Αθήνα 29 Ιούλη, Διαδήλωση ενάντια στην κυβέρνηση των πυρκαγιών και της καταστροφής
Η πολιτική κρίση των υποκλοπών είναι το επιστέγασμα των πολλαπλών και μακρόσυρτων κρίσεων του συτήματος, υποστηρίζει ο Πάνος Γκαργκάνας.
Η πολιτική κρίση στην Ελλάδα παίρνει πλέον άλλες διαστάσεις μετά τις αποκαλύψεις για το σκάνδαλο των υποκλοπών και την παραίτηση του επικεφαλής της ΕΥΠ και του ανεψιού του Μητσοτάκη που ήταν διευθυντής του πρωθυπουργικού επιτελείου στο Μαξίμου. Μέχρι τις αρχές Αυγούστου, η σχετική συζήτηση περιοριζόταν στο ζήτημα των πρόωρων εκλογών και, μετά τη δήλωση Μητσοτάκη ότι θα εξαντλήσει την τετραετία, οι περισσότεροι σχολιαστές θεωρούσαν ότι το θέμα έχει κλείσει: ομαλότητα και σταθερότητα είναι το στίγμα που δίνει η χώρα προς κάθε κατεύθυνση, προς τις διεθνείς αγορές, προς τους συμμάχους αλλά και προς τους αντιπάλους.
Και μετά έσκασε η βόμβα. Σε χρόνο «πολιτικά νεκρό», με τη βουλή κλειστή και τον πρωθυπουργό να διαβεβαιώνει τους δημοσιογράφους ότι μπορούν να κάνουν ήσυχοι διακοπές τον δεκαπενταύγουστο επειδή δεν σκοπεύει να τους αιφνιδιάσει με κήρυξη πρόωρων εκλογών, ο Μητσοτάκης αναγκάστηκε με έκτακτο διάγγελμα να ζητήσει συγγνώμη, γιατί η παρακολούθηση του τηλεφώνου του Ανδρουλάκη μπορεί να ήταν «νόμιμη», αλλά ήταν «πολιτικά λάθος». Η βουλή ξανανοίγει έκτακτα στις 22 Αυγούστου και ακόμη και οι φιλοκυβερνητικοί σχολιαστές βλέπουν τις προοπτικές σκοτεινές. Γράφει, παραδείγματος χάρη, ο Παπαχελάς στην Καθημερινή του δεκαπενταύγουστου:
«Τα σενάρια για τις μελλοντικές εξελίξεις δεν είναι ρόδινα. Ας πούμε ότι ξεπερνάμε τον κίνδυνο ενός μεγάλου ατελείωτου τσίρκου, όπου η χώρα θα βιώσει τον κατήφορο ενός ξεκατινιάσματος χωρίς προηγούμενο. Πολιτικά η χώρα έχει μπροστά της μια απλή αναλογική και το σενάριο μη αυτοδυναμίας της ΝΔ χωρίς όμως να υπάρχει και πιθανότητα σχηματισμού κυβέρνησης με το ΚΙΝΑΛ».1
Τι να πρωτοθαυμάσει κανείς. Η κατακραυγή για μια κυβέρνηση που χρησιμοποιεί την ΕΥΠ για να παρακολουθεί στέλεχος ενός κόμματος (του ΠΑΣΟΚ που έχει κυβερνήσει περισσότερα χρόνια από κάθε άλλο από τη Μεταπολίτευση και μετά), θεωρείται «τσίρκο» και «ξεκατίνιασμα». Και το πραγματικό δράμα είναι ότι η ΝΔ με αυτό το σκάνδαλο χάνει την «πιθανότητα σχηματισμού κυβέρνησης με το ΚΙΝΑΛ»!
Προφανώς οι διαστάσεις της κρίσης προκαλούν ταραχή μέσα και γύρω από την κυβέρνηση. Όσο και να προσπάθησε ο Μητσοτάκης με τα τηλεοπτικά διαγγέλματά του και με την ομιλία του στη Βουλή να κλείσει τα ζητήματα, οι πολιτικές επιπλοκές από το σκάνδαλο των υποκλοπών είναι ατελείωτες. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ήταν απρόβλεπτες.
Αντίθετα, μπορούμε να δούμε ότι αυτή η ταραχή είναι καρπός των πολύπλευρων και μακρόσυρτων κρίσεων που συγκλονίζουν το σύστημα που υπηρετεί τόσο πιστά ο Μητσοτάκης και η κυβέρνησή του. Άλλωστε, δεν είναι η μόνη κυβέρνηση που κλυδωνίζεται αυτή την περίοδο. Η Ιταλία πηγαίνει προς πρόωρες εκλογές με την κατάρρευση της κυβέρνησης Ντράγκι, στη Βρετανία το κυβερνητικό Συντηρητικό κόμμα ψάχνει τον ή την νέα του αρχηγό για τέταρτη φορά μέσα σε έξι χρόνια, στη Γαλλία οι εκλογές κατάληξαν σε κυβέρνηση μειοψηφίας. Πόλεμος, πανδημία, ενεργειακή κρίση, επισιτιστική κρίση, στασιμοπληθωρισμός, οι πληγές του καπιταλισμού είναι αμέτρητες και αγιάτρευτες.
Ένας πόλεμος που αντί να τελειώνει, απλώνεται
Ο πιο άμεσος αποσταθεροποιητικός παράγοντας σε διεθνή κλίμακα σε αυτή τη φάση είναι η πολεμική έξαρση των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών. Όχι μόνο ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν τελειώνει, αλλά η απειλή ανάφλεξης και στην Ταϊβάν παίρνει νέες διαστάσεις. Οι συνέπειες είναι αισθητές σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη.
Στο μέτωπο της Ουκρανίας, οι στρατιωτικές συγκρούσεις στα ανατολικά και στα νότια της χώρας επισκιάζονται από τις εξελίξεις του οικονομικού πολέμου που διαπλέκονται με την επισιτιστική και την ενεργειακή κρίση. Καθημερινά γίνεται όλο και πιο ξεκάθαρο ότι δεν πρόκειται μόνο για μια σύγκρουση ανάμεσα στην Ουκρανία και τη Ρωσία, αλλά για μια ιμπεριαλιστική αναμέτρηση ανάμεσα στο ΝΑΤΟ και τη Ρωσία που απλώνεται από τις πεδιάδες της Ουκρανίας παντού όπου φτάνουν οι αγωγοί φυσικού αέριου και πετρέλαιου και τα πλοία που μεταφέρουν τα σιτηρά.
Η Ουκρανία και η Ρωσία είναι οι μεγαλύτεροι εξαγωγείς σιτηρών στον κόσμο. Το ξέσπασμα του πολέμου σήμανε μια απότομη κορύφωση στις διεθνείς τιμές (βλέπε διάγραμμα) που ήδη είχαν πάρει τον ανήφορο. Η απειλή της πείνας σε χώρες της Αφρικής γιγαντώθηκε. Αλλά και η πίεση στον Πούτιν και στον Ζελένσκι να βρουν μια λύση ώστε να επωφεληθούν από τις υψηλές τιμές για τις εξαγωγές τους έγινε τεράστια. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να κλείσουν μια συμφωνία για να μπορούν ξανά τα πλοία που μεταφέρουν σιτηρά να διασχίζουν τη Μαύρη Θάλασσα. Κάτω από την εποπτεία του ΟΗΕ και με τη μεσολάβηση του Ερντογάν, τα πρώτα πλοία ξεκίνησαν. Αλλά λίγες μέρες αργότερα το πρώτο πλοίο που πέρασε το Βόσπορο μεταφέροντας ουκρανικό σιτάρι, το Razzoni, βρέθηκε χωρίς προορισμό όταν ο Λιβανέζος αγοραστής του φορτίου αρνήθηκε να το παραλάβει επειδή το φορτίο βρέθηκε ‘ελαττωματικό’.2
Οι δαιδαλώδεις διαδρομές των κερδοσκόπων σε συνδυασμό με τις σκοπιμότητες των δυτικών κυρώσεων σε βάρος της Ρωσίας σημαίνουν ότι οι πιέσεις της επισιτιστικής κρίσης δεν πρόκειται να χαλαρώσουν. Αυτή η εστία πληθωρισμού επιμένει ως πρόβλημα στα ράφια των σουπερμάρκετ στις πλούσιες χώρες και ως θανάσιμη απειλή στις φτωχές.
Ακόμη πιο μεγάλη είναι η αναστάτωση από την ενεργειακή κρίση. Και σε αυτόν τον τομέα, ο συνδυασμός κερδοσκοπίας και κυρώσεων κρατάει τις τιμές τόσο ψηλά ώστε οι προοπτικές για τον επόμενο χειμώνα να είναι σκληρές.
Ο Μπάιντεν που θα ήθελε να δει την τιμή της βενζίνης στις ΗΠΑ να πέφτει πριν από τις ‘ενδιάμεσες’ εκλογές του Νοεμβρίου, έκανε έκκληση στις εταιρείες πετρελαίου να ανεβάσουν την παραγωγή. Οι αμερικανικές πολυεθνικές της ενέργειας τον αγνόησαν. Η Σαουδική Αραβία του έδωσε μια μικρή συμβολική άνοδο της παραγωγής, έστω κι αν ο Μπάιντεν αναγκάστηκε να ξεφτιλιστεί συναντώντας τον δολοφόνο του Κασόγκι, τον πρίγκιπα Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν. Όσο για τον Μητσοτάκη, απλά φρόντισε να περιορίσει τη δημοσιότητα για την υποδοχή που οργάνωσε για τον Μπιν Σαλμάν στην Αθήνα.3
Τη μεγαλύτερη πίεση για την αναζήτηση προμηθευτών ενέργειας εκτός Ρωσίας τη δέχεται η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Γερμανία, βλέποντας τις προοπτικές ενός συμβιβασμού με τον Πούτιν να απομακρύνεται, στρέφεται ανοιχτά στην εξασφάλιση άλλων εισαγωγών ενέργειας. Η γερμανική βουλή αποδοκίμασε τον πρώην πρωθυπουργό Γκέρχαρτ Σρέντερ που ήταν και είναι ο σύνδεσμος με τη ρωσική Γκαζπρόμ. Ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς ζήτησε επίσημα να προχωρήσει ένας νέος αγωγός από την Πορτογαλία και την Ισπανία στη Γερμανία μέσω Γαλλίας.4 Στην Ιταλία που πηγαίνει σε εκλογές στις 25 Σεπτέμβρη, έχει ανοίξει διαμάχη ότι τα κόμματα που έριξαν την κυβέρνηση Ντράγκι υποκινήθηκαν από τον Πούτιν!5
Η δύσκολη κόντρα με την Κίνα
Κι όμως, όλη αυτή η αναταραχή αντί να καταλαγιάζει επιτείνεται από την επιδείνωση της αναμέτρησης των ΗΠΑ με την Κίνα. Η επίσκεψη Πελόζι στην Ταϊβάν έγινε η αφορμή για να αναδειχθούν και οι στρατιωτικές και οι οικονομικές πλευρές αυτής της σύγκρουσης.
Στρατιωτικά, η Κίνα απάντησε στην επίσκεψη Πελόζι με αεροναυτικές ασκήσεις που έδειξαν πέρα από κάθε αμφιβολία την ικανότητά της να περικυκλώσει την Ταϊβάν και να καταργήσει τη θαλάσσια «μεσαία γραμμή» στα στενά της Ταϊβάν. Μια πολεμική αναμέτρηση ΗΠΑ-Κίνας στην Ταϊβάν θα κάνει τον πόλεμο στην Ουκρανία να μοιάζει με μικρό επεισόδιο.
Πριν ακόμη φτάσουν εκεί τα πράγματα, όμως, η οικονομική διάσταση της σινο-αμερικανικής σύγκρουσης είναι τεράστια. Μια γεύση έδωσε το αίτημα της Ταϊβάν για να διακόψει η Foxconn τη συνεργασία της με την Tsinghua Unigroup.6 H Foxconn έχει έδρα την Ταϊβάν, είναι η μεγαλύτερη εταιρεία κατασκευής microchips, είναι προμηθευτής της Apple και ταυτόχρονα είναι ο μεγαλύτερος εργοδότης στον ιδιωτικό τομέα της Κίνας. Το 75 τοις εκατό των εγκαταστάσεών της βρίσκεται στην Κίνα και εξακολουθεί να εξαπλώνεται εξαγοράζοντας και την κινεζική Tsinghua Unigroup που αντιμετωπίζει προβλήματα υπερχρέωσης.
Η περίπτωση της Foxconn είναι το πιο πρόσφατο επεισόδιο σε μια μακρόσυρτη εκστρατεία που είχε ξεκινήσει με τις κυρώσεις του Τραμπ σε βάρος κινεζικών επιχειρήσεων όπως η Huawei. Ο Μπάιντεν έχει συνεχίσει και κλιμακώνει αυτή την εκστρατεία που βάζει στόχο την μετεγκατάσταση αμερικανικών και άλλων δυτικών πολυεθνικών από την Κίνα σε χώρες της Δύσης. Μια τέτοια ανακατάταξη των δικτύων των μεγάλων πολυεθνικών επιχειρήσεων σημαίνει αναταραχή κολοσσιαίων διαστάσεων.
Αμερικανικές και ευρωπαϊκές επιχειρήσεις έχουν επωφεληθεί εδώ και δεκαετίες από τα χαμηλά μεροκάματα στις βιομηχανικές ζώνες της Κίνας όπου έχουν εγκαταστήσει δικά τους εργοστάσια. Έχουν επίσης επωφεληθεί από την επέκταση της εσωτερικής αγοράς της Κίνας κατακτώντας μερίδια σε πολλούς τομείς, από την αγορά αυτοκινήτων μέχρι τον χρηματοπιστωτικό τομέα. Κανένα από αυτά τα μεγαθήρια δεν θα ήθελε να θυσιάσει τα κέρδη που αντλεί από όλα αυτά τα δίκτυα, αποχωρώντας από την Κίνα. Η κλιμάκωση της στρατιωτικής έντασης, όμως, ανεβάζει την πίεση για τέτοιες κινήσεις προκαλώντας νέες αβεβαιότητες.
Οι άρχουσες τάξεις στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη θα ήθελαν τις επιχειρήσεις τους να κάνουν μπίζνες και στην Κίνα και στη Ρωσία, αλλά με τους δικούς τους όρους. Θα ήθελαν και την πίττα σωστή και το σκύλο χορτάτο. Αλλά ποτέ στην ιστορία του ιμπεριαλισμού αυτές οι αντιφάσεις δεν λύθηκαν ομαλά. Σήμερα, αυτή είναι η πιο αποσταθεροποιητική τάση μέσα σε κάθε άρχουσα τάξη, μικρή ή μεγάλη.
Με την οικονομία σε κρίση
Τα όποια προβλήματα μετεγκατάστασης από την Κίνα ή τη Ρωσία σε χώρες του ΝΑΤΟ ή φιλικές προς τη Δύση, είτε σταδιακά είτε υπό την πίεση των γεωπολιτικών εξελίξεων, δεν προκύπτουν μέσα σε συνθήκες ανάπτυξης και επέκτασης της παγκόσμιας οικονομίας. Το αντίθετο ισχύει. Όλοι οι διεθνείς οργανισμοί και οι αναλυτές εκτιμούν ότι έρχεται κάμψη και απλά διαφωνούν ως προς το αν θα είναι πιο απότομη ή πιο «ομαλή».
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο εκτιμά ότι:
«Μια κάποια ανάκαμψη το 2021 ακολουθείται από όλο και πιο δυσμενείς εξελίξεις το 2022 καθώς επιβεβαιώνονται οι κίνδυνοι. Η παγκόσμια οικονομία σημείωσε κάμψη το δεύτερο τρίμηνο της χρονιάς, εξαιτίας πτώσεων στην Κίνα και στη Ρωσία, ενώ η κατανάλωση στις ΗΠΑ δεν επιβεβαίωσε τις προβλέψεις. Διάφορα σοκ έχουν χτυπήσει την παγκόσμια οικονομία που ήταν ήδη εξασθενημένη από την πανδημία: άνοδος του πληθωρισμού παγκόσμια (ιδιαίτερα στις ΗΠΑ και τις βασικές ευρωπαϊκές οικονομίες), η οποία προκάλεσε σκλήρυνση της νομισματικής πολιτικής. Χειρότερη από την αναμενόμενη κάμψη στην Κίνα ως αντανάκλαση των κυμάτων Covid-19 και των λοκντάουν. Και επιπλέον αρνητικές επιδράσεις από τον πόλεμο στην Ουκρανία».7
Η κεντρική τράπεζα της Αγγλίας (BoE) προχώρησε σε νέα αύξηση του επιτοκίου της στις αρχές Αυγούστου καθώς ο πληθωρισμός έφτασε σε ύψη ρεκόρ 40 χρόνων και παράλληλα έδωσε στη δημοσιότητα τις χειρότερες εκτιμήσεις για τη συνέχεια:
«H BoE προβλέπει ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπει σε ύφεση διαρκείας 15 μηνών αργότερα μέσα στη χρονιά, με το ΑΕΠ να συρρικνώνεται κατά 1.5% την επόμενη χρονιά».8
Ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ (Fed), αντίθετα, έκανε δηλώσεις ότι η άνοδος των επιτοκίων φτάνει στο τέρμα γιατί βρίσκεται σε επίπεδα «ουδέτερα» σε σχέση με τις προοπτικές της οικονομίας. Αλλά υπάρχουν αναλυτές που θεωρούν αυτή την εκτίμηση υπεραισιόδοξη.9 Αυτό το ρεύμα, τα λεγόμενα γεράκια υπέρ της αύξησης των επιτοκίων, παίρνει το πάνω χέρι όπως έδειξε η ομιλία του διοικητή της Fed στη συνάθροιση των κεντρικών τραπεζιτών στο Jackson Hole των ΗΠΑ στις 26 Αυγούστου. Οι χρηματαγορές υποδέχθηκαν την προοπτική νέας αύξησης των επιτοκίων με πτώση των μετοχών καθώς φοβούνται ότι η βουτιά της οικονομίας θα χειροτερέψει.10
Ο μαρξιστής οικονομολόγος Michael Roberts είναι κατηγορηματικός:
«Η οικονομία των ΗΠΑ βαδίζει προς την ύφεση επειδή η κερδοφορία πέφτει και οι παραγωγικές επενδύσεις βρίσκονται σε στασιμότητα. Βέβαια, η οικονομία δεν βοηθιέται από την Fed που ανεβάζει τα επιτόκια την ίδια στιγμή. Αλλά αν τα κέρδη και οι επενδύσεις πήγαιναν καλά, τα επιτόκια θα μπορούσαν να ανέβουν χωρίς ζημιά για την οικονομία.
Τα ίδια ισχύουν για την πιο μακροπρόθεσμη οικονομική ανάπτυξη. Το κλειδί για διατηρήσιμη πραγματική αύξηση του ΑΕΠ είναι η υψηλή και ανερχόμενη παραγωγικότητα της εργασίας. Η άνοδος της παραγωγικότητας επιβραδύνεται τείνοντας προς το μηδέν στις βασικές οικονομίες εδώ και πάνω από δυο δεκαετίες και ιδιαίτερα μέσα στη Μακρά Ύφεση μετά το 2010. Η παραγωγικότητα της εργασίας στις ΗΠΑ βρίσκεται αυτή την περίοδο σε πτώση και έχει φτάσει στο χαμηλότερο σημείο 40 ετών».11
Αν αυτή είναι η εικόνα στην καρδιά του καπιταλισμού, οι συνθήκες στις πιο αδύναμες οικονομίες είναι πολύ πιο σκληρές. Προφανώς αυτό ισχύει για τη Σρι Λάνκα, όπου η χρεοκοπία οδήγησε σε εξέγερση:
«Το κίνημα στη Σρι Λάνκα πρόβαλλε σαν στόχο το πολιτικό σύνθημα να ξεφορτωθεί τον Ρατζαπάκσα, αλλά στη βάση του είχε την οργή για τη φτώχεια και την ξαφνική διάλυση της ζωής εκατομμυρίων ανθρώπων. Τον Ιούνη, το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Τροφίμων του ΟΗΕ ανακοίνωσε πως ο πληθωρισμός στα τρόφιμα έτρεχε με 57,4%. Τρία στα δέκα νοικοκυριά, δηλαδή πάνω από 6 εκατομμύρια σε μια χώρα με 22 εκατομμύρια πληθυσμό, δεν έχουν αρκετό φαγητό. 70% του πληθυσμού έχει μειώσει τα γεύματά του.
Η Σρι Λάνκα έμενε χωρίς αποθεματικά τα τελευταία χρόνια. Τα χρέη γιγαντώνονταν με την ελπίδα ότι ο τουρισμός και η προσέλκυση ξένων επενδύσεων θα επέτρεπαν την ανακύκλωσή τους. Η πανδημία τίναξε αυτούς τους παρακινδυνευμένους σχεδιασμούς στον αέρα. Ούτε τουρισμός, ούτε ξένες επενδύσεις ήρθαν και καθώς η κυβέρνηση ξεπλήρωνε τους τόκους για τα δάνεια, έμεινε χωρίς δυνατότητα να κάνει εισαγωγές ούτε τροφίμων, ούτε φαρμάκων, ούτε βασικών υλικών για τα νοσοκομεία, ούτε καυσίμων αλλά ούτε και λιπασμάτων για τους αγρότες. Ο Ρατζαπάκσα ανακάλυψε ξαφνικά τη “βιολογική γεωργία” και είπε στους αγρότες να στραφούν στις φυσικές λύσεις και δεν θα έχουν κανένα πρόβλημα. Τελικά οι σοδειές καταστράφηκαν.
Η έλλειψη καυσίμων σήμανε πως τα δημόσια μέσα μεταφοράς δεν μπορούσαν να λειτουργήσουν. Ο κόσμος άρχισε να χάνει τη δουλειά του για μια σειρά λόγους, ανάμεσά τους και γιατί δεν είχε τρόπο να μετακινηθεί. Στα νοσοκομεία άρχισαν να κόβουν τα σεντόνια για να φτιάξουν “γάζες”».12
Αντίστοιχες εικόνες ισχύουν για τον Λίβανο, ενώ το Πακιστάν με δυσκολία αποφεύγει τη χρεοκοπία χάρη σε νέο δάνειο από τη Σαουδική Αραβία.
Στην περιφέρεια της Ευρωζώνης, οι εξελίξεις δεν έχουν φτάσει σε νέες χρεοκοπίες. Αλλά αυτός ο κίνδυνος ανησυχεί τα επιτελεία των Βρυξελλών και της Φρανκφούρτης. Η Κριστίν Λαγκάρντ ως επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), προσχώρησε στην πολιτική της αύξησης των επιτοκίων για την καταπολέμηση του πληθωρισμού, αλλά ταυτόχρονα προσπαθεί να αποφύγει μια νέα κρίση χρέους, στην Ιταλία κατά κύριο λόγο και στην Ελλάδα, όπου η άνοδος του κόστους δανεισμού κάνει το χρέος ξανά μη βιώσιμο.
«Η Λαγκάρντ δήλωσε ότι οι συζητήσεις στο συμβούλιο της τράπεζας επικεντρώθηκαν στην ανάγκη αντιμετώπισης του πληθωρισμού με πιο γενναία αύξηση των επιτοκίων, ταυτόχρονα με τον σχεδιασμό ενός μηχανισμού για την αγορά ομολόγων ώστε τα spread στην Ευρωζώνη να μην αυξηθούν χωρίς σοβαρούς λόγους. Το μέγεθος της παρέμβασης για αγορά ομολόγων με το νέο αυτό πρόγραμμα που ονομάζεται “transmission protection instrument” (TPI), είναι απεριόριστο, δήλωσε η Λαγκάρντ».13
Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι η ΕΚΤ έχει αρχίσει να αγοράζει ιταλικά και ελληνικά ομόλογα για να συγκρατήσει το κόστος δανεισμού των δυο πιο υπερχρεωμένων χωρών της Ευρωζώνης πριν ξεφύγει και προκαλέσει γενικότερη κρίση όπως στο παρελθόν. Αλλά αυτή η «στήριξη» δεν είναι «δωρεάν». Η ΕΚΤ βάζει κάτω από την εποπτεία της την οικονομική πολιτική των κυβερνήσεων των οποίων αγοράζει τα ομόλογα. Διατηρεί τη δυνατότητα να σταματήσει την στήριξη αν εκτιμήσει ότι η οικονομική πολιτική μιας κυβέρνησης δεν είναι αρκετά σταθεροποιητική.
Πίσω από τους πανηγυρισμούς του Σταϊκούρα ότι η Ελλάδα βγαίνει και από την «μεταμνημονιακή» εποπτεία, η αλήθεια είναι ότι η Τρόικα έχει αντικατασταθεί σε μόνιμη βάση από την ΕΚΤ. Για την ώρα, ο Μητσοτάκης απολαμβάνει τη στήριξη της Λαγκάρντ, καθώς ο πληθωρισμός έχει μεταφραστεί σε αυξημένα έσοδα του δημοσίου (μεγαλύτερες εισπράξεις ΦΠΑ καθώς οι τιμές ανεβαίνουν). Τυπικά, το έλλειμμα του προϋπολογισμού εμφανίζεται μειωμένο. Στην πραγματικότητα αυτή η πλαστή «βιωσιμότητα» του χρέους δεν μπορεί να συνεχιστεί. Ήδη οι κερδοσκόποι των διεθνών χρηματαγορών έχουν αρχίσει να στοιχηματίζουν σε βάρος του ιταλικού δημόσιου χρέους. Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασαν οι Φαϊνανσιαλ Τάιμς, τα κεφάλαια που διαθέτουν hedge funds για να κερδοσκοπήσουν πάνω στην προοπτική πτώσης των ιταλικών ομολόγων έφτασαν στα 39 δις δολάρια, στο υψηλότερο επίπεδο από το 2008.14
Αν αυτά ισχύουν για την Ιταλία, τόσο το χειρότερο για την ελληνική περίπτωση. Σύμφωνα με το Reuters «Τα ελληνικά 10ετή κρατικά ομόλογα σημείωσαν απόδοση 3,9% το πρωί της Παρασκευής [26/8], αυξημένα κατά 93 μονάδες βάσης τον περασμένο μήνα και 256 μονάδες βάσης υψηλότερα από τα αντίστοιχα γερμανικά ομόλογα. Ενώ οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων αυξάνονται σε όλο τον κόσμο, οι αποδόσεις του ελληνικού χρέους έχουν αυξηθεί ταχύτερα πρόσφατα ακόμη και από αυτό της Ιταλίας».15
Η συγκάλυψη της οικονομικής κρίσης είναι ακόμα πιο πλαστή και από την πολιτική «σταθερότητα» της κυβέρνησης.
Το καταφύγιο της «εθνικής ενότητας»
Με βάση αυτή την εικόνα μιας στήριξης-ακροβασίας από την ΕΚΤ, ο Μητσοτάκης υπολόγισε ότι μπορεί να εξαντλήσει την τετραετία και να κερδίσει πολιτικό χρόνο ώστε να καταλαγιάσουν οι πιέσεις από τις αποτυχίες και τα σκάνδαλα της κυβέρνησης.16 Η απόφαση της Λαγκάρντ για το “transmission protection instrument” (TPI) ήταν το υπόβαθρο για τις δηλώσεις ότι δεν θα γίνουν πρόωρες εκλογές. Αλλά η πολιτική κρίση αποδεικνύεται πιο επίμονη από τέτοιους ευσεβείς πόθους. Το σκάνδαλο με τις παρακολουθήσεις της ΕΥΠ ξαναέφερε το ζήτημα στην επιφάνεια με μεγαλύτερη ένταση.
Τώρα η κυβέρνηση αναζητάει σωσίβιο στις εκκλήσεις για ενότητα μπροστά στους κινδύνους από την Τουρκία. Στα διαγγέλματά του και στην ομιλία στη Βουλή ο Μητσοτάκης τόνισε ξανά και ξανά τον ρόλο της ΕΥΠ για την εθνική ασφάλεια. Στην Καθημερινή, στο ίδιο άρθρο που αναφέραμε πιο πάνω, ο Αλέξης Παπαχελάς λέει:
«Και όσο τα γράφω αυτά, μου έρχεται πάντοτε στο μυαλό ένα τηλεγράφημα της αμερικανικής πρεσβείας στην Άγκυρα το καλοκαίρι του 1974, που περιέγραφε πόσο χαιρόταν ο τότε Τούρκος πρωθυπουργός, που ‘Έλληνες τσακώνονταν με Έλληνες’ και η Ελλάδα ήταν ένα μπάχαλο. Έχει σημασία πώς σε βλέπουν οι αντίπαλοί σου, τι μοιάζει με ευκαιρία στα δικά τους μάτια…»17
Μπορούμε να συμφωνήσουμε ότι τα κυβερνητικά επιτελεία έχουν δίκιο να ανησυχούν για μια επανάληψη των λαϊκών εκρήξεων της Μεταπολίτευσης, καθώς υπάρχει συσσωρευμένο όλο το εύφλεκτο υλικό του κόσμου που σιχτιρίζει «Μητσοτάκη γ@@@». Είναι γελασμένα, όμως, αν νομίζουν ότι θα την αποφύγουν κλιμακώνοντας την πολεμική ένταση με την Τουρκία. Αν το 1974 ο απλός κόσμος και η νεολαία δεν ήθελε να πολεμήσει για τους σφαγείς της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, σήμερα η αντιπολεμική διάθεση λέει όχι στις τυχοδιωκτικές εξορμήσεις για χάρη του ΝΑΤΟ και του Ζελένσκι, όχι σε πόλεμο για τα κέρδη της Total και της Exxon.
Η Total, με τις πλάτες του Μακρόν, αναδεικνύεται στην πιο τυχοδιωκτική από τις πολυεθνικές της ενέργειας στην προσπάθεια να εξασφαλίσει τον έλεγχο νέων κοιτασμάτων. Σύμφωνα με τους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς:
«Φέτος ο Patrick Pouyanné, διευθύνων σύμβουλος της TotalEnergies, ταξίδευε προς τη Μοζαμβίκη όταν σταμάτησε στη μικρή κεντροαφρικανική χώρα της Ρουάντα. Η Ρουάντα δεν έχει κοιτάσματα από πετρέλαιο ή φυσικό αέριο και η εσωτερική αγορά είναι μικρή με 13 εκατομμύρια [φτωχούς] κατοίκους. Κι όμως ο Pouyanné και ο πρόεδρος της Ρουάντα Πολ Καγκάμε υπέγραψαν μια συμφωνία συνεργασίας για τη διερεύνηση ευκαιριών για την ανάπτυξη προγραμμάτων εναλλακτικών πηγών ενέργειας. Η συμφωνία έχει μικρή εμπορική σημασία για την Γαλλική πολυεθνική του πετρέλαιου. Αλλά, τους προηγούμενους μήνες η Ρουάντα είχε αποδειχθεί πολύτιμη για την Total στέλνοντας 1000 στρατιώτες στη Μοζαμβίκη για να καταπνίξουν μια Ισλαμιστική εξέγερση που είχε εμποδίσει τα σχέδια της Total για την ανάπτυξη ενός τεράστιου κοιτάσματος φυσικού αερίου».18
Η Ελλάδα δεν είναι Ρουάντα και η ανατολική Μεσόγειος είναι ακόμα πιο σημαντική από τη Μοζαμβίκη για την ΕΕ, αλλά το μοντέλο είναι σαφές. Ο άξονας Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ είναι ένα πολύτιμο μαντρόσκυλο και για την Total και για τις αναζητήσεις της ΕΕ για απεξάρτηση από τις ρωσικές εξαγωγές ενέργειας. Ο Μητσοτάκης δίνει τα ρέστα του για την «εθνική ασφάλεια» αυτού του μαντρόσκυλου. Και αν η ΕΥΠ έφτασε να παρακολουθεί τον Ανδρουλάκη, μπορούμε να φανταστούμε τι κάνουν οι «εθνοασφαλίτες» στον κόσμο των κινημάτων που συγκρούεται με την κάθε Τοτάλ και τα πολεμοκάπηλα γεράκια.
Το φθινόπωρο που ξεκινάει θα είναι κάτι παραπάνω από καυτό. Έδωσε το στίγμα το συλλαλητήριο στο Σύνταγμα στις 25 Αυγούστου, καθώς η βουλή έμπαινε στη συζήτηση για το σκάνδαλο των υποκλοπών. Μέσα κι έξω από τη βουλή η Νέα Δημοκρατία είναι απομονωμένη, αλλά η κοινοβουλευτική αντιπολίτευση επιμένει στη δεξιά στροφή της.
Η Αυγή του δεκαπενταύγουστου φιλοξενούσε συνέντευξη με τον Νίκο Καραχάλιο, «πρώην σύμβουλο στρατηγικής των Κ.Καραμανλή, Αντ. Σαμαρά, Ευ. Μεϊμαράκη». Και σαν να μην έφταναν τα ανοίγματα προς τους «σοβαρούς» νεοδημοκράτες, το σχόλιο στο οπισθόφυλλο ήταν αφιερωμένο σε μια χυδαία επίθεση στον «αριστερισμό»:
«Ο αριστερισμός δεν κρύβει καν μεταμφιεσμένο το (ψευδέστατο) δίλημμα μεταξύ οξείας ή ήπιας Αριστεράς. Η σεχταριστική αποψάρα που φτερουγίζει στο διαστημικό κενό χωρίς βαρύτητα, χωρίς να ενοχλεί (αφού κανένα σύστημα δεν κινδυνεύει από την ανοησία), χωρίς να συνεγείρει, συχνά απλώς μετεξελίσσεται σε επαγγελματική κατεύθυνση».19
Είναι σαφές ότι δεν μπορούμε να υπολογίζουμε στην «ήπια αριστερά» για να αναδείξουμε την εργατική εναλλακτική απέναντι στην κρίση που συγκλονίζει το σύστημα και τους διαχειριστές του. Είναι υπόθεση της επαναστατικής αριστεράς να οργανώσει και την πάλη για την ανατροπή του Μητσοτάκη και την προοπτική της εναλλακτικής όπου οι άνθρωποι θα είναι πάνω από τα κέρδη.
Σημειώσεις
1. Αλέξης Παπαχελάς, Δύσκολες στιγμές, σε κρίσιμο σταυροδρόμι, Η Καθημερινή 13-14 Αυγούστου 2022
2. First grain ship to leave Ukraine stranded without buyer, Financial Times, 10 August 2022
3. Οι ματωμένες χειραψίες ενός πρίγκιπα, Εργατική Αλληλεγγύη Νο 1533, 3 Αυγούστου 2022, https://ergatiki.gr/article.php?id=26298&issue=1533
4. Scholz backs west European gas pipeline, Financial Times 12 August 2022
5. https://www.ft.com/content/389535ff-a3b2-408a-83ba-27a6456e606e
6. Taiwan security officials want Foxconn to drop stake in Chinese chipmaker, Financial Times, 10 August 2022, https://www.ft.com/content/866467a4-6627-4356-ac46-6ede989f3d66
7. World Economic Outlook Update, July 2022: Gloomy and More Uncertain https://www.imf.org/en/Publications/WEO
8. Britain lifts interest rates as BoE warns of lengthy recession, Financial Times, 5 August 2022
9. Mohamed el Arian, It is too early to declare risk of US recession is over, Financial Times 9 August 2022, https://www.ft.com/content/9785a4f6-feae-4bc0-af01-049b3617fcdb
10. US stocks tumble more than 3% after Powell stands firm on rate rises, Financial Times 27-28 August 2022, https://www.ft.com/content/bdaa36f1-c6b9-4caf-98c3-b142d695dca9
11. Calling a recession and blaming it on interest rates, https://thenextrecession.wordpress.com/2022/07/31/calling-a-recession-and-blaming-it-on-interest-rates/
12. Νίκος Λούντος, Σαρωτική εξέγερση στη Σρι Λάνκα, Εργατική Αλληλεγγύη Νο 1530, 13 Ιούλη 2022, https://ergatiki.gr/article.php?id=26207&issue=1530
13. https://www.ft.com/content/42b002c0-434e-4688-bdb7-33e0a7c2323f
14. Hedge funds build biggest bet against Italian debt since 2008, Fiancial Times 25 August 2022, https://www.ft.com/content/5cef309f-9daf-4337-bdc6-f6b2ef8ffe02
15. https://thepressproject.gr/reuters-irthe-i-ora-na-anisychisoume-xana-gia-tin-ellada/
16. βλέπε σχετικά και στο προηγούμενο τεύχος του ΣαΚ, https://socialismfrombelow.gr/article.php?id=1370
17. όπου και στην υποσημείωση 1
18. ολοσέλιδο άρθρο στους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς στις 26 Ιούλη 2022 για την Τοτάλ και τον διευθύνοντα σύμβουλό της, https://www.ft.com/content/7b6d9d2e-06d3-4b22-b358-eed5df448e65
19. Δημήτρη Σεβαστάκη, Δεξιός αριστερισμός, Η Αυγή, 14 Αυγούστου 2022