Αύγουστος 1963, Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ στην Πορεία στην Ουάσιγκτον
Ο Στέλιος Μιχαηλίδης γράφει για τις ρίζες και την ιστορία του κινήματος που σημαδεύει τις ΗΠΑ και όχι μόνο.
Στις 25 Μάη του 2020 η Νταρνέλα Φρέιζερ, μια 17χρονη αφροαμερικάνα μαθήτρια στη Μινεάπολη των ΗΠΑ, πήγαινε στο μπακάλικο με τον 9χρονο ξάδερφό της. Στη γωνία της 38ης οδού και λεωφόρου Σικάγο βλέπει τέσσερις μπάτσους να έχουν στριμώξει έναν μαύρο άντρα και να τον έχουν ρίξει στο οδόστρωμα. Ο ένας από αυτούς τον πατάει στο λαιμό. Η Φρέιζερ βγάζει το κινητό της και βιντεοσκοπεί το γεγονός. Στα 10 λεπτά του βίντεο, φαίνεται ο 46χρονος Τζωρτζ Φλόιντ να ξεψυχάει κάτω από το γόνατο του αστυνομικού Ντέρικ Σόβιν, ενώ τον εκλιπαρεί να πάρει μιαν ανάσα. «I can’t breathe» (δεν αναπνέω) επαναλάμβανε ξανά και ξανά. Δεν είχε κάνει τίποτα. Ένας ψιλικατζής τον είχε κατηγορήσει ότι το χαρτονόμισμα των 20 δολαρίων που του έδωσε ήταν πλαστό. Ο Φλόιντ θα άφηνε την τελευταία του πνοή κάτω από το γόνατο του Σόβιν. Όποιος είδε το βίντεο κι άκουσε το «Mama»... την τελευταία κουβέντα του Φλόιντ, δεν θα την ξεχάσει ποτέ του.
Ούτε αυτό που ακολούθησε θα το ξεχάσει κανείς. Η Νταρνέλα ανέβασε το βίντεο στα σόσιαλ μίντια, το είδαν εκατομμύρια και η οργή ξεχύθηκε στους δρόμους. Η εξέγερση που ξέσπασε μετά τη δολοφονία του Φλόιντ διέσχισε κάθε μικρή και μεγάλη πόλη των ΗΠΑ και πέρασε τα αμερικάνικα σύνορα. Μόνο στις 13 Ιούνη έγιναν διαδηλώσεις σε 2.000 πόλεις των Ηνωμένων Πολιτειών. Σε πολλές πόλεις έφτασε να διαδηλώνει πάνω από το ένα πέμπτο του πληθυσμού. Στο Σιάτλ οι διαδηλωτές για μέρες κατέλαβαν μια ολόκληρη γειτονιά και τη μετέτρεψαν σε κέντρο αγώνα. Στις 19 Ιούνη –ημέρα εορτασμού των αφροαμερικάνων για το τέλος της δουλείας– οι λιμενεργάτες κατέβηκαν σε αντιρατσιστική απεργία σε 29 λιμάνια της Δυτικής Ακτής. «Από την αρχή της αντιρατσιστικής εξέγερσης οι εργάτες μπήκαν στο κέντρο. Οι εργάτες στα ταχυδρομεία, οι νοσοκόμες, οι αεροσυνοδοί, οι εκπαιδευτικοί, οι εργάτες στα λιμάνια» έλεγε ο Ι. Δελατόλας από το Unite Against Racism της Νέας Υόρκης σε εκδήλωση της ΚΕΕΡΦΑ τις μέρες της εξέγερσης. Ακόμα και οι –πλειοψηφικά Μαύροι– μπασκετμπολίστες του ΝΒΑ κατέβηκαν σε απεργία και στις διαδηλώσεις συμετέχωντας στην αντιρατσιστική εξέγερση. Υπολογίζεται ότι μόνο στις ΗΠΑ μέσα στο 2020 περισσότεροι από 26 εκατομμύρια άνθρωποι συμμετείχαν στις διαδηλώσεις.1
Το Black Lives Matter κίνημα απλώθηκε σε δεκάδες χώρες σε όλο τον κόσμο. Στη Βρετανία οι διαδηλωτές γκρέμισαν τα αγάλματα προσωπικοτήτων που συνδέονταν με την αποικιοκρατία και το δουλεμπόριο. Στην Αθήνα δύο τεράστιες διαδηλώσεις πλημμύρισαν το κέντρο της πόλης στις 3/6 και στις 26/6. «Το μπλοκ της ΚΕΕΡΦΑ δεν σταμάτησε να πάλλεται από τα συνθήματα “No justice No peace”, “Freedom-Liberte” και “Solidarite avec les immigres” με τους μετανάστες από το Καμερούν να δίνουν τον τόνο. Εκατοντάδες νέες και νέοι είχαν φτιάξει τις δικές τους πικέτες με τα συνθήματα “Βlack lives matter”, “Justice for George Floyd” και “I can’t breathe”» έγραφε το ρεπορτάζ της Εργατικής Αλληλεγγύης για τη διαδήλωση της 3ης Ιούνη. Στις 26 του μήνα, ένα ποτάμι οργισμένων μεταναστών από το Μπαγκλαντές, το Πακιστάν και χώρες της Αφρικής, πήρε τα πανό και τις πικέτες με το σύνθημα Black Lives Matter – Refugees Lives Matter που είχε φτιάξει η ΚΕΕΡΦΑ και μαζί με τους ντόπιους συντρόφους/ισσες διαδήλωσαν μέχρι τη Βουλή. Εκείνες τις μέρες ο Χρυσοχοΐδης είχε αμολήσει τους άντρες της ΕΛ.ΑΣ σε ρατσιστικές επιχειρήσεις στο κέντρο της Αθήνας, που ήρθαν να εντείνουν την ήδη έντονη αστυνομική αυθαιρεσία και τα κατασταλτικά μέτρα που επιβάλλονταν με το πρόσχημα της πανδημίας. Τα στρατόπεδα των προσφύγων είχαν μετατραπεί σε άθλιες φυλακές επίσης με την ίδια δικαιολογία. Η εξέγερση στις ΗΠΑ είχε εμπνεύσει καθε έναν και κάθε μια που αγανακτούσε απέναντι στο ρατσισμό και την αστυνομική βαρβαρότητα του δικού του κράτους.
Ο Φλόιντ δεν ήταν ο πρώτος Μαύρος που έχανε τη ζωή του από την αστυνομία. H συγκάλυψη γινόταν εύκολα. Οι αρχές σκαρφίζονταν ένα βολικό παραμύθι για τον παραβατικό κι επικίνδυνο Μαύρο που συνήθως έβγαζε λάδι την αστυνομία. Η Νταρνέλα Φρέηζερ έλεγε λίγο αργότερα ότι έβγαλε το κινητό κι άρχισε να βιντεοσκοπεί «γιατί κανείς δεν θα με πίστευε». Τους πρώτους 8 μήνες εκείνης της χρόνιας τουλάχιστον 164 Μαύροι είχαν σκοτωθεί από αστυνομικά πυρά. Ακόμα και σήμερα ο αριθμός των Μαύρων που σκοτώνονται από την αστυνομία των ΗΠΑ είναι ο τριπλάσιος αναλογικά με τον πληθυσμό τους σε σχέση με τους λευκούς. Μεγαλύτερο, συγκριτικά με τον λευκό πληθυσμό, είναι και το αντίστοιχο ποσοστό των λατινοαμερικάνων θυμάτων.2
Επίσης μεγαλύτερο είναι το ποσοστό Μαύρων και λατινοαμερικάνων που βρίσκεται στη φυλακή ή έχει περάσει από εκεί, για μικροπαραβάσεις.
«Ο ρατσισμός αποκλείει μεγάλο κομμάτι τους από την πρόσβαση σε μια ζωή με αξιοπρέπεια και μετά ο ίδιος ρατσισμός έρχεται να τιμωρήσει τη “μαύρη εγκληματικότητα” γεμίζοντας τις φυλακές κατά πλειοψηφία με μαύρους και δίνοντας το πράσινο φως στην αστυνομία να ανοίγει πυρ κατά βούληση όταν έχει απέναντί της κάποιον ή κάποια με πιο σκούρο δέρμα. Οι ΗΠΑ στέλνουν στη φυλακή μεγαλύτερο ποσοστό του μαύρου πληθυσμού ακόμη και από ό,τι έκανε αναλογικά το νοτιοαφρικανικό απαρτχάιντ. Οι Αφροαμερικανοί είναι 13% του πληθυσμού αλλά σχεδόν 45% όσων περιμένουν την εκτέλεση της θανατικής τους ποινής» σημειώνει ο βρετανός πανεπιστημιακός Άλεξ Καλλίνικος.3
Η αστυνομική βία και η καταστολή είναι το κερασάκι στην τούρτα. Ο Μάικλ Μπράουν, ηγετικό στέλεχος του BLM κινήματος στο Λος Άντζελες τόνιζε στην εκδήλωση της ΚΕΕΡΦΑ τότε ότι: «Η σπίθα μπήκε με την αστυνομική βαρβαρότητα αλλά έχει πολλά περισσότερα από πίσω. Ψηλά νοίκια που δεν μπορούμε να πληρώσουμε, έλλειψη υγειονομικής περίθαλψης, κακοπληρωμένες δουλειές και ανεργία και φυσικά μεγαλύτερα ποσοστά θνησιμότητας από κόβιντ».
Η πανδημία προστέθηκε ως ένας ακόμα παράγοντας που ανέδειξε τον ρατσισμό. «H κατάσταση στις ΗΠΑ συνοψίζεται σε μια φωτογραφία που δείχνει μια νοσοκόμα να κρατάει μια πικέτα με το σύνθημα “πολεμήσαμε τον κορονοϊό – θα πολεμήσουμε και την αστυνομία”. Μέσα σε 8 εβδομάδες πανδημίας είδαμε περισσότερους Αμερικάνους νεκρούς απ’ ότι στον πόλεμο του Βιετνάμ» συμπλήρωνε ο Ιάνης Δελατόλας: «Στη Νέα Υόρκη χτυπήθηκαν κυρίως το Κουίνς και το Μπρονξ, εργατογειτονιές που ζουν κατά κύριο λόγο μαύροι και λατινοαμερικάνοι. Ο ρατσισμός και οι ανισότητες αναδείχτηκαν από την κρίση της πανδημίας και με τη δολοφονία του Φλόιντ, φούντωσε ένα κίνημα μαζικό και δυναμικό όπου συμμετείχαν μαύροι, λευκοί και λατινοαμερικάνοι μαζί».4
Το I Can’t Breathe που φώναζε ο Φλόιντ κάτω από το γόνατο του Σόβιν εξέφρασε τη φτωχή εργατική τάξη τόσο μέσα όσο κι έξω από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Πολλοί χαρακτήρισαν την εξέγερση μετά τη δολοφονία του Φλόιντ ως το μεγαλύτερο αντιρατσιστικό ξέσπασμα στις ΗΠΑ από τη δεκαετία του ‘60. Από τα χρόνια του Κινήματος για Πολιτικά Δικαιώματα στο Νότο και των εξεγέρσεων στα γκέτο των αστικών κέντρων του Βορρά. Από τα χρόνια του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, του Μάλκολμ Χ και των Μαύρων Πανθήρων. Πέρα από τις συγκρίσεις, είναι γεγονός ότι η BLM εξέγερση έχει βαθιές ιστορικές ρίζες. Αξίζει να δούμε αυτή τη διαδρομή.
Η μάχη ενάντια στον φυλετικό ρατσισμό στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι τόσο παλιά όσο το ίδιο το κράτος των ΗΠΑ. Πάει πίσω, πριν τα χρόνια του Εμφυλίου Πολέμου (1861-1865), με το κίνημα των Abolitionists για την κατάργηση της δουλείας. Το αγροτικό κίνημα των Λαϊκιστών (Populist movement) την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα, όπου μίλαγε για τα κοινά συμφέροντα και την ενότητα μαύρων και λευκών φτωχών αγροτών στον αμερικάνικο Νότο. Τους Wobblies, τους επαναστάτες συνδικαλιστές των Βιομηχανικών Εργατών του Κόσμου (ΙWW), τις πρώτες δύο δεκαετίες του 20ου αιώνα, που κόντρα στο ρατσισμό των παραδοσιακών συνδικαλιστικών ηγεσιών, πάλεψαν για ένα συνδικάτο «που θα τους ενώσει όλους». Toυς αμερικάνους σοσιαλιστές στο τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, λευκούς και μαύρους, που εμπνεόμενοι από τη Ρώσικη Επανάσταση αναζήτησαν ταυτόχρονα με τις οδούς για το χτίσιμο επαναστατικού κόμματος και αυτές για τη Μαύρη Απελευθέρωση. Παράλληλα συνυπήρχαν οι προσπάθειες αφροαμερικάνων διανοούμενων όπως ο Φρέντερικ Ντάγκλας, ο Γ.Ε.Μ ντι Μπουά, ο Μάρκους Γκάρβεϊ, ηγετών που ιδεολογικά εκτείνονταν από θέσεις για την “πρόοδο” των “ελεύθερων” πλέον πρώην σκλάβων και των παιδιών τους, μέχρι τον Μαύρο Εθνικισμό και αντιλήψεις για το χτίσιμο ενός αυτοδιοικούμενου Μαύρου Καπιταλισμού. Ή οργανώσεις όπως η Εθνική Ένωση για την Πρόοδο των Έγχρωμων Ανθρώπων (NAACP) με σημαντική δράση ενάντια στις ρατσιστικές δολοφονίες, τα λιντσαρίσματα και τις διακρίσεις. Μια ποικιλομορφία αντιρατσιστικών αγώνων κι αντιλήψεων.
Όλες είχαν να αντιμετωπίσουν τη λύσσα των γαιοκτημόνων του Νότου προκειμένου να μην καταργηθεί το δουλοκτητικό καθεστώς –επίσημα ή ανεπίσημα μετά την ήττα του Εμφυλίου. Και μαζί, την υποκρισία των βιομήχανων του Βορρά, των νικητών του Εμφυλίου, που αφενός αντιλαμβάνονταν ότι η εξέλιξη του καπιταλισμού σήμαινε το πέρασμα στη μισθωτή εργασία (και) των μαύρων, αφετέρου τη διατήρησή τους σαν δεύτερης κατηγορίας πολίτες για την αποτελεσματικότερη εκμετάλλευση συνολικά της εργατικής τάξης.
Η ιστορία του κινήματος μοιάζει με ένα διαρκές μπρα ντε φερ αντιρατσιστικών κατακτήσεων και ρατσιστικών αναχωμάτων. Από τη μια η επίσημη κατάργησή της δουλείας το 1865, το δικαίωμα ψήφου στους Μαύρους το 1870, ο νόμος περί ίσων πολιτικών δικαιωμάτων το 1875. Κι από την άλλη τα ρατσιστικά πογκρόμ, η συνεργασία αρχών και Κου Κλουξ Κλαν (που φτιάχτηκε σαν αντίδραση στις κατακτήσεις), μέχρι το νομικό τερτίπι του “ίσοι αλλά χωριστά” και των νόμων Τζιμ Κρόου, που επέβαλαν για δεκαετίες το ρατσιστικό διαχωρισμό μαύρων και λευκών σε κάθε πτυχή της ζωής στις νότιες Πολιτείες.
Μέχρι τα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο αβίωτος βίος των μαύρων συμπυκνώνεται στην απάντηση μιας μικρής αφροαμερικάνας μαθήτριας σε μια σχολική έκθεση με θέμα «Πώς θα τιμωρούσες τον Χίτλερ για τα εγκλήματά του»: «Θα τον έβαζα μέσα στο δέρμα ενός μαύρου και θα τον ανάγκαζα να ζήσει στις ΗΠΑ».5
Ζωντανή πραγματικότητα
«Η εξέγερση των Μαύρων που εκδηλώθηκε σε Βορρά και Νότο τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 αιφνιδίασε τον κόσμο. Ίσως όμως δεν θα ‘πρεπε» ισχυρίζεται ο Χάουαρντ Ζιν.6 «Οι Μαύροι των Ηνωμένων Πολιτειών είχαν αναμνήσεις από τη δουλεία και στη συνέχεια από τις φυλετικές διαχωρίσεις, τα λιντσαρίσματα και τις ταπεινώσεις. Και δεν ήταν απλώς αναμνήσεις, αλλά μια ζωντανή πραγματικότητα –μέρος της καθημερινότητάς τους για πολλές γενιές [...] Και σε όσους έχουν τέτοιες μνήμες, η εξέγερση καραδοκεί πάντα λίγα εκατοστά κάτω από την επιφάνεια».
Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος έπαιξε ρόλο γι’ αυτό που ακολούθησε. Οι ανάγκες της πολεμικής βιομηχανίας άνοιξαν μαζικά θέσεις εργασίας για τον μαύρο πληθυσμό. Από το 1940 μέχρι το 1946 ο αριθμός των μαύρων στα εργοστάσια αυξήθηκε κατά 136%. Με ανάλογη μαζικότητα οργανώθηκαν στα συνδικάτα. Εκατό χιλιάδες Μαύροι εργάτες οργανώθηκαν στο συνδικάτο της αεροπορικής βιομηχανίας. Χιλιάδες και στο συνδικάτο των εργατών στη ναυπηγική βιομηχανία. Στη Βαλτιμόρη για παράδειγμα το ποσοστό των οργανωμένων Μαύρων εργατών στο συνδικάτο της ναυπηγοεπισκευαστικής αυξήθηκε από 5% το 1941 σε 20% το 1943.7 Κι εκτός από τη δουλειά στα εργοστάσια, μεγάλο μέρος του μαύρου πληθυσμού συμμετείχε στον πόλεμο. Πάνω από τρία εκατομμύρια Μαύροι στρατολογήθηκαν από τους οποίους 500 χιλιάδες στάλθηκαν στο μέτωπο. Πολέμησαν για τη δημοκρατία ενάντια στους ρατσιστές ναζί, αλλά γυρνώντας πίσω έβρισκαν πάλι τις γειτονιές τους φυλετικά διαχωρισμένες, είχαν ξανά να αντιμετωπίσουν την Κου Κλουξ Κλαν, τους ρατσιστές μπάτσους, τα λιντσαρίσματα. Και ήταν διατεθειμένοι να πολεμήσουν ξανά μέσα στην ίδια τους τη χώρα. Μόνο το 1945 τουλάχιστον 12 μαύροι λιντσαρίστικαν σε πολιτείες του Νότου. Tον Αύγουστο του 1949, ένας ρατσιστικός όχλος επιτέθηκε στην προγραμματισμένη συναυλία του Πολ Ρόμπσον στο Πίκσκιλ της Νέας Υόρκης και τα έκανε γυαλιά-καρφιά. Ο Ρόμπσον ήταν Μαύρος, διάσημος τραγουδιστής και ηθοποιός και δηλωμένος κομμουνιστής. Η συναυλία αρχικά αναβλήθηκε και πραγματοποιήθηκε μερικές μέρες αργότερα χάρη στην περιφρούρηση των εργατικών συνδικάτων της περιοχής. Σε ένα άλλο παράδειγμα με χειρότερη έκβαση, ένα χρόνο μετά, ο 22χρονος Χίλαρντ Μπρουκς θα δολοφονούταν από μπάτσους μέσα σε ένα λεωφορείο του Μοντγκόμερι της Αλαμπάμα, αρνούμενος να κατέβει επειδή παραβίασε τον φυλετικό διαχωρισμό.
Υπήρξαν κάποια γεγονότα στη δεκαετία του ‘50 που ήταν καθοριστικά.
Τον Αύγουστο του 1955, ο Έμετ Τιλ, ένας 14χρονος Αφροαμερικανός από το Σικάγο λιντσαρίστηκε από ρατσιστές λευκούς ενώ έκανε διακοπές στο Μισισιπί. Το πτώμα του βρέθηκε τρεις μέρες μετά τη δολοφονία του στις όχθες του ποταμού. Η παραμόρφωσή του από τα χτυπήματα ήταν τρομακτική. Στην κηδεία η μάνα του Έμετ Τιλ απαίτησε το φέρετρο να είναι ανοιχτό και να δουν όλοι τι είχε συμβεί στο γιό της. Οι δολοφόνοι του Τιλ δικάστηκαν μέσα σε 67 λεπτά από ένα ολόλευκο δικαστήριο κι αφέθηκαν ατιμώρητοι.
Η δημοσιότητα που πήρε η δολοφονία του Έμετ Τιλ καθόρισε το ξέσπασμα του Κινήματος για τα Πολιτικά Δικαιώματα την ίδια χρονιά.8 Γενέθλια πράξη αυτού του Κινήματος θεωρείται η 1η Δεκέμβρη του 1955 με την άρνηση της Ρόζα Παρκς να παραχωρήσει τη θέση της σε έναν λευκό επιβάτη σε λεωφορείο του Μοντγκόμερι. Η Ρόζα Παρκς συνελλήφθη για την άρνησή της. Ήταν εργάτρια, οργανωμένη στο NAACP από το 1943 και γραμματέας του τοπικού του παραρτήματος. Και ήταν εξοργισμένη. Τέσσερις μέρες πριν είχε συμμετάσχει σε μια μαζική εκδήλωση για τις δολοφονίες του Έμετ Τιλ και των Μαύρων ακτιβιστών Τζορτζ Λι και Λαμάρ Σμιθ.
To ίδιο το βράδυ που συνελήφθη η Παρκς κυκλοφόρησε μια προκήρυξη από την τοπική οργάνωση Πολιτικό Συμβούλιο Γυνακών (Women’s Political Council): «Άλλη μια γυναίκα συνελήφθη και μπήκε στη φυλακή επειδή αρνήθηκε να σηκωθεί από τη θέση της στο λεωφορείο για να καθίσει ένας λευκός... Ζητάμε, λοιπόν, από κάθε νέγρο να μείνει μακριά από τα λεωφορεία τη Δευτέρα σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη σύλληψη και τη δίκη».
To μποϋκοτάζ διήρκεσε 382 ημέρες! Ηγέτης του αναδείχθηκε ένας νεαρός ιερέας με το όνομα Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ. Και ήταν πραγματική μάχη. Οργανώθηκαν εναλλακτικά δίκτυα μεταφορών όπου λευκοί και μαύροι προσέφεραν τα αυτοκίνητά τους για να μη σπάσει το μποϋκοτάζ. Οι ταξιτζήδες έβαλαν ταρίφα ίση με το εισιτήριο του λεωφορείου. Στις εκκλησίες μάζευαν παπούτσια για αυτούς που τα έλιωναν από το περπάτημα. Κατά τη διάρκειά του εξερράγησαν βόμβες στο σπίτι του Μ.Λ Κινγκ και άλλων ακτιβιστών καθώς και σε εκκλησίες Βαπτιστών που στήριζαν την καμπάνια. Αλλά η οικονομική ζημιά για την εταιρεία μεταφορών ήταν δυσβάσταχτη. Τον Δεκέμβρη του 1956 το Aνώτατο Δικαστήριο έκρινε αντισυνταγματικό το νόμο που επέβαλε διαχωρισμό βάση του χρώματος για τους επιβάτες των λεωφορείων, σε μια σειρά από πολιτείες του αμερικάνικου Νότου.
Υπό την ηγεσία του Κινγκ το κίνημα στο Νότο οργανώθηκε αρχικά γύρω από τις εκκλησίες των Μαύρων. Μια εξήγηση γι’ αυτό έχει να κάνει με τα εξής: Καθότι ο φυλετικός διαχωρισμός στο Νότο ήταν γενικευμένος, οι εκκλησίες ήταν τα μέρη που οι Μαύροι συναντιώνταν τις Κυριακές που δεν εργάζονταν, συζητούσαν τις εμπειρίες του καθημερινού ρατσισμού, αγανακτούσαν συλλογικά. Οι Μαύροι ιερείς και κήρυκες δεν ήταν εξαίρεση. Μίλαγαν γι΄αυτά. Οι Μαύροι χριστιανικοί ναοί του Νότου αναδείχτηκαν έτσι σε χώρους συλλογικής οργάνωσης, σε μια περίοδο που η Αριστερά είχε τσακιστεί από το μεταπολεμικό αντικομμουνιστικό πογκρόμ του κράτους που έμεινε στην ιστορία ως το κυνήγι του Μακαρθισμού.
Η μεθοδολογία που προέτασαν ήταν αυτή της μη βίας και της παθητικής αντίστασης. Με την ώθηση που έδωσε η νίκη του μποϋκοτάζ των λεωφορείων, το κίνημα συνέχισε και τα επόμενα χρόνια με μεθόδους μη βίαιης ανυπακοής.
Τον Απρίλη του 1963 ο Κινγκ κι οι σύντροφοί του έβαλαν στο στόχαστρο της πάλης τους την πόλη Μπέρμιγχαμ της Αλαμπάμα. Μια μεγάλη πόλη, η πιο εκβιομηχανισμένη, τότε, στο Νότο κι η πιο διαχωρισμένη φυλετικά στη χώρα. Οι κινητοποιήσεις συνάντησαν την πιο σκληρή βία και οι εικόνες έκαναν το γύρο του κόσμου.
Η πορεία του ίδιου του Μ. Λ. Κινγκ και συνολικότερα του κινήματος όσο έμπαινε μέσα στη δεκατία του ‘60, ήταν μια πορεία ριζοσπαστικοποίησης προς τα αριστερά. Ξεκίνησε από ηρωικές –αλλά μετριοπαθείς– μη βίαιες διεκδικήσεις και μια στρατηγική η αποία: «στηριζόταν στην προσπάθεια να πιεστούν οι “μετριοπαθείς λευκοί” στα κέντρα της εξουσίας... γύρω από τον πρόεδρο Κένεντι».9 Αλλά που έφτασε με τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ λίγο πριν τη δολοφονία του το 1968 να στρέφεται στις εργατικές απεργίες και την αντικαπιταλιστική ρητορική.
Η ηγεσία του Κένεντι επεδίωκε να τροφοδοτήσει τις αυταπάτες για το Δημοκρατικό Κόμμα και να ενσωματώσει το κίνημα. Ο Κένεντι είχε εκλεγεί το 1960 έχοντας το 70% των Μαύρων ψηφοφόρων. Ο Κένεντι έδινε υποσχέσεις για μια νέα αντιρατσιστική νομοθεσία, αλλά με “τάξη” κι αργά βήματα για να μη δυσαρεστηθούν οι Ντίξικρατς, οι ρατσιστές ηγέτες των Δημοκρατικών του Νότου. Κι ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ έγραφε από τη φυλακή του Μπέρμιγχαμ: «Γνωρίζουμε από την πικρή εμπειρία μας, ότι την ελευθερία δεν την προσφέρει ποτέ από μόνος του ο καταπιεστής, την απαιτεί ο καταπιεσμένος... Χρόνια τώρα ακούω τη λέξη “Περίμενε”. Την έχει ακούσει ξανά και ξανά κάθε μαύρος. Αυτό το ‘περίμενε’ σήμαινε σχεδόν πάντα ‘ποτέ’».
Ο Κένεντι λίγο πριν τη δολοφονία του το 1963, αναγκάστηκε να φέρει τον Νόμο για τα Πολιτικά Δικαιώματα που καθιστούσε παράνομες τις διακρίσεις λόγω χρώματος, φύλου, θρησκείας και καταγωγής και καταργούσε τους νόμους Τζιμ Κρόου. Τις μέρες που συζητιώταν το νέο νομοσχέδιο προγραμματίστηκε το μεγάλο συλλαλητήριο στην Ουάσιγκτον όπου εκφωνήθηκε ο διάσημος λόγος του Κινγκ “Έχω ένα όνειρο”. Λίγες μέρες πριν μια βόμβα σε μια εκκλησία μαύρων στο Μπέρμιγχαμ δολοφόνησε τέσσερα μικρά κορίτσια. Η οργή ήταν τεράστια. Η τεράστια ανταπόκριση των Μαύρων στο συλλαλητήριο τρομοκράτησε τον Λευκό Οίκο. Η περιγραφή του άλλου μεγάλου Μαύρου ηγέτη, του Μάλκολμ Χ είναι ενδεικτική του κλίματος: «[Οι Μαύροι] Συζητούσαν για τον τρόπο με τον οποίο θα πραγματοποιούσαν την πορεία στην Ουάσιγκτον. Έλεγαν ότι θα πήγαιναν στη Γερουσία, στον Λευκό Οίκο, και στο Κογκρέσο και θα ακινητοποιούσαν τους αξιωματούχους, παρεμποδίζοντας τη λειτουργία της κυβέρνησης». Ο Κένεντι έπεισε τους ηγέτες του κινήματος να μην πολιορκήσουν το Κογκρέσο και να πραγματοποιηθεί ένα ειρηνικό συλλαλητήριο που θα φαινόταν ως συγκέντρωση “στήριξης” της νέας νομοθεσίας.10
Ωστόσο οι προσπάθειες ενσωμάτωσης δεν σταμάτησαν τη ριζοσπαστικοποίηση του Μαύρου κινήματος. Οι μεγαλύτερες εκρήξεις ήταν μπροστά και πλέον θα λάμβαναν χώρα στις βιομηχανικές μεγαλουπόλεις του Βορρά και στα μεγάλα αστικά κέντρα. Την τετραετία 1964-1968 ξέσπασαν εξεγέρσεις σε όλες τις μεγάλες πόλεις των ΗΠΑ. Όπως εξηγεί ο Χάουαρντ Ζιν: «δεν ήταν εύκολο να πειστούν οι Μαύροι να συμμετάσχουν στο συνασπισμό των Δημοκρατικών, όταν συνέχιζαν να εκρήγνυνται βόμβες σε εκκλησίες κι όταν οι νέοι νόμοι για τα “πολιτικά δικαιώματα” δεν άλλαζαν ριζικά τις συνθήκες διαβίωσής τους».
Η φτώχεια ήταν ο ένας παράγοντας. Ο ρατσισμός των μπάτσων ήταν ο δεύτερος. Εκατομμύρια ζούσαν υπό τη διαρκή αστυνομική παρενόχληση και τις συχνές δολοφονίες από τις σφαίρες των ένστολων. Στο Χάρλεμ η εξέγερση ξέσπασε τον Ιούλη του 1964 μετά τη δολοφονία του 15χρονου Τζέιμς Πάουελ από τον υπαστυνόμο Τόμας Γκίλιγκαν. Σχεδόν ταυτόχρονα ξέσπασε η εξέγερση στο Ρότσεστερ της Ν.Υόρκης μετά τη βίαιη προσπάθεια σύλληψης ενός Μαύρου. 800 μέλη της Εθνοφρουράς εστάλησαν να συνδράμουν τους μπάτσους στην καταστολή της εξέγερσης.
Ριζοσπαστικοποίηση
Η αντιμετώπισή του Μαλκολμ Χ ήταν στον αντίποδα της μη βίαιης αντίστασης του Μ.Λ Κινγκ. Η ραγδαία ριζοσπαστικοποίηση ολόκληρων κομματιών του Μαύρου κινήματος έφερε χιλιάδες κοντά στις ιδέες του. Ο Μάλκολμ Χ αναδείχτηκε ως ριζοσπάστης ηγέτης του Μαύρου κινήματος όντας αρχικά μέλος της μαύρης σεπαρατιστικής οργάνωσης Έθνος του Ισλάμ. Ο Μάλκολμ Χ, ασκούσε δριμεία κριτική απέναντι στην τακτική της μη βίας, υποστηρίζοντας το δικαίωμα στην αυτοάμυνα. «Κάθε φορά που κάποιος υποδουλώνεται ή του στερείται η ελευθερία με οποιονδήποτε τρόπο, τότε αυτός ο άνθρωπος έχει δικαίωμα να καταφύγει σε οποιαδήποτε μέθοδο είναι απαραίτητη ώστε να επανακτήσει την ελευθερία του» έλεγε χαρακτηριστικά. Κι ο ίδιος στράφηκε στ’ αριστερά φτάνοντας στη ρήξη με το Έθνος του Ισλάμ. Η σχέση που ανέπτυξε με αντιιμπεριαλιστικά κι αντιαποικιακά κινήματα άλλαξαν τις ιδέες του Μάλκολμ. Από τη θέση ότι όλοι οι λευκοί είναι “διάβολοι”, έφτασε να υποστηρίζει ότι: «η εξέγερση των Μαύρων δεν είναι μια φυλετική διαμάχη μεταξύ μαύρων και λευκών. Είναι κομμάτι της παγκόσμιας εξέγερσης που ζούμε σήμερα, της εξέγερσης των καταπιεσμένων ενάντια στους καταπιεστές τους». Η απειλή της μετατροπής ενός μεταρρυθμιστικού κινήματος πολιτικών δικαιωμάτων σε ριζοσπαστικό απελευθερωτικό κίνημα, που έβλεπε τον εαυτό του κομμάτι μιας παγκόσμιας εξέγερσης, στέρησε τον ύπνο από αρκετά στελέχη της αμερικάνικης κυβέρνησης.
Η αριστερή στροφή του Μάλκολμ Χ έφερε την οριστική αποχώρηση από το Έθνος του Ισλάμ. Τον τελευταίο χρόνο της ζωής του ο Mαλκολμ αφιερώθηκε στο να πείθει για την επαναστατική πρακτική και την ανάγκη για έναν καλύτερο κόσμο. Ανέπτυξε σχέσεις με την επαναστατική αριστερά συμμετέχοντας σε εκδηλώσεις του τροτσκιστικού Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος των ΗΠΑ. Γοητευμένος από τις εξεγέρσεις στις χώρες του Τρίτου Κόσμου, δήλωνε πεισμένος ότι αυτές θα καταλήξουν στο σοσιαλισμό. Έφτασε να δηλώνει σοσιαλιστής «από τη στιγμή που ο σοσιαλισμός θα σήμαινε καλύτερες μέρες για τον μαύρο πληθυσμό».11
Το 1965, χρονιά που δολοφονήθηκε ο Μάλκολμ Χ, η μεγαλύτερη εξέγερση μέχρι τότε θα γινόταν στο γκέτο του Γουάτς του Λος Άντζελες. 14.000 εθνοφρουροί άφησαν πίσω τους 34 νεκρούς στην επιχείρηση καταστολής της εξέγερσης. Ακολούθησε το Σικάγο την επόμενη χρονιά και το “Μακρύ καυτό καλοκαίρι” του 1967 όπου ξέσπασαν 159 εξεγέρσεις σε πόλεις και γειτονιές. Όταν δολοφονήθηκε ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ στις 4 Απριλίου 1968, τουλάχιστον 125 πόλεις πήραν φωτιά. Χιλιάδες μαύροι, αλλά και λευκοί αντιρατσιστές, θα έβγαιναν στο δρόμο για αρκετές ημέρες.
Η φτώχεια και η αστυνομική βία ήταν δύο βασικοί παράγοντες για τη ριζοσπαστικοποίηση και το ξέσπασμα, αλλά υπήρχαν δύο ακόμα. Ο ένας ήταν ο πόλεμος στο Βιετνάμ και το τεράστιο αντιπολεμικό κίνημα που πυροδότησε. «Παίρνουμε νεαρούς Μαύρους που έχουν πληγωθεί από την κοινωνία μας, και τους στέλνουμε οχτώ χιλιάδες μίλια μακριά, στη Νοτιοανατολική Ασία, για να εγγυηθούν ελευθερίες που δεν τις έχουν στη νοτιοδυτική Τζόρτζια ή στο ανατολικό Χάρλεμ» θα έλεγε ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ που είχε φτάσει να υποστηρίζει τον αγώνα ενάντια στο «τριπλό κακό, του πολέμου, του ρατσισμού και της οικονομικής ανισότητας». Ο διάσημος πυγμάχος Μοχάμεντ Άλι θα αρνιόταν την επιστράτευσή του ξεκαθαρίζοντας ότι «κανένας Βιετκογκ δεν με αποκάλεσε ποτέ αράπη». Ο Μαύρος ηγέτης Στόουκλι Κάρμαικλ/Κουάμε Τουρέ χαρακτήριζε την επιστράτευση ως τη διαδικασία που «λευκοί στέλνουν μαύρους να κάνουν πόλεμο σε κίτρινους για να υπερασπίσουν τη γη που έκλεψαν από τους ερυθρούς». Χιλιάδες γύρναγαν αηδιασμένοι από τον πόλεμο του Βιετνάμ κι έμπαιναν στη μάχη μέσα στις αμερικάνικες πόλεις. Οι Μαύροι των γκέτο εξεγείρονταν ενάντια στον ρατσισμό και τον πόλεμο και το ίδιο έκαναν μαζικά και οι –κυρίως λευκοί– φοιτητές/ριες που καταλάμβαναν τα πανεπιστήμιά τους.
Ο άλλος σημαντικός παράγοντας ήταν η γέννηση μιας Νέας Αριστεράς –κύρια στη νεολαία– που δεν κουβάλαγε την ήττα του Μακαρθικής περιόδου. Πλέον το κέντρο της αντίστασης δεν ήταν γύρω από πολιτικοθρησκευτικές οργανώσεις, χριστιανικές ή ισλαμικές. Οι νέες συλλογικότητες, παρά τα ιδεολογικά μπερδέματα, τοποθετούσαν τον εαυτό τους στην επαναστατική αριστερά, εμπνέονταν από την επανάσταση στην Κίνα, τις αντιαποικιακές εξεγέρσεις, την αντίσταση των Βιετκογκ κι αποτελούσαν μέρος του παγκόσμιου εξεγερτικού κλίματος του Μάη ’68.
Καρπός αυτής της διαδικασίας ήταν η ίδρυση το 1966, του Κόμματος των Μαύρων Πανθήρων, στο Όκλαντ της Καλιφόρνια, με πρωτοβουλία δύο Μαύρων φοιτητών, των Χιούι Νιούτον και Μπόμπι Σιλ. Αρχικά, μια μικρή ομάδα που εκμεταλλευόμενη διατάξεις της αμερικάνικης νομοθεσίας, σχημάτιζε ένοπλες περιπολίες περιφρουρώντας τις Μαύρες γειτονιές από τις αστυνομικές παρενοχλήσεις. Γρήγορα όμως η δράση τους έγινε πολύ ευρύτερη. Τα γραφεία τους προσέφεραν πρωινό και ιατρικές εξετάσεις σε χιλιάδες φτωχά παιδιά των γκέτο, γίνονταν μαθήματα πρώτων βοηθειών, σεμινάρια αυτοάμυνας, μαθήματα οικονομίας και πολιτικής, έδιναν ρούχα σε απόρους, καθώς και προγράμματα επανένταξης για εξαρτημένους.
Συνέταξαν ένα πρόγραμμα 10 σημείων γύρω από το οποίο στρατολογούσαν:
«Θέλουμε ελευθερία. Θέλουμε τη δύναμη να καθορίζουμε τη μοίρα των μαύρων της κοινότητας μας... Θέλουμε γη, ψωμί, στέγαση, εκπαίδευση, ένδυση, δικαιοσύνη και ειρήνη».12
Η απήχηση των Μαύρων Πανθήρων ήταν τεράστια. Η εφημερίδα τους, ο Μαύρος Πάνθηρας έφτασε να πουλάει περισσότερα από 250 χιλιάδες φύλλα. Οι ίδιοι ξεπέρασαν τα 10 χιλιάδες μέλη, στην πλειοψηφία τους γυναίκες, ενώ συγκέντρωσαν σχεδόν την καθολική υποστήριξη των γκέτο. Ταυτόχρονα προσπάθησαν να χτίσουν συμμαχία με αντίστοιχες ριζοσπαστικές οργανώσεις που είχαν ιδρυθεί από τις άλλες μειονότητες. Τους πορτορικάνους Young Lords, τους μεξικάνους Brown Berets τους αυτόχθονες του Αμερικάνικου Κινήματος Ινδιάνων, τους αμερικανοκινέζους της Κόκκινης Φρουράς, ακόμα και με τους λευκούς Νέους Πατριώτες του Νότου και τη μαζική φοιτητική οργάνωση της Νέας Αριστεράς, Φοιτητές για μια Δημοκρατική Κοινωνία (SDS). Κι όλα αυτά από μια οργάνωση που ξεκαθάρισε ότι: «Θα πολεμήσουμε τον ρατσισμό, όχι με ρατσισμό, αλλά με αλληλεγγύη. Δεν θα πολεμήσουμε τον καπιταλισμό με έναν μαύρο καπιταλισμό, αλλά με το σοσιαλισμό» όπως δήλωνε ο Φρεντ Χάμπτον, ηγέτης του παραρτήματος του Σικάγο.
Τα εργοστάσια δεν έμειναν ανεπηρέαστα. Το 1968 στο Ντιτρόιτ ιδρύθηκε το Dodge Revolutionary Union Movement, μια οργάνωση Μαύρων εργατών στην αυτοκινητοβιομηχανία της Ντοτζ που αναφερόταν στην επαναστατική αριστερά. Στις απεργίες που οργάνωσε το DRUM συμμετείχαν χιλιάδες εργάτες με ανάλογο κόστος στην παραγωγή. Το παράδειγμά τους ακολούθησαν και εργάτες της Φορντ (FRUM), στην Κράισλερ (CRU) και αλλού, φτάνοντας στην ίδρυση του Συνδέσμου Μαύρων Επαναστατών Εργατών.
Mε τα πανεπιστήμια να φλέγονται από τον αντιπολεμικό πυρετό και τα γκέτο να εξεγείρονται και να δηλώνουν μαζικά στο πλευρό μιας Μαύρης επαναστατικής οργάνωσης, ο επικεφαλής του FBI Τζ. Έντγκαρ Χούβερ έφτασε να δηλώνει ότι: «η κυριότερη απειλή για την εθνική ασφάλεια της χώρας είναι οι εξτρεμιστές της λεγόμενης Νέας Αριστεράς και ιδίως το κόμμα των Μαύρων Πανθήρων». Με τις ευλογίες του προέδρου Νίξον, το κράτος ετοίμαζε την αντεπίθεσή του. Αυτό ήταν το πρόγραμμα COINTELPRO, το σχεδιασμένο χτύπημα των επαναστατικών οργανώσεων που περιελάμβανε μια σειρά μεθόδων. Τη διάβρωσή τους με πράκτορες του FBI, τις τεχνητές κρίσεις μέσα από ψεύτικες φράξιες και κείμενα διαφωνιών, τις προβοκάτσιες και τις σκευωρίες, ακόμα και τις δολοφονίες.
Δεκάδες Μαύροι Πάνθηρες δολοφονήθηκαν εν ψυχρώ από την αστυνομία. Πολλοί άλλοι κλείστηκαν (και κάποιοι παραμένουν ακόμα) στις φυλακές, αρκετοί πήραν το δρόμο της εξορίας. Μεταξύ των εκτελεσμένων ο χαρισματικός πρόεδρος του παραρτήματος του Ιλινόις Φρεντ Χάμπτον, μεταξύ των φυλακισθέντων ο πρόεδρος και ιδρυτής των Μαύρων Πανθήρων Χιούι Νιούτον, μεταξύ των εξορισθέντων ο διάσημος συγγραφέας και ηγετικό στέλεχος Έλντριντζ Κλίβερ. Τα χτυπήματα έφεραν τη σταδιακή αποδυνάμωση των Μαύρων Πανθήρων μέχρι τη διάλυσή τους στις αρχές της δεκαετίας ’80.
Αντίστοιχες ολέθριες επιθέσεις δέχτηκαν και οι άλλες επαναστατικές οργανώσεις. Αλλά δεν ήταν μόνο η κρατική καταστολή που οδήγησε στην κάμψη της δεκαετίας του ’80. Ήταν και η ιδεολογική σύγχυση που έκανε πιο αποτελεσματικές αυτές τις επιθέσεις. Οι οργανώσεις της Νέας Αριστεράς ποτέ δεν εξελίχθηκαν σε ένα πανεθνικό επαναστατικό κόμμα με κέντρο την αμερικάνικη εργατική τάξη και στόχο την ανατροπή του αμερικάνικου καπιταλισμού με εργατική επανάσταση. Η αίγλη του ανταρτοπολέμου στις χώρες του Τρίτου Κόσμου συνδυάστηκε με το θεωρητικό σχήμα ότι η επίθεση του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού στο Βόρειο Βιετνάμ είναι αντίστοιχη με τις επιθέσεις απέναντι στις μη λευκές μειονότητες εντός των αμερικάνικων συνόρων. Άρα και η απάντηση έπρεπε να ακολουθήσει την ίδια συνταγή με τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα. Υποκείμενο της επαναστατικής πάλης θεωρήθηκε η καταπιεσμένη νεολαία των γκέτο αντί για τη μεικτή φυλετικά εργατική τάξη. Η αντίληψη ότι η λευκοί εργάτες είναι προνομιούχοι και φύσει ρατσιστές κράτησε τις «λευκές» οργανώσεις χωριστά και τις περιόρισε σε υποστηρικτικές δυναμικές ενέργειες. Ακόμα και το DRUM που έβαλε την εργατική τάξη στο κέντρο και μετέφερε τον αγώνα από το γκέτο στη γραμμή παραγωγής, παρέμεινε μια οργάνωση με αναφορά αποκλειστικά στην Μαύρη εργατική τάξη.
Αυταπάτες
Μετά τη χαμένη ευκαιρία του ξεσηκωμού των δεκαετιών ’60 κι ’70 επέστρεψαν οι αυταπάτες για το Δημοκρατικό Κόμμα. Κέρδισε έδαφος η προσπάθεια για εκλογή Μαύρων σε θέσεις του κρατικού μηχανισμού (black faces in high places). O άλλοτε συνοδοιπόρος του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, Τζέσε Τζάκσον κατέβηκε για το χρίσμα του υποψήφιου προέδρου δύο φορές τη δεκαετία του ’80. To 1989 έχασε για λίγο την πρωτιά από τον Δουκάκης παίρνοντας σχεδόν 7 εκατομμύρια ψήφους. Αλλά από τον Κινγκ που έφτασε να υποστηρίζει ότι: «κάποια στιγμή πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί υπάρχουν σαράντα εκατομμύρια φτωχοί στην Αμερική. Τότε θα αρχίσουμε να αμφισβητούμε την καπιταλιστική οικονομία», πλέον ο Τζάκσον μίλαγε για «τα μακροπρόθεσμα κοινά συμφέροντα των αμερικάνικων επιχειρήσεων και του αμερικάνικου λαού». Πολλές πόλεις που συγκλονίστηκαν από τις εξεγέρσεις της δεκαετίας του ‘60, απέκτησαν Μαύρους δημάρχους. Αλλά ελάχιστα άλλαξαν στις φτωχογειτονιές τους. Σε πολλές περιπτώσεις εξαπέλυσαν οι ίδιοι επιθέσεις. Το ‘77 στην Ατλάντα η απεργία των Μαύρων εργατών καθαριότητας θα τσακιζόταν από τον Μαύρο δήμαρχο Μέιναρντ Τζάκσον. Το ‘85 ο επίσης Μαύρος δήμαρχος της Φιλαδέλφεια Γουίλσον Γκουντ θα διέταζε τον βομβαρδισμό (!) των γραφείων της Μαύρης ριζοσπαστικής οργάνωσης ΜOVE, αφήνοντας 11 νεκρούς, από τους οποίους 6 παιδιά.
Η οργή θα συνέχιζε να υπάρχει. Θα έκανε ξανά την εμφάνισή της τον Απρίλη του 1992, όταν η αθώωση των μπάτσων που βιντεοσκοπήθηκαν να κακοποιούν τον αφροαμερικάνο Ρόντνι Κινγκ έβαλε τη σπίθα για να πάρουν φωτιά οι δρόμοι του Λος Άντζελες. Την εξέγερση κατέστειλε ο στρατός αφήνοντας πίσω 63 νεκρούς. Ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Λούις Ροντρίγκεζ θα ισχυριζόταν τότε ότι η εξέγερση του Λος Άντζελες ήταν η πρώτη μεγάλη κοινωνική απάντηση στον νεοφιλελεύθερες επιθέσεις που είχαν επιβληθεί από τον Ρίγκαν τη δεκαετία του ‘80.
Τη δεκαετία του 2000 μια νέα ριζοσπαστικοποίηση ξαναβγήκε στους δρόμους των ΗΠΑ εμπνέοντας ξανά ένα παγκόσμιο κίνημα. Οι διαδηλώσεις στο Σιάτλ το 1999 ενάντια στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, το αντιπολεμικό κίνημα τα αμέσως επόμενα χρόνια ενάντια στις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις του Μπους σε Ιράκ κι Αφγανιστάν, το κίνημα Occupy Wall Street στην αρχή της προηγούμενης δεκαετίας, έβγαλαν ξανά εκατομμύρια στους δρόμους. Μεγάλα κομμάτια ξαναέβαλαν στο ίδιο κάδρο το σύστημα, τον πόλεμο και το ρατσισμό.
Οι ΗΠΑ το 2009 απέκτησαν τον πρώτο αφροαμερικανό πρόεδρο. Μέχρι το 2017 που κυβέρνησε ο Ομπάμα, τα ονόματα του Τράβιον Μάρτιν, του Μάικλ Μπράουν, του Έρικ Γκάρνερ και πολλών ακόμα, θα ακούγονταν από χιλιάδες στόματα ζητώντας δικαιοσύνη. Το κοινό στοιχείο ήταν ότι είχαν δολοφονηθεί από την αστυνομία επειδή ήταν μαύροι. Το Black Lives Matter σαν σύνθημα θα γεννιόταν εκείνη την περίοδο. Ούτε οι συνθήκες διαβίωσης βελτιώθηκαν. Η κορύφωση του “black faces in high places” με την ανάδειξη ενός μαύρου προέδρου, είχε αποτύχει να καλυτερεύσει τη ζωή των Αφροαμερικάνων στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η διάψευση των προσδοκιών από τον Oμπάμα θα μπορούσε να γυρίσει αυτόν τον κόσμο στο σπίτι του. Αντίθετα, φούντωσε την οργή στα χρόνια του Τραμπ. Από την πρώτη ημέρα, της ορκωμοσίας του, οι ΗΠΑ συγκλονίστηκαν από τεράστιες διαδηλώσεις που έβαζαν στο στόχαστρο τον σεξισμό, βασικό χαρακτηριστικό του Ρεπουμπλικάνου μεγιστάνα. Περισσότερος κόσμος στράφηκε στα αριστερά. Ένα τεράστιο κομμάτι της νεολαίας έκανε ξανά “της μόδας” τον σοσιαλισμό, όρο που στις ΗΠΑ ήταν για χρόνια στο περιθώριο. Οι Δημοκρατικοί Σοσιαλιστές της Αμερικής (DSA), ένα μέχρι τότε μικρό κόμμα της ρεφορμιστικής αριστεράς, έγιναν μαζική οργάνωση. Ο ηγέτης του Μπέρνι Σάντερς υποστηρίχτηκε από εκατομμύρια στην κούρσα για το χρίσμα των Δημοκρατικών. Νέες γυναίκες στελέχη τους όπως οι Αλέσια Οκάσιο Κορτέζ και η Ρασίντα Τλάιμπ εκλέχτηκαν βουλευτίνες, το ίδιο και η Ιλχάν Ομάρ, μια αριστερή μουσουλμάνα με μαντίλα. Περισσότεροι εργάτες/ριες στράφηκαν στο συνδικαλισμό ξεκινώντας προσπάθειες για ίδρυση συνδικάτων ακόμα και σε κολοσσούς όπως η Άμαζον. Η BLM εξέγερση μετά τη δολοφονία του Φλόιντ ανέδειξε το προχώρημα των ιδεών συνολικά. Ήταν η πιο μεικτή φυλετικά από οποιαδήποτε άλλη στο παρελθόν. Το 54% των διαδηλωτών στη Νέα Υόρκη, την Ουάσιγκτον και το Λος Άντζελες ήταν λευκοί.13 Aναδείχτηκαν συνθήματα όπως το να “κοπεί η χρηματοδότηση της αστυνομίας”. Έφτασε να γκρεμίσει τον Τραμπ και να συνεχίζει κι επί προεδρίας Μπάιντεν ενάντια στις νέες επιθέσεις, όπως για το δικαίωμα των γυναικών στην έκτρωση.
Η Black Lives Matter έκρηξη είναι ένα κορυφαίο ξέσπασμα μια νέας ριζοσπαστικοποίησης σε βαθμό που οι συγκρίσεις αναγκαστικά να γυρνάνε στην καυτή δεκαετία του ‘60. Παραμένει επιτακτική η ανάγκη για μια επαναστατική αριστερά μέσα στις ΗΠΑ που, πατώντας στις εμπειρίες του παρελθόντος θα προχωρήσει ακόμα περισσότερο τις δυνατότητες που ανοίγονται. Όπως το θέτει η βρετανίδα ακτιβίστρια του BLM κινήματος Νάντια Σαΐντ: «Πρέπει να αναγνωρίσουμε τι έχει αλλάξει, να πάρουμε τα διδάγματα των προηγούμενων αγώνων και να αδράξουμε τις νέες ευκαιρίες... Είναι κρίσιμο να βασίσουμε τη στρατηγική μας στην κινητοποίηση της δύναμης της εργατικής τάξης, αν θέλουμε να διασφαλίσουμε ότι η BLM δεν θα είναι απλώς μια στιγμή, αλλά η αρχή ενός κινήματος που θα επιφέρει θεμελιώδεις αλλαγές».
Το σίγουρο είναι ότι το κίνημα Βlack Lives Matter συνεχίζει να εμπνέει εκατομμύρια. Από τον κόσμο στις αμερικάνικες μεγαλουπόλεις μέχρι τους τσιγγάνικους καταυλισμούς στη χώρα μας που μετά τις δολοφονίες Σαμπάνη και Φρακούλη διαδηλώνουν «Οι ζωές των Ρομά μετράνε».
Σημειώσεις
1. “More than a moment: what did Black Lives Matter achieve?” Nadia Sayed, περιοδικό International Socialism #175
isj.org.uk/what-did-blm-achieve/
2. www.washingtonpost.com/graphics/investigations/police-shootings-database/
3. Άλεξ Καλλίνικος: HΠA - Mια εξέγερση με βαθιές ρίζες Ε.Α # 1424 ergatiki.gr/article.php?id=22384&issue=1424
4. Εκδήλωση ΚΕΕΡΦΑ στις 27/6/20: «Από τις ΗΠΑ ως την Αθήνα, να ξηλώσουμε το ρατσισμό» www.youtube.com/watch?v=wa0TgqdGIZE&t=2s
5. Περιοδικό American Socialist νο11 Νοέμβρης 1955 www.marxists.org/history/etol/newspape/amersocialist/v02n11-nov-1955-American%20Socialist.pdf
6. Χάουαρντ Ζιν “Ιστορία του Λαού των Ηνωμένων Πολιτειών” εκδ.Αιώρα
7. “Βlack Liberation and Socialism” Ahmed Sawki εκδ.Haymarket, σελ.156
8. ergatiki.gr/article.php?id=23977&issue=1466
9. Λ.Μπόλαρης “50 χρόνια από τη δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ” Εργ. Αλληλεγγύη #1317 ergatiki.gr/article.php?id=18133&issue=1386
10. Χάουαρντ Ζιν “Ιστορία του Λαού των Ηνωμένων Πολιτειών” σελ.509
11. Σ.Μιχαηλίδης “50 χρόνια από τη δολοφονία του Μάλκολμ Χ” Εργ.Αλληλεγγύη #1166 ergatiki.gr/article.php?id=11494&issue=1166
12. Black Panthers Party, 10 point program www.marxists.org/history/usa/workers/black-panthers/1966/10/15.htm
13. “More than a moment: what did Black Lives Matter achieve?” Nadia Sayed, περιοδικό International Socialism #175 isj.org.uk/what-did-blm-achieve/