Μετανάστες εργάτες γης, καθεστώτα εξαίρεσης στην εργασία και στην κινητικότητα
Απόστολος Καψάλης
232 σελίδες, Τιμή 15€
Εκδόσεις Άπαρσις
Ο Απόστολος Καψάλης ερευνά τις συνθήκες εργασίας των 300.000 µεταναστών εργατών γης στην Ελλάδα, µέσα σε περίοδο όπου η άρχουσα τάξη και η Ν∆ έχει ψηλά στην ατζέντα της το ρατσισµό και την επίθεση στα εργασιακά δικαιώµατα όλων των εργατών.
Σε ένα ολόκληρο κοµµάτι της εργατικής τάξης, τους µετανάστες εργάτες γης, που το εκτιµά ότι αποτελεί το 95% των µεροκαµατιάρηδων στα χωράφια, έχει επιβληθεί µια σειρά νόµων και ρατσιστικών ρυθµίσεων ώστε να εργάζεται και να ζει σε «καθεστώς εξαίρεσης». Η εργασία του δεν αντιµετωπίζεται ισότιµα ως µόνιµη αλλά ως περιστασιακή και εποχική µε αποτέλεσµα οι κυβερνήσεις να της επιβάλλουν «ειδικές» ρυθµίσεις. Η συντριπτική πλειοψηφία εργάζεται χωρίς χαρτιά, ασφάλιση και πολλές φορές χωρίς κατάλυµα. Η είσοδος αυτού του πολυάριθµου κοµµατιού της εργατικής τάξης στην οργανωµένη δράση θα έκανε την διαφορά στη δύναµη και τις µάχες ενάντια στο κεφάλαιο.
Το βιβλίο είναι πολύτιµο. Καταγράφει τις αλλαγές στο νοµικό πλαίσιο που επέβαλαν οι κυβερνήσεις µετά το 1992, ένα σύνολο νόµων και ρυθµίσεων συστηµατικών διακρίσεων σε βάρος των µεταναστών εργατών γης προκειµένου να επιβάλουν ότι οι επιχειρηµατίες της υπαίθρου θα απολαµβάνουν υψηλά κέρδη έχοντας πειθαρχηµένη εργατική δύναµη, χωρίς συνδικαλισµό, µε χαµηλούς µισθούς και αυστηρό έλεγχο από το κράτος. Παρουσιάζει πολύτιµα στοιχεία της διασποράς σε όλη την χώρα αυτής της εργατικής τάξης και των καλλιεργειών στις οποίες εργάζεται. Χωρίς αυτήν είναι αδιανόητη η παραγωγή και η συγκοµιδή.
Όπως αναφέρει, το τελευταίο διάστηµα αυξάνονται οι κραυγές για έλλειψη εργατικών χεριών στην ύπαιθρο και τον τουρισµό αλλά µε προσπάθεια διατήρησης της νεοφιλελεύθερης αντιµετώπισης της απορρύθµισης χωρίς υπαναχώρηση «από τις ασφαλειοκεντρικού περιεχοµένου δεσµεύσεις περί µηδενικής ανοχής απέναντι στις παράτυπες µεταναστεύσεις, άρα και από τις υποσχέσεις στο ακροδεξιό ακροατήριο περί πάση θυσία διαφύλαξης της καθαρότητας του έθνους».
∆ιαπιστώνει ότι η Ν∆ πιεζόµενη από τους επιχειρηµατίες, ιδιαίτερα µετά την πανδηµία, έχει προχωρήσει σε ορισµένες αλλαγές µε στόχο να εξασφαλίσει εργατικό δυναµικό στα χωράφια: µε νέες ρυθµίσεις για µετακλήσεις εργατών από τα Βαλκάνια και την Ασία δηλ. είσοδο κατ’ ευθείαν από τη χώρα τους χωρίς βίζα και άδειες παραµονής, µε δυνατότητα απασχόλησης ακόµη και κατηγοριών προσφύγων που διαµένουν στην Ελλάδα χωρίς χαρτιά. Ο περιορισµός των γραφεικοκρατικών εµποδίων για Αλβανούς εποχικούς εργάτες που απασχολούνται ιδιαίτερα στη Βόρεια Ελλάδα και η εποχική µετάκληση εργατών γης µε τις Συµφωνίες της Ελλάδας µε το Μπαγκλαντές και την Αίγυπτο, είναι οι δύο πιο σηµαντικές αλλαγές. Σε αυτές συµπεριλαµβάνεται η δυνατότητα «νοµιµοποίησης» της εργασίας 15.000 Μπαγκλαντεσιανών εργατών που ζουν στην Ελλάδα χωρίς χαρτιά, χωρίς να τους αποδίδεται η οποιαδήποτε άδεια παραµονής!
Ακόµη χειρότερα για το σύνολο των µεταναστών εργατών ανοίγει η προοπτική να σπάσουν οι παλιές άδειες µακράς διάρκειας και να αντικατασταθούν µε ελαστικές µορφές απασχόλησης, περιορισµένης σε κλάδους του αγροτικού τοµέα και του τουρισµού. Έτσι, στην περίπτωση των µετακλητών εργατών από το Μπαγκλαντές, η σύµβαση εργοδότη-εργάτη διαρκεί µέχρι 5 χρόνια αλλά µε απασχόληση στο κάθε έτος µόνο για 9 µήνες και τους υπόλοιπους τρεις θα επιστρέφει αναγκαστικά στη χώρα του! Σε καµιά περίπτωση αυτές οι συµβάσεις δεν οδηγούν σε µεταπήδηση σε άδειες παραµονής µακράς διάρκειας, ούτε κατοχυρώνουν δικαίωµα οικογενειακής επανένωσης. Άλλωστε, έτσι «πούλησε» την συµφωνία στους ακροδεξιούς ο Μηταράκης.
Ορθά ο Α.Καψάλης διαπιστώνει ότι «τα προγράµµατα εποχικής µετανάστευσης και οι επισφαλείς νοµιµοποιήσεις δεν είναι παρά σύγχρονες εκδοχές δουλικής και µη αξιοπρεπούς εργασίας». Πρόκειται για το κράτος που αναλαµβάνει το ρόλο του διακινητή-δουλέµπορου µεταναστών σε συνεργασία µε τα προξενεία «ψωνίζοντας από την πηγή» (όπως είπε ο Α.Καψάλης στη σύσκεψη δικηγόρων για το ναυάγιο της Πύλου) ενώ αφήνει να πνίγονται οι µετανάστες στη θάλασσα.
Ήδη, πριν από το 2009 είχαν δροµολογηθεί αυτές οι πολιτικές. Την περίοδο 2009-2019, επί κυβερνήσεων Ν∆, ΠΑΣΟΚ, Σαµαροβενιζέλων, κυβερνήσεων συνεργασίας µε ΛΑΟΣ και ∆ΗΜΑΡ αλλά και ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ το 2015 επισηµοποιείται το καθεστώς διάκρισης µε την εισβολή του εργόσηµου. Η εξάπλωσή του σε άλλους κλάδους παραγωγής είναι εργαλείο ελαστικοποίσης των εργασιακών σχέσεων και περικοπής µισθών. Η διαιώνιση αυτού του καθεστώτος εξαίρεσης µε το εργαλείο του εργόσηµου είχε φέρει τον ίδιο σε ρήξη µε την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ.
Αντί για τη νοµιµοποίηση των µεταναστών όπως συνοψίζει ο Α.Καψάλης έχουµε σειρά ρυθµίσεων «εξαιρετικού χαραχτήρα» όπως την µετάκληση των άρθρων 12 και 13 του Κώδικα Μετανάστευσης και την κατ΄εξαίρεση διαδικασία του άρθρου 13Α του ίδιου Κώδικα και η «κατά παρέκκλιση» διαδικασία του άρθρου 16ου του ν.4783/2021.
Πρακτικά µε τις τελευταίες ρυθµίσεις της Ν∆ το 2021 θεσµοθετείται η ελαστικοποίηση ακόµη και µε την απαλοιφή της υποχρέωσης παροχής κατάλληλου καταλύµατος, κάτι που έφεραν µε εκκωφαντικό τρόπο οι µεγάλοι αγώνες των εργατών γης στη Νέα Μανωλάδα το 2012, την αθλιότητα της παράγκας τύπου θερµοκήπιο ως χώρο διαµονής.
Η εργασία του Α.Καψάλη ρίχνει φως στην υποκρισία των ρατσιστικών πολιτικών σε βάρος των εργατών γης χωρίς όµως να απαντά ποιος και πως θα βάλει τέλος στο ρατσισµό της απορρύθµισης των εργασιακών σχέσεων. ∆εν ξεπερνά το ρεαλισµό ότι µια πιο δίκαιη πολιτική, µε κριτήριο τις ανάγκες των επιχειρηµατιών, µπορεί να συµβαδίσει µε µερική νοµιµοποίηση των µεταναστών κατά κλάδο, µε ορθή καταγραφή των αναγκών σε εργατικά χέρια.
Η σύγκρουση µε τον ρατσισµό για να νικήσει χρειάζεται την δράση της εργατικής τάξης και των συνδικάτων. Αυτό είναι όµως ακριβώς που απουσιάζει από το βιβλίο: ο ρόλος που έχουν παίξει τόσο το αντιρατσιστικό κίνηµα όσο και τα εργατικά συνδικάτα στην µάχη για την νοµιµοποίηση των µεταναστών, ιδιαίτερα στη δεκαετία του 1990 όταν τα Εργατικά Κέντρα έκαναν την υπόθεση αυτή δικιά τους µάχη.
Αυτό είναι πολύ σηµαντικό σε περίοδο που οι µετανάστες εργάτες γης έχουν καταγράψει σηµαντικές κινητοποιήσεις ενάντια στην εργοδοτική τροµοκρατία, τις απάνθρωπες σχέσεις εργασίας, από την Σκάλα Λακωνίας και τη Νέα Μανωλάδα µέχρι τη Μηχανιώνα, τη Θήβα, τον Μαραθώνα κλπ. Επίσης είναι χιλιάδες πλέον γραµµένοι στα συνδικάτα από τον επισιτισµό και τα ντελίβερι µέχρι τις οικοδοµές δίνοντας δύναµη στο συνδικαλισµό και την πάλη ενάντια στο ρατσισµό. Η συµµετοχή των Μπαγκλαντεσιανών εργατών στις 19 Μάρτη 2022, στην οποία αναφέρεται ο συγγραφέας, ήταν µια οργανωµένη δράση κοµµατιών που δέθηκαν µε την ΚΕΕΡΦΑ κόντρα στην κυβέρνηση της Ν∆ και στην πρεσβεία του Μπαγκλαντές που στήριζε τις απελάσεις. Η παρουσία τους στις Πανεργατικές Απεργίες και την Πρωτοµαγιά πάντα ξεσήκωνε ενθουσιασµό από όλα τα άλλα κοµµάτια των απεργών.
Το βιβλίο αυτό δίνει µια καλή ευκαιρία για να ανοίξει η συζήτηση µέσα στην αριστερά και τα συνδικάτα για το ποια χρειάζεται να είναι η αντιµετώπιση για τους µετανάστες σε σύγκρουση µε την κλιµάκωση της ρατσιστικής εκστρατείας που φτάνει να βουλιάζει καράβια προσφύγων στη Πύλο, µε εκατοντάδες µετανάστες εργάτες να πνίγονται από το Λιµενικό.
Οι απαντήσεις χρειάζεται να προχωρήσουν µακριά από λογικές «εξορθολογισµού» του συστήµατος µε ένα ρόλο του κράτους-ρυθµιστή των εργασιακών σχέσεων. Να απαντά ότι οι φράχτες πρέπει να γκρεµιστούν, ότι χωράνε όλοι και όχι όσους υπολογίζει το κεφάλαιο ως αναγκαίους για τα κέρδη του. Να συγκρούεται µε τους περιορισµούς εισόδων και το σύγχρονο δουλεµπόριο των κρατικών συµφωνιών. Ο δρόµος του αγώνα για ανοιχτά σύνορα για τους µετανάστες, κόντρα στις ποσοστώσεις εισόδου µε βάση τις ειδικότητες και την υποταγή στις ανάγκες των αφεντικών, κόντρα στις ρατσιστικές συµφωνίες, η νοµιµοποίηση όλων των µεταναστών είναι ώρα να µπει στο κέντρο των αιτηµάτων της εργατικής τάξης, των συνδικάτων και της αριστεράς.