Χιλιάδες στους δρόμους της Βρετανίας ενάντια στην άνοδο της ακροδεξιάς και τις φασιστικές προκλήσεις
Χειροτερεύουν οι κρίσεις και στην οικονομία και στα πολεμικά μέτωπα αλλά η ταξική πόλωση ανοίγει ρωγμές εξεγέρσεων, γράφει ο Πάνος Γκαργκάνας.
Στο τέλος του άρθρου, το χρονικό της εξέγερσης στο Μπαγκλαντές.
Κάθε είδηση μέσα στο τελευταίο διάστημα έρχεται να επιβεβαιώσει και να εντείνει την εικόνα ενός συστήματος που αποσταθεροποιεί όλο τον κόσμο με τις καταστροφικές κρίσεις του, στο κλίμα, στην οικονομία, στις διεθνείς σχέσεις. Στην Ουκρανία, αντί για πορεία προς διαπραγματεύσεις, ο πόλεμος παίρνει νέα τροπή με την εισβολή σε ρωσικό έδαφος. Στη Μέση Ανατολή, η δολοφονία του ηγέτη της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγιε μέσα στην Τεχεράνη από το Ισραήλ δίνει νέες διαστάσεις στον πόλεμο γενοκτονίας σε βάρος των Παλαιστίνιων στη Γάζα και απειλεί να απλώσει τη φωτιά του πολέμου σε όλη την περιοχή. Στην οικονομία, ένας πανικός στο χρηματιστήριο του Τόκιο αποκαλύπτει την αγωνία των αγορών: πρώτα θα σκάσει η χρηματοπιστωτική φούσκα ή θα προηγηθεί η βουτιά στην ύφεση;
Και μέσα σε ένα τέτοιο τοπίο, ξεπροβάλλει η δυναμική της ταξικής πόλωσης που φέρνει τις δικές της εκρήξεις, από την «περιφέρεια» μέχρι την καρδιά του παγκόσμιου καπιταλισμού. Από την εξέγερση στο Μπαγκλαντές, που θύμισε ότι «ακλόνητοι ηγέτες» αναγκάζονται να φύγουν ξαφνικά και κρυφά με ελικόπτερο, μέχρι τις αντιφασιστικές κινητοποιήσεις σε Γαλλία και Βρετανία που δίνουν την απάντηση «από τα κάτω» στην άνοδο της ακροδεξιάς.
Τα προβλήματα της οικονομίας
Ας ξεκινήσουμε από την οικονομία, που πάντα αποτελεί το υπόβαθρο για τις εξελίξεις. Στις 5 Αυγούστου, ένα μεγάλο κύμα αναταραχής στα χρηματιστήρια πήρε διεθνείς διαστάσεις. Σύμφωνα με τους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς της επόμενη μέρας:
«Τα διεθνή χρηματιστήρια έπεσαν δυνατά χτες, με το γιαπωνέζικο δείκτη να καταγράφει τη χειρότερη μέρα του εδώ και 37 χρόνια, καθώς οι επενδυτές ανησύχησαν για τη πιθανότητα οικονομικής ύφεσης στις ΗΠΑ και άρχισαν να ξεφορτώνονται τις πιο επίφοβες μετοχές. Ο δείκτης Topix του Τόκιο έπεσε 12,2%, η μεγαλύτερη πτώση από τη “Μαύρη Δευτέρα” του Οκτώβρη 1987. Στη Γουόλ Στριτ, ο δείκτης Νάσντακ που συγκεντρώνει πολλές μετοχές υψηλής τεχνολογίας έπεσε 6,3%, ενώ ο δείκτης S&P 500 έχασε 4,1% πριν και οι δυο αρχίσουν να μειώνουν τις απώλειές τους. (…)
Το ξεπούλημα επιδεινώθηκε από την εγκατάλειψη του λεγόμενου yen carry trade, με το οποίο οι επενδυτές δανείζονται με χαμηλό επιτόκιο σε ιαπωνικό νόμισμα και αγοράζουν μετοχές και ομόλογα υψηλής απόδοσης αλλά και υψηλού κινδύνου».1
Ένα πρώτο εντυπωσιακό στοιχείο που αναδεικνύεται μέσα σε αυτόν τον πανικό, είναι η έκταση των διεθνών διασυνδέσεων της κερδοσκοπίας. Η Κεντρική Τράπεζα της Ιαπωνίας εδώ και χρόνια ακολουθεί πολιτική χαμηλών επιτοκίων σε μια προσπάθεια να σπρώξει την οικονομία σε υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης. Οι Κεντρικές Τράπεζες σε ΗΠΑ και ΕΕ, αντίθετα, είχαν προχωρήσει σε άνοδο των επιτοκίων στο όνομα της καταπολέμησης του πληθωρισμού. Αυτή τη διαφορά στα επιτόκια έτρεχαν να αξιοποιήσουν τα μεγάλα κερδοσκοπικά κεφάλαια με την πρακτική του yen carry trade. Και έτσι έφτιαξαν έναν «ιμάντα» που σήμανε ότι οι ανησυχίες για αμερικάνικες μετοχές εκφράστηκαν δραματικά στο …γιαπωνέζικο χρηματιστήριο!
Ωστόσο, αυτό δεν είναι το πιο σημαντικό στοιχείο των εξελίξεων. Η ουσία βρίσκεται αλλού. Πρώτα απ’ όλα στην ομολογία ότι οι μετοχές των εταιρειών υψηλής τεχνολογίας, αυτών που διαφημίζονται ότι κρατούν τα κλειδιά του μέλλοντος με την Τεχνητή Νοημοσύνη, είναι υπερτιμημένες. Η Καθημερινή της Κυριακής 18 Αυγούστου έφτασε να δώσει έναν έξυπνο τίτλο σε σχετικό της άρθρο: «Ευφυής μεν, αλλά φούσκα». Εκεί μετέφερε την εξής εικόνα:
«Στις αρχές του καλοκαιριού, μια έκθεση της Goldman Sachs με τίτλο “Υπερβολικά μεγάλη δαπάνη και πολύ μικρό όφελος”, καθώς και ανακοινώσεις σημαντικών επενδυτικών κεφαλαίων όπως η Sequoia Capital και η Elliott Management, κατέληγαν στο ίδιο συμπέρασμα: το επενδυτικό ράλι της AI δεν θα έχει καλό τέλος. Την προηγούμενη εβδομάδα, η κουβέντα γύρω απ’ το σκάσιμο της φούσκας φούντωσε ακόμη περισσότερο. Μόνο μέσα σε μία ημέρα, με το παγκόσμιο sell-off της 5ης Αυγούστου, οι κολοσσοί της τεχνολογίας έχασαν 1 τρισ. δολάρια απ’ την αξία τους. Τώρα, όλο και περισσότεροι έρχονται στα λόγια ενός μεγάλου επικριτή της παραγωγικής ΑΙ, του ερευνητή, επιχειρηματία και συγγραφέα Γκάρι Μάρκους, ο οποίος έχει προβλέψει σε ανύποπτο χρόνο ότι η συγκεκριμένη τεχνολογία δεν θα αποφέρει ποτέ τα αναμενόμενα κέρδη».2
Μέσα στα τελευταία δυο χρόνια οι μετοχές των εταιριών τεχνητής νοημοσύνης είχαν πάρει φωτιά, καθώς οι επενδυτές έτρεχαν αλλόφρονες να συμμετάσχουν στο πάρτι –που υποσχόταν κέρδη δισεκατομμυρίων. Τον Ιούλιο του 2022 η μετοχή της NVIDIA, για να φέρουμε ένα μόνο παράδειγμα, άξιζε γύρω στα 15 δολάρια. Δυο χρόνια αργότερα, τον Ιούλιο του 2024 άξιζε πάνω από 125 δολάρια. Τα πενιχρά αποτελέσματα όμως τους έβαλαν σε δεύτερες σκέψεις.
Οι δεύτερες σκέψεις δεν περιορίζονται στις προοπτικές των εταιρειών Τεχνητής Νοημοσύνης. Είναι αλήθεια ότι τον τόνο της κερδοσκοπίας στα χρηματιστήρια τον έδιναν και τον δίνουν οι λεγόμενες «Υπέροχες Εφτά» (Alphabet, Amazon, Apple, Meta, Microsoft, Nvidia and Tesla). Αλλά, όπως σημειώνει ο Μάικλ Ρόμπερτς, το σημαντικότερο κριτήριο για τις προοπτικές της οικονομίας είναι η πορεία του ποσοστού κέρδους των εταιρειών του μη-χρηματιστικού τομέα. Εκεί, όπως δείχνει το σχετικό διάγραμμα, τα μηνύματα προειδοποιούν για νέα υφεσιακή βουτιά: «η κερδοφορία του τομέα βρίσκεται στο χαμηλότερο σημείο από το τέλος της μεγάλης κρίσης του 2008-09».3
Δεκαπέντε ολόκληρα χρόνια αργότερα, η απειλή μιας νέας μεγάλης επιδείνωσης της οικονομικής κρίσης κρέμεται πάνω από τα επιτελεία που εξακολουθούν να μην έχουν βρει τρόπους για να την αντιμετωπίσουν. Όπως το διατύπωσε η Τζίλιαν Τετ των Φαϊνάνσιαλ Τάιμς:
«Αυτές οι εξελίξεις μπορούν να ιδωθούν σαν άλλο ένα σοκ που ακολουθεί μετά τις προσπάθειες να τερματιστεί εκείνο το έκτακτο πείραμα νομισματικής πολιτικής που ονομάστηκε ποσοτική χαλάρωση και μηδενικά επιτόκια. (…) Το άφθονο φθηνό χρήμα δεν είναι ομαλή κατάσταση».4
Η Ποσοτική Χαλάρωση δεν ήταν «πείραμα». Ήταν το εργαλείο διάσωσης των τραπεζών και των επιχειρήσεων μετά τα σοκ του 2008-09 αρχικά και της πανδημίας στη συνέχεια. Αλλά από «ευλογία» για τους καπιταλιστές μετατρέπεται σε «κατάρα» καθώς το φθηνό χρήμα καταλήγει σε φούσκες αντί για πραγματική οικονομική ανάκαμψη.
Πολεμική οικονομία;
Μέσα στις ΗΠΑ, που παραμένουν η ατμομηχανή της παγκόσμιας οικονομίας, τα επιτελεία διχάζονται για τα επόμενα βήματα. Σε επίπεδο Κεντρικής Τράπεζας επικρατεί αβεβαιότητα για το αν τα επιτόκια πρέπει να κρατηθούν ψηλά για να μειωθεί ο πληθωρισμός ή να πέσουν για να αποτραπεί ο κίνδυνος οικονομικής ύφεσης. Σε επίπεδο κεντρικής κυβέρνησης, οι αναζητήσεις στρέφονται όλο και πιο πολύ προς την «εξαγωγή» των προβλημάτων με μια δυναμική που ξεκινάει από την επιβολή οικονομικών κυρώσεων και εμπορικών πολέμων και φτάνει σε κλιμάκωση θερμών πολέμων.
Σε άλλες σελίδες αυτού του τεύχους του Σοσιαλισμός από τα κάτω, ο Νίκος Λούντος παρουσιάζει την εικόνα του πολιτικού τοπίου των ΗΠΑ πηγαίνοντας προς τις προεδρικές εκλογές του Νοέμβρη. Εικόνα κρίσης και αστάθειας με τον Πρόεδρο Μπάιντεν να αποσύρεται από την κούρσα και τον Ντόναλντ Τραμπ να βρίσκεται πίσω από την Κάμαλα Χάρις στις δημοσκοπήσεις, ενώ είχε θεωρηθεί σίγουρο φαβορί.
Οι αγώνες της εργατικής τάξης, των γυναικών, του αντιρατσιστικού και του αντιπολεμικού κινήματος παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στις εξελίξεις και στις ΗΠΑ. Θα ξαναγυρίσουμε στο ρόλο που παίζει η ταξική πόλωση μέσα σε συνθήκες κρίσης. Αλλά πριν από αυτό, πρέπει να εξετάσουμε την όξυνση των διεθνών ανταγωνισμών.
Ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός είναι ο χρηματοδότης και της σιωνιστικής βαρβαρότητας με τη γενοκτονία που έχει εξαπολύσει το Ισραήλ σε βάρος των Παλαιστίνιων, αλλά και του πολέμου «δι’ αντιπροσώπων» με τη Ρωσία στην Ουκρανία. Ο πόλεμος στη Γάζα κλείνει ένα χρόνο τον Οκτώβρη και οι μάχες στην Ουκρανία συμπληρώνουν δυόμιση χρόνια, αλλά και στα δυο μέτωπα βρισκόμαστε σε φάση κλιμάκωσης.
Στη Μέση Ανατολή, η υποτιθέμενη «πρόταση εκεχειρίας» του Μπάιντεν τινάχτηκε στον αέρα με τη δολοφονία του ηγέτη της Χαμάς από το Ισραήλ μέσα στην Τεχεράνη. Ακόμα και αραβικές ηγεσίες που την επικροτούσαν αναγκάστηκαν να αναρωτηθούν «πώς μπορούν να προχωρήσουν διαπραγματεύσεις όταν η μια πλευρά δολοφονεί τον επικεφαλής της άλλης;».
Πέρα από τα πολιτικά προβλήματα για την ηγεσία των ΗΠΑ, τόσο απέναντι στο κίνημα στο εσωτερικό όσο και στις σχέσεις με τα καθεστώτα της Μέσης Ανατολής, η κλιμάκωση σημαίνει μεγαλύτερη στρατιωτική εμπλοκή. Τα αμερικανικά αεροπλανοφόρα γίνονται η άμεση ασπίδα του Ισραήλ. Δίπλα στα απέραντα κονδύλια που δίνουν οι ΗΠΑ στο Ισραήλ, έρχονται να προστεθούν νέες πολεμικές δαπάνες για την ίδια τη στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ.
Αντίστοιχα λειτουργεί η πολεμική κλιμάκωση στην Ουκρανία. Η εισβολή ουκρανικών στρατευμάτων σε ρωσικό έδαφος με κατεύθυνση το Κουρσκ έχει τεράστιο κόστος πολιτικά και οικονομικά.
Πολιτικά, φέρνει μνήμες από τον Β΄Π.Π. Στο Κουρσκ έγινε μια από τις πιο κρίσιμες μάχες, όπου ο ρωσικός στρατός ανέκοψε τη γερμανική εισβολή με τη μεγαλύτερη σύγκρουση τανκς της ιστορίας:
«Εκεί, τον Ιούλη του 1943, οι στρατηγοί Ζούκοφ, Ροκοσόβσκι και Κόνεφ, επικεφαλής 1.336.000 αντρών με 3.444 τανκς, 2.900 αεροπλάνα και 19.000 πυροβόλα, τσάκισαν τη ναζιστική στρατιά που με 900.000 άντρες, 2.700 τανκς, 2000 αεροπλάνα και 10.000 πυροβόλα, απειλούσε να σπάσει τη σοβιετική γραμμή άμυνας και να προχωρήσει προς τη Μόσχα. Ήταν η μεγαλύτερη μάχη της ιστορίας. Στις 12 Ιούλη 1943 σε ένα πεδίο περίπου 4Χ4 χιλιόμετρα αναμετρήθηκαν πάνω από χίλια τανκς, 850 σοβιετικά με 650 γερμανικά.
Έμοιαζε με σύγκρουση σιδερόφρακτων λεγεώνων, σώμα με σώμα - μόνο που δεν υπήρχαν δόρατα και σπαθιά αλλά μηχανές με μεγαλύτερη ή μικρότερη θωράκιση και πυροβόλα με μεγαλύτερη ή μικρότερη διατρητικότητα. Η μεγαλύτερη ευελιξία των ρωσικών Τ-34 κέρδισε το πλεονέκτημα. Η ναζιστική στρατιά αναγκάστηκε σε υποχώρηση. Στις 28 Αυγούστου η σοβιετική αντεπίθεση είχε ανακαταλάβει το Χάρκοβο. Ήταν η αρχή της αντιστροφής που θα έφερνε τον σοβιετικό στρατό νικητή στο Βερολίνο τον Μάη του 1945».5
Η απόφαση των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ να επιτρέψουν στον Ζελένσκι να στείλει γερμανικά και αμερικανικά άρματα μάχης επανδρωμένα από ουκρανούς στο δρόμο προς το Κουρσκ είναι τεράστια πρόκληση και κλιμακώνει τις πιέσεις για άνοδο των στρατιωτικών δαπανών σε όλες τις χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ.
Οι επιπτώσεις είναι άμεσες. Ένα παράδειγμα έρχεται από το ρεπορτάζ των Φαϊνάνσιαλ Τάιμς για τη γερμανική εταιρεία Rheinmetall:
«Η Rheinmetall είναι μια από τις ευρωπαϊκές εταιρείες που έχουν επωφεληθεί περισσότερο από την άνοδο των γερμανικών στρατιωτικών δαπανών από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία. Η μετοχή της έχει αυξηθεί στο εξαπλάσιο από το 2022. Τώρα επιδιώκει ένα μεγαλύτερο μερίδιο στην αμυντική αγορά των ΗΠΑ με τη εξαγορά της αμερικανικής κατασκευάστριας ανταλλακτικών στρατιωτικών οχημάτων Loc Performance έναντι 950 εκατομμυρίων δολαρίων».6
Η παράνοια ενός συστήματος, που δεν ξέρει πώς να τερματίσει την Ποσοτική Χαλάρωση γιατί οδηγεί σε επικίνδυνες φούσκες, αλλά ταυτόχρονα το ίδιο προκαλεί αύξηση των πολεμικών δαπανών, σε όλο της το μεγαλείο. Καθόλου παράξενο ότι σε τέτοιες συνθήκες η εργατική τάξη οργίζεται παντού.
Εκρηκτική πόλωση
Έχει γίνει κοινός τόπος πλέον η διαπίστωση ότι οι κοινωνικές ανισότητες μεγαλώνουν. Ο αριθμός των δισεκατομμυριούχων ανεβαίνει σε όλες σχεδόν τις χώρες και η χρηματιστηριακή αξία των περιουσιακών τους στοιχείων φουσκώνει. Στον αντίποδα, οι μισθοί των εργατών βρίσκονται καθηλωμένοι σχεδόν παντού.
Οι τρόποι με τους οποίους εκδηλώνεται η συσσωρευμένη οργή διαφέρουν από περίπτωση σε περίπτωση. Αλλά οι δυνατότητες για απότομες εκρήξεις μεγαλώνουν και αυτό επιβεβαιώνεται από τις πρόσφατες εξελίξεις.
Το μήνυμα ήρθε πολύ δυνατά μέσα στο καλοκαίρι από το Μπαγκλαντές. Η φυγή της πρωθυπουργού Χασίνα με ελικόπτερο ήρθε να θυμίσει την Αργεντινή του 20017 και οι εικόνες με τους διαδηλωτές μέσα στην πρωθυπουργική κατοικία θύμισαν τις αντίστοιχες εικόνες στην Κεϋλάνη το 2022.8
Εκείνες ήταν μαζικές εκρήξεις που πυροδοτήθηκαν μετά από κρατικές χρεοκοπίες. Στην περίπτωση του Μπαγκλαντές, υπήρχε ένα «οικονομικό θαύμα» με τη χώρα αυτή να έχει εξελιχθεί σε παγκόσμιο κέντρο της βιομηχανίας ιματισμού. Οι ρυθμοί ανάπτυξης της οικονομίας συνολικά κυμαίνονταν γύρω στο 6% τον χρόνο και η βιομηχανία ιματισμού είχε μεγαλώσει τόσο ώστε να κατέχει τη δεύτερη θέση στην παγκόσμια κατάταξη. Κι όμως, ένα φοιτητικό κίνημα που ξεκίνησε με αιτήματα ενάντια στους αποκλεισμούς των νέων από τις διαδικασίες διορισμών στο δημόσιο, έφτασε να συσπειρώσει ένα κίνημα τόσο μαζικό και δυναμικό που σάρωσε κάθε καθεστωτική αντίδραση.
Στο τέλος αυτού του άρθρου μπορείτε να διαβάσετε το χρονικό της εξέγερσης γραμμένο από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές της.9 Προφανώς ο αγώνας δεν τελειώνει με τη νίκη της εξέγερσης και οι κρίσιμες μάχες για να ολοκληρωθεί η ανατροπή προς όφελος των εργατών και των αγροτών βρίσκονται μπροστά. Αλλά η έκταση της εξέγερσης είναι εντυπωσιακή.
Η Awami League, το κόμμα της Χασίνα που ανατράπηκε, ήταν κολώνα της αντίδρασης, ήδη από την εποχή που το Μπαγκλαντές ήταν το ανατολικό κομμάτι του Πακιστάν. Ο ιδρυτής της Awami League ήταν ο H. S. Suhrawardy, που για ένα διάστημα είχε γίνει πρωθυπουργός του ενιαίου τότε Πακιστάν. Το 1956 είχε υποστηρίξει την κοινή επίθεση Βρετανίας-Γαλλίας-Ισραήλ κατά της Αιγύπτου και συνέχισε να υποστηρίζει τα αμερικανικά συμφέροντα στην περιοχή. Τα κόμματα και οι οργανώσεις της Αριστεράς στο Ανατολικό Πακιστάν (σημερινό Μπαγκλαντές) που αντιστέκονταν σε αυτή την πολιτική βρίσκονταν στο στόχαστρο επιθέσεων από «εθελοντές» της Awami League και οι συγκεντρώσεις τους διαλύονταν βίαια με συστηματικότητα.10
Από τότε, βέβαια, η ταξική σύνθεση της χώρας έχει αλλάξει δραματικά. Η Χασίνα, η Awami League και η άρχουσα τάξη συνολικά μπορεί να απέκτησαν τη στήριξη των πολυεθνικών του ιματισμού και τις καλές σχέσεις όχι μόνο με τη Δύση αλλά και με την Κίνα και την Ινδία, αλλά απέκτησαν και έναν πιο δυνατό ταξικό εχθρό. Εκατομμύρια προστέθηκαν στις γραμμές της εργατικής τάξης, στο μεγαλύτερο μέρος τους εργάτριες στα εργοστάσια ιματισμού. Όταν το φοιτητικό κίνημα έφτασε να καλεί απεργίες, απευθυνόταν σε μια σαρωτική δύναμη. Δεν ξήλωσε «μόνο» τη Χασίνα, χιλιάδες μπήκαν στα γραφεία της Κεντρικής Τράπεζας και ανάγκασαν και τους τραπεζίτες να φύγουν κακήν κακώς.11 Η αστυνομία εξαφανίστηκε κυριολεκτικά από τους δρόμους, με τους εξεγερμένους να επιχειρούν επιθέσεις σε αστυνομικά τμήματα και στα γραφεία του κόμματος της Χασίνα.12
Αποτελούν όλα αυτά εικόνες που περιορίζονται στον λεγόμενο Τρίτο Κόσμο; Η απάντηση είναι όχι. Δεν έχουν περάσει ούτε τέσσερα χρόνια από τότε που ο Τραμπ προσπάθησε να ματαιώσει την ήττα του στις εκλογές στηρίζοντας μια φασιστική εισβολή στο Καπιτώλιο και ακόμα τώρα ο Έλον Μασκ κάνει δηλώσεις για εμφύλιο πόλεμο και στις ΗΠΑ και στη Βρετανία!13
Μέσα στην καρδιά του καπιταλισμού οι τάσεις αποσταθεροποίησης, που προκαλεί η πολύπλευρη κρίση του συστήματος και η οξυμένη ταξική πόλωση, εκφράζονται με ανερχόμενη ακροδεξιά που συναντάει απαντήσεις μεγάλης κλίμακας από το αντιφασιστικό κίνημα.
Προφανώς, το μεγάλο παράδειγμα είναι η Γαλλία, όπου η άνοδος του κόμματος της Λεπέν στις ευρωεκλογές προκάλεσε ανοιχτή πολιτική κρίση και έβγαλε στους δρόμους ένα μαζικό ξέσπασμα διαδηλώσεων που έφερε στις βουλευτικές εκλογές πρώτη δύναμη σε έδρες την Αριστερά. Σε άλλες σελίδες αυτού του τεύχους, ο Ντενί Γκοντάρ από την αδελφή οργάνωση του ΣΕΚ στη Γαλλία, αναλύει τις εξελίξεις και προβάλλει τον ρόλο που έπαιξε το κίνημα στους δρόμους, αλλά και την ανάγκη να συγκροτηθεί πολιτικά πέρα από την κοινοβουλευτική στρατηγική του Νέου Λαϊκού Μετώπου.
Λίγες βδομάδες αργότερα, ήρθε η αντιφασιστική έκρηξη στη Βρετανία. Εκεί, στις βουλευτικές εκλογές που είχαν προηγηθεί, νικητής αναδείχθηκε το Εργατικό Κόμμα, αλλά η ακροδεξιά σημείωσε άνοδο σε ψήφους έστω και αν αυτό δεν μεταφράστηκε σε έδρες λόγω του μονοεδρικού πλειοψηφικού εκλογικού συστήματος. Αποθρασυμένοι, οι φασίστες ξεκίνησαν επιθέσεις εναντίον χώρων λατρείας μεταναστευτικών κοινοτήτων και χώρων φιλοξενίας προσφύγων. Αντί να επικρατήσει ο τρόμος, όμως, η απάντηση ήρθε με μαζικές αντιφασιστικές διαδηλώσεις στους δρόμους σε τέτοια έκταση που καθόρισε το πολιτικό κλίμα.
«Η αντεπίθεση του αντιφασιστικού κινήματος ήταν νικηφόρα και “ο φόβος άλλαξε στρατόπεδο στις 7 Αυγούστου” όπως χαρακτηριστικά έγραψε η εφημερίδα Socialist Worker. Εκείνη τη μέρα χιλιάδες εργαζόμενοι, φοιτητές, μετανάστες ανταποκρίθηκαν σε ένα έκτακτο κάλεσμα πάνω από 100 προσωπικοτήτων, βουλευτών, καλλιτεχνών, συνδικαλιστών και ακτιβιστών. Πάνω από 7.000 στο Μπρίστολ, 12.000 στο Λονδίνο σε διάφορες περιοχές, 1.500 στο Λίβερπουλ, 3.000 στο Νιουκαστλ,1.000 στο Μπέρμινχαμ και ο κατάλογος ήταν ατελείωτος με τους αντιφασίστες να σαρώνουν τους φασίστες στο σύνολο των σημείων όπου είχαν καλεστεί οι συνάξεις μίσους ανακόπτοντας έτσι την κινητοποίηση τους στο δρόμο. Αυτό ανάγκασε την ίδια την κυβέρνηση και στελέχη της που κατηγορούσαν τα “δύο άκρα” να χαιρετίζουν τον κόσμο που βγήκε στους δρόμους! Ακόμα και δεξιοφυλλάδες προσάρμοσαν τα πρωτοσέλιδά τους προβάλλοντας τις αντιφασιστικές διαδηλώσεις.
Το αντιφασιστικό κίνημα κέρδισε αυτή την μάχη γιατί έβαλε σε κίνηση χιλιάδες κόσμου να υπερασπίζει τους μετανάστες και να κυνηγά τους φασίστες παντού. Πατώντας στη μεγάλη εμπειρία που έχει, μπόρεσε να φέρει στον δρόμο με την τακτική του ενιαίου μετώπου δράσης χιλιάδες. Βρέθηκαν μαζί εργάτες και εργάτριες από τα συνδικάτα, αριστερά κομμάτια που παραμένουν αλλά και αυτά που έσπασαν πρόσφατα από το Εργατικό Κόμμα, ακτιβιστές των κινημάτων, κοινότητες μεταναστών, όπως των Ινδών εργατών που έπαιξαν ιστορικό ρόλο στη πρώτη σύγκρουση με τους φασίστες στη δεκαετία του '70 με το Antinazi League, οργανώσεις του κινήματος αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη, κομμάτια του ΛΟΑΤΚΙ+ κινήματος».14
Αυτά είναι πολύτιμα κρατούμενα για τις προοπτικές του κινήματος και της Αριστεράς παντού. Μέσα στη μαυρίλα που σκορπίζει η καταστροφική μανία ενός καπιταλισμού σε πολύπλευρη κρίση, η εμφάνιση της εργατικής τάξης σε δράση μπορεί να συσπειρώνει μαζικά κινήματα με τεράστια δύναμη. Ο ρόλος της Αριστεράς δεν είναι να προσαρμόζεται στη μαυρίλα ψάχνοντας «ρεαλιστικές» λύσεις όλο και πιο δεξιά, αλλά να οργανώνει αυτή τη δύναμη ώστε να νικάει.
Σημειώσεις
1. Global stock markets fall sharply as fears over US recession drive sell-off, Financial Times 6 August 2024, https://ft.pressreader.com/1389/20240806/281479281696501
2. Μανώλη Ανδριωτάκη, Ευφυής μεν, αλλά φούσκα, Καθημερινή 18 Αυγούστου, https://www.kathimerini.gr/society/563176663/eyfyis-men-alla-foyska/
3. Michael Roberts, Market meltdown – does it mean a recession?, https://thenextrecession.wordpress.com/2024/08/10/market-meltdown-does-it-mean-a-recession/
4. Gillian Tet, Markets reflect fear about unwinding QE, Financial Times 9 August 2024, https://ft.pressreader.com/1389/20240809/281822879089869
5. Πάνος Γκαργκάνας, Ο Στάλιν και ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, Σοσιαλισμός από τα κάτω Νο 65, Νοέμβρης-Δεκέμβρης 2014, https://socialismfrombelow.gr/article.php?id=704&issue=65#gsc.tab=0
6. Germany’s Rheinmetall in US defence push, Financial Times 16 August 2024, https://www.ft.com/content/
3daacd0e-93a7-44be-bb71-53f1b0e620af
7. https://socialismfrombelow.gr/pdf/42.pdf
8. https://ergatiki.gr/article.php?id=26207&issue=1530
9. novelbd.edu@gmail.com
10. Tariq Ali, Bangla desh- results and prospects, New Left Review, https://newleftreview.org/issues/i68/articles/tariq-ali-bangla-desh-results-and-prospects
11. https://www.in.gr/2024/08/10/world/mpagklantes-epidromi-diadiloton-sta-kentrika-grafeia-tis-trapezas-paraitithike-o-dioikitis/
12. Γιώργος Πίττας, Μπαγκλαντές-Νίκη της εξέγερσης, Εργατική Αλληλεγγύη Νο1635, 21 Αυγούστου 2024, https://ergatiki.gr/article.php?id=35591&issue=1635
13. https://www.parapolitika.gr/diethni/article/1434493/elon-mask-o-emfulios-polemos-sti-vretania-einai-anapofeuktos/
14. Πέτρος Κωνσταντίνου, Βρετανία: αντιφασιστική έκρηξη, Εργατική Αλληλεγγύη Νο 1635, 21 Αυγούστου 2024, https://ergatiki.gr/article.php?id=35592&issue=1635
ΜΠΑΓΚΛΑΝΤΕΣ
Xρονικό της εξέγερσης
Το κίνημα που ανέτρεψε το καθεστώς Χασίνα στο Μπαγκλαντές είχε τις αφετηρίες του στις διεκδικήσεις των φοιτητών για αλλαγή του συστήματος προσλήψεων στο δημόσιο ήδη το 2018. Τον Μάρτιο εκείνης της χρονιάς φοιτητές βγήκαν στους δρόμους και υποχρέωσαν στις 11 Απρίλη 2018 την πρωθυπουργό Χασίνα να δηλώσει ότι το σύστημα προσλήψεων θα αλλάξει. Στις 3 Οκτώβρη εκείνης της χρονιάς το υπουργικό συμβούλιο αποφάσισε την κατάργηση του συστήματος ποσοστώσεων στις προσλήψεις.
Όμως, στις 5 Ιούνη 2024, το Ανώτατο Δικαστήριο ακύρωσε τη μεταρρύθμιση των προσλήψεων. Φοιτητές σε έξι πανεπιστήμια ξεκίνησαν άμεσα τις κινητοποιήσεις. Στην πρωτεύουσα, φοιτητές συγκεντρώθηκαν μπροστά στην κεντρική βιβλιοθήκη του πανεπιστήμιου της Ντάκα.
Νέα συγκέντρωση έγινε στις 2 Ιούλη στη Ντάκα και τις επόμενες μέρες οι κινητοποιήσεις απλώθηκαν σε άλλα σημεία της χώρας, στο Γεωπονικό πανεπιστήμιο, στην Τσιτακόγκ και αλλού. Οι φοιτητές έκαναν πορείες μέσα στις πανεπιστημιουπόλεις. Στις 4 Ιούλη το Εφετείο του Ανώτατου Δικαστήριου επικύρωσε την απόφαση της 5 Ιούνη για κατάργηση της μεταρρύθμισης. Την επόμενη, 6 Ιούλη, οι φοιτητές έκαναν κάλεσμα για ένα πρόγραμμα αποκλεισμών της χώρας (Bangla Blockade).
7 Ιούλη. Η Ντάκα παραλύει από το πρόγραμμα διαμαρτυριών των φοιτητών. Έξι κεντρικοί δρόμοι έκλεισαν εκείνη τη μέρα. Η Χασίνα επιμένει ότι το θέμα θα κριθεί στο Ανώτατο Δικαστήριο.
8 Ιούλη. Οι κινητοποιήσεις κλιμακώνονται και οι μετακινήσεις των κατοίκων στη Ντάκα και άλλων περιοχών γίνονται δύσκολες. Οι διαδηλωτές βάζουν αίτημα για νέο νόμο για τις προσλήψεις.
10 Ιούλη. Το Εφετείο κάνει μια παραχώρηση για να παραμείνει η μεταρρύθμιση επί τέσσερις εβδομάδες. Παρ’ όλα αυτά οι κινητοποιήσεις επιμένουν με αίτημα νέο νόμο για τις προσλήψεις χωρίς αποκλεισμούς και διακρίσεις.
11 Ιούλη. Το Ανώτατο Δικαστήριο ανακοινώνει ότι η κυβέρνηση μπορεί να αλλάξει το σύστημα των προσλήψεων, αν το επιθυμεί. Αλλά οι φοιτητές δηλώνουν ότι συνεχίζουν τις κινητοποιήσεις μέχρι να ψηφίσει η Βουλή νέο νόμο. Η αστυνομία προειδοποιεί να μην συνεχίσουν , αλλά το Bangla Blockade συνεχίζεται. Σε ορισμένα σημεία γίνονται συγκρούσεις με την αστυνομία.
12 Ιούλη. Οι διαδηλωτές κλείνουν τη διασταύρωση Shahbag στη Ντάκα και η κυβέρνηση δηλώνει ότι θα αναγκαστεί να αναλάβει δράση.
13 Ιούλη. Οι φοιτητές μπλοκάρουν τις σιδηροδρομικές γραμμές στο σταθμό Raishahi και οργανώνουν συνέντευξη Τύπου στο πανεπιστήμιο της Ντάκα για να καταγγείλουν τις απόπειρες καταστολής.
14 Ιούλη. Μαζικό συλλαλητήριο προς τον Πρόεδρο της χώρας, στον οποίο οι φοιτητές υποβάλουν υπόμνημα. Το ίδιο βράδυ η Χασίνα σε συνέντευξη της σε δημοσιογράφο παρομοιάζει τους διαδηλωτές με «τύραννους» (Razakar). Μέσα στη νύχτα ξεκινούν φοιτητικές διαμαρτυρίες με συνθήματα “Κοίτα ποιοι μιλάνε για τύραννους».
15 Ιούλη. Οι ηγέτες του κυβερνητικού κόμματος καταγγέλλουν τους φοιτητές και η κυβερνητική φοιτητική παράταξη Chhatra League απειλεί ότι όσοι φωνάζουν τέτοια συνθήματα, «φτάνει το τέλος τους». Εκείνη την ημέρα ομάδες της Chhatra League και άλλων φιλοκυβερνητικών οργανώνουν επιθέσεις στους φοιτητές στο πανεπιστήμιο της Ντάκα. Χτυπούν, επίσης, τραυματίες που είχαν μεταφερθεί στην Ιατρική Σχολή του πανεπιστήμιου. Πάνω από 300 τραυματίες συνολικά.
16 Ιούλη. Στη Ντάκα, στην Τσιτακόνγκ και τη Ρανγκπούρ, τουλάχιστον έξι νεκροί σε συγκρούσεις μεταξύ φοιτητών και των δυνάμεων καταστολής. Κλείνουν όλα τα πανεπιστήμια επ’ αόριστο και οι φοιτητές παίρνουν εντολές να εκκενώσουν τις Λέσχες. Η κυβέρνηση αναπτύσσει δυνάμεις συνοριοφυλάκων (Border Guard Bangladesh- BGB) σε έξι περιοχές. Σε απάντηση οι φοιτητές κάνουν κατάληψη στις περισσότερες φοιτητικές λέσχες της Ντάκα και πετούν έξω την Chhatra League. Στη Ρανγκπούρ, ο άοπλος φοιτητής Abu Saeed, πέφτει νεκρός από πυρά της αστυνομίας στο πανεπιστήμιο Begum Rokeya. Ένα βίντεο της δολοφονίας κυκλοφορεί στο διαδίκτυο.
17 Ιούλη. Η αστυνομία επιτίθεται στους φοιτητές στη διάρκεια εκδηλώσεων (gaybana janaza) για τον νεκρό στα πανεπιστήμια. Οι φοιτητές ανακοινώνουν Συνολικό Σταμάτημα σε όλη τη χώρα από την επόμενη μέρα. Τα πάντα, εκτός από νοσοκομεία και επείγουσες υπηρεσίες πρέπει να κλείσουν. Οι φοιτητές καλούν και τους μαθητές και όλο τον κόσμο να τους στηρίξουν. Η Χασίνα δηλώνει σε διάγγελμα της ότι η δολοφονία θα διερευνηθεί δικαστικά.
18 Ιούλη. Επιθέσεις της αστυνομίας και της Chhatra League. Τουλάχιστον 29 νεκροί σε συγκρούσεις σε 19 περιοχές. Οι υπηρεσίες της Metrorail αναστέλλονται επ’ αόριστον. Το απόγευμα διακόπτονται οι υπηρεσίες διαδικτύου για τα κινητά σε όλη τη χώρα. Επιθέσεις και εμπρησμοί σε κυβερνητικά κτίρια. Γύρω στις 9μμ, εντολή σε όλες τις εταιρείες να διακόψουν τις υπηρεσίες διαδικτύου. Γενικό μπλακάουτ επικοινωνιών του Μπαγκλαντές με όλο τον κόσμο. Η κυβέρνηση λέει ότι φταίει ο εμπρησμός από διαδηλωτές ενός κέντρου δεδομένων στο Mohakhali.
19 Ιούλη. Τουλάχιστον 66 νεκροί σε συγκρούσεις στη διάρκεια όλης της μέρας και εκατοντάδες τραυματίες. Μετά τις προσευχές της Παρασκευής, οι συγκρούσεις εντάθηκαν σε όλη τη χώρα, ιδιαίτερα σε γειτονιές της Ντάκα, στον σταθμό της Metrorail και στις φυλακές. Εμπρησμοί κυβερνητικών κτιρίων. Το Συντονιστικό των φοιτητών ανακοινώνει αιτήματα για παραιτήσεις υπουργών και κοσμητόρων, τιμωρία αστυνομικών που ενέχονται στις επιθέσεις, αποζημίωση των θυμάτων και δημόσια συγγνώμη της Χασίνα. Η κυβέρνηση απαντάει με απαγόρευση της κυκλοφορίας από τα μεσάνυχτα και εμφάνιση του στρατού στους δρόμους.
20 Ιούλη. Τουλάχιστον 21 νεκροί την πρώτη μέρα απαγόρευσης της κυκλοφορίας. Επεκτείνεται η απαγόρευση και κηρύσσονται αργίες οι επόμενες δυο μέρες. Τρία μέλη του Συντονιστικού κάνουν συνάντηση με τρεις υπουργούς. Αλλά ένα άλλο μέλος του Συντονιστικού, ο Nahid Islam γίνεται θύμα απαγωγής από άνδρες με πολιτικά αργά το βράδυ.
21 Ιούλη. Ο Nahid Islam ανακτά τις αισθήσεις του κάτω από μια γέφυρα. Του είχαν δέσει τα μάτια και τον είχαν βασανίσει μέχρι που έχασε τις αισθήσεις του, όπως δήλωσε ο ίδιος. Οδηγήθηκε σε νοσοκομείο με σοβαρά τραύματα στον μηρό και στον ώμο και μελανιές σε όλο το σώμα. Τουλάχιστον εφτά νεκροί εκείνη τη μέρα. Το Ανώτατο δικαστήριο αποφαίνεται ότι οι διορισμοί στο δημόσιο μπορούν να γίνονται κατά 93% με αξιοκρατικά κριτήρια και 5% για τα παιδιά των αγωνιστών της ανεξαρτησίας. Ο αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων συναντιέται με τη Χασίνα.
22 Ιούλη. Οι δυνάμεις καταστολής έχουν προχωρήσει σε 1.427 συλλήψεις μέσα σε τρεις μέρες. Ασκήθηκαν διώξεις σε περίπου 20.000 «αγνώστους». Εκατοντάδες μέλη της αντιπολίτευσης συλλαμβάνονται με κατηγορίες περί συνομωσίας.
23 Ιούλη. Η κυβέρνηση υιοθετεί τη σύσταση του Ανώτατου Δικαστήριου για προσλήψεις με αξιοκρατικά κριτήρια σε ποσοστό 93%. Το Συντονιστικό των φοιτητών την απορρίπτει και ζητάει δικαιοσύνη για τους νεκρούς και τα θύματα της καταστολής. Οι συλλήψεις συνεχίζονται και τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης είναι κλειστά.
24 Ιούλη . Τρία μέλη του Συντονιστικού, οι φοιτητές του πανεπιστημίου της Ντάκα Asif Mahmud, Abu Bakr Majumdar and Rifat Rashid, εμφανίζονται μετά από πέντε μέρες απαγωγής τους. Καταγγέλλουν ότι βασανίστηκαν για να κηρύξουν τη λήξη των κινητοποιήσεων.
25 Ιούλη. Η Χασίνα κάνει την πρώτη εμφάνισή της μετά την παρουσία του στρατού στους δρόμους. Η οργή φουντώνει καθώς επισκέπτεται σταθμούς της Metrorail οι οποίοι δεν έχουν ερευνηθεί για νεκρούς και τραυματίες που βρίσκονται εκεί.
26 Ιούλη. Αστυνομικοί αρπάζουν τρία μέλη του Συντονιστικού από το νοσοκομείο. Η αστυνομική έρευνα για τη δολοφονία του Abu Saeed αναφέρει χτυπήματα με τούβλα από διαμαρτυρόμενους και όχι πυροβολισμούς της αστυνομίας ως αιτία θανάτου.
27 Ιούλη. Ομαδικές συλλήψεις φοιτητών και άλλα δύο μέλη του Συντονιστικού βρίσκονται κρατούμενα. Ένας 17χρονος οδηγείται σε δικαστήριο δεμένος με σχοινί.
28 Ιούλη. Κυκλοφορούν στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης φωτογραφίες και βίντεο του αρχηγού της Αστυνομίας να κάθεται σε ένα τραπέζι με έξι μέλη του Συντονιστικού, τα οποία εμφανίζονται να δηλώνουν τη λήξη των κινητοποιήσεων. Όπως δήλωσαν στη συνέχεια, οι δηλώσεις εκείνες έγιναν εκβιαστικά ενώ ήταν κρατούμενοι. Άλλα μέλη του Συντονιστικού πάντως κήρυξαν τη συνέχιση των κινητοποιήσεων.
29 Ιούλη. Οι φοιτητές βγαίνουν στους δρόμους ενάντια στις συλλήψεις μελών του Συντονιστικού. Μαζικές συγκρούσεις με την αστυνομία να χρησιμοποιεί χημικά και κρότου λάμψης.
30 Ιούλη. Η κυβέρνηση κηρύσσει μέρα πένθους για τα θύματα. Το κίνημα απαντάει με κάλεσμα να φορέσουν όλοι και όλες κόκκινα μαντήλια. Εκατομμύρια ανταποκρίνονται ανεβάζοντας φωτογραφίες με κόκκινα μαντήλια. Γονείς και εκπαιδευτικοί οργανώνουν συγκεντρώσεις, επώνυμοι καλούν την κυβέρνηση να απολογηθεί για τα θύματα.
31 Ιούλη. Οι διαδηλωτές ανακοινώνουν «Πορεία για Δικαιοσύνη» παρά τις αστυνομικές επιθέσεις.
1 Αυγούστου. Τα έξι μέλη του Συντονιστικού που ήταν κρατούμενοι αφήνονται ελεύθεροι. Γίνονται προσευχές για τα θύματα.
2 Αυγούστου. Άλλοι δυο νεκροί από συγκρούσεις διαδηλωτών με την αστυνομία. Οι κινητοποιήσεις συνεχίζονται. Εκπαιδευτικοί, γονείς, δικηγόροι, ακτιβιστές συμπαραστέκονται στους φοιτητές. Καλλιτέχνες απαγγέλλουν ποιήματα για συμπαράσταση. Το κίνημα αποφασίζει πανεθνική απεργία από τις 4 Αυγούστου. Η Χασίνα δηλώνει ότι είναι ανοιχτή σε διαπραγματεύσεις.
3 Αυγούστου. Χιλιάδες συγκεντρώνονται στο κέντρο της Ντάκα για να δείξουν συμπαράσταση με τους φοιτητές. Σε άλλες πόλεις η αστυνομία χτυπάει τους διαδηλωτές ασυγκράτητα. Το Συντονιστικό αποφασίζει ότι το μόνο αίτημα είναι να πέσει η κυβέρνηση.
4 Αυγούστου. Βίαιες συγκρούσεις διαδηλωτών με ομάδες της Awami League σε όλη τη χώρα. Τουλάχιστον 93 νεκροί. Αυτή τη μέρα ξεκίνησαν επιθέσεις σε σπίτια υπουργών και βουλευτών. Η Χασίνα καλεί τον κόσμο «να αντισταθεί στους σαμποτέρ δυναμικά». Το Δίκτυο Πανεπιστημιακών ανακοινώνει σχέδια για το σχηματισμό μεταβατικής κυβέρνησης. Οι διαδηλωτές καλούν όλο τον λαό να βαδίσει προς τη Ντάκα. Αρχικά η «Πορεία στη Ντάκα» ανακοινώθηκε για τις 6 Αυγούστου, αλλά τελικά επισπεύσθηκε για τις 5 του μήνα.
5 Αυγούστου. Χιλιάδες παραβίασαν την απαγόρευση της κυκλοφορίας πανεθνικά και συγκεντρώθηκαν σε σημεία εισόδου στην πρωτεύουσα. Τεράστιες συγκρούσεις με δυνάμεις καταστολής και ομάδες του κυβερνητικού κόμματος μέχρι το μεσημέρι. Αν η Χασίνα υπολόγιζε να παραμείνει πρωθυπουργός με τη χρήση βίας, πήρε το μήνυμα ότι τέτοια μέτρα είναι αναποτελεσματικά. Υπήρχε κλείσιμο του διαδίκτυου πανεθνικά από τις 10πμ μέχρι τις 1.30μμ. Στις 2μμ εμφανίστηκε ο αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων να ανακοινώσει ότι η Χασίνα είχε αποφασίσει να παραιτηθεί και εγκατέλειψε τη χώρα με ελικόπτερο. Εκατομμύρια ξεχύθηκαν στους δρόμους για να γιορτάσουν. Διαδηλωτές κατέλαβαν την πρωθυπουργική κατοικία.