Ομοφυλοφιλία, σεξουαλικότητα
και η πάλη για την απελευθέρωση
Κώστας Τορπουζίδης
152 σελίδες, 10€
Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο
Οι πρώτες ΛΟΑΤΚΙ+ διαδηλώσεις στη νέα θητεία της ΝΔ είχαν έντονο αντικυβερνητικό χαρακτήρα. Ο Μητσοτάκης είχε αναγκαστεί προεκλογικά να παρουσιαστεί ως προοδευτικός, υποσχόμενος γάμο για όλα τα ζευγάρια. Μια υπόσχεση που φάνηκε πόσο προσχηματική ήταν την αμέσως επόμενη των εκλογών. Ολοένα και περισσότερος κόσμος διαπιστώνει ότι για τη δικαίωση του Ζακ Κωστόπουλου, για το σπάσιμο των διακρίσεων, για τις θεσμικές κατακτήσεις και για την υλική βελτίωση της ζωής των ΛΟΑΤΚΙ+ ανθρώπων, πρέπει να βασιστεί στους αγώνες, στο μαζικό κίνημα και στην πάλη με τα συνδικάτα.
Η νέα έκδοση του Μαρξιστικού Βιβλιοπωλείου, «Ομοφυλοφιλία, σεξουαλικότητα και η πάλη για την απελευθέρωση» του Κώστα Τορπουζίδη, είναι απαραίτητη σε αυτόν τον κόσμο, αλλά και στην Αριστερά που θέλει να συνδεθεί μαζί του και να οργανώσει τις μάχες του ΛΟΑΤΚΙ+ κινήματος ώστε να νικήσουν. Το βιβλίο ξεκινάει με το άρθρο που είχε δημοσιευθεί στο τεύχος 131 αυτού του περιοδικού μετά τη δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου, για το συγκλονιστικό γεγονός που δείχνει τη δολοφονική πλευρά αυτού του συστήματος, αλλά και το πλατύ κίνημα διεκδίκησης για δικαιοσύνη που αναπτύχθηκε.
Η πάλη για την απελευθέρωση χρειάζεται μια ανάλυση πάνω στο πού οφείλεται η καταπίεση με βάση το φύλο και τη σεξουαλικότητα, ποιος επωφελείται από αυτή και ποια κοινωνική δύναμη μπορεί να τη σπάσει – αυτά ακριβώς είναι τα νήματα που διατρέχουν όλο το βιβλίο. Απαντώντας στα παραπάνω ερωτήματα, ο συγγραφέας δείχνει ενδελεχώς πώς ο έλεγχος και η διάπλαση της ανθρώπινης σεξουαλικότητας είναι ο θεμέλιος λίθος της εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης από τους καπιταλιστές. Στηριγμένος σε ανθρωπολογικές μελέτες, καθώς και στο πρωτοποριακό έργο του Φ. Ένγκελς «Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους» ο συγγραφέας δείχνει ότι όλες οι ταξικές κοινωνίες παρήγαγαν τη μορφή οικογένειας που τις εξυπηρετούσε οικονομικά και μέσα σε αυτές οι γυναίκες υπέστησαν την «ιστορική ήττα» και βρέθηκαν σε υποδεέστερη θέση.
Η «πυρηνική ετεροφυλόφιλη-μονογαμική οικογένεια», η σημερινή μορφή οργάνωσης της αναπαραγωγής, μαζί με το ιδανικό του ρομαντικού έρωτα, δεν αντικατοπτρίζουν τη «φύση» του ανθρώπου, αλλά πρόκειται για δημιουργήματα του καπιταλισμού, της σημερινής μορφής της ταξικής κοινωνίας. Σαν οικονομική μονάδα, η πυρηνική οικογένεια εξυπηρετεί τον καπιταλισμό τόσο υλικά όσο και ιδεολογικά. Αφενός στην φθηνή αναπαραγωγή της εργατικής τάξης, αφετέρου στην αναπαραγωγή της ιδεολογίας για τους ρόλους των φύλων που με τη σειρά τους συντηρούν αυτό τον μηχανισμό. Εκεί βρίσκεται η ρίζα της σεξιστικής καταπίεσης και της δαιμονοποίησης της ποικιλομορφίας στην ανθρώπινη έκφραση της σεξουαλικότητας και του φύλου.
Έτσι το βιβλίο θέτει μια γερή βάση για να επιχειρηματολογήσει ποια μπορεί να είναι η δύναμη που θα τσακίσει τις σεξιστικές διακρίσεις και μαζί την ομοφοβία και την τρανσφοβία: η εργατική τάξη, ως η μόνη που μπορεί να ανατρέψει τον καπιταλισμό αλλά και να οργανώσει ολόκληρη την κοινωνία. Με μια συνοπτική και ταυτόχρονα πολύ περιεκτική αφήγηση της γέννησης του σύγχρονου ΛΟΑΤΚΙ+ κινήματος στην εξέγερση του Stonewall και τις διαδηλώσεις τα χρόνια που ακολούθησαν, αλλά και του πλαισίου της, τον παγκόσμιο Μάη του ‘68, ο συγγραφέας δείχνει τι μπορεί να πετύχει η εργατική τάξη όταν ξεσηκώνεται και ενώνει τις αντιστάσεις. Το «πανηγύρι όλων των καταπιεσμένων» μπορεί να φέρει καθοριστικές αλλαγές στις ζωές των ανθρώπων, από ορατότητα μέχρι και επιστημονικά προχωρήματα. Μπορεί όχι μόνο να σπάσει τη ντουλάπα αλλά το περιθώριο συνολικά.
Κορυφαίο παράδειγμα αποτέλεσε η ρώσικη επανάσταση, το «πανηγύρι» που έφερε την πλήρη αποποινικοποίηση της ομοφυλοφιλίας και έβαλε για πρώτη φορά τα θεμέλια της ουσιαστικής απελευθέρωσης: «Όσον αφορά την ομοφυλοφιλία, το σοδομισμό και διάφορες άλλες μορφές σεξουαλικής ικανοποίησης, οι οποίες θεωρούνται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία ως προσβολές ενάντια στη δημόσια ηθική, η σοβιετική νομοθεσία τις αντιμετωπίζει ακριβώς όπως κι εκείνες που αποκαλούνται ‘φυσιολογικές’ συνευρέσεις», έγραφε το 1923 ηγετικό στέλεχος των Μπολσεβίκων. Ο συγγραφέας στη συνέχεια αναφέρει πώς η σταλινική αντεπανάσταση συνέτριψε αυτές τις κατακτήσεις και επέστρεψε στην εξύμνηση και την επιβολή του μοντέλου της πυρηνικής οικογένειας.
Το βιβλίο αποτελεί και έναν χρήσιμο οδηγό για τις αναλύσεις που έχουν διατυπωθεί μέσα στο σύγχρονο ΛΟΑΤΚΙ+ κίνημα σχετικά με την ρίζα της καταπίεσης. Παρουσιάζονται οι πολιτικές ταυτοτήτων και οι συγκεκριμενοποιήσεις τους, η θεωρία των προνομίων και η διαθεματικότητα, καθώς και η κουήρ θεωρία για το φύλο. Ο συγγραφέας εντοπίζει την αφετηρία τους και τις συνεισφορές τους στην κατανόηση του φύλου και της σεξουαλικότητας, αλλά και τα αδύναμα σημεία τους, κοινός παρονομαστής των οποίων είναι η απουσία συνολικής ταξικής ανάλυσης. Πάνω σε αυτό, επιχειρηματολογεί ότι ο μαρξισμός παραμένει μια θεωρία ικανή να ενσωματώσει την καινούρια κατανόηση για την ανθρώπινη ποικιλομορφία, ενώ ταυτόχρονα δίνει εξήγηση για την καταπίεση και διέξοδο από αυτή.
Μπαίνει τέλος στη συζήτηση για την ανθρώπινη φύση, αξιοποιώντας τις μεγάλες συνεισφορές στη συζήτηση αυτή (Ένγκελς, Φρόυντ, Μπάτλερ). Θέτει το ερώτημα: είναι η ομοφυλοφιλία κάτι που πρέπει να εξηγηθεί αν την εντοπίσουμε σε ένα ή περισσότερα γονίδια; Ο συγγραφέας επιμένει ότι όχι μόνο δε χρειάζεται να εξηγήσουμε την ομοφυλοφιλία, αλλά οδηγούμαστε σε δαιμονοποίησή της με οποιαδήποτε τέτοια απόπειρα. Ο άνθρωπος, έχοντας διαμορφώσει τον εαυτό του μέσα από την εργασία, είναι ένα εύπλαστο ον, σωματικά και διανοητικά. Η σεξουαλικότητα και το φύλο δεν είναι βιολογικό πεπρωμένο αλλά μια βιωμένη κατάσταση μέσα από ένα συνεχές φάσμα δυνατοτήτων, που διαμορφώνεται στην διάρκεια της ζωής. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι στην πάλη ενάντια στην καταπίεση, το κίνημα χρειάζεται να αγκαλιάσει άνευ όρων αυτή την ποικιλομορφία και ρευστότητα.
Το βιβλίο κλείνει με την αντικαπιταλιστική πρόταση για ένα κίνημα απελευθέρωσης. Όπως υπογραμμίζει «ένα κίνημα συνολικής απελευθέρωσης χρειάζεται να αποκαλύπτει και να πολεμάει τις υλικές αιτίες της καταπίεσης και της ομοφοβίας/τρανσφοβίας, θέτοντας συγκεκριμένους στόχους και μέτωπα πάλης. Παλεύοντας για τη συνολική απελευθέρωση, για μια νέα δημοκρατική κοινωνία πολύμορφης έκφρασης του κάθε ατόμου, δυναμώνουμε τις μάχες του σήμερα». Με την αμφισβήτηση της πυρηνικής οικογένειας και των ρόλων, τη διεκδίκηση κοινωνικού κράτους, το τσάκισμα των διακρίσεων και εκφοβισμών στη δουλειά, σταμάτημα της ομοφοβικής/τρανσφοβικής ρητορικής, απομάκρυνση της εκκλησίας από τα σχολεία, καθιέρωση σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης κλπ.
Ο συγγραφέας, αντλώντας έμπνευση από τα μεγάλα μαζικά εργατικά κινήματα που έχουν φέρει νίκες στο ΛΟΑΤΚΙ+ κίνημα ξεκαθαρίζει ότι η ρεαλιστική προοπτική δεν είναι οι πιέσεις για θεσμικές βελτιώσεις, αλλά ένα ανατρεπτικό κίνημα. Ένα κίνημα το οποίο η επαναστατική αριστερά θα ενισχύσει συνδέοντάς το με τις μάχες ενάντια στην καταπίεση κάθε μορφής και, τελικά, με τη μάχη ενάντια στο ίδιο το σύστημα.