Το βιβλίο “Πολιτικές ζωής και θανάτου, πώς η κρίση επηρεάζει την ανθρώπινη υγεία”. Ο τίτλος στην αγγλική έκδοση “The body Economic. Why austerity kills” αποτελεί μία επιστημονικά εμπεριστατωμένη παρουσίαση του πώς η πολιτική του ΔΝΤ και οι πολιτικές λιτότητας των κυβερνήσεων, επηρεάζουν με καταστροφικό τρόπο τη δημόσια υγεία. Οι συγγραφείς, Ντέιβιντ Στάκλερ και Σάντζεϊ Μπάσου, λέκτορας στο Κέιμπριτζ, ειδικός στην οικονομική διαχείριση ζητημάτων της υγείας και γιατρός επιδημιολόγος βοηθός καθηγητής στο Στάνφορντ αντίστοιχα, συγκεντρώνουν και παρουσιάζουν μία σειρά από άρθρα τους που έχουν ήδη δημοσιευτεί σε ιατρικά περιοδικά όπως το The Lancet, το BMJ-British Medical Journal κ.α. από τις αρχές του 2000 έως το 2013. Οι ίδιοι υποστηρίζουν στον πρόλογο του βιβλίου, ότι στοχεύουν να δώσουν επιστημονικά στοιχεία στους ανθρώπους για να μπορούν να κάνουν τις επιλογές που χρειάζεται σε ότι αφορά την οικονομία και την υγεία στις χώρες τους.

Το βασικό ατού του βιβλίου είναι ότι οι συγγραφείς απαντάνε σε βασικά επιχειρήματα των από πάνω, είτε πρόκειται για κυβερνήσεις είτε για το ΔΝΤ ή οικονομολόγους και αποδεικνύουν ότι οι πολιτικές τους είναι υπεύθυνες για την επιστροφή ασθενειών που είχαν εξαλειφθεί χρόνια πριν όπως για παράδειγμα η φυματίωση, την έκρηξη επιδημιών του AIDS ή το θάνατο εκατομμυρίων επειδή αποκλείονται από οποιαδήποτε πρόσβαση στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Οι αναφορές ξεκινάνε από το κραχ του '29 συνεχίζουν στη δεκαετία του '90 και καταλήγουν στις μέρες μας, μελετώντας τα παραδείγματα της Ελλάδας, της Ισλανδίας, της Ιταλίας, των ΗΠΑ, της Αγγλίας κλπ. Σε κάθε κεφάλαιο τονίζεται το πώς αυτές οι επιπτώσεις στην υγεία του απλού κόσμου δεν ήταν μονόδρομος ενώ παράλληλα καταρρίπτουν τα επιχειρήματα ότι οι περικοπές θα φέρουν ανάκαμψη και τονίζουν το κόστος τους σε ανθρώπινες ζωές.

Αξίζει να σταθούμε σε κάποια από τα δεκάδες παραδείγματα του βιβλίου. Στην Αμερική το 2008 χιλιάδες εργαζομένων προτιμούσαν να χάνουν την ιδιωτική τους ασφάλιση για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις δόσεις των στεγαστικών τους δανείων. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα το 2009 το 40% των χρόνιων πασχόντων (σακχαρώδης διαβήτης, καρδιαγγειακά νοσήματα κ.α.) να μη λαμβάνουν καμία απολύτως αγωγή και πολλοί από αυτούς να πεθαίνουν. Δεν είναι τυχαίο ότι το 2009 οι ασφαλιστικές εταιρείες στην Αμερική παρουσίασαν αύξηση κερδών κατά 56% σε σχέση με το 2008 παρόλο που έξι εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν την ασφαλιστική τους κάλυψη την ίδια χρονιά. Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ οι ΗΠΑ αφιερώνουν το 19% του ΑΕΠ τους στην υγεία, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας τις κατατάσσει στις χώρες με το χειρότερο σύστημα υγείας, μιας και κάθε χρόνο πεθαίνουν 40.000 ασθενείς που θα μπορούσαν να σωθούν αν είχαν τη σωστή ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.

Τα στοιχεία των συγγραφέων για τη δημόσια υγεία στην Ελλάδα είναι αποκαλυπτικά. Όταν το 2012 τα κρούσματα νέων φορέων του AIDS ανέβηκαν κατά 52% και ο τότε υπ. Υγείας, ο Λοβέρδος μιλούσε για “υγειονομικές βόμβες” στο κέντρο της Αθήνας και διαπόμπευε τις οροθετικές ιερόδουλες στα ΜΜΕ, είχαν ήδη απολυθεί 35,000 εργαζόμενοι στην υγεία. Η κυβέρνηση υποστήριζε ότι για την εξάπλωση του HIV ευθύνονταν οι μετανάστες αλλά οι επιδημιολόγοι ανακάλυψαν ότι η πλειοψηφία των νέων φορέων ήταν Έλληνες χρήστες ηρωίνης. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνέστησε να δίνονται 200 βελόνες σε κάθε χρήστη κάθε χρόνο αλλά αυτό που γινόταν ήταν να δίνονται 3 βελόνες το χρόνο. Με εντολή του υπουργείου υγείας ο αριθμός των εξοπλισμών για μοριακούς ελέγχους (με τα οποία γίνεται και η διάγνωση του AIDS) στις κλινικές αιμοδοσίας μειώθηκε, κάτι που δεν αναφέρεται στο βιβλίο, όπως και η ένταξη των μαγνητικών τομογράφων στο ΤΑΙΠΕΔ. Για πρώτη φορά μετά το 1970 στην Ελλάδα υπήρξε επιδημία ελονοσίας και επιδημία του ιού του Δυτικού Νείλου με 62 νεκρούς. Αυτά ήταν αποτελέσματα της διακοπής των αεροψεκασμών που απέτρεπαν τη μετάδοση ασθενειών από κουνούπια. Το καταστροφικό συμπλήρωμα σε αυτό είναι τα κλεισίματα και οι συγχωνεύσεις νοσοκομείων κάτι που λείπει σαν εικόνα από το βιβλίο. Ο Άδωνις Γεωργιάδης έκλεισε μεταξύ αυτών και τα νοσοκομεία για “Λοιμώδη και Χρόνια Νοσήματα” σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Έτσι το παράδειγμα που δίνουν οι συγγραφείς για την ασθενή που διέκοψε τις χημειοθεραπείες της ένα ολόκληρο χρόνο έχει να κάνει και με το κλείσιμο ογκολογικών νοσοκομείων. Συν τοις άλλοις το κούρεμα των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων για το PSI είχε σαν αποτέλεσμα να καλούνται οι εργαζόμενοι να πληρώνουν τα φάρμακά τους αλλά και τη νοσηλεία τους σε δημόσια νοσοκομεία. Πλάι σε αυτά το κλείσιμο των πολυϊατρείων του ΙΚΑ-ΕΟΠΥΥ αυξάνουν κατά τουλάχιστον 30% την επισκεψιμότητα στα ΤΕΠ των δημόσιων νοσοκομείων. Οι συγγραφείς αναφέρονται στις απεργιακές κινητοποιήσεις των νοσοκομειακών αλλά και των φαρμακοποιών σχολιάζοντας ότι δεν κατάφεραν να ανατρέψουν αυτά τα μέτρα. Η πραγματική εικόνα είναι ότι οι απεργιακές κινητοποιήσεις στο χώρο της υγείας κατάφεραν να προστατεύσουν πολλά από αυτά που έβαλε στο στόχαστρο η κυβέρνηση και η Τρόικα. Αυτό που έχουμε να κάνουμε από τη μεριά μας είναι να ενισχύσουμε ακόμα περισσότερο αυτούς τους αγώνες. Οι καταλήψεις στα υπό συγχώνευση νοσοκομεία αλλά και στα πολυϊατρεία του ΕΟΠΥΥ σαν απάντηση στο λουκέτο του φασίστα Γεωργιάδη μπορούσαν να κρατήσουν ανοιχτές αυτές τις δομές υγείας αν συνέχιζαν οι κινητοποιήσεις. Δυστυχώς η αντικαπιταλιστική αριστερά ήταν η μόνη δύναμη που στήριξε αυτές τις ενέργειες. Το δυνάμωμα αυτών των πρωτοβουλιών και αυτής της αριστεράς μέσα στο χώρο της υγείας μπορεί να ανοίξει το δρόμο για τη συνολική ανατροπή αυτών των πολιτικών.

Η βασική αρχή των συγγραφέων είναι ότι η πρόληψη είναι η αποτελεσματικότερη αλλά και η φθηνότερη θεραπεία. Λανθασμένα θεωρούν ότι αν έβαζαν το δίλημμα “ένα έλλειμμα προϋπολογισμού χαμηλότερο κατά 0.03% ή 2.000 περισσότερους νεκρούς” στους τεχνοκράτες του ΔΝΤ αυτοί θα παραιτούνταν από τις πολιτικές της λιτότητας. Αυτή είναι και η βασική αδυναμία του βιβλίου. Το πρόβλημα των τραπεζιτών, των κυβερνήσεων και όλων αυτών, δεν είναι ότι τους λείπουν στοιχεία για τις επιπτώσεις στην υγεία αλλά ότι προτιμούν να σώσουν τις τράπεζες παρά τις ανθρώπινες ζωές. Οι συγγραφείς υποστηρίζουν σε πολλά σημεία του βιβλίου την πολιτική του Νιου Ντηλ της Αμερικής του '30 και τα προγράμματα για την υγεία του Ομπάμα. Το ζήτημα που προκύπτει είναι ότι ούτε αυτά τα μέτρα έλυσαν τα προβλήματα στην υγεία. Όταν η κρίση στην Αμερική συνέχισε η κυβέρνηση Ομπάμα ξαναέκοψε αυτά τα προγράμματα.

Το κεντρικό ζήτημα για την υγεία – και όχι μόνο – είναι ποιος ελέγχει και αποφασίζει για αυτήν. Οι ελλείψεις σε φάρμακα και η άνοδος στις τιμές τους για παράδειγμα θα μπορούσαν να εξαφανιστούν με τη δημιουργία κρατικής βιομηχανίας φαρμάκου που θα λειτουργούσε κάτω από τον έλεγχο των εργαζόμενων στην υγεία. Τα νοσοκομεία και συνολικά η υγεία δεν θα αντιμετώπιζαν αυτά τα προβλήματα αν ήταν κάτω από τον έλεγχο των εργαζόμενων, της συντριπτικής πλειοψηφίας της κοινωνίας. Η πάλη για μία κοινωνία στην οποία η υγεία και οι ανάγκες θα είναι πάνω από τα κέρδη των καπιταλιστών είναι η πιο αποτελεσματική λύση στις “υγειονομικές βόμβες” που δημιουργούν οι καπιταλιστές και οι κυβερνήσεις τους.

Τιμή 17,70€, 360 σελίδες, Εκδόσεις Ψυχογιός, 2014

Αργυρή Ερωτοκρίτου