Ιστορία του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κύπρου (1923-1944)
Αλέξης Αλέκου, Σπύρος Σακελλαρόπουλος
244 σελίδες, Τιμή 15€
Εκδόσεις Τόπος
Ο Αλέξης Αλέκου και ο Σπύρος Σακελλαρόπουλος προσεγγίζουν την ιστορική διαδροµή της µετεξέλιξης του ΚΚΚ στο ΑΚΕΛ, θέτοντας την στο πλαίσιο της ανάπτυξης της κυπριακής οικονοµίας και της ταξικής πάλης κάτω από το καθεστώς της βρετανικής αποικιοκρατίας.
Είναι µια έρευνα στηριγµένη σε αυθεντικές πηγές, έγγραφα του ίδιου του ΚΚΚ, της Γ’ ∆ιεθνούς, εφηµερίδων του ΚΚΚ και της εποχής εκείνης, του Κρατικού Αρχείου Κύπρου µε τις λεπτοµερείς αναφορές των υπηρεσιών ασφαλείας της Βρετανικής Αυτοκρατορίας για την δράση των κοµµουνιστών και των συνδικαλιστών.
Η ανάλυση τους εκκινεί από την αφετηρία ότι η Κύπρος ήταν µια αγροτική αποικία µε χαµηλό επίπεδο καπιταλιστικής ανάπτυξης, µικρή εργατική τάξη, µεγάλη αγροτική τάξη και αστική τάξη προσδεµένη στην αποικιοκρατία, µε την Εκκλησία να παίζει κεντρικό ρόλο, όχι µόνο ιδεολογικό αλλά και οικονοµικό ως µεγάλος ιδιοκτήτης γης.
Η ίδρυση του ΚΚΚ το 1923 έρχεται στον απόηχο της Ρώσικης Επανάστασης του 1917 και της αίγλης της παγκόσµια στην εργατική τάξη και τους αγωνιζόµενους λαούς των αποικιών.
Η ανάπτυξη του το 1923 συµβαδίζει µε βήµατα οργάνωσης της εργατικής τάξης σε σωµατεία αλλά και σε διαµόρφωση πολιτικών θέσεων για την κοινωνική αλλαγή σε συνθήκες αποικιοκρατίας. Τα αιτήµατα του είναι ριζοσπαστικά από το 8ωρο µέχρι την απαλλοτρίωση της εκκλησιαστικής περιουσίας, από την κατάργηση των χρεών των αγροτών µέχρι το δικαίωµα ψήφου στις γυναίκες.
Είναι χαρακτηριστικό ότι το κόµµα ήταν εχθρικό µε το αίτηµα της Ένωσης, την Εκκλησία και την συµµετοχή στις δοµές της βρετανικής κυριαρχίας ενώ αντιπάλευε τον εθνικισµό: «Για πρώτη φορά τίθεται και το πρόταγµα της δηµιουργίας ενός ενιαίου µετώπου των Ελλήνων και Τούρκων εργατών και αγροτών».(σελ.46).
«Θα σταθούµε αντιµέτωποι κάθε εθνικοκάπηλου εθνικιστή πολιτικάντη και θα εργαστούµε για την ανεξαρτησία της Κύπρου υπό µια εργατοαγροτική κυβέρνηση». Στη σελ.47 οι συγγραφείς αναφέρουν: «Στο φύλλο του “Νέου Ανθρώπου” της 15.1.26 (εφηµερίδα του ΚΚΚ) υπάρχει αναφορά στη δίκη του Παντελή Πουλιόπουλου, τότε ΓΓ του ΚΚΕ όπου διατυπώνει το σύνθηµα “κάτω ο Αγγλικός και ο Ιταλικός Ιµπεριαλισµός στα ∆ωδεκάνησα και την Κύπρο” και τοποθετείται υπέρ “του δικαιώµατος της αυτοδιαθέσεως του δωδεκανησιακού και κυπριακού λαού”», το ΚΚΚ υποστηρίζει ότι όπως µπορεί να ενωθεί η Κύπρος µε την Ελλάδα όταν “δεν κυβερνά το κεφάλαιο αλλά αυτός ο ίδιος ο εργάτης και ο χωρικός” εξίσου θα µπορούσε να ενωθεί, σε περίπτωση που κριθεί σκόπιµο για γενικότερους λόγους η εξαιτίας της γεωγραφικής θέσης του νησιού, και µε κάποια άλλη χώρα που να έχει επικρατήσει η σοβιετική εξουσία (Συρία, Παλαιστίνη, Αίγυπτος, Τουρκία, ακόµη και την ΕΣΣ∆)».
Η συνέχεια είναι δραµατική. Το 1931 την ηγεσία του ΚΚΚ αναλαµβάνει ο Χ.Βατυλιώτης(Βάτης, ο οποίος ήταν µέλος του ΚΚΕ) µε στόχο τη ανασυγκρότηση και το σπάσιµο της αποµόνωσης του σε συνθήκες όπου η κρίση του 1929 είχε δηµιουργήσει οργή µέσα στην εργατική τάξη και τους αγρότες. Το 1931 το ΚΚΚ εντάσσεται στη Γ ∆ιεθνή.
Η εξέγερση των Οκτωβριανών το 1931 βρίσκει το ΚΚΚ να επιχειρεί να µπει στην πρώτη γραµµή της αντιπαράθεσης µε τους αποικιοκράτες και τα στηρίγµατα τους στην ελληνοκυπριακή άρχουσα τάξη, να επιχειρεί να αντιµετωπίσει τους εθνικιστές Ενωτικούς, έχοντας ανοίξει µετωπική σύγκρουση µε αυτούς στις εκδηλώσεις της 25ης Μαρτίου της ίδιας χρονιάς. Για πρώτη φορά επιχειρεί να εφαρµόσει µια πολιτική ενότητας µε τους εθνικιστές (χωρίς αποτέλεσµα) ενώ η καταστολή το χτυπά άγρια. Οι ηγέτες του εξορίζονται και στην Κύπρο επιβάλλεται άγριο καθεστώς καταστολής, η λεγόµενη Παλµεροκρατία.
Η συρρίκνωση του ΚΚΚ εξ αιτίας των περιορισµών και της αυταρχικής πολιτικής της αποικιακής εξουσίας θα κρατήσει µέχρι το 1937 όταν ο Πλουτής Σέρβας έρχεται από την Ελλάδα και αναλαµβάνει τη θέση του ΓΓ στο ΚΚΚ. Ο δρόµος για τα Λαϊκά Μέτωπα έχει ανοίξει και οι προσαρµογές στο ΚΚΚ έρχονται και στην ανάλυση και την τακτική του.
Ετσι το Εσωκοµµατικό ∆ελτίο του Ιούνη 1937 αναφέρει: «Το ΚΚ, σα µοναδικό κόµµα στη Κύπρο, είναι υπόχρεο να συγκεντρώσει γύρω του, όχι µονάχα τα ικανά και γερά στοιχεία της εργατικής τάξης και των εργαζόµενων στρωµάτων, αλλά και ακόµη όλα εκείνα τα στοιχεία της µικροαστικής και αστικής τάξης που συνειδητά θέλουν να αγωνιστούν είτε για το διώξιµο της Αγγλίας, είτε ακόµα για την απόκτηση συνταγµατικών ελευθεριών. Για τον σκοπό αυτό το ΚΚΚ οφείλει να πάρει την πρωτοβουλία την οργάνωση ενός φαρδιού Λαϊκού Κόµµατος…». Η στροφή είναι τόσο µεγάλη ώστε φτάνει να υποστηρίζει το ΚΚΚ συµµετοχή σε δοτούς θεσµούς της αποικιοκρατίας ακόµη και στις αρχιεπισκοπικές εκλογές!
Ακόµη πιο ξεκάθαρα η προσαρµογή του έφτασε στο σηµείο να διαµορφώσει σχέδιο διατάγµατος για την αυτονοµία της Κύπρου εντός της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, όπου αναφερόταν(σελ.143): «…όλα τα ζητήµατα τα αφορώντα την τοπική διαχείριση θα βρίσκονται στα χέρια µιας δηµοκρατικά εκλεγµένης κυβέρνησης, ενώ τα ζητήµατα τα αφορώντα την εξωτερική πολιτική, καθώς επίσης και την άµυνα της χώρας, θα βρίσκονται στα χέρια της Μ.Βρετανίας. Έτσι οι νόµιµες διεκδικήσεις των Κυπρίων για την εξάσκηση ελέγχου στα ζητήµατα του τόπου των θα ικανοποιηθούν, ενώ και η Μ. Βρετανία δεν θα εγκαταλείψει ουδένα των πλεονεκτηµάτων της για τα οποία κατέχει την Κύπρο δηλ. την ασφάλεια της στην Α. Μεσόγειο καθώς και την Αυτοκρατορική της άµυνα».
Η περίοδος από το 1937 έως το ξέσπασµά του Β' Παγκοσµίου Πολέµου είναι περίοδος όπου το εργατικό κίνηµα αναπτύσσεται και απλώνεται µε τα µέλη του ΚΚΚ να παίζουν κεντρικό ρόλο. Το ξέσπασµα του Β' Παγκοσµίου Πολέµου αναγκάζει το αποικιοκρατικό καθεστώς, σύµφωνα µε τους συγγραφείς, σε ένα άνοιγµα φιλευθεροποίησης µε στόχο την στήριξη της πολεµικής προσπάθειας αναζητώντας στρατεύσιµους εθελοντές στις γραµµές του βρετανικού στρατού.
Το ΚΚΚ όµως κινείται µε πολιτική εντελώς διαφορετική από την ηγεσία Ζαχαριάδη στο ΚΚΕ στην Ελλάδα που καλεί σε στήριξη της πολεµικής προσπάθειας του Μεταξικού καθεστώτος. Το ΚΚΚ δηλώνει: «Τα εργατικά και εργαζόµενα στρώµατα πρέπει να εµποτιστούν µε τις πεποιθήσεις για τον ανήθικο ιµπεριαλιστικό χαρακτήρα του πολέµου[…] Η κυβέρνηση της πείνας αφού δηµιούργησε όλες τις συνθήκες για την εξάπλωση της εξαθλίωσης στον τόπο, ζητά ήδη, για τρίτη φορά, νέο κρέας για τα κανόνια, το αίµα των παιδιών µας. Το πιο σηµαντικό καθήκον απέναντι στη νέα προσπάθεια είναι η αδιάκοπη και συστηµατική προπαγάνδα ενάντια στη στρατολόγηση».(σελ.152). Αλλά αυτή η θέση θα ανατραπεί υπερ της στρατολόγησης στο Εθελοντικό Κυπριακό Σώµα τουΒρετανικού Στρατού όταν η Γερµανία θα επιτεθεί στην ΕΣΣ∆ το 1941.
Τέλος το 1941, µια οµάδα του ΚΚΚ αναλαµβάνει να προωθήσει το αντιιµπεριαλιστικό µέτωπο µε επιλογή την συµµετοχή σε αυτό «προοδευτικών αστών», τµήµατα που τάσσονταν µε την αυτονοµία και συνταγµατικές ελευθερίες στα πλαίσια της Βρετανικής κυριαρχίας. Η εργατική τάξη έφτασε να οργανώνει Γενικές Απεργίες ενάντια στο πληθωρισµό αλλά το ΚΚΚ αναζητούσε συµµαχίες µε τους αστούς µέσω της ίδρυσης του ΑΚΕΛ.
Η ίδρυση του ΑΚΕΛ διευκόλυνε το πέρασµα ακόµη και στη στήριξη του αιτήµατος της Ένωσης: «Ζήτω η αυτοδιάθεση των Λαών! Εµπρός ας εξασφαλίσουµε στην Κύπρο µας το δικαίωµα της ένωσης της µε την Ελλάδα» ανέφερε η προκήρυξη του ΑΚΕΛ για τον εορτασµό της 25ης Μαρτίου 1942. Η συµµετοχή στις δηµοτικές εκλογές και η επιτυχία της εκλογής του ΓΓ του ΚΚΚ και του ΑΚΕΛ Π. Σέρβα στο δήµο Λεµεσού και του Αδάµαντος στην Αµµόχωστο ήταν το σήµα για να ολοκληρωθεί µε ταχύτητα η προσαρµογή στο νέο µέτωπο µε την αυτοδιάλυση του ΚΚΚ στις γραµµές του.
Οι συγγραφείς θεωρούν ότι αυτή η στροφή απάλλαξε την νέα αριστερά της Κύπρου, το ΑΚΕΛ από τα βαρίδια του «αριστερισµού» του ΚΚΚ και κυρίως εκείνα της αντιΕνωσιακής και αντιπολεµικής του πολιτικής. Εκείνα τα στοιχεία της φυσιογνωµίας του δηλαδή που το έφερναν σε σύγκρουση µε άλλες δυνάµεις (της ∆εξιάς) και της Εκκλησίας. Ως αιτία για αυτή την τη µεγάλη στροφή θεωρούν την αδυναµία να συσπειρώσουν τους καταπιεσµένους Τουρκοκύπριους εργάτες και αγρότες επειδή είχαν διαφορετική γλώσσα και την κουλτούρα της µουσουλµανικής θρησκείας, ασύµβατη για τους συγγραφείς µε το κοµµουνισµό. Ο Λένιν και οι µπολσεβίκοι είχαν προφανώς διαφορετική προσέγγιση και όχι προκαταλήψεις όταν έχτιζαν το Σοβιέτ των Λαών του Καυκάσου µε µουσουλµανικούς πληθυσµούς.
Στις σελίδες του βιβλίου είναι ευδιάκριτη η δυνατότητα µιας άλλης στρατηγικής για την Αριστερά στην σύγκρουση µε τον ιµπεριαλισµό και το καπιταλισµό στηριγµένη στα άλµατα που µπόρεσε να κάνει τότε η εργατική τάξη στην Κύπρο αλλά η πορεία από το ΚΚΚ στο ΑΚΕΛ, κάτω από την επιρροή της σταλινικής γραφειοκρατίας δεν την άφησε να ξεδιπλωθεί. Οι ρεαλισµοί και οι συµβιβασµοί, η λογική της εθνικής ενότητας και της ταξικής συνεργασίας που χάραξε το ΑΚΕΛ άφησαν την σφραγίδα τους στον αγώνα για την απαλλαγή από την βρετανική κυριαρχία αλλά και φτάνει µέχρι τις µέρες µας.