκαν σε μια λυσσαλέα επίθεση που δεν κατάφερε να σιγήσει το αντιπολεμικό κίνημα. Ξεκινώντας από το πανεργατικό συλλαλητήριο στις 26 Φλεβάρη, περνώντας από την Απεργιακή 8 Μάρτη και τη 19 Μάρτη –Διεθνή Μέρα Δράσης Ενάντια στον Ρατσισμό και τον Φασισμό– και φτάνοντας στην μαζική πανεργατική απεργία στις 6 Απρίλη, όλες οι μεγάλες διαδηλώσεις πήραν αντιπολεμικό χαρακτήρα, και το σύνθημα “Δουλειές όχι βόμβες” έδινε τον τόνο. Και δεν ήταν μόνο οι διαδηλώσεις. Τόσο η αντιπολεμική συναυλία που διοργάνωσαν φοιτητικοί σύλλογοι στις 14 Μάρτη, όσο και αυτή που έγινε με πρωτοβουλία της συλλογικότητας “Αλληλεγγύη για όλους”, τράβηξαν τα βέλη των φιλοκυβερνητικών λιβελογράφων αλλά οι δρόμοι της Αθήνας πλημμύρισαν με δεκάδες χιλιάδες κόσμου ενάντια στους ιμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς και την ελληνική συμμετοχή.
Αυτές οι επιθέσεις της άρχουσας τάξης δεν περιορίζονται στην Ελλάδα. Με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα τη Βρετανία, όπου η Συμμαχία Σταματήστε τον Πόλεμο στοχοποιήθηκε: οι φωνές που επιμένουν να καταγγέλουν εξίσου τον Πούτιν και το ΝΑΤΟ γι’ αυτόν τον πόλεμο βρίσκονται διαρκώς στο στόχαστρο.2
Απέναντι στις επιθέσεις αλλά και τις υποχωρήσεις μεγάλης μερίδας της ευρωπαϊκής αριστεράς που καθηλώνουν το αντιπολεμικό κίνημα, η Διεθνιστική Σοσιαλιστική Τάση εξέδωσε άμεσα ανακοίνωση όπου τονίζει ότι: “η ευθύνη γι’ αυτή την τρομακτική προοπτική ανήκει ξεκάθαρα στους δύο ιμπεριαλιστικούς ανταγωνιστές. Τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους, επειδή ωθούν το ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση ανατολικά προς τα σύνορα της Ρωσίας για να επεκτείνουν και να εδραιώσουν την κυριαρχία τους στη δυτική Ευρασία. Τη Ρωσία και τους συμμάχους της, επειδή επιδιώκουν να σταματήσουν αυτή τη διαδικασία μέσω ενός πολέμου, κατακτήσεων και κατοχής (...) Όλα αυτά συμβαίνουν πάνω στις πλάτες του λαού της Ουκρανίας. Οι εργαζόμενοι στις πληγείσες χώρες δεν έχουν τίποτα να περιμένουν ούτε από τον δυτικό ούτε από τον ρωσικό ιμπεριαλισμό.”3
Οι επιθέσεις των ιμπεριαλιστών στα αντιπολεμικά κινήματα δεν είναι κάτι καινούριο. Ο ιδεολογικός πόλεμος στο εσωτερικό είναι αναπόσπαστο κομμάτι της πολεμικής εκστρατείας στο μέτωπο. Από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και το Βιετνάμ ως τον πόλεμο στο Αφγανιστάν και το Ιράκ το αντιπολεμικό κίνημα ήρθε αντιμέτωπο με τέτοιες επιθέσεις και χρειάστηκε να κάνει πολιτικές επιλογές οι οποίες σήμερα, που η αντιπολεμική διάθεση του κόσμου εκδηλώθηκε από την πρώτη στιγμή τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς, αποτελούν μια πολύτιμη παρακαταθήκη.
Ο Αμερικάνικος Πόλεμος
Τον Ιούνιο του 1963, από το Δυτικό Βερολίνο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζον Κένεντι, δήλωνε πως “η ελευθερία είναι αδιαίρετη, και όταν ένας άνθρωπος είναι υπόδουλος, όλοι οι υπόλοιποι είναι ανελεύθεροι”. Οι δημοκρατικές ευαισθησίες του Κένεντι στόχευαν τις χώρες του λεγόμενου «Ανατολικού μπλοκ». Λίγους μήνες μετά θα έστελνε άλλους 16.000 στρατιώτες, αεροπλάνα και βόμβες ναπάλμ για να σταματήσει την ένοπλη εξέγερση στον Νότιο Βιετνάμ, που υποστήριζε το ΚΚ. Η πολιτική σημασία μιας νίκης του ΚΚ σε όλη τη χώρα θα ήταν τεράστια καθώς λίγο νοτιότερα βρίσκεται η Ινδονησία, μια χώρα που είχε πετρέλαιο, μεγάλη γεωστρατηγική σημασία αλλά και το μεγαλύτερο Κομμουνιστικό Κόμμα στον κόσμο έξω από το ανατολικό μπλοκ, με 3.000.000 μέλη. Ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός στήριξε το πραξικόπημα του στρατηγού Σουχάρτο στην Ινδονησία το 1965 που σήμανε τη σφαγή 300.000 αγωνιστών. Ο Κένεντι και ο διάδοχός του ο Τζόνσον, παράλληλα με την ενίσχυση του ινδονησιακού στρατού, βύθιζαν τις ΗΠΑ σε μια όλο και πιο κοστοβόρα πολεμική αναμέτρηση στο Βιετνάμ.
Όμως τα χρόνια περνούσαν και η προοπτική να κερδίσουν αυτόν τον πόλεμο απομακρυνόταν, δημιουργώντας ένα αυξανόμενο κύμα δυσαρέσκειας στο εσωτερικό. Οι αγώνες των Μαύρων για δημοκρατικά δικαιώματα από τα μέσα του ‘50 είχαν ξαναδώσει αέρα στα πανιά του κινήματος που είχε χτυπήσει ο Μακαρθισμός. Έτσι, παρόλο που τα πρώτα χρόνια χαμηλής έντασης του πολέμου οι διαμαρτυρίες ήταν λίγες και μικρές, το 1965 αποτέλεσε μια χρονιά καμπή. Με πρωτοβουλία καθηγητών του πανεπιστημίου του Μίτσιγκαν οργανώθηκε ένα μάζεμα που κάλεσε σε απεργία. “Η κλιμάκωση στο Βιετνάμ ...κινδυνεύει να ρίξει τις Ηνωμένες Πολιτείες σε μια μεγάλη σύγκρουση με την Κίνα και ίσως ολόκληρο το σοβιετικό μπλοκ που θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμα και σε πυρηνικό πόλεμο”, έλεγε η ανακοίνωσή τους. Για να αποφύγουν την καταστολή μετέτρεψαν την απεργία σε “αντιμάθημα”. Η ανταπόκριση ήταν τεράστια. Πάνω από 3.000 φοιτητές συζήτησαν με τους καθηγητές τους για είκοσι σχεδόν ώρες. Ακολούθησαν τα πανεπιστήμια της Κολούμπια, του Γουισκόνσιν, του Μπέρκλεϊ κ.ά.. Το τελευταίο, πλημμύρισαν για 36 ώρες περίπου, 30.000 κόσμου με συζητήσεις, διαφωνίες και αποφάσεις για δράσεις. Τα κόκκαλα του Μακάρθι έτριζαν και άνοιγε ο δρόμος για τις πρώτες μεγάλες αντιπολεμικές διαδηλώσεις το φθινόπωρο. 25.000 στη Ν. Υόρκη, 15.000 στον Σαν Φρανσίσκο, δεκάδες χιλιάδες σε μικρότερες διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα και ξανά 30.000 στη Ν.Υόρκη λίγους μήνες αργότερα.
Οι αμερικάνοι φαντάροι ήταν στη μεγάλη τους πλειοψηφία παιδιά εργατικών οικογενειών. Με μέσο όρο θητείας στο μέτωπο περίπου έναν χρόνο, ως βετεράνοι μετέφεραν την φριχτή εμπειρία του μετώπου στις διαδηλώσεις πίσω στις ΗΠΑ και αντίστοιχα οι νεοσύλλεκτοι μετέφεραν την εμπειρία του αντιπολεμικού κινήματος στο μέτωπο, προκαλώντας ανταρσίες και λιποταξίες.
Η επίθεση της Τετ από το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, στις 31 Γενάρη 1968 άλλαξε τα πάντα. Έδειξε ότι η υπερδύναμη δεν ήταν άτρωτη. Και η θηριώδης απάντησή της με την ισοπέδωση της πόλης Μπεν Τρε ξεσήκωσε ένα ακόμα μεγαλύτερο κύμα διαδηλώσεων.4 Τον Νοέμβρη του 1969, 500.000 διαδήλωναν στη Ουάσιγκτον ενάντια στον πόλεμο στη μεγαλύτερη διαδήλωση της ιστορίας των ΗΠΑ. Οι υποσχέσεις του νεοεκλεγμένου ως αντίθετου στον πόλεμο προέδρου Νίξον πως θα απέσυρε 150.00 στρατιώτες, δεν έφταναν για να καθησυχάσουν το κίνημα.
Στις 4 Μάη του 1970, στο Κεντ του Οχάιο αυτή τη φορά, μια ακόμα αντιπολεμική διαδήλωση φοιτητών καταστέλεται βίαια. Η Εθνοφρουρά δολοφονεί τέσσερις φοιτητές και λίγες μέρες αργότερα δολοφονεί άλλους δύο, μαύρους, στο κολλέγιο του Τζάκσον ξεσηκώνοντας ένα κύμα οργής χωρίς προηγούμενο. Πάνω από τέσσερα εκατομμύρια φοιτητές κατεβαίνουν σε αποχή, καταλήψεις και διαδηλώσεις σε περισσότερα από 1.500 πανεπιστήμια σε όλες τις ΗΠΑ, ενώ η Ομοσπονδία Δημοτικών, Κομητειακών, Πολιτειακών και Δημόσιων Υπαλλήλων πραγματοποιεί απεργία ενάντια στον πολέμο.
Μέσα από τη συμμετοχή τους σε ένα κίνημα ενάντια στη δική τους κυβέρνηση, χιλιάδες αγωνιστές άρχισαν να αμφισβητούν το ίδιο το σύστημα. Σε πολλές χώρες του κόσμου, το αντιπολεμικό κίνημα και η ριζοσπαστικοποίηση που προκάλεσε αποτέλεσαν τη μήτρα μιας νέας επαναστατικής αριστεράς. Στις ίδιες τις ΗΠΑ, οι Φοιτητές για μια Δημοκρατική Κοινωνία, προσανατολισμένοι στο κόμμα των Δημοκρατικών, με την αθέτηση και των αντιπολεμικών υποσχέσεων του Προέδρου Λίντον Τζόνσον, λειτούργησαν ως εκκολαπτήριο για μια νέα γενιά που θα στρεφόταν προς τα αριστερά μέσα και από την επαφή της με τους Μαύρους Πάνθηρες.5 Η ανάπτυξη των τελευταίων ήταν δεμένη με το αντιπολεμικό κίνημα. Ήταν η δυναμική του κινήματος που πάλευε ενάντια σε έναν πόλεμο όπου οι Αφροαμερικανοί επωμίζονταν δυσανάλογα το βάρος της σύγκρουσης, σε συνδυασμό με τις μάχες ενάντια στον καθημερινό ρατσισμό στις ΗΠΑ και τις αστυνομικές δολοφονίες που έσπρωξαν τη μαύρη νεολαία προς την επαναστατική αριστερά των Μαύρων Πανθήρων.6
Την άνοιξη του 1975 οι τελευταίοι αμερικανοί φαντάροι θα έφευγαν με ελικόπτερο από την ταράτσα της αμερικάνικης πρεσβείας στη Σαϊγκόν. Παρά την προσπάθεια να βαφτιστούν οι ακτιβιστές χίπιδες και ναρκομανείς και οι βετεράνοι προδότες και δειλοί, η υπερδύναμη ηττήθηκε και το κίνημα δεν υποχώρησε.
Και είχε καταφέρει να απλωθεί πολύ πέρα από τις ΗΠΑ. Στην Ιταλία, το Καυτό Φθινόπωρο του ‘69 ξεκινούσε με τους εργάτες της Φίατ Μιραφιόρι στο Τορίνο να φωνάζουν στο αφεντικό τους “Ανιέλι την Ινδοκίνα την έχεις μέσα στο εργοστάσιό σου”. Τον Μάη του ‘68 στη Γαλλία είχαν προϋπαντήσει μια σειρά φοιτητικές διαδηλώσεις ενάντια στον πόλεμο. Οι επιθέσεις της αστυνομίας στις αρχικά μικρές κινητοποιήσεις στα τέλη Μάρτη και οι συλλήψεις νεολαίων λειτούργησαν σαν μπαρούτι και στις αρχές Μάη οι διαδηλωτές φοιτητές στο Παρίσι μετριόνταν πλέον σε δεκάδες χιλιάδες.
Στην Ελλάδα ενέπνευσε μια ολόκληρη γενιά νέων που πάλευαν ενάντια στη Χούντα. Το 1973, οι φοιτητές στην κατάληψη του Πολυτεχνείου στην Αθήνα, μαζί με τα αντιμπεριαλιστικά συνθήματα, έγραφαν πάνω στις κολώνες της εισόδου “Ταϋλάνδη”, σε αλληλεγγύη με τους εξεγερμένους Ταϋλανδούς που συγκρούονταν με τον δικτάτορα Θάνομ Κιτίκαχορν. Οι φοιτητές που πρωτοστάτησαν σε εκείνη την εξέγερση είχαν ριζοσπαστικοποιηθεί τα προηγούμενα χρόνια μέσα από μικρές ομάδες στα πανεπιστήμια της Μπανκγκόκ όπου πραγματοποιούσαν συζητήσεις και διαδηλώσεις ενάντια στον πόλεμο στο Βιετνάμ.
Πόλεμος και παγκοσμιοποίηση
Πάνω στην κληρονομιά αυτού του κινήματος θα πατούσε το επόμενο μεγάλο κίνημα, ενάντια στον πόλεμο στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, το 2001 και το 2003 αντίστοιχα. Οι διαστάσεις όμως που θα έπαιρνε αυτό θα ήταν πραγματικά παγκόσμιες.
Η δεκαετία του 1990 είχε διαψεύσει με βίαιο τρόπο τις υποσχέσεις για την ειρήνη που θα συνόδευε την παγκοσμιοποίηση. Ο Πόλεμος του Κόλπου το 1991 και το εμπάργκο που τον συνέχισε, και οι πόλεμοι στη Βοσνία το 1992 και τη Σερβία το 1999 άφησαν πίσω τους εκατομμύρια νεκρούς. Ο Μπιλ Κλίντον, το πρόσωπο της παγκοσμιοποίησης, είχε μετατραπεί σε σφαγέα των Βαλκανίων. Όταν από τις γραμμές αυτού του περιοδικού η Μαρία Στύλλου έγραφε το 2001 πως “οι πόλεμοι της δεκαετίας του ‘90, κύρια ο πόλεμος στα Βαλκάνια και τώρα στη κεντρική Ασία, δείχνουν αυτή την προσπάθεια, για επέκταση του ΝΑΤΟ ανατολικά”,7 μόλις ξεκινούσε η πολεμική εκστρατεία του Τζορτζ Μπους στο Αφγανιστάν με αφορμή την επίθεση στους δίδυμους πύργους στις 11/9. Θα ονομαζόταν “διαρκής πόλεμος κατά της τρομοκρατίας”. Μέσα σε λίγες μέρες όμως, θα συναντούσε μια παγκόσμια αντίσταση.
Στην Ιταλία, στις αρχές Οκτώβρη η πορεία ειρήνης Περούτζια-Ασίζι φτάνει σε μαζικότητα αυτή της Γένοβας, ενώ στα μέσα Νοέμβρη 250.000 απεργοί μεταλλεργάτες της FIOM γέμιζαν τη Ρώμη με αντιπολεμικά συνθήματα. Τοπικά παραρτήματά της συμμετείχαν με πανό “Σύμβαση και Ειρήνη” και το Κοινωνικό Φόρουμ συμμετείχε με σύνθημα “Γενική Απεργία ενάντια στον πόλεμο”. Στο Λονδίνο, στις 13 Οκτώβρη διαδήλωναν 50.000 κόσμου και ένα μήνα αργότερα θα έφταναν τους 100.000. Στις ΗΠΑ το κίνημα απλώθηκε σε πάνω από 100 πανεπιστήμια και οι πρώτες διαδηλώσεις γίνονται στη Ουάσιγκτον στις 29 Σεπτέμβρη πριν καλά καλά σβήσει η φωτιά στους Δίδυμους Πύργους, ενώ τις επόμενες μέρες σειρά είχαν η Ν.Υόρκη και το Σαν Φρανσίσκο.
Στην Ελλάδα, όπου λίγες μήνες πριν το εργατικό κίνημα είχε πετύχει μια μεγάλη απεργιακή νίκη ενάντια στο Ασφαλιστικό του Γιαννίτση, οι δημοσκοπήσεις έδιναν ένα 80% ενάντια στον πόλεμο. Τα πρώτα μαζικά συλλαλητήρια σε Αθήνα, Πάτρα, Θεσσαλονίκη, Ηράκλειο και Γιάννενα γίνονται πριν καν ξεκινήσουν οι βομβαρδισμοί. Στις 8 Νοέμβρη και ξανά στη διαδήλωση του Πολυτεχνείου το αντιπολεμικό κίνημα προχωρά με ακόμα πιο μαζικές διαδηλώσεις, ενώ συγκροτούνται αντιπολεμικές επιτροπές σε πολλές σχολές, νοσοκομεία, τράπεζες, στα ΜΜΕ και σε δεκάδες γειτονιές.
Ο κόσμος δεν είχε απλά την εικόνα της φρίκης των πολέμων της προηγούμενης δεκαετίας. Κουβαλούσε την έμπνευση που είχε φέρει το νέο αντικαπιταλιστικό κίνημα. Στο Σιάτλ και στη Γένοβα εκατοντάδες χιλιάδες είχαν διαδηλώσει ενάντια στις πολυεθνικές και τους διεθνείς οργανισμούς που τώρα ήθελαν να τους οδηγήσουν σε ένα νέο πόλεμο. Παρά τις υποσχέσεις πως και αυτός ο πόλεμος θα τελείωνε γρήγορα, αυτός συνεχιζόταν και ξεδιπλωνόταν η προοπτική για έναν νέο, στο Ιράκ.
Η απόφαση του Μπους για την επέμβαση στο Ιράκ με 250.000 αμερικανούς και βρετανούς στρατιώτες ώστε να ελέγξει τη χώρα και τις πετρελαιοπηγές αποτελούσε μια “επίδειξη δύναμης σε κάθε κατεύθυνση. Όχι μόνο στη Μέση Ανατολή αλλά και απέναντι στις άλλες Μεγάλες Δυνάμεις...”.8 Όμως το αντιπολεμικό κίνημα που θα ξεσηκωνόταν δεν είχε προηγούμενο. Πριν καν ξεκινήσει ο πόλεμος, 200.000 άνθρωποι στις ΗΠΑ κατέβηκαν στους δρόμους στις 26 Οκτώβρη 2002. Στο Λονδίνο 500.000, δύο μέρες αργότερα. Ήταν τα πρώτα “σκιρτήματα” της νέας υπερδύναμης που θα αναδυόταν τους επόμενους μήνες.
Στη Φλωρεντία, στο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Φόρουμ, 1.000.000 διαδηλωτές πλημμύρισαν την πόλη “ενάντια στην Ευρώπη του κεφαλαίου, του πολέμου και του ρατσισμού” και πήραν την απόφαση για μια παγκόσμια ημέρα ενάντια στον πόλεμο στις 15 Φλεβάρη 2003.
Νέα υπερδύναμη
“Η 15η Φλεβάρη ήταν η μεγαλύτερη διαμαρτυρία στην ιστορία”, επισήμαινε ο New Yorker, ενώ οι New York Times, ανέφεραν πως “Μετά από αυτές τις διαδηλώσεις, υπάρχουν δύο υπερδυνάμεις στον πλανήτη: οι ΗΠΑ και η διεθνής κοινή γνώμη”.
Πάνω από 30 εκατομμύρια ακτιβιστές διαδήλωσαν σε πάνω από 800 πόλεις σε όλο τον κόσμο ενάντια στα σχέδια του Μπους και της “συμμαχίας των προθύμων”, φωνάζοντας “Όχι στο όνομά μας”. 4.000.000 στην Ισπανία. 3.000.000 στην Ιταλία. 1.000.000 στην Αυστραλία. 500.000 στο Βερολίνο. 200.000 στο Σαν Φρανσίσκο. Εκατοντάδες χιλιάδες σε Λονδίνο και Νέα Υόρκη. Το ίδιο και στη Μέση Ανατολή. Πάνω από 200 χιλιάδες διαδηλωτές από όλη την Ελλάδα, πλημμύρισαν το Σύνταγμα.
Ήταν η κορύφωση μια καμπάνιας που είχαν βάλει μπροστά αντιπολεμικές κινήσεις σε δεκάδες χώρες του κόσμου, ενώνοντας εκατομμύρια κόσμου πάνω στο σύνθημα “Όχι στον Πόλεμο”. Όπως και σήμερα, το σύνθημα αυτό δεν υστερούσε σε αντιμπεριαλισμό. Αντίθετα, συνέδεε την αντίθεση σε μια πολύ κεντρική επιλογή του συστήματος τόσο με τα αιτήματα του αντικαπιταλιστικού κινήματος όσο και με τα εργατικά αιτήματα για αυξήσεις, συντάξεις, λεφτά για την Υγεία και την Παιδεία. Έτσι, στην Ελλάδα η πρώτη πανεργατική απεργία ενάντια στον πόλεμο ήρθε στις 21 Μάρτη. Οι διαδηλώσεις συνεχίστηκαν και τις επόμενες μέρες, όταν η Ε.Ε πραγματοποιούσε συνόδους, στην Αθήνα και το Ναύπλιο, με αποκορύφωμα το μεγάλο πανελλαδικό συλλαλητήριο στη σύνοδο της ΕΕ στη Θεσσαλονίκη, τον Ιούνη του 2003, επί προεδρίας Σημίτη. Το κίνημα αυτό θα έφτανε μέχρι να ακυρώσει την επίσκεψη του Κόλιν Πάουελ, υπ. Εξωτερικών των ΗΠΑ, στην τελετή λήξης των Ολυμπιακών αγώνων το καλοκαίρι του 2004.
Διλήμματα
Η ανάπτυξη του αντιπολεμικού κινήματος όμως δεν ήρθε αυτόματα. Στη φάση της επίθεσης στο Αφγανιστάν χρειάστηκε να ξεπεραστεί η λογική που ήθελε το κίνημα να κρατάει ίσες αποστάσεις ανάμεσα στο ΝΑΤΟ και στους Ταλιμπάν. Στο ΕΚΦ της Φλωρεντίας όπου υπήρχε διαφωνία για το αν οι αντιπολεμικές επιλογές θα έπρεπε να είναι προτεραιότητα του διεθνούς κινήματος, η απόφαση της Γενικής Συνέλευσης των κινημάτων για τις 15 Φλεβάρη ήταν μια νίκη για τη Συμμαχία Σταματήστε τον Πόλεμο και τις αντίστοιχες αντιπολεμικές πρωτοβουλίες από άλλες χώρες.
Κι όταν αργότερα, αντιμέτωπος με την ηρωική αντίσταση των Ιρακινών και την παγκόσμια κατακραυγή ο Μπους θα αναζητούσε τη στήριξη του ΟΗΕ, άνοιγε το ζήτημα της “νομιμοποίησης” του πολέμου. Αυτή η εξέλιξη απαιτούσε από την Αριστερά “να αποφύγει τις οποιεσδήποτε ταλαντεύσεις ότι τάχα η σημαία του ΟΗΕ ή της ΕΕ είναι καλύτερη από την αστερόεσα των ΗΠΑ, να αποκρούσει τις παγίδες της ισλαμοφοβίας και να επιμείνει στο δικαίωμα του Ιράκ και της Παλαιστίνης να απαλλαγούν από την κατοχή χωρίς ναι μεν αλλά”.9 Σε όλα αυτά τα ζητήματα, η επαναστατική αριστερά χρειάστηκε να δώσει πολιτικές μάχες μέσα στο κίνημα.
Υπήρξαν πολλές προσπάθειες να σβήσουν εκείνο το κίνημα, ξεκινώντας από τον Τόνι Μπλέρ που το αποκαλούσε «επαναστατικό τουρισμό» επειδή απλωνόταν από χώρα σε χώρα και φτάνοντας σε τμήματα της Aριστεράς που θεωρούσαν ότι «δεν ήταν αρκετά αντιμπεριαλιστικό». Έχαναν από τα μάτια τους όμως τρεις μεγάλες επιτυχίες. Καταρχάς την έμπνευση –που πήρε αλλά και- που έδωσε αυτό το κίνημα στην ιρακινή αντίσταση. Η αντίσταση στο Ιράκ δεν περιοριζόταν στα όπλα. Ήταν υπόθεση του μαζικού κινήματος στους δρόμους και στις πετρελαιοπηγές. Δύο από τις πιο μαζικές ήταν την Πρωτομαγιά του 2004 η Φαλούτζα θα πλημμύριζε από διαδηλωτές ενάντια στον Στρατό Προστασίας10 και στις 29 Αυγούστου όταν με αφορμή την κηδεία του σιίτη θρησκευτικού ηγέτη Μοχάμεντ Αλ Χακίμ 300.000 κόσμου διαδήλωσαν στη Βαγδάτη, στη Νατζάφ και την Καρμπάλα.11 Οι εικόνες από το αντιπολεμικό κίνημα στη Δύση έφταναν στα σπίτια των ιρακινών και έδιναν δύναμη.
Το δεύτερο ήταν η πλήρης απονομιμοποίηση του πολέμου στα μάτια της μεγάλης πλειοψηφίας. Η αποκάλυψη των ψεμμάτων των Μπους και Μπλερ περί “όπλων μαζικής καταστροφής” που υποτίθεται πως έκρυβε ο Σαντάμ, ήρθε μέσα από την πίεση του κινήματος, και τους κυνηγάει ακόμα. Στην Ισπανία, το δεξιό Λαϊκό Κόμμα γνώρισε μια εκλογική συντριβή όταν το αντιπολεμικό κίνημα γύρισε τούμπα την προσπάθεια του πρωθυπουργού Αθνάρ να εκμεταλλευτεί τη βομβιστική επίθεση στη Μαδρίτη.12 Όταν το περασμένο καλοκαίρι οι δυνάμεις των ΗΠΑ και των συμμάχων τους έφευγαν από το Αφγανιστάν ηττημένοι και πάλι με ελικόπτερα –από το Ιράκ είχαν ήδη φύγει το 2011– ο διεθνής Τύπος θυμόταν πως το αντιπολεμικό κίνημα είχε δίκιο.
Το τρίτο είχε να κάνει με την κληρονομιά που άφησε πίσω του το κίνημα. Στην Ελλάδα, αρχικά εμπόδισε να κουκουλωθούν τα σκάνδαλα των τηλεφωνικών υποκλοπών και οι απαγωγές των Πακιστανών.13 Εξόπλισε όμως και με εμπειρίες μια ολόκληρη γενιά νέων που στη συνέχεια έδωσαν νικηφόρες μάχες με καταλήψεις διαρκείας ενάντια στα νομοσχέδια της Γιαννάκου το 2006. Δυνάμωσε την εργατική αντίσταση ενάντια στη λιτότητα του Κώστα Καραμανλή -με τις χαρακτηριστικές πικέτες με τη διαγραμμένη βόμβα να δίνουν τη θέση τους σε αυτές με το διαγραμμένο πρόσωπο του Καραμανλή και να βρίσκονται στα χέρια διαδηλωτών στη ΔΕΘ το 2004.
Όπως και στο Βιετνάμ και στο Ιράκ, έτσι και σήμερα καθήκον της Αριστεράς είναι να δώσει όλες της τις δυνάμεις για να σταματήσει αυτός ο πόλεμος. Για να το πετύχουμε χρειάζεται να ξεσηκώσουμε όλον αυτόν τον κόσμο που σιχαίνεται τους πολέμους, όχι για να τον στοιχίσουμε πίσω από το στρατόπεδο της δικής μας άρχουσας τάξης, αλλά για να σταματήσουμε τη δική της συμμετοχή. Αυτή είναι η κληρονομιά που συνδέει της νίκες του κινήματος ενάντια στους πολέμους στο Βιετνάμ, το Αφγανιστάν, και το Ιράκ με τα λόγια του Κάρλ Λίμπνεχτ «στην ίδια μας τη χώρα είναι ο εχθρός». Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να βάλουμε φρένο στην πολεμική κλιμάκωση και να ανοίξει η προοπτική για μια άλλη κοινωνία, απαλλαγμένη από πολέμους που απειλούν ολόκληρη την ανθρωπότητα.
Σημειώσεις
1. https://www.lemonde.fr/idees/article/2022/02/25/appel-de-664-chercheurs-et-scientifiques-russes-nous-exigeons-l-arret-immediat-de-tous-les-actes-de-guerre-diriges-contre-l-ukraine_6115263_3232.html
2. «Στην καλύτερη περίπτωση είναι αφελείς, στη χειρότερη παρέχουν ενεργά υποστήριξη σε αυταρχικούς ηγέτες που απειλούν άμεσα τις δημοκρατίες. Δεν υπάρχει τίποτα προοδευτικό στο να δείχνουμε αλληλεγγύη στον επιτιθέμενο, όταν οι σύμμαχοί μας χρειάζονται την αλληλεγγύη μας και -κεντρικά- την πρακτική μας βοήθεια τώρα περισσότερο από ποτέ», δήλωσε για τη Συμμαχία Σταματήστε τον Πόλεμο ο ηγέτης των Εργατικών Κιρ Στάρμερ. Διαθέσιμο στα αγγλικά στο https://www.theguardian.com/commentisfree/2022/feb/10/labour-nato-british-left-ukraine-keir-starmer
3. Ολόκληρη η διακήρυξη της Διεθνιστικής Σοσιαλιστικής Τάσης στο https://www.sekonline.gr/article.php?id=1233
4. Βλέπε Jonathan Neale, Ο Αμερικάνος Πόλεμος, Βιετνάμ 1960-1975, κεφ. 4 “Διαδηλωτές και αντάρτες”.
5. Για την αλληλεπίδραση του αντιπολεμικού κινήματος με τους Μαύρους Πάνθηρες βλέπε Chris Harman, The Fire Last Time, 1968 and after, σελ. 68-77.
6. Τα πρώτα χρόνια οι, κυρίως λευκοί, φοιτητές μπορούσαν να αναβάλλουν την επιστράτευσή τους ή να υπηρετήσουν στην Εφεδρεία και στην Εθνοφρουρά. Το 1967, είχε επιστρατευτεί το 64% του συνόλου των στρατεύσιμων Αφροαμερικανών, αλλά μόνο το 31% των λευκών, ενώ την περίοδο 1965-66, το ποσοστό απωλειών στο μέτωπο για τους μαύρους ήταν διπλάσιο από εκείνο των λευκών.
7. Το πολεμικό πρόσωπο της παγκοσμιοποίησης, Σοσιαλισμός από τα Κάτω, τεύχος 41, σελ 5.
8. 15 Φλεβάρη-αντιπολεμικός συναγερμός, Σοσιαλισμός από τα Κάτω, τέυχος 45, σελ 4.
9. Πάνος Γκαργκάνας, Η δύναμη του αντιμπεριαλιστικού κινήματος, Σοσιαλισμός από τα Κάτω, τεύχος 47, σελ.11.
10. Σωτήρης Κοντογιάννης, Οι μαχητές της Φαλούτζα, Σοσιαλισμός από τα Κάτω, τεύχος 49, σελ 17.
11. Πάνος Γκαργκάνας, Το Ιράκ μετά τη Νατζάφ, Σοσιαλισμός από τα Κάτω, τεύχος 50, σελ 9.
12. Εργατική Αλληλεγγύη, Νο 712, 12/3/2004
13. Εργατική Αλληλεγγύη, Νο 1160, 11/2/2015