Ο Οζάν Τεκίν από το Επαναστατικό Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (DSiP) δίνει την εικόνα της ταξικής πόλωσης και υποστηρίζει ότι οι εργάτες πρέπει να ενωθούν για να παλέψουν για τη ζωή τους!
Ένας σεισμός μεγέθους 7,8 βαθμών ρίχτερ έπληξε την Τουρκία και τη Συρία τις πρώτες πρωινές ώρες της 6ης Φεβρουαρίου. Ακολούθησε σε λιγότερο από 10 ώρες ένας μετασεισμός μεγέθους 7,5 βαθμών λίγο βορειότερα από το Γκαζιαντέπ. Εκτός από τον αντίκτυπο στην Τουρκία, οι δίδυμοι σεισμοί έπληξαν επίσης την καρδιά μιας παραμεθόριας περιοχής που φιλοξενεί εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες. Οι επίσημοι αριθμοί για τα θύματα στην Τουρκία -όταν γράφτηκε αυτό το άρθρο- είχαν φτάσει πάνω από 40 χιλιάδες. Υπάρχουν επίσης αρκετές χιλιάδες νεκροί στη συριακή πλευρά των συνόρων. Αυτοί οι αριθμοί πρόκειται να αυξηθούν δραματικά, καθώς εξακολουθούν να διεξάγονται επιχειρήσεις διάσωσης σε χαμηλό επίπεδο, θα ακολουθήσει ο καθαρισμός των ερειπίων συνολικά -που θα αποκαλύψει χιλιάδες άλλα πτώματα που βρίσκονται σήμερα εκεί.
Παρόλο που είναι πραγματικά τεράστια, η αιτία του υψηλού αριθμού των θυμάτων δεν βρίσκεται αποκλειστικά στην έκταση της καταστροφής. Κύρια, η καταστροφική εικόνα έχει τις ρίζες της στα 24 χρόνια που πέρασαν από τον σεισμό του 1999 –ο οποίος είχε επίσης καταστροφικές συνέπειες. Τα επίσημα στοιχεία ανεβάζουν τον αριθμό των θυμάτων σε 17 χιλιάδες το 1999 -αν και αρκετές ανεξάρτητες έρευνες τον υπολογίζουν μεταξύ 40 και 60 χιλιάδων.
Μετά το 1999, η Τουρκία ανανέωσε όλους τους νόμους και τους κανονισμούς της σχετικά με τα σχέδια κατασκευής νέων κτιρίων -επίσης με την πρόθεση να κατεδαφίσει μαζικά και να ανακατασκευάσει τα παλιά που δεν θα μπορούσαν να αντέξουν τις επιπτώσεις ενός σεισμού. Ωστόσο, είναι πλέον πολύ σαφές ότι και τα δυο αυτά δεν έχουν υλοποιηθεί καθόλου. Σε τέτοιο βαθμό που ακόμη και ορισμένα σημαντικά δημόσια κτίρια, όπως νοσοκομεία που χτίστηκαν την τελευταία δεκαετία, καταστράφηκαν από το σεισμό. Οι έλεγχοι τόσο για τα νέα όσο και για τα υφιστάμενα κτίρια δεν εφαρμόστηκαν με σοβαρότητα, η διαφθορά και η αδιαφορία φαίνεται να έχουν κυριαρχήσει σε κάθε πλευρά του κατασκευαστικού τομέα και του πολεοδομικού σχεδιασμού.
Κανένα δίδαγμα δεν αντλήθηκε από το 1999
Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι η σημερινή κυβέρνηση του ΑΚΡ για να πάρει την εξουσία στηρίχτηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό στην κριτική που άσκησε στο κράτος σε σχέση με το σεισμό του 1999, κατά την προεκλογική περίοδο που οδήγησε στη νίκη του στις εκλογές του 2002. Αρκετά εξέχοντα στελέχη του κόμματος εκείνη την εποχή κατηγορούσαν έντονα τις προηγούμενες κυβερνήσεις επειδή δεν υλοποίησαν τα μέτρα και τις προφυλάξεις που απαιτούνταν για να μην έχουμε το αποτέλεσμα του τεράστιου αριθμού των νεκρών. 20 χρόνια αργότερα, ο Ερντογάν και η κυβέρνησή του αντιμετωπίζουν τώρα την ίδια κριτική από πολύ πλατιά στρώματα της κοινωνίας.
Ο εκφυλισμός των δημόσιων οργανισμών και η αποτυχία του κράτους έγιναν πολύ καθαρά ορατά τις πρώτες ημέρες μετά το σεισμό. Η AFAD, ο κρατικά οργανωμένος μηχανισμός για τις επιχειρήσεις διάσωσης σε φυσικές καταστροφές, ήταν απούσα από τα πιο κρίσιμα καθήκοντα και αποδείχθηκε απολύτως ανοργάνωτη για να συντονιστεί γρήγορα να βοηθήσει τους ανθρώπους κάτω από τα ερείπια. Μετά το σεισμό διαπιστώθηκε ότι από τις δέκα πόλεις που επλήγησαν, μόνο τα Άδανα διέθεταν ένα κατάλληλο «Σχέδιο επέμβασης σε περίπτωση καταστροφής» από την AFAD. Αλλά όπως φάνηκε, ούτε για τα Άδανα ίσχυε τίποτα στην πραγματικότητα από αυτά που προέβλεπαν τα επίσημα έγγραφα –ο αριθμός των μηχανημάτων κοπής ασφάλτου θα έπρεπε να είναι 800 σύμφωνα με το σχέδιο έτσι ώστε να παρέμβει αποτελεσματικά σε έναν σεισμό 6,8 βαθμών. Οι επιχειρήσεις διάσωσης μπόρεσαν να βρουν μόνο 19 από αυτά σε μια πόλη 1,7 εκατομμυρίων κατοίκων!
Οι εκκλήσεις για «εθνική ενότητα» του Ερντογάν και των κολλητών του δεν μπορούν να καλύψουν αυτά τα γεγονότα:
• Η Τουρκία έχει αρκετή τεχνογνωσία και τεχνολογία για να ξεπεράσει τις συνέπειες των σεισμών με λιγότερες ζημιές. Οι επιστήμονες -εδώ και χρόνια- λένε στα ΜΜΕ τους κινδύνους που εγκυμονούν οι σεισμοί, τι πρέπει να γίνει για να σταματήσουν οι χαοτικές καταστάσεις. Η τρόικα των πολιτικών-εργολάβων-γραφειοκρατών δεν τους άκουσε ποτέ.
• Το ποσό των ειδικών φόρων για τους σεισμούς που έχει εισπραχθεί από τους απλούς πολίτες από το 1999 έχει φτάσει τα 37 δισεκατομμύρια δολάρια. Ο κόσμος δικαίως ρωτάει: «Πού είναι αυτά τα χρήματα;»
• Γιατί οι νόμοι δεν εφαρμόστηκαν ποτέ σωστά μετά το 1999; Ένα σημαντικό μέρος των κτιρίων που καταστράφηκαν στο σεισμό του 2023 είναι καινούργια που χτίστηκαν μετά από νέους νόμους!
• Γιατί υπήρξε σε πολλές περιπτώσεις μια «ζώνη αμνηστίας» για τους εργολάβους των οποίων τα κτίρια δεν ήταν συμβατά με τη νομοθεσία; Τη νομοθεσία που ο Ερντογάν προωθούσε στο παρελθόν κάτω από τον τίτλο: «Λύνουμε τα προβλήματα των πολιτών»!
• Και γιατί οι προσπάθειες για ανθρωπιστική βοήθεια και επιχειρήσεις διάσωσης καθυστέρησαν τόσο πολύ και ήταν τόσο ανεπαρκείς;
Η απάντηση του ΑΚΡ σε τέτοιου είδους επικρίσεις ήταν ένα μείγμα καταστολής και φόβου που κρύβουν οι ίδιοι. Στο ξέσπασμα του Ερντογάν την τρίτη ημέρα μετά τους σεισμούς, που έβρισε όσους επικρίνουν την έλλειψη βοήθειας ως «άτιμους», αντέδρασε έντονα ολόκληρη η κοινωνία. Επιχείρησε να απεικονίσει κάποιους ως «προδότες» στο Twitter που λένε ψέματα για να καταγγείλουν την κυβέρνηση και τους κρατικούς θεσμούς, αλλά στο τέλος δέχτηκε τον εξάψαλμο από τα σχόλια εκατοντάδων ανθρώπων που επλήγησαν άμεσα οι ίδιοι (με τις οικογένειές του και τους συγγενείς τους κάτω από τα ερείπια).
Έτσι η κυβέρνηση αναγκάστηκε να μαλακώσει τους τόνους και λίγες μέρες αργότερα να αναγνωρίσει ότι «υπήρξαν κάποια μειονεκτήματα στην υποστήριξη» και ότι «δεν έγιναν όλα με την καλύτερη ταχύτητα όπως περίμεναν». Ομοίως, η πρόσβαση στο Twitter απαγορεύτηκε την τρίτη νύχτα του σεισμού. Αλλά και σε αυτό αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν και την άνοιξαν ξανά το επόμενο πρωί μετά τις διαμαρτυρίες από όσους στην περιοχή χρησιμοποιούσαν το Twitter ως έναν αποτελεσματικό τρόπο για να ζητήσουν υποστήριξη στις προσπάθειες διάσωσης.
Μια άλλη απόπειρα που έκανε η κυβέρνηση για να διασώσει το κύρος της ήταν να επιτεθεί στις ΜΚΟ και σε κάθε είδους πρωτοβουλίες από τα κάτω που προσπαθούσαν να συνεισφέρουν στις επιχειρήσεις διάσωσης και βοήθειας. Αρκετές από αυτές ήταν παρούσες και πολύ χρήσιμες στις πληγείσες πόλεις, πριν ακόμα εμφανιστεί η AFAD. Όπως μια οργάνωση ανθρωπιστικής βοήθειας με την ονομασία AHBAP (Φιλαράκια) που ιδρύθηκε από έναν δημοφιλή τραγουδιστή της ποπ. Και επίσης η AKUT, μια οργάνωση βάσης για την παρέμβαση σε καταστροφές που έγινε εξαιρετικά δημοφιλής για τις προσπάθειές της στον σεισμό του 1999. Οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι επιτέθηκαν αρχικά σε αυτούς και σε άλλες συνδικαλιστικές οργανώσεις και ΜΚΟ λέγοντας ότι «όλη η βοήθεια και οι επιχειρήσεις πρέπει να είναι υπό τον έλεγχο της AFAD». Αλλά δεδομένου ότι οι αδυναμίες της AFAD ήταν πολύ-πολύ εμφανείς σε όλους, δεν μπορούσαν να διατηρήσουν αυτή την επίσημη γραμμή για πολύ. Κυκλοφόρησε ένα αστείο βίντεο όπου τρεις υπουργοί (σημαντικοί, συμπεριλαμβανομένων των υπουργών Άμυνας και Υγείας) πήγαν στο επιχειρησιακό αρχηγείο της AHBAP στην περιοχή και μιλούσαν με τον Χαλούκ Λεβέντ, τον τραγουδιστή της ποπ που ίδρυσε και ουσιαστικά διευθύνει την οργάνωση. Η ανάρτηση του βίντεο στο διαδίκτυο ήταν εξευτελιστική για την κυβέρνηση –τα περισσότερα σχόλια αναφέρονταν στο γελοίο γεγονός ότι οι υπουργοί ζητούσαν πληροφορίες από έναν ποπ τραγουδιστή για έναν τόσο μεγάλης κλίμακας σεισμό.
Η τελική επίθεση που επιχείρησε η κυβέρνηση ήταν να ανοίξει συζητήσεις για τον χρόνο διεξαγωγής των προεδρικών και βουλευτικών εκλογών που είχαν οριστεί για τις 14 Μαΐου. Ο Ερντογάν δεν είχε το θάρρος να το κάνει ο ίδιος, αλλά χρησιμοποίησε ένα άλλο στέλεχος του ΑΚΡ, τον Μπουλέντ Αρίνκ, για να εκδώσει δήλωση σχετικά με το ότι «οι εκλογές δεν μπορούν να διεξαχθούν υπό αυτές τις συνθήκες». Ο λόγος είναι ότι, ο Μπουλέντ Αρίνκ ήταν εξέχουσα προσωπικότητα στις κυβερνήσεις του ΑΚΡ κατά την πρώτη δεκαετία του, αλλά αντιτάχθηκε ελαφρώς σε ορισμένες από τις πολιτικές του κόμματος και παρά το γεγονός ότι δεν εγκατέλειψε το κόμμα, διατηρεί μια περίπλοκη σχέση με τον Ερντογάν κατά την τελευταία περίοδο της «βασιλείας» του. Έτσι, προσπάθησαν να δοκιμάσουν να δουν το κλίμα των αντιδράσεων χρησιμοποιώντας μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, αλλά ούτε αυτό είχε πολύ καλή κατάληξη για το ΑΚΡ. Η συντριπτική πλειοψηφία της κοινής γνώμης πιστεύει ότι οι εκλογές δεν πρέπει να αναβληθούν γιατί το ΑΚΡ έχει γίνει ακόμα πιο αδύναμο. Επίσης είναι μια ένδειξη ότι το επιχείρημα του ΑΚΡ ότι «μια τόσο μεγάλη φυσική καταστροφή δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως όπλο για πολιτικούς σκοπούς», δεν είναι πολύ ευπρόσδεκτο μέσα στην κοινωνία. Ο Ερντογάν προσπάθησε να χρησιμοποιήσει το πρωτοφανές μέγεθος του σεισμού, λέγοντας ότι αν είχε συμβεί σε άλλη χώρα και εκεί επίσης μπορεί να αδυνατούσαν να ανταποκριθούν. Αλλά ο κόσμος δεν το χάφτει αυτό, εξαιτίας των διαφόρων λόγων που προσπάθησα προηγουμένως να υπογραμμίσω.
Όντας στην εξουσία τα τελευταία 21 χρόνια, οι κυβερνήσεις του Ερντογάν βασίστηκαν σε τεράστιο βαθμό στην ανάπτυξη που παρείχε ο κατασκευαστικός τομέας και πάντα προστάτευαν τους εργολάβους –παρά την όποια διαφθορά ή παράβαση των υποχρεώσεων που είχαν με βάση τους νόμους. Υπάρχουν υψηλά μέλη της άρχουσας τάξης που έχουν αναπτυχθεί σε τεράστιο βαθμό χάρη στην υποστήριξη των κρατικών αξιωματούχων. Η προσωποποίηση της κατάστασης που βρίσκεται η σχέση της άρχουσας τάξης με την κρατική γραφειοκρατία είναι ο βρώμικος τύπος που λέγεται Βελή Γκοσέρ. Καταδικάστηκε σε φυλάκιση επειδή πολλά από τα διαμερίσματα της κατασκευαστικής εταιρείας του κατέρρευσαν στο σεισμό του 1999 με εκατοντάδες θύματα μέσα. Ήταν στη φυλακή για 7,5 χρόνια. Στη συνέχεια βγήκε και συνέχισε να ιδρύει και πάλι κατασκευαστικές επιχειρήσεις το 2018, υπό την εξουσία του ΑΚΡ. Παρόμοια πράγματα θα μπορούσαν να ειπωθούν και για τον τομέα της ενέργειας. Υπήρξε η μεγάλη καταστροφή των ορυχείων στη Σόμα, όπου 301 ανθρακωρύχοι έχασαν τη ζωή τους. Οι τελευταίοι άνθρωποι που ήταν στη φυλακή για το γεγονός αποφυλακίστηκαν το 2021. Ένα άλλο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό της εποχής του ΑΚΡ είναι ότι όλη η γραφειοκρατία και οι υψηλόβαθμες θέσεις των δημόσιων οργανισμών αντικαταστάθηκαν με πρόσωπα που βρίσκονται κοντά στους κυβερνητικούς κύκλους –αντί να επιλέγονται με βάση τις τεχνικές ικανότητες και τις γνώσεις τους.
Ενάντια στο ρατσισμό κατά των προσφύγων
Μια άλλη ανησυχητική πτυχή της συνολικής ζοφερής εικόνας αφορά στους πρόσφυγες που βρίσκονται στην Τουρκία. Ρατσιστικά κόμματα της αντιπολίτευσης (κυρίως το Zafer Partisi -μια διάσπαση από το φασιστικό κόμμα ΜΗΡ στη βάση σκληρότερων αντιπροσφυγικών συνθημάτων) άρχισαν από τις πρώτες κιόλας μέρες να ξεσηκώνονται εναντίον των «πλιατσικολόγων». Αξιοποίησε τα τηλεοπτικά πλάνα κάποιων απελπισμένων επιζώντων του σεισμού, που έπαιρναν μερικά πολύ βασικά τρόφιμα και πράγματα από παντοπωλεία και αγορές –σε μια κατάσταση όπου υπήρχε σχεδόν μηδενική επισιτιστική ή κάθε είδους βοήθεια στην περιοχή. Η δράση αυτων των ανθρώπων δεν είχε καμία σχέση με κακές προθέσεις ή «απληστία» των απλών ανθρώπων. Όμως αμέσως τα ρατσιστικά κόμματα άρχισαν να στοχοποιούν τους πρόσφυγες για τις λεηλασίες. Εμφανίστηκαν κάποιες τοπικές συμμορίες που τρομοκρατούσαν στους δρόμους κυνηγώντας «πλιατσικολόγους» (υπήρξαν πολλά βίντεο όπου κάποιοι άνθρωποι ξυλοκοπήθηκαν και κανείς δεν έμαθε ποτέ τον πραγματικό λόγο).
Είναι κι αυτό άλλη μια μεγάλη ένδειξη για το πού μπορεί να οδηγήσει η κατάρρευση των δημόσιων θεσμών. Παρά την αλληλεγγύη μεταξύ των απλών ανθρώπων, Τούρκων, Σύρων ή Αφγανών -η ρατσιστική δεξιά προσπάθησε να πάρει την πρωτοβουλία των κινήσεων με αυτού του είδους τη βία. Οι συνέπειες είναι σπαρακτικές: Υπήρξε μια ιστορία μιας συριακής οικογένειας κάτω από τα συντρίμμια, που δεν φώναζε για διάσωση, επειδή πίστευαν ότι αν γινόταν κατανοητό ότι ήταν Σύριοι, οι ομάδες διάσωσης θα τους παρατούσαν για να πάνε σε άλλα κτίρια για να σώσουν άλλους. Επίσης, η ιστορία μιας ομάδας νεαρών προσφύγων από τη Συρία, οι οποίοι βοήθησαν μια πληγείσα οικογένεια να βρει τους συγγενείς της κάτω από τα ερείπια, αλλά έτρεξαν να φύγουν μακριά, ενώ άλλοι άνθρωποι έρχονταν να βοηθήσουν –επειδή θα μπορούσαν να τους κατηγορήσουν ότι είναι «πλιατσικολόγοι» και να τους επιτεθούν.
Η ρατσιστική δεξιά της αντιπολίτευσης παίζει αυτά τα βρόμικα χαρτιά, αλλά η κυβέρνηση του ΑΚΡ δεν διαφέρει πολύ. Χιλιάδες Σύριοι σκοτώθηκαν στην Τουρκία στο σεισμό, οπότε αρκετοί πήραν τα πτώματά των δικών τους ανθρώπων για να πάνε να τα κάψουν ή να τα θάψουν στη Συρία, την πατρίδα τους. Επίσης υπήρχαν και άλλοι που πέρασαν τα σύνορα γιατί ο σεισμός κατέστρεψε και πολλές πόλεις στη Συρία. Έτσι, η διέλευση των συνόρων επιτράπηκε επίσημα από την Υπηρεσία Διαχείρισης Μετανάστευσης. Στη συνέχεια, όμως, ήρθε μια δήλωση του Υπουργού Άμυνας όπου με υπερηφάνεια ανακοίνωνε ότι πάνω από 10 χιλιάδες πρόσφυγες «επέστρεψαν εθελοντικά στη Συρία» μετά το σεισμό. Μένει να δούμε αν αυτό ήταν πραγματικά μια παγίδα του τουρκικού κράτους ή θα είναι αίτημα πάλης για το αντιρατσιστικό κίνημα να αφήσουν όλους αυτούς τους πρόσφυγες να επιστρέψουν στην Τουρκία.
Η Αριστερά και ο σεισμός
Μέσα σε όλα αυτά που συμβαίνουν, όλη η Αριστερά κινητοποιήθηκε από την πρώτη μέρα της καταστροφής στην περιοχή για ανθρωπιστική βοήθεια και συμμετοχή στις επιχειρήσεις διάσωσης. Στις πληγείσες περιοχές υπήρχαν πάγκοι των τοπικών παραρτημάτων των αριστερών κομμάτων –αλλά και σε άλλες πόλεις υπήρξε συσπείρωση για να χτιστεί αλληλεγγύη και υποστήριξη. Ένα μέλος του DSIP (του Επαναστατικού Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος) που έσπευσε εθελοντικά στην περιοχή στο πλαίσιο των κλιμακίων της AFAD περιγράφει πολύ ξεκάθαρα την απόγνωση και την απουσία κρατικής υποστήριξης. Λέει ότι υπήρχαν πολλές διεθνείς ομάδες που ήρθαν για να σώσουν ανθρώπους, αλλά έμειναν στα αεροδρόμια για δεκάδες ώρες, επειδή η AFAD δεν ήταν σωστά οργανωμένη για να τους κατευθύνει στις πόλεις που τους χρειάζονταν περισσότερο. Υπήρχαν περιστατικά όπου περίμεναν για περισσότερες από δύο ώρες ένα ασθενοφόρο αφού έβγαλαν μια ηλικιωμένη γυναίκα από τα ερείπια. Εφόσον το ασθενοφόρο δεν έφτασε, έψαξαν και βρήκαν άλλες λύσεις για τη μεταφορά, επειδή η γυναίκα κινδύνευε με υποθερμία. Περιγράφει επίσης πολλές καταστάσεις όπου οι επιζώντες ήταν οργισμένοι με τις ομάδες της AFAD επειδή δεν ήταν αρκετοί για να πάνε να βοηθήσουν κάθε κατεστραμμένο κτίριο. Έτσι σε κάποια σημεία τα μέλη της AFAD δεν μπορούσαν να κυκλοφορήσουν χωρίς την προστασία της αστυνομίας ή του στρατού, γιατί κάθε επιζών τους τραβούσε στα χαλάσματα του σπιτιού του. Είχαν να αντιμετωπίσουν πολλές επικίνδυνες καταστάσεις, αλλά φυσικά η κατηγορία δεν πάει στους απλούς ανθρώπους που βρίσκονταν σε απόγνωση -είναι η έλλειψη κυβερνητικής και επίσημης υποστήριξης που προκαλεί αυτού του είδους την οργή.
Εκτός από τα μέλη του DSIP που πήγαν με διάφορες ομάδες στις πληγείσες από το σεισμό περιοχές, οργανώσαμε συγκεντρώσεις και σε άλλες πόλεις για να οικοδομήσουμε αλληλεγγύη. Σε κάθε πόλη οι τοπικοί πυρήνες του DSIP συμμετείχαν σε τοπικές πρωτοβουλίες, είτε των εργατικών συνδικάτων είτε των ΜΚΟ για τη συλλογή και αποστολή τροφίμων, κουβερτών, ρούχων, σκηνών κ.λπ. στην πληγείσα περιοχή. Αλλά, ταυτόχρονα, έχουμε σαν προτεραιότητα να ανοίξουμε τη συζήτηση ότι -σε αντίθεση με τους ισχυρισμούς του ΑΚΡ- το ζήτημα αυτό είναι καθαρά πολιτικό και ταξικό. Οι κυβερνήσεις για αρκετές δεκαετίες στάθηκαν στο πλευρό των πλουσίων, αγνόησαν τις δικές τους αποτυχίες να ανταποκριθούν σε αντίστοιχες καταστροφές, δεν άκουσαν τους επιστήμονες για να προετοιμαστούν με τα απαραίτητα μέτρα. Και στο τέλος είναι οι εργαζόμενοι και οι φτωχοί που πλήττονται περισσότερο –πεθαίνουν κατά δεκάδες χιλιάδες, ενώ άλλες εκατοντάδες χιλιάδες αναγκάζονται να φύγουν σε άλλες πόλεις χωρίς δουλειά και χρήματα.
Κάθε ανθρωπιστική βοήθεια είναι καλή, αλλά πρέπει να ξεκινήσουμε έναν πολιτικό αγώνα ενάντια στους υπεύθυνους. Όλη η Αριστερά και το εργατικό κίνημα πρέπει να ενωθούν για να το πετύχουν αυτό. Πρέπει να αγωνιστούμε για να διασφαλίσουμε ότι όλοι οι δημόσιοι πόροι (σε αντίθεση με ότι έγινε με τους ειδικούς φόρους σεισμού μετά το 1999) θα χρησιμοποιηθούν τώρα για τους επιζώντες. Ο αγώνας μας πρέπει να είναι τόσο δυνατός ώστε να μην τολμήσουν και πάλι να αφήσουν τα πράγματα να εξελιχθούν όπως γίνεται συνήθως. Στο τέλος, εκτιμάται ότι ο αριθμός των θυμάτων θα φτάσει τις 200 χιλιάδες. Και αναμένεται ένας μεγάλος σεισμός που θα πλήξει την Κωνσταντινούπολη και την περιοχή του Μαρμαρά με ακόμη χειρότερες συνέπειες στις επόμενες δύο ή τρεις δεκαετίες. Για την εργατική τάξη, από εδώ και πέρα έχει γίνει ζήτημα ζωής ή θανάτου. Θα πολεμήσουμε την κυβέρνηση και την άρχουσα τάξη για τη ζωή μας.
Εκλογές
Μένει να δούμε αν το ΑΚΡ θα είναι ισχυρό για να συνεχίσει τις προσπάθειές του να αναβάλει τις εκλογές. Αλλά είναι εξαιρετικά απίθανο ότι ακόμη και αν το καταφέρουν, κάτι τέτοιο θα αλλάξει τα αποτελέσματα με θετικό τρόπο για τον Ερντογάν. Επειδή, ακόμη και πριν από το σεισμό, ο τρομερός συνασπισμός AKP-MHP είχε ήδη γίνει αντιδημοφιλής για πάρα πολλούς άλλους λόγους και φαίνεται να χάνει τις εκλογές σε όλες σχεδόν τις δημοσκοπήσεις.
Το ΑΚΡ ξεκίνησε την προεκλογική του εκστρατεία με το σύνθημα «Αρκετά! Ήρθε η ώρα να μιλήσει ο λαός!». Χρησιμοποιεί αυτό το σύνθημα επειδή οι εκλογές είναι καθορισμένο να διεξαχθούν στις 14 Μαΐου, στην 73η επέτειο των εκλογών όπου το Δημοκρατικό Κόμμα [του Μεντερές, το 1950] κέρδισε τις πρώτες ελεύθερες εκλογές έναντι των κεμαλιστών, του CHP. Ωστόσο, υπάρχουν πολλά προβλήματα με τη χρήση αυτού του συνθήματος από τον Ερντογάν. Πρώτα απ' όλα, το ΑΚΡ κυβερνά τη χώρα εδώ και 20 χρόνια, οπότε θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί γιατί δεν ήταν «η ώρα του λαού να μιλήσει» κατά τη διάρκεια αυτών των δύο δεκαετιών. Δεύτερον, το κόμμα που αυτή τη φορά δεν αποδέχεται και πολύ πρόθυμα τις αποφάσεις του εκλογικού σώματος είναι το ίδιο το ΑΚΡ. Έχουν διορίσει «διαχειριστές» δημάρχους σε αρκετές δεκάδες πόλεις που τις δημοτικές εκλογές τις είχε κερδίσει το HDP [το κόμμα που στηρίζεται στους Κούρδους]. Στις κουρδικές περιοχές το ΑΚΡ έχει υιοθετήσει τον παραδοσιακό κρατικό κανόνα της μη αναγνώρισης των εκατομμυρίων Κούρδων ψηφοφόρων. Τρίτον, το 2019 το ΑΚΡ ήταν αυτό που επέβαλε να επαναληφθούν οι δημοτικές εκλογές στην Ισταμπούλ, όταν έχασε με μικρή διαφορά. Τότε ισχυρίστηκε ότι το CHP έκανε νοθεία στα αποτελέσματα των εκλογών, ενώ όλη η κρατική εξουσία ήταν στα χέρια του ΑΚΡ. Φυσικά ο απλός κόσμος στην Κωνσταντινούπολη δεν πίστεψε αυτό το ψέμα και η αντιπολίτευση κέρδισε στις επαναληπτικές με διαφορά 10% από τον υποψήφιο του ΑΚΡ. Έτσι, η κλασική ρητορική του ΑΚΡ ότι κατέχει την εντολή του λαού ενάντια στην κρατική γραφειοκρατία και τον στρατό έχει περάσει προ πολλού. Αν ο λαός πρέπει να «μιλήσει» εναντίον κάποιου, αυτός είναι σίγουρα ο συνασπισμός ΑΚΡ-MHP που δεν αναγνωρίζει καθόλου τη λαϊκή βούληση.
Αντιθέτως, αυτός που στρέφεται γεμάτος μίσος ενάντια σε πολλά και διαφορετικά κοινωνικά κομμάτια είναι ο ίδιος ο συνασπισμός του ΑΚΡ και του MHP. Μετά την ακύρωση της συμμετοχής της Τουρκίας στη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, αυξάνονται οι επιθέσεις κατά των γυναικών. Τα ομοφοβικά συλλαλητήρια μίσους που διοργανώνονται από ομάδες της δεξιάς, θα ακολουθήσει τώρα από μια πιθανή συνταγματική αλλαγή που στοχοποιεί τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Η φιλολογία κατά των Κούρδων περί «τρομοκρατών» και όλες οι άλλες διακρίσεις της δεκαετίας του 1990 επανήλθαν στην ημερήσια διάταξη από το ΑΚΡ. Η δεξιά στροφή που επιχειρείται να επιβληθεί στην κοινωνία απειλεί ακόμη και τις ζωές αδέσποτων γατών και σκύλων (η Τουρκία είναι πλέον μια χώρα όπου γίνονται κάποιες κινητοποιήσεις για να σταματήσουν οι σφαγές ζώων). Είναι, λοιπόν, πραγματικά αηδιαστικό όταν οι ηγέτες του ΑΚΡ «καταγγέλουν» τα ακροδεξιά τέρατα στη Σουηδία και αλλού που προσπαθούν να κάψουν το Κοράνι. Δεν έχουμε ούτε χρόνο ούτε καμιά ανάγκη να μας κάνει κήρυγμα το ΑΚΡ για τον «κοινό αγώνα της ανθρωπότητας κατά του ρατσισμού και της ρητορικής μίσους» –χτίζουμε το αντιρατσιστικό κίνημα ενάντια στον Ερντογάν μέσα στην ίδια την Τουρκία.
Μια άλλη συζήτηση που έχει ανοίξει σχετικά με τις εκλογές είναι αν ο Ερντογάν μπορεί να είναι υποψήφιος για την προεδρία ή όχι. Σύμφωνα με το τουρκικό Σύνταγμα, ένας πολίτης μπορεί να εκλεγεί πρόεδρος το πολύ δύο φορές. Ο Ερντογάν εξελέγη πρόεδρος το 2014 και το 2018. Κύκλοι του AKP υποστηρίζουν ότι «το σύστημα έχει αλλάξει μετά το δημοψήφισμα του 2017» και ότι η πρώτη προεδρία του Ερντογάν δεν πρέπει να προσμετράται βάσει αυτής της ρήτρας. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει καμία νομική αιτιολογία γι' αυτό, η ρήτρα του Συντάγματος δεν αναφέρεται σε κάποιο συγκεκριμένο σύστημα αλλά μιλάει μόνο για «προεδρία». Όμως, δεν είναι περίεργο ότι το ΑΚΡ θα παρακάμψει εύκολα οποιαδήποτε συνταγματική ρήτρα μετά από χρόνια εκφυλισμού του νομικού συστήματος.
Ωστόσο, ακόμη και αν είναι υποψήφιος, οι περισσότερες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι θα χάσει απέναντι στους τέσσερις πιθανούς υποψηφίους της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Κατά τη διάρκεια του Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου του 2022 οι αρθρογράφοι του φιλικού τυπου στο ΑΚΡ προσπαθούσαν να δώσουν την εικόνα ότι «οι οργανώσεις του κόμματος εργάζονται σκληρά» και ότι ο άνεμος άρχισε να φυσάει υπέρ του ΑΚΡ, ότι ο κόσμος άρχισε να αναγνωρίζει ότι τα προβλήματα της Τουρκίας «θα μπορούσαν να επιλυθούν μόνο από τον Ερντογάν». Αυτό έχει παρέλθει εδώ και καιρό.
Η κύρια αντιπολίτευση: το «τραπέζι των έξι»;
Το CHP συσπείρωσε 6 κόμματα για να σχηματίσουν «ένα τραπέζι» -ένα συνασπισμό που περιλαμβάνει ανοιχτές δημόσιες συζητήσεις και κοινή δράση κατά της κυβέρνησης στις εκλογές. Οι σοσιαλιστές στην Τουρκία έχουν μια μακρά ιστορία κριτικής απέναντι στο CHP ως το κύριο ρεπουμπλικανικό/κεμαλικό κόμμα -αλλά για να πούμε την αλήθεια κάποια από τα άλλα κόμματα του «τραπεζιού» είναι ακόμη χειρότερα.
Έχουμε το Iyi Parti ως κύριο εταίρο του συνασπισμού. Πρόκειται για μια απόσχιση από τους φασίστες του MHP πριν από μερικά χρόνια. Ο λόγος για τη διάσπαση ήταν ότι το MHP έγινε εταίρος του ΑΚΡ στην κυβέρνηση. Και η Μεράλ Ακσενέρ, επειδή δεν μπόρεσε να πάρει την ηγεσία του κόμματος από τον νυν αρχηγό του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, διέσπασε το κόμμα για να πάρει μαζί της τις περισσότερο κοσμικές, αντι-ΑΚΡ πτέρυγες. Το Iyi Parti είναι έντονα αντιπροσφυγικό, αρνείται να παρακαθήσει σε οποιαδήποτε πλατφόρμα δίπλα σε Κούρδους του HDP. Ωστόσο, το CHP το έχει αγκαλιάσει με τον ισχυρισμό ότι «είναι ένα δεξιό κόμμα που απορροφά τις ψήφους του συντηρητικού ΑΚΡ στις αγροτικές περιοχές».
Οι άλλες πτέρυγες του συνασπισμού είναι μικρότερα κόμματα που αντιπροσωπεύουν μόλις και μετά βίας το 1% του εκλογικού σώματος το καθένα. Του Gelecek Partisi ηγείται ο πρώην πρωθυπουργός του ΑΚΡ Αχμέτ Νταβούτογλου, ο αρχιτέκτονας της επιθετικής εξωτερικής πολιτικής προς τη Μέση Ανατολή, προσπαθώντας να γίνει η μεγαλύτερη υποϊμπεριαλιστική δύναμη στην περιοχή. Είναι υπεύθυνος για την καταστροφή πολλών κουρδικών πόλεων σε συγκρούσεις μετά το τέλος της ειρηνευτικής διαδικασίας. Ένα άλλο κόμμα είναι το DEVA Partisi, ένα νεοφιλελεύθερο φιλοδυτικό κεντροδεξιό κόμμα με επικεφαλής τον Αλί Μπαμπακάν. Είναι υπεύθυνος για την οικονομική πολιτική του ΑΚΡ κατά την πρώτη δεκαετία του - η οποία θεωρείται μάλλον επιτυχής. Όντας μέλος των προηγούμενων κυβερνήσεων του ΑΚΡ, ο Μπαμπακάν είναι ένας από τους επίσημους πολιτικούς ενάγοντες στη δίκη ενάντια στους διαδηλωτές του πάρκου Γκεζί, όπου ο Οσμάν Καβάλα και πολλοί άλλοι διώχθηκαν και φυλακίστηκαν. Μια άλλη συνιστώσα του πίνακα των έξι είναι το Saadet Partisi, οι διάδοχοι του πρώην ισλαμιστικού κόμματος Refah του Ερμπακάν, από το οποίο το ΑΚΡ αποσπάστηκε πριν από 25 χρόνια. Οι θέσεις τους απέναντι στα δικαιώματα των γυναικών και των ΛΟΑΤΚΙ+ είναι οι ίδιες με τον συνασπισμό ΑΚΡ-MHP. Και το μικρότερο κόμμα του αντιπολιτευτικού συνασπισμού είναι οι Δημοκράτες. Ένα κόμμα με μόλις 60 χιλιάδες ψήφους, λίγο πολύ χωρίς πραγματικό αντίκτυπο στην τουρκική κοινωνία, αλλά με μεγάλα λόγια και ανακοινώσεις κατά των Κούρδων και του HDP.
Ο πυρήνας του προγράμματος των 6 είναι να αναιρέσει κάποια από τα χειρότερα πράγματα που έκανε ο συνασπισμός ΑΚΡ-ΜΗΡ, να «ομαλοποιήσει» τα πράγματα σε κάποια κλίμακα, να αποκαταστήσει το κράτος δικαίου και να βελτιώσει το ρόλο και τη λειτουργικότητα των δημόσιων θεσμών. Η οικοδόμηση εκ νέου δεσμών με τον δυτικό ιμπεριαλισμό, προκειμένου να προσελκύσει ζεστό χρήμα και επενδύσεις για να ξεπεραστούν τα παραδοσιακά και διαρθρωτικά προβλήματα της τουρκικής οικονομίας. Ο συνασπισμός δεν περιλαμβάνει επίσημα το κουρδικό HDP, ωστόσο, χωρίς την ψήφο του HDP, δεν μπορούν να κερδίσουν μόνοι τους τον Ερντογάν. Έτσι, όπως έγινε και στις τοπικές εκλογές του 2019, το CHP προσπαθεί να εξασφαλίσει ότι το HDP θα συμμαχήσει μαζί του ανεπίσημα, παρόλο που υπάρχουν πολλές εντάσεις που προκαλούνται από τις άλλες συνιστώσες του συνασπισμού. Ίσως δούμε το CHP να κάνει στις προεκλογικές εκστρατείες του και κάποιες αναφορές για τα κουρδικά δικαιώματα και την ειρήνη.
Αυτός ο συνασπισμός είναι τόσο «χύμα» που οι ατελείωτες εσωτερικές διαμάχες του για το ποιος θα είναι υποψήφιος στις προεδρικές εκλογές έχει γίνει εργαλείο στα χέρια του Ερντογάν για να τους επιτεθεί. Το Iyi Parti, ο κύριος εταίρος του CHP, προσπαθεί να διχάσει τις τάξεις του CHP διεκδικώντας ότι ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου [ο ηγέτης του CHP] είναι ο πιο αδύναμος κρίκος και κάποιος άλλος πρέπει να θέσει υποψηφιότητα για την προεδρία. Προσπαθούν να συμμαχήσουν με τα πιο ρατσιστικά στοιχεία μέσα στο CHP, όπως ο Μανσούρ Γιαβάς, ένας πρώην φασίστας που είχε γίνει δήμαρχος της Άγκυρας στις εκλογές του 2019. Επίσης, προσπαθούν να στηρίξουν τον Εκρέμ Ιμάμογλου, τον δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης εναντίον του Κιλιτσντάρογλου. Μεταξύ όλων των πιθανών υποψηφίων, ο Κιλιτσντάρογλου είναι ο μόνος που προσπαθεί «ελαφρώς» να αλλάξει την κεμαλική παράδοση του CHP. Και αν εκλεγεί, θα είναι ο πρώτος Αλαουίτης Τούρκος πρόεδρος.
Η Αριστερά και οι εκλογές
Η εικόνα της Αριστεράς πριν από τις εκλογές δεν είναι, επίσης, πολύ ευχάριστη. Πρώτον, υπάρχει ο συνασπισμός του TKP και του Sol Parti (πρώην ODP) που χτίστηκε στη βάση του σοσιαλ-σοβινισμού –που έχει ως αρχή τη μη συνεργασία με το HDP και τους Κούρδους. Προσπαθούν να εμφανιστούν ως μια αριστερή εκδοχή της αντιπολίτευσης στο ΑΚΡ με βάση τις κεμαλικές αρχές.
Στη συνέχεια, υπάρχει η Συμμαχία Εργασίας και Ελευθερίας που δημιουργήθηκε από το HDP. Περιλαμβάνει 5 μικρά κόμματα που συμμαχούν με το πολύ μεγαλύτερο HDP. Μία από τις συνιστώσες είναι το TİP, το Τουρκικό Εργατικό Κόμμα, που προέκυψε από τη διάσπαση του σταλινικού TKP το 2014. Το TİP λειτουργεί κύρια μέσα από τις δημόσιες σχέσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης –χάρη σε κάποιους βουλευτές του HDP που μετά τις εκλογές του 2018 μεταπήδησαν στο TİP. Παρόλα αυτά το βάρος του είναι υπερεκτιμημένο και χωρίς το HDP δεν θα μπορούσε να εκλέξει κανέναν βουλευτή. Η ουσία αυτού του συνασπισμού είναι οι διαπραγματεύσεις για τον αριθμό των βουλευτών που θα παραχωρήσει το HDP στα μικρότερα κόμματα. Στη συνολική στρατηγική που προτείνει δεν έχει πραγματικά διακριτά σημεία από εκείνη της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Απώτερος στόχος του HDP είναι να κερδίσει την αναγνώριση από τον συνασπισμό του «τραπεζιού των 6» γύρω από το CHP και να επιτύχει κάποια αξιοσέβαστη θέση εντός της συνολικής αντιπολίτευσης.
Το DSIP πρόκειται να υποστηρίξει τους υποψηφίους του HDP στις εκλογές, αλλά με μια διαφορετική προσέγγιση. Δεν βρισκόμαστε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για βουλευτές - προσπαθούμε να δώσουμε έμφαση στους κοινωνικούς αγώνες και στους αγώνες των εργαζομένων, ενάντια σε αυτούς που μας λένε τα τελευταία χρόνια να τα αφήσουμε αυτά στην άκρη και «να επικεντρωθούμε μόνο στην εκλογική νίκη ενάντια στο ΑΚΡ». Χωρίς πραγματικές πρωτοβουλίες από τα κάτω και χωρίς κάποιους ενωτικούς αγώνες, η Αριστερά δεν μπορεί να πετύχει μια εκλογική νίκη που θα φέρει πραγματικές αλλαγές για την εργατική τάξη και τους καταπιεσμένους. Υπάρχει η βάση για μια τέτοια προοπτική. Στις 19 Ιανουαρίου φέτος, χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν για άλλη μια φορά στη μνήμη του θανάτου του Χραντ Ντινκ [δημοσιογράφος αρμενικής καταγωγής που δολοφονήθηκε το 2007], φωνάζοντας «Είμαστε όλοι Αρμένιοι». Αυτή είναι η δύναμη στην οποία βασιζόμαστε για να αντιμετωπίσουμε το κύμα εθνικισμού που αναμένεται να ξεσπάσει το 2023, καθώς είναι η 100ή επέτειος της Τουρκικής Δημοκρατίας.
Επίσης, έχουν ξεσπάσει πολλοί εργατικοί αγώνες σε διάφορα μέρη με αιτήματα για αυξήσεις στους μισθούς, που είναι ζήτημα επιβίωσης απέναντι στον καλπάζοντα πληθωρισμό. Υπάρχουν νέοι που αγωνίζονται για το κλίμα, διάφορες πρωτοβουλίες για την υπεράσπιση των προσφύγων. Βλέπουμε τεράστιες πορείες γυναικών και ένα σταθερό κίνημα ΛΟΑΤΚΙ+ που αντιμετωπίζει μεγάλα κύματα μίσους. Αυτό που παλεύουμε είναι να χτίσουμε την ενότητα στους αγώνες όλων αυτών των διαφορετικών δυνάμεων, στη βάση της ισότητας, της ελευθερίας και των καλύτερων συνθηκών διαβίωσης. Η αντικαπιταλιστική αριστερά θα μπορούσε να γίνει μια ηχηρή φωνή μόνο στη βάση μιας τέτοιας επιτυχημένης εκστρατείας με αυτά τα στοιχεία, για να φτάσει να ακουστεί και την ώρα των εκλογών. Μια τέτοια προσπάθεια θα μας βοηθούσε να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις και τους αγώνες και ενάντια στη μελλοντική κυβέρνηση -αντί να γινόμαστε ουρά χωρίς χωρίς στρατηγική. Έτσι, παρόλο που πιστεύουμε ότι το πιο κρίσιμο πράγμα είναι φυσικά να απαλλαγούμε από τον κυβερνητικό συνασπισμό AKP-MHP, δεν πρόκειται να παραδοθούμε σε μια κυβέρνηση του «τραπεζιού των 6» χωρίς όρους και αιτήματα.