Αθήνα 13 Δεκέμβρη 2022, Συλλαλητήριο τη μέρα που πέθανε ο Κ. Φραγκούλης
Η Νέα Δημοκρατία βουλιάζει στα σκάνδαλα που γεννάει το ίδιο το σύστημα μέσα στην κρίση και τους ανταγωνισμούς.
Ο Πάνος Γκαργκάνας προτείνει εργατικές απαντήσεις για την Αριστερά.
Μπήκαμε στη νέα χρονιά με δοσμένο ότι οι πρώτοι μήνες του 2023 αποτελούν προεκλογική περίοδο. Αυτό που δεν είναι τόσο δοσμένο, ή μάλλον κρύβεται πίσω από τις προεκλογικές διακηρύξεις, είναι το γεγονός ότι η επόμενη κυβέρνηση θα έχει να διαχειριστεί την επιδείνωση της κρίσης με σκληρές αντεργατικές επιθέσεις σε όλα τα μέτωπα. Βουτιά της οικονομίας προς την ύφεση με συνεχιζόμενο πληθωρισμό και με τη σκιά του πολέμου στην Ουκρανία να απλώνεται καθώς οι ανταγωνισμοί οξύνονται.
Η άνοδος των εργατικών αγώνων και των πολύμορφων αντιστάσεων, σε πολλές χώρες και στην Ελλάδα, σημαίνει ότι η προοπτική της ανατροπής του Μητσοτάκη είναι ρεαλιστική. Για να μην δούμε, όμως, την επόμενη κυβέρνηση να διαχειρίζεται τις αντεργατικές επιθέσεις όπως έγινε το 2015, χρειάζεται να έχουμε καθαρή εικόνα για την πορεία της κρίσης του καπιταλισμού και να συγκροτήσουμε πιο δυνατή αντικαπιταλιστική αριστερά, ικανή να ενισχύσει τις εργατικές αντιστάσεις και να ανοίξει εναλλακτική προοπτική.
Ας δούμε πρώτα πώς χειροτερεύει η κρίση από τη μία άκρη του κόσμου ως την άλλη. Τις ίδιες μέρες που ξέσπασε το σκάνδαλο Καϊλή –το Κατάργκεϊτ που συγκλονίζει την Ευρωπαϊκή Ένωση– οι ειδήσεις από τις ΗΠΑ και την Κίνα γέμιζαν με μαύρα σύννεφα για τους από πάνω.
Σκάνδαλα, φούσκες και οικονομικός φαύλος κύκλος
Στην Αμερική, καταρρέουν εμβληματικές φούσκες της κερδοσκοπίας όπως το κύκλωμα των κρυπτονομισμάτων και των startups. Η χρεοκοπία της FTX και η σύλληψη του Sam Bankman-Fried είναι σημάδι των καιρών. Μόλις πριν από μερικούς μήνες, στις 22 Μάη 2022 η εφημερίδα Φαϊνάνσιαλ Τάιμς αφιέρωνε ολοσέλιδη συνέντευξη με τον Sam Bankman-Fried, όπου προβαλλόταν ως ένας καινοτόμος δισεκατομμυριούχος επιχειρηματίας που φιλοδοξούσε να κάνει το χρηματοπιστωτικό σύστημα «πιο δίκαιο» με τη βοήθεια των κρυπτονομισμάτων.1
Η εταιρεία FTX λειτουργούσε ως «χρηματιστήριο» κρυπτονομισμάτων με συναλλαγές δισεκατομμυρίων καθημερινά και τις ευλογίες οικονομικών κολοσσών όπως η BlackRock και η Goldman Sachs, ενώ απολάμβανε τη στήριξη πολιτικών προσωπικοτήτων του διαμετρήματος του Μπιλ Κλίντον και του Τόνι Μπλερ. Κι όμως στις 11 Νοέμβρη 2022 η FTX χρεοκόπησε καθώς αδυνατούσε να πληρώσει τους «επενδυτές» που ζητούσαν να αποσύρουν τις καταθέσεις τους.2
Ο επίσημος διαχειριστής της εκκαθάρισης της χρεοκοπημένης FTX ζήτησε τη δίωξη του Sam Bankman-Fried για κατάχρηση και απάτη καθώς ανακάλυψε ότι ο SBF (που το επώνυμο του μεταφράζεται κυριολεκτικά σε Τραπεζάνδρας Τηγανητός) αντλούσε χρήματα από τις καταθέσεις της FTX κατευθείαν σε μια άλλη εταιρεία που έλεγχε προσωπικά. Ακολούθησε η σύλληψη του «δίκαιου» κρυπτοτραπεζίτη, αλλά αντί για τις φυλακές οδηγήθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό με καταβολή εγγύησης 250 εκατομμυρίων δολαρίων!
Τι οδήγησε στη χρεοκοπία της FTX; Αφορμή ήταν η απόφαση ενός ανταγωνιστή, του SBF, του κινέζου δισεκατομμυριούχου Τσανγκπένγκ Τζάο στις 6 Νοεμβρίου να αποσύρει τις επενδύσεις του στην FTX. Αλλά οι αιτίες ήταν βαθύτερες.
Η στροφή των κεντρικών τραπεζών προς την άνοδο των επιτοκίων και τον τερματισμό του φθηνού χρήματος για τους τραπεζίτες και τις μεγάλες επιχειρήσεις άλλαζε τα δεδομένα. Όλα τα κρυπτονομίσματα καταγράφουν απώλειες, ενώ στα Χρηματιστήρια οι μόνοι τζογαδόροι που εμφανίζουν επιτυχίες είναι αυτοί που στοιχηματίζουν στην πτώση των μετοχών (shortsellers). Στο κλείσιμο της χρονιάς, η χρηματιστηριακή αξία των επιχειρήσεων που είναι εισηγμένες στα χρηματιστήρια όλου του κόσμου είχε μειωθεί κατά 25 τρισεκατομμύρια δολάρια, ποσό ίσο με το ετήσιο ΑΕΠ των ΗΠΑ!3
Η στροφή προς το ακριβό χρήμα με την άνοδο των επιτοκίων από τις κεντρικές τράπεζες, όμως, δεν είναι μόνο μια απειλή για ορισμένες φούσκες της κερδοσκοπίας. Είναι ταυτόχρονα ένας μεγάλος παράγοντας για την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας προς μια νέα ύφεση. Προφανώς επιβραδυντικός παράγοντας για την οικονομία είναι οι χρεοκοπίες όσων εμπλέκονται σε κερδοσκοπικές φούσκες. Αλλά οι επιπτώσεις δεν περιορίζονται εκεί. Πιέζονται και επιχειρήσεις (και κράτη) που έχουν βγει υπερχρεωμένες από τη μακρόσυρτη κρίση των περασμένων χρόνων. Ξέρουμε πολύ καλά για την υπερχρέωση του δημοσίου π.χ. στην Ιταλία και στην Ελλάδα. Αλλά αυτό που προβάλλεται πολύ λιγότερο είναι η έκταση τέτοιων προβλημάτων στις επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα ακόμα και στις πιο μεγάλες οικονομίες του παγκόσμιου καπιταλισμού.
Άνοδος των επιτοκίων
Το σκεπτικό των κεντρικών τραπεζιτών είναι ότι η άνοδος των επιτοκίων θα πιέσει τέτοιες επιχειρήσεις να περικόψουν το εργατικό κόστος με απολύσεις και αντικατάσταση των καλύτερα αμειβόμενων εργαζόμενων που καλύπτονται από συλλογικές συμβάσεις με πιο φθηνό «ευέλικτο» εργατικό δυναμικό. Έτσι θα πέσει ο πληθωρισμός που σύμφωνα με αυτούς οφείλεται στις διεκδικήσεις για αυξήσεις στους μισθούς. Κλείνουν συνειδητά τα μάτια σε μελέτες που δείχνουν ότι τα τελευταία δυο χρόνια στις ΗΠΑ, το 40% της αύξησης των τιμών συνδέεται με την αύξηση των κερδών, ένα 30% με την άνοδο του κόστους (εκτός του εργατικού) και μόνο 22% συνδέεται με το εργατικό κόστος.4
Στην πράξη, το άμεσο αποτέλεσμα της ανόδου των επιτοκίων είναι επιταχυντικό για την ακρίβεια που αντιμετωπίζει ο κόσμος με την άνοδο του κόστους π.χ. των στεγαστικών δανείων και των ενοικίων. Στις ΗΠΑ, η μηνιάτικη δόση του στεγαστικού δανείου για ένα χαρακτηριστικό νοικοκυριό ανέβηκε από τα 1.035 δολάρια τον Αύγουστο στα 1.643 τον Οκτώβρη.5 Στην Ιρλανδία, σύμφωνα με ένα πρόσφατο ρεπορτάζ, τα νέα ζευγάρια οδηγούνται σε αδιέξοδο: «’Κάνουμε οικονομίες τα τελευταία δυο χρόνια’, λέει ο Κριόμ Μακάρθυ, εργαζόμενος, ετών 32, στο Τιπερέρι. Αυτός και η σύντροφός του εδώ και τέσσερα χρόνια, η Αϊλίν Σίχαν 35 ετών, ζουν χωριστά στα σπίτια των γονιών τους καθώς προσπαθούν να μαζέψουν λεφτά για να πάρουν δικό τους σπίτι. ‘Κάνουμε αγώνα δρόμου κόντρα στον πληθωρισμό καθώς οι τιμές των σπιτιών ανεβαίνουν ενώ οι οικονομίες μας ροκανίζονται από την ακρίβεια’ λέει. ‘Μοιάζει απελπιστική η κατάσταση’».6
Στην Ελλάδα, 750.000 διαμερίσματα παραμένουν κλειστά ενώ τα ενοίκια σπάνε ρεκόρ.7 Εδώ, οι αντεργατικές επιθέσεις που έρχονται με την επιδείνωση της κρίσης παίρνουν μεγαλύτερες διαστάσεις, ακριβώς επειδή η κρίση χρέους ποτέ δεν ξεπεράστηκε. Την ώρα που η άνοδος των επιτοκίων λειτουργεί επιβαρυντικά παντού, το ελληνικό δημόσιο πιέζεται να επιστρέψει σε πρωτογενή πλεονάσματα του προϋπολογισμού. Το 2022 κλείνει με έλλειμμα κοντά στο 1,6% του ΑΕΠ σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Σταϊκούρα και ο προϋπολογισμός του 2023 προβλέπει πλεόνασμα 0,6%. Ακόμα και με τις μαγειρεμένες αυτές εκτιμήσεις, αυτό μεταφράζεται σε μια στροφή που σφίγγει το ζωνάρι κατά 5 δις ευρώ, ένα ποσό που αντιστοιχεί στο σύνολο των δαπανών για την Υγεία ή την Παιδεία!
Αυτή η επίθεση στις κοινωνικές δαπάνες και στους μισθούς του δημοσίου δεν εμφανίζεται ως «μνημονιακή» υποχρέωση, αλλά ως ένα θετικό βήμα προς την επίτευξη «επενδυτικής βαθμίδας» για την ελληνική οικονομία: «η κατάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας θα είναι ένα θετικό σήμα για την οικονομία καθώς θα αλλάξει τη συμπεριφορά των επενδυτών που δίνουν προτεραιότητα σε υψηλής αξιολόγησης περιουσιακά στοιχεία. Το πιο σημαντικό, βέβαια, είναι ότι θα μειωθεί το spread των ελληνικών ομολόγων άρα και το κόστος δανεισμού για το Δημόσιο, σε μια στιγμή που η αύξηση των επιτοκίων για την αναχαίτιση του υψηλού πληθωρισμού έχει κάνει τις αγορές ιδιαίτερα νευρικές».8 Λιτότητα, λοιπόν, για να μειωθεί το spread, που όμως ανεβαίνει επειδή η ΕΚΤ ανεβάζει τα επιτόκια. Φαύλος κύκλος που αφήνει κληρονομιά ο Μητσοτάκης στην επόμενη κυβέρνηση.
Τα βάρη του πολέμου
Τα οικονομικά, όμως, δεν είναι τα μόνα βάρη. Οι συνέπειες από τη συνέχιση του πολέμου στην Ουκρανία είναι επίσης βαριές και πολύπλευρες. Κοντεύει ένας χρόνος από τότε που ο Πούτιν έστειλε τα τανκς να εισβάλουν στην Ουκρανία και το ΝΑΤΟ απάντησε κλιμακώνοντας τη στρατιωτική στήριξη του Ζελένσκι και τις οικονομικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Οι εκτιμήσεις για το πόσες χιλιάδες είναι οι νεκροί και από τις δυο πλευρές είναι αντικρουόμενες, αλλά αναμφίβολα τεράστιες. Καμιά πλευρά, όμως, παρά την αιματοχυσία δεν βρίσκεται κοντά στο να ανακηρύξει τον εαυτό της νικητή και επιμένουν και οι δυο στη συνέχιση του πολέμου.
Συνέχιση σε συνθήκες στρατιωτικού αδιέξοδου σημαίνει κλιμάκωση. Ο Πούτιν επιστράτευσε 300.000 επιπλέον στρατιώτες, ο Μπάιντεν και οι νατοϊκοί σύμμαχοί του πέρασαν από την αποστολή αντιαρματικών εκτοξευτήρων στην αποστολή πυραύλων Patriot. Και έπεται συνέχεια χωρίς άμεση προοπτική ότι ο Πούτιν θα μπει στο Κίεβο ή ο Ζελένσκι και το ΝΑΤΟ στην Κριμαία. Καμιά άρχουσα τάξη δεν αντιμετωπίζει τον πόλεμο στην Ουκρανία ως προσωρινό, αντίθετα τον θεωρούν προανάκρουσμα μεγαλύτερων συγκρούσεων και γι’ αυτό ανεβάζουν τις πολεμικές προετοιμασίες τους: από τη στροφή της Σουηδίας και της Φινλανδίας από την ουδετερότητα στο ΝΑΤΟ, στον εξοπλισμό της Ταϊβάν για στρατιωτική αναμέτρηση με την Κίνα, μέχρι το πρόγραμμα του Όλαφ Σολτς για αναβάθμιση των ενόπλων δυνάμεων της Γερμανίας με εξοπλισμούς 100 δις ευρώ.
Παράλληλα, κλιμακώνεται ο «ενεργειακός» πόλεμος. Η εκστρατεία για την ενεργειακή «απεξάρτηση» της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τη Ρωσία βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Από την κατάργηση του αγωγού φυσικού αέριου Nordstream2 έχουμε φτάσει στο μπλοκάρισμα του ρωσικού πετρέλαιου και τους σχεδιασμούς για κυριαρχία στην ευρωπαϊκή αγορά των εισαγωγών υγροποιημένου φυσικού αέριου (LNG) από τις ΗΠΑ και το Κατάρ. Αυτό προκαλεί αναταράξεις μέσα στο δυτικό στρατόπεδο. Το υγροποιημένο φυσικό αέριο είναι πολύ ακριβότερο, όχι μόνο από το ρωσικό που έδινε φτηνή ενέργεια στη γερμανική βιομηχανία, αλλά και από το φυσικό αέριο για τις αμερικανικές επιχειρήσεις μέσα στις ΗΠΑ. Η ΕΕ έχει φτάσει στο σημείο να κατηγορεί τον Μπάιντεν για αθέμιτες επιδοτήσεις σε βάρος των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων.
Δίπλα σε αυτές τις εντάσεις ήρθε να προστεθεί το Qatargate, αποκαλύπτοντας ένα μικρό μέρος από τις υπόγειες διαδρομές ανάμεσα στη Ντόχα και τις Βρυξέλλες, όχι απλά για τις μίζες του Μουντιάλ και της βίζας, αλλά για την ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ. Καθόλου τυχαία, η ελληνική εμπλοκή είναι άμεση, όπως έδειξαν οι βαλίτσες της Καϊλή.
Ο ενεργειακός πόλεμος σημαίνει ότι ακόμη και οι εξωραϊσμένες διακηρύξεις της COP για το κλίμα στη Γλασκώβη το 2021 πάνε περίπατο. Η COP στην Αίγυπτο επιβεβαίωσε την επιστροφή των πολυεθνικών του πετρέλαιου στο προσκήνιο πανηγυρικά. Οι εξαγγελίες περί «πράσινης μετάβασης» δεν μπορούν να εξασφαλίσουν επάρκεια σε συνθήκες ενεργειακού πολέμου, η προτεραιότητα είναι ξανά στις εξορύξεις ορυκτών καυσίμων και όλοι, πολυεθνικές και κράτη τρέχουν να επωφεληθούν και να κατοχυρώσουν τον έλεγχό τους πάνω στις πηγές.
Η ExxonMobil που είχε χάσει τα πρωτεία σε χρηματιστηριακή αξία από τις εταιρείες των νέων τεχνολογιών επιστρέφει στην κορυφή την ώρα που οι μετοχές των άλλων κατρακυλούν μέσα στην κρίση.9 Το Κατάρ είναι ήδη ο μεγαλύτερος εξαγωγέας LNG στον κόσμο και η επέκταση στο κοίτασμα North Field θα ενισχύσει τη θέση του και θα το βοηθήσει να εγγυηθεί μακροπρόθεσμες προμήθειες αέριου στην Ευρώπη την ώρα που ψάχνει εναλλακτικές για τις εισαγωγές από τη Ρωσία.10 Σε αυτές τις εξελίξεις η Total κατέχει εξέχουσα θέση. Ήταν η πολυεθνική με τη μεγαλύτερη επιμονή σε νέες εξορύξεις ακόμη και όταν οι άλλες μιλούσαν για «μετάβαση» στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Τώρα πρωταγωνιστεί στην εξόρμηση για «ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια». Όπως διαβάζουμε στην Εργατική Αλληλεγγύη:
«Σε συμφωνία για ένα τμήμα των θαλάσσιων συνόρων και των ΑΟΖ τους καθώς και για τα δικαιώματα εξορύξεων σε δύο “οικόπεδα” κατέληξαν την περασμένη εβδομάδα Λίβανος και Ισραήλ μετά από διαμεσολάβηση των ΗΠΑ. Στην πραγματικότητα, οι δύο χώρες που βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση δεν υπέγραψαν μεταξύ τους τίποτα αλλά υπέγραψαν διμερείς συμφωνίες με τις ΗΠΑ που αναλαμβάνουν τον ρόλο του εγγυητή.
Ο απεσταλμένος των ΗΠΑ Χοχστάιν που διαπραγματεύτηκε τη συμφωνία δήλωσε ότι το κονσόρτσιουμ των εταιριών TotalEnergies SE (TTEF.PA) και ENI SpA (ENI.MI) που θα διαχειριστεί τα αποθέματα φυσικού αερίου μπορεί να ξεκινήσει εργασίες μέσα σε διάστημα εβδομάδων.
Η συμφωνία δίνει στο Ισραήλ πλήρη έλεγχο στο κοίτασμα φυσικού αερίου Karish και στον Λίβανο τον πλήρη έλεγχο του κοιτάσματος φυσικού αερίου Qana, λίγο βορειότερα και παρουσιάζεται σαν μια win-win συμφωνία που θα βοηθήσει στην “ειρήνευση” στην περιοχή. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάιντεν, ο εκπρόσωπος της ΕΕ, ο πρωθυπουργός της Γαλλίας Μακρόν, συνεχάρησαν την περασμένη εβδομάδα τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Λαπίντ και τον πρόεδρο του Λιβάνου Αούν για την επίτευξή της με τον τελευταίο να τονίζει ότι «θα συμβάλλει στη σταθερότητα της Μέσης Ανατολής και στην ασφάλεια του Ισραήλ και του Λιβάνου». 11
Ο κύριος Χοχστάιν είναι προσωποποίηση της στροφής που έχει γίνει. Είναι ο ίδιος που είχε πρωταγωνιστήσει στην ακύρωση του αγωγού Eastmed με την τοποθέτηση τότε: «δηλώσεις του Ανώτερου Συμβούλου για την Ενεργειακή Ασφάλεια του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Άμος Χόχσταϊν, πριν διοριστεί στη σημερινή του θέση. Ο Χόχσταϊν υποστηρίζει ότι θα ένιωθε “εξαιρετικά άβολα που οι ΗΠΑ υποστηρίζουν αυτό το έργο” λόγω των περιβαλλοντικών του επιπτώσεων.
‘Γιατί να κατασκευάσουμε έναν αγωγό ορυκτών καυσίμων μεταξύ του EastMed και της Ευρώπης, όταν ολόκληρη η πολιτική μας είναι να υποστηρίξουμε τη νέα τεχνολογία... και τις νέες επενδύσεις για πιο πράσινη και πιο καθαρή ενέργεια;’ ήταν το ερώτημα που έθετε τότε ο Χόχσταϊν, προσθέτοντας: ‘Μέχρι να κατασκευαστεί αυτός ο αγωγός, θα έχουμε ξοδέψει δισεκατομμύρια χρήματα των φορολογουμένων σε κάτι που είναι ξεπερασμένο –όχι μόνο απαρχαιωμένο αλλά και ενάντια στο συλλογικό μας συμφέρον μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης’».12
Οι «πράσινες» υποκρισίες πάνε περίπατο και το ίδιο ισχύει για τον Μητσοτάκη. Το μόνο που έχει απομείνει είναι κάποιες καταστραμένες βουνοκορφές που θα γίνονταν «αιολικά πάρκα» και πολλά καμένα δάση, ενώ αντίθετα οι παραχωρήσεις στην Total και στην Exxon για εξορύξεις επιστρέφουν και στο Ιόνιο και στην Κρήτη και στην Κύπρο ανεβάζοντας ξανά τον ανταγωνισμό με την Τουρκία.
Όσο πιο πολύ ο ενεργειακός πόλεμος ΝΑΤΟ-Ρωσίας αναβαθμίζει την Ανατολική Μεσόγειο ως εναλλακτική πηγή ενέργειας για την ΕΕ, τόσο πιο πολύ τρέχουν ξανά όλοι οι τοπικοί «εταίροι» να κατοχυρώσουν τα μερίδιά τους. Αλλά σε αυτό το νέο γύρο, η εποπτεία των Μεγάλων Δυνάμεων πάνω τους είναι αυξημένη. Προφανώς αυτό ισχύει για τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ που θέλουν και την Ελλάδα και την Τουρκία ενταγμένες στην πολεμική εκστρατεία της Ουκρανίας. Αλλά επιπλέον μπαίνει πιο ενεργά στην «εποπτεία» και η Γερμανία.
Στις 16 Δεκέμβρη έγινε στις Βρυξέλλες ελληνοτουρκικός διάλογος με μεσολάβηση του Βερολίνου. Πραγματοποιήθηκε τριμερής συνάντηση «ανάμεσα στους διπλωματικούς συμβούλους των Κυριάκου Μητσοτάκη, Ταγίπ Ερντογάν και Όλαφ Σολτς, των κ. Άννας-Μαρίας Μπούρα, Ιμπραήμ Καλίν και Γενς Πλέτνερ αντίστοιχα μετά από παρασκήνιο κορυφής. (…) ο Γερμανός κυβερνητικός εκπρόσωπος όταν επιβεβαίωσε την τριμερή των Βρυξελλών ουσιαστικά προανήγγειλε ότι ‘θα υπάρξουν και άλλες επαφές’».13
Η συνάντηση δεν πήρε μεγάλη δημοσιότητα, καθώς συνεχίστηκε η κυβερνητική προπαγάνδα που μιλάει συνεχώς για προκλητικότητα της Τουρκίας. Αλλά η προοπτική ότι μετά τις εκλογές η επόμενη κυβέρνηση θα έχει να διαχειριστεί και έναν τέτοιο «διάλογο» γίνεται όλο και πιο ορατή. Σίγουρα ο Γιώργος Κατρούγκαλος ετοιμάζεται γι’ αυτό. Έγραφε στην χριστουγεννιάτικη Αυγή:
«Είναι αναγκαίο να τερματιστεί η λογική του «πιστού και δεδομένου» συμμάχου, που δεν διεκδικεί κυρώσεις από την Ε.Ε. ή πίεση από την κυβέρνηση των ΗΠΑ για να τερματίσει η Τουρκία τις προκλήσεις και να επανέλθει στον διάλογο. Είναι αναγκαίο, επίσης, να αποκατασταθούν άμεσα δίαυλοι επικοινωνίας για αποφυγή τυχόν ατυχήματος. Για τον λόγο αυτό θεωρούμε κατ’ αρχήν θετική την επαφή σε επίπεδο διπλωματικών συμβούλων των δύο ηγετών, όπως η πρόσφατη των Βρυξελλών. Είναι προφανές, βεβαίως, ότι παρόμοιες επαφές πρέπει να γίνονται με βάση τη δική μας ατζέντα και όχι τρίτων. Αναμένουμε σχετική ενημέρωση».14
«Διάλογος» μεν, αλλά κλιμακώνοντας τις πιέσεις για κυρώσεις στην Τουρκία από ΗΠΑ και ΕΕ και προβάλλοντας: «προτάσεις για την επέκταση των χωρικών υδάτων νότια και ανατολικά της Κρήτης, στο Καστελόριζο και αργότερα όπου αλλού στην Ανατολική Μεσόγειο κριθεί αναγκαίο»! «Διάλογος» με επιθετικές διεκδικήσεις και κυρώσεις είναι η συνταγή που οδήγησε στον πόλεμο στην Ουκρανία.
«Προοδευτική κυβέρνηση» όλο και πιο δεξιά
Η δήλωση ετοιμότητας του Κατρούγκαλου να πάρει τη σκυτάλη κλιμακώνοντας τις απειλές για επέκταση των χωρικών υδάτων είναι ενδεικτική της δεξιάς πορείας του ΣΥΡΙΖΑ ακόμα και στην τελική ευθεία προς τις εκλογές.
Τα σκάνδαλα και η ανερχόμενη εργατική οργή έχουν φέρει τη Νέα Δημοκρατία σε απομόνωση. Η καταγγελία του Ανδρουλάκη ότι η Καϊλή λειτουργούσε ως «δούρειος ίππος» της ΝΔ μέσα στο ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, ήρθε να επιβεβαιώσει ότι ο Μητσοτάκης έχει ξεμείνει από πιθανές μετεκλογικές συνεργασίες για να σχηματίσει ξανά κυβέρνηση. Ακόμη και η φιλική του Καθημερινή το μόνο σενάριο που του δίνει είναι μια συνεργασία με τον Λοβέρδο αν καταφέρει να διασπάσει την επόμενη κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ:
«Μπορεί κανείς να φανταστεί τον Α. Λοβέρδο να μην δίνει ψήφο εμπιστοσύνης στη ΝΔ παρόλο που αυτό θα σήμαινε διάσπαση για το κόμμα του; (…) φυσικά μια τέτοια κυβέρνηση θα είναι εύθραυστη, χωρίς προοπτική τετραετίας».15
Κι όμως, η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ συνεχίζει την προσαρμογή προς τα δεξιά. Κάποτε ο Τσίπρας εμφανιζόταν δίπλα στον Κόρμπιν και τον Μελανσόν, τώρα δεν είπε λέξη όταν η δεξιά ηγεσία του Εργατικού Κόμματος διέγραψε τον Κόρμπιν, ενώ ο Μελανσόν τοποθετεί ο ίδιος τον εαυτό του στα αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ. Ο ΣΥΡΙΖΑ τώρα προβάλλει ως μοντέλο προοδευτικής κυβέρνησης τον Σάντσεθ της Ισπανίας επειδή μειώνει τον ΦΠΑ ως μέτρο καταπολέμησης της ακρίβειας. Λες και οι καπιταλιστές θα μειώσουν τις τιμές επειδή το κράτος θα τους χαρίσει τον φόρο. Η ακρίβεια δεν πολεμιέται με επιδοτήσεις που καταλήγουν στις τσέπες των σουπερμάρκετ και των πάροχων ενέργειας αλλά με απεργίες διαρκείας για αυξήσεις στους μισθούς και τις συντάξεις.
Ενδεικτική της αποφασιστικότητας του Αλέξη Τσίπρα να εκπληρώσει τους στόχους που δεν κατάφερε ο Μητσοτάκης ήταν η δήλωση που έκανε ότι δεν επιτεύχθηκε καν «η περιβόητη επενδυτική βαθμίδα που είχε τεθεί ως κεντρικός οικονομικός στόχος του κου Μητσοτάκη και μάλιστα από το πρώτο εξάμηνο του 2020».16 Η δήλωση έγινε στα πλαίσια της εκδήλωσης για την παρουσίαση του νέου βιβλίου του Ευκλείδη Τσακαλώτου με το οποίο προσπαθεί να εξωραϊσει την πολιτική του τρίτου μνημόνιου. Γράφει:
«Μετά την αρχική προσαρμογή του Αυγούστου, έπρεπε να εξοικονομήσουμε 1% του ΑΕΠ από τις συντάξεις, ένα επιπλέον 1% του ΑΕΠ από την πλευρά των φόρων εισοδήματος και ένα ακόμα 1% από «άλλα μέτρα». Οι λεπτομέρειες αναλύονται πληρέστερα σε άλλα κεφάλαια αυτού του βιβλίου.
Αυτό που είναι λιγότερο γνωστό είναι το τι καταφέραμε να αποφύγουμε. Για παράδειγμα, οι τέσσερις θεσμοί απαίτησαν αύξηση του ΦΠΑ στην ενέργεια, στους λογαριασμούς νερού, ακόμη και στο εμφιαλωμένο νερό από 13% σε 24%. Όλα παρέμειναν στο 13%, ενώ καταφέραμε να αποτρέψουμε την αύξηση του ΦΠΑ στα εισιτήρια του θεάτρου, τα βιβλία και τα περιοδικά (έντυπα) από το 6% στο 13%».17
Το οικονομικό επιτελείο Τσίπρα-Τσακαλώτου επέβαλε αθροιστικά περικοπές ίσες με το 3% του ΑΕΠ σε βάρος συντάξεων και μισθών και καμαρώνει ότι κατάφερε να αποτρέψει την αύξηση του ΦΠΑ στα περιοδικά και στα θέατρα! Άμα προβάλλει τέτοια κατορθώματα προεκλογικά, ο καθένας καταλαβαίνει τι θα κάνει μετά τις εκλογές για «να πιάσουμε την επενδυτική βαθμίδα».
Η αντικαπιταλιστική αριστερά
Είναι κατεπείγον να συγκροτήσουμε τις δυνάμεις της αριστεράς που δεν θα χαραμίσουν τους αγώνες των εργατών και της νεολαίας. Χιλιάδες και χιλιάδες αγωνιστές και αγωνίστριες μπήκαν μπροστά όλα αυτά τα χρόνια για να σταματήσουν τις επιθέσεις της Νέας Δημοκρατίας και να φέρουν τους υπουργούς του Μητσοτάκη στα σημερινά τους αδιέξοδα όπου βυθίζονται στη λάσπη των σκανδάλων.
Η νεολαία με τις μάχες για να μην μπει η αστυνομία στα Πανεπιστήμια, οι «Ήρωες της Υγείας» για να κρατήσουν όρθιο το ΕΣΥ, οι εκπαιδευτικοί, οι καλλιτέχνες, ο επισιτισμός, οι λιμενεργάτες του Πειραιά και οι εργάτες στα πετρέλαια και τα λιπάσματα της Καβάλας έδειξαν το δρόμο ξανά και ξανά. Οι υπουργοί αγκάλιαζαν τους βιαστές αλλά οι γυναίκες έκαναν την 8 Μάρτη πανεργατική απεργία. Οι Μηταράκηδες, οι Πλεύρηδες και οι Βορίδηδες αβαντάρουν τους φασίστες από τα υπουργεία τους αλλά η λαοθάλασσα που έστειλε τους Μιχαλολιάκους και τους Κασιδιάρηδες στη φυλακή επιμένει αντιφασιστικά.
Το πρώτο καθήκον απέναντι σε όλο αυτόν τον κόσμο είναι ότι δεν αναστέλλουμε τους αγώνες περιμένοντας να στηθούν οι κάλπες. Η συγκλονιστική πανεργατική απεργία στις 9 Νοέμβρη δεν ήταν προεκλογική συγκέντρωση, ήταν μήνυμα για απεργιακή κλιμάκωση για να πάρουμε αυξήσεις, προσλήψεις, λεφτά για την Παιδεία και την Υγεία και όχι για Ραφάλ και την αστυνομία. Με ένα τέτοιο κύμα μπορούμε να πάμε στη συντριβή της ΝΔ στις κάλπες.
Και βέβαια με μια τέτοια δυναμική μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις απόπειρες για πισωγύρισμα μετεκλογικά. Συγκροτώντας την οργανωμένη δύναμη της τάξης μας να επιβάλλει τη δικαίωση των διεκδικήσεών της χωρίς αυταπάτες για προοδευτικούς υπουργούς που πάντα βρίσκουν δικαιολογίες για να μεταθέσουν τη δικαίωση στο μέλλον. Όχι θυσίες τώρα για ένα καλύτερο μέλλον αργότερα, αλλά αντίθετα: νίκες εδώ και τώρα για να ανοίξουμε το δρόμο για την ανατροπή αυτού του συστήματος
Οι προσπάθειες για να συγκροτήσουμε τις δυνάμεις μας πάνω σε αυτή την προοπτική είναι ξεκινημένες. Το έδειξε καθαρά η πρώτη εκδήλωση στο Στούντιο στις 19 Δεκέμβρη. Όπως τονίζει η ανακοίνωση της Πρωτοβουλίας για Ενωτική Κίνηση της Ριζοσπαστικής και Αντικαπιταλιστικής Αριστεράς:
«Βγαίνουμε από την εκδήλωση στο Studio με την αυτοπεποίθηση ότι μπορούμε να ανταποκριθούμε στις ριζοσπαστικές διαθέσεις του κόσμου της Αριστεράς, μπορούμε να συγκροτούμε την πολιτική δύναμη που στηρίζει τις ανατρεπτικές διεκδικήσεις της εργατικής τάξης, του λαού και της νεολαίας. Η ριζοσπαστική αριστερά πρέπει να παρέμβει στους αγώνες, στις μάχες και στις εκλογές, για να συγκροτηθεί ένα δυνατό κοινωνικό και πολιτικό αριστερό κίνημα αντίστασης, πολιτικό στήριγμα για τον κόσμο που παλεύει και φιλοδοξεί να επιβάλει τα αιτήματά του με τις δικές του δυνάμεις. Μια λαϊκή αντιπολίτευση που θα ανατρέψει την κυβερνητική επιθετικότητα και θα υπερβεί τους συστημικούς συσχετισμούς και ψεύτικα δίπολα ότι τη δικαίωση αυτών των αιτημάτων θα τη φέρει κάποια “προοδευτική κυβέρνηση”».18
Το ΣΕΚ βρίσκεται στην πρώτη γραμμή αυτής της προσπάθειας και το έχει δείξει ξανά και ξανά με τη στάση του και στο κίνημα και στις πολιτικές πρωτοβουλίες. Είναι μια αντιμετώπιση που στηρίζεται στις επαναστατικές παραδόσεις της Αριστεράς αλλά και στην εκτίμηση για τη βαθιά κρίση που συγκλονίζει τον καπιταλισμό παγκόσμια.
Ίσως η πιο δυνατή υπενθύμιση για τις διαστάσεις αυτής της κρίσης ήρθε από την Κίνα με τις απεργίες και τις διαδηλώσεις που υποχρέωσαν την κινεζική ηγεσία να αναστείλει την κατασταλτική πολιτική αντιμετώπισης της πανδημίας. Στην κρίση του 2008, η Κίνα ήταν για τους καπιταλιστές όλου του κόσμου μια ατμομηχανή οικονομικής ανάκαμψης και δύναμη για τη συνέχιση της «παγκοσμιοποίησης» που άνοιγε τις αγορές για τις πολυεθνικές παντού. Σήμερα, τα επιτελεία της Δύσης βλέπουν στην Κίνα έναν επικίνδυνο ανταγωνιστή που αγκομαχάει όπως και οι δικές τους οικονομίες μπροστά στον στασιμοπληθωρισμό, την πανδημία, τον πόλεμο. Αντίθετα, οι εργάτες και οι εργάτριες παντού βλέπουν το μεγαλύτερο εργοστάσιο του κόσμου, της Foxconn με 200 000 προσωπικό να απεργεί και να νικάει κόντρα στις χειρότερες συνθήκες:
«Παρά την απαγόρευση του hashtag “ταραχές στη Foxconn” στα κινεζικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα δεκάδες βίντεο που πρόλαβαν να κυκλοφορήσουν από τους διαδηλωτές δείχνουν τους εργάτες να διαδηλώνουν μαζικά φωνάζοντας “Υπερασπιστείτε τα δικαιώματά σας”, να επιτίθενται σε διευθυντικά στελέχη, να συγκρούονται με αστυνομικούς, να τους πετάνε πυροσβεστήρες και να καταλαμβάνουν οχήματά τους –με τους τελευταίους να απαντάνε με εφόδους χρησιμοποιώντας γκλομπ και δακρυγόνα. Eργαζόμενος καταγράφει σε βίντεο εκατοντάδες αστυνομικούς ντυμένους με άσπρες στολές λόγω covid να επιτίθενται σε εργάτες έξω από κοιτώνες του εργοστασίου.
Η ταϊβανέζικη πολυεθνική Foxconn, η μεγαλύτερη ιδιωτική επιχείρηση που λειτουργεί στην Κίνα, είναι εξωτερικός προμηθευτής της Apple. Περισσότερο από ένα εκατομμύριο άνθρωποι εργάζονται σε όλη τη χώρα στα περίπου 30 εργοστάσια της Foxconn. Στο συγκεκριμένο βιομηχανικό σύμπλεγμα που ξέσπασαν οι συγκρούσεις εργάζονται πάνω από 200.000 εργάτες που ζουν σε κοιτώνες σε κτίρια ενσωματωμένα μέσα σε αυτό.
Τον προηγούμενο μήνα η κινεζική κυβέρνηση επέβαλε σε αυτήν την εργατούπολη, περίπου στο μέγεθος της Πάτρας, καθολικό λοκντάουν όταν εμφανίστηκαν κρούσματα covid 19, απαγορεύοντας την έξοδο από αυτήν. Ταυτόχρονα, χιλιάδες εργαζόμενοι βρέθηκαν αποκλεισμένοι, σε συνθήκες που όπως καταγγέλλουν οι ίδιοι, όχι μόνο δεν τους παρέχονταν τα απαραίτητα μέσα προστασίας αλλά δεν είχαν καν πρόσβαση σε φαγητό, με τα ημερήσια γεύματα να καθυστερούν επί ώρες.
Ακολούθησε μαζική φυγή εργαζομένων που κατήγγειλαν ότι μέσα στο εργοστάσιο επικρατούσε χάος. Η Foxconn προκειμένου να το διατηρήσει σε λειτουργία προσέφερε μπόνους σε όσους μείνουν και νέες προσλήψεις με πολύ υψηλούς μισθούς για να καλυφθούν τα κενά –τις οποίες όμως δεν φρόντισε καν να τηρήσει, αφήνοντας απλήρωτους τους εργαζόμενους! Ο εργατικός ξεσηκωμός είχε σαν αποτέλεσμα η Foxconn να ζητήσει “συγγνώμη” επικαλούμενη “τεχνικό σφάλμα” στα συστήματα πληρωμών και να ανακοινώσει ότι θα πληρώσει 1.400 δολάρια ακόμη και τους νεοπροσληφθέντες».19
Προχωράμε με την αυτοπεποίθηση ότι πραγματικά η τάξη μας είναι η υπερδύναμη και αξίζει να συγκροτήσουμε τις δυνάμεις της μέχρι τη νίκη.
Σημειώσεις
1. Crypto billionaire Sam Bankman Fried, Lunch with the FT, Financial Times 22 May 2022 https://www.ft.com/content/83bc681a-a0f9-43bb-b627-c6dacae4a0a3
2. Σωτήρης Κοντογιάννης, Κραχ στα κρυπτονομίσματα, Εργατική Αλληλεγγύη Νο 1547 16/11/2022 https://ergatiki.gr/article.php?id=26736&issue=1547
3. Markets lose more than $30 tn in worst year since financial crisis, Financial Times 31 December 2022-1 January 2023 https://www.ft.com/content/87ed8ea6-4913-4452-9135-498040ad338f
4. Μαρία Στύλλου, Να αποτελειώσουμε την κυβέρνηση, Σοσιαλισμός από τα κάτω, Νο155 Νοέμβρης-Δεκέμβρης 2022 https://socialismfrombelow.gr/article.php?id=1391
5. The housing market’s big chill, Financial Times 14 October 2022, https://www.ft.com/content/b9df3102-a7d2-483d-8216-f507c0460d3d
6. Irish property, the boom that shows no sign of slowing, Financial Times, 27 December 2022 https://www.ft.com/content/ad969594-cb0e-483d-a761-b50b161fd428
7. Χιλιάδες κλειστά διαμερίσματα ενώ τα ενοίκια καλπάζουν, Η Καθημερινή 18 Δεκεμβρίου 2022
8. Τα ραντεβού του 2023 για επενδυτική βαθμίδα, Εφημερίδα των Συντακτών 27 Δεκεμβρίου 2022 https://www.efsyn.gr/oikonomia/elliniki-oikonomia/372444_ta-ranteboy-toy-2023-gia-ependytiki-bathmida
9. Investors have flocked to Big Oil this year while fleeing Elon Musk’s electric-car maker, Financial Times https://www.ft.com/content/0f051e02-da07-4d7f-a2fc-0a62b96cc790
10. https://www.reuters.com/business/energy/qatarenergy-be-largest-lng-trader-over-next-5-10-years-minister-2022-10-05/
11. Γιώργος Πίττας, Λίβανος-Ισραήλ συμφωνία για τις ΑΟΖ, Εργατική Αλληλεγγύη Νο 1543 19 Οκτώβρη 2022, https://ergatiki.gr/article.php?id=26597&issue=1551
12. Πάνος Γκαργκάνας, Ο ελληνοτουρκικός ανταγωνισμός μετά την ακύρωση του αγωγού Eastmed, Σοσιαλισμός από τα κάτω Νο 151, Μάρτης-Απρίλης 2022, https://socialismfrombelow.gr/article.php?id=1352
13. Κ.Π.Παπαδίοχος , Η πυξίδα μετά το ραντεβού των τριών, Η Καθημερινή 24-25 Δεκεμβρίου 2022
14. Γ. Κατρούγκαλος, Οι προκλήσεις της εξωτερικής πολιτικής το 2023, Η Αυγή 25 Δεκεμβρίου 2022, https://www.avgi.gr/politiki/434186_oi-prokliseis-tis-exoterikis-politikis-2023
15. Αγγελική Σπανού, Οι αδύνατοι κυβερνητικοί συνδυασμοί, Η Καθημερινή 31 Δεκεμβρίου 2022-1 Ιανουαρίου 2023
16. https://www.thetoc.gr/politiki/article/o-tsipras-stin-parousiasi-bibliou-tou-tsakalotou---epithesi-stin-kubernisi-gia-ta-uperkerdi-ton-diulistirion-eikones/
17. Με την πλάτη στον τοίχο - Η μαρτυρία της ομάδας διαπραγμάτευσης 2015-2019, Η Αυγή 11/12/2022 https://www.avgi.gr/politiki/433103_me-tin-plati-ston-toiho-i-martyria-tis-omadas-diapragmateysis-2015-2019
18. https://tinyurl.com/48dp4ejd
19. Γιώργος Πίττας, Οι εργάτες είναι η υπερδύναμη, Εργατική Αλληλεγγύη Νο 1549, 15/11/2022, https://ergatiki.gr/article.php?id=26802&issue=1549