Διαδήλωση αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη καταγγέλλει τον Τζο Μπάιντεν ως «Τζο της Γενοκτονίας»
Ο Μπάιντεν εγκατέλειψε τη μάχη των εκλογών, ο Τραμπ, από «φαβορί» μετά την απόπειρα δολοφονίας του, βρίσκεται πίσω από την Κάμαλα Χάρις.
Ο Νίκος Λούντος εξηγεί την αστάθεια μέσα στην αμερικάνικη υπερδύναμη.
Η προεκλογική περίοδος στις ΗΠΑ ξεκίνησε με μια απόπειρα δολοφονίας και μια παραίτηση από την κούρσα του εν ενεργεία προέδρου. Όταν πριν από τέσσερα χρόνια ο Τζο Μπάιντεν εκλέχθηκε πρόεδρος των ΗΠΑ, υπήρξε μια μικρή περίοδος διεθνών αυταπατών ότι η προεδρία Τραμπ ήταν μια παρένθεση που έκλεινε και έπαιρνε μαζί της μια τετραετή κατάσταση εξαίρεσης για την αμερικάνικη πολιτική. Οι εξελίξεις μέσα στην τετραετία όχι απλώς διέψευσαν αυτές τις προβλέψεις, αλλά ανέβασαν την κρίση και την πόλωση σε ακόμη πιο αδιανόητα επίπεδα.
Οι πιο μετριοπαθείς περιγραφές συγκρίνουν την κατάσταση με την αναταραχή του 1968 ενώ γίνονται όλο και πιο συχνές οι αναδρομές στον Αμερικάνικο Εμφύλιο. Οι επιλογές των υποψήφιων αντιπροέδρων και από τις δύο πλευρές, Τραμπ και Κάμαλα Χάρις, ενισχύουν ακόμη περισσότερο την αίσθηση ότι τίποτα δεν είναι όπως παλιά. Όλοι προβλέπουν ότι όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα των εκλογών του Νοέμβρη, ο διχασμός μέσα στους θεσμούς του κράτους θα γίνει ακόμη βαθύτερος.
Η προεδρία Τραμπ έκλεισε με την οργανωμένη εισβολή της Ακροδεξιάς στο Καπιτώλιο στις 6 Γενάρη του 2021. Είχε χάσει τις εκλογές τον Νοέμβρη του 2020, αλλά επέμεινε στον μύθο ότι είχε γίνει νοθεία σε βάρος του. Στα τέλη Δεκέμβρη έγραφε πως «Είναι στατιστικά αδύνατο να έχουμε χάσει τις εκλογές του 2020, Μεγάλη διαμαρτυρία στην Ουάσινγκτον στις 6 Ιανουαρίου. Να είστε εκεί, τα πράγματα θα είναι άγρια!»1. Αυτό που έγινε όντως στις 6 Γενάρη ήταν ότι ο Τραμπ, όντας ακόμη Πρόεδρος των ΗΠΑ, διέταξε τους οπαδούς του, να επιτεθούν στο Καπιτώλιο, στους βουλευτές και τους Γερουσιαστές για να σταματήσουν την ανάληψη της Προεδρίας από τον Μπάιντεν. Οι φασιστικές ομάδες βρέθηκαν επικεφαλής ενός πλήθους στο οποίο πολλοί κουβαλούσαν μπαστούνια του μπέιζμπολ, αναισθητικά σπρέι, παλούκια, ακόμη και πιστόλια.2
Το πραξικόπημα δεν ολοκληρώθηκε. Τον Τραμπ τον εγκατέλειψαν κάποιοι υπουργοί του και ο ίδιος ο αντιπρόεδρός του, Μάικ Πενς. Τον κατήγγειλαν σχεδόν όλες οι κυβερνήσεις, ακόμη και ο Νετανιάχου. Αλλά το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα δεν ακολούθησε την ίδια πορεία. Στα τέσσερα χρόνια που ακολούθησαν το κόμμα μετατράπηκε σε εξάρτημα του Τραμπ. Ο ολοκληρωτικός έλεγχος του υποψήφιου πάνω σε ολόκληρο το κόμμα δεν έχει προηγούμενο εδώ και πολλές δεκαετίες. Ο Ρόμπερτ Κέιγκαν, παλιός νεοσυντηρητικός φίλος του πρώην προέδρου Τζορτζ Μπους του νεώτερου, περιγράφει ως εξής την κατάσταση στο τελευταίο του βιβλίο:
«Το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα σήμερα είναι ένα κόμμα-ζόμπι. [...] η πραγματική εξουσία βρίσκεται στα χέρια του Τραμπ και του αντιφιλελεύθερου κινήματός του. Κι ακόμη κι αν παραμένουν κάποιοι Ρεπουμπλικάνοι του κατεστημένου στο κόμμα, όπως ο ΜακΚόνελ ή ο Ρόμνεϊ οι οποίοι βλέπουν καθαρά που οδηγεί τη χώρα το κόμμα, δεν δείχνουν να θέλουν να ρισκάρουν την καριέρα τους αντιστεκόμενοι».3
Υπήρξαν πολλές στιγμές μέσα σε αυτήν την τετραετία που φάνηκε πως η μετάλλαξη του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος μετατρέπεται σε μια πολύ πιο γενικευμένη κρίση θεσμών, σίγουρα μεγαλύτερη από οποιαδήποτε παρόμοια κρίση μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Χαρακτηριστική ήταν η καθαίρεση του Προέδρου της Βουλής, Κέβιν Μακάρθι, από το ίδιο του το Κόμμα πέρσι τον Οκτώβρη. Όπως γράφαμε στην Εργατική Αλληλεγγύη: «Ο πρόεδρος της Βουλής δεν είναι συμβολική φιγούρα στις ΗΠΑ. Είναι ο δεύτερος σε σειρά διάδοχος του Προέδρου και μεσολαβεί ανάμεσα στα κόμματα για να περνάνε κρίσιμοι νόμοι. Τέτοια ψηφοφορία καθαίρεσης δεν είχε ξαναγίνει από το 1910. Οποιαδήποτε λογική περιγραφή για τον Μακάρθι θα έλεγε ότι είναι επίσης ακροδεξιός. Στήριξε τον Τραμπ και τα παραμύθια ότι ο Μπάιντεν έκλεψε τις εκλογές, στηρίζει τις εκστρατείες των φανατικών ενάντια στο δικαίωμα στην έκτρωση και επιτίθεται στους μετανάστες. Όμως, για τον ολόενα και μεγαλύτερο πυρήνα των ακροδεξιών μέσα στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, ο Μακάρθι ήταν “μαλακός” προς τους Δημοκρατικούς».
Όμως, είναι εντελώς λάθος να νομίζει κανείς πως ο παράγοντας αποσταθεροποίησης του αμερικάνικου πολιτικού συστήματος είναι απλώς το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα το οποίο πηγαίνει ακροδεξιά. Το αδιέξοδο είναι πολύ βαθύτερο. Πρώτα απ’όλα φάνηκε στην παντελή αδυναμία του Δημοκρατικού Κόμματος να αντιδράσει στην ανασύνταξη των Ρεπουμπλικάνων κάτω από τον Τραμπ. Μετά το περιβόητο ντιμπέιτ της 27ης Ιούνη, στο οποίο ο Τραμπ συνέτριψε τον Μπάιντεν, τα θωρηκτά του Δημοκρατικού Κόμματος, όπως οι Τάιμς της Νέας Υόρκης, άρχισαν να σφυροκοπούν τον υποψήφιό τους, απαιτώντας την απόσυρσή του, φτάνοντας να πουν ότι δεν είχαν ιδέα για την φθίνουσα πορεία της λειτουργικότητας του Προέδρου, γιατί ο Μπάιντεν βρισκόταν προστατευμένος από έναν στενό οικογενειακό και φιλικό κύκλο που έδινε ψευδείς πληροφορίες. Αυτά τα επιχειρήματα παρέπεμπαν σε αποτρελαμένους μονάρχες που προστατεύονται από τους αυλικούς τους, όχι σε πρόεδρο των ΗΠΑ.
Τελικά, αυτό που ακολούθησε, σύμφωνα με τον βετεράνο της αποκαλυπτικής δημοσιογραφίας, Σίμορ Χερς, ήταν ένας ανοιχτός εκβιασμός προς τον Μπάιντεν από την τετράδα των ισχυρών του κόμματος (Ομπάμα, Πελόζι και τους επικεφαλής στη Βουλή και της Γερουσία Σούμερ και Τζέφρις) οι οποίοι διά στόματος Ομπάμα επικοινώνησαν με τον Μπάιντεν και του είπαν πως, αν δεν αποσυρθεί από υποψήφιος, έχουν συμφωνήσει με την Κάμαλα Χάρις να βάλουν σε κίνηση τη διαδικασία που προβλέπει η 25η Τροπολογία του Συντάγματος. Αυτό θα σήμαινε πως η Αντιπρόεδρος με τη στήριξη του Υπουργικού Συμβουλίου θα γινόταν Υπηρεσιακή Πρόεδρος, βγάζοντας τον Μπάιντεν στο περιθώριο ως ανίκανο.4 Ο Μπάιντεν προτίμησε να αποφύγει αυτόν τον εξευτελισμό και αποσύρθηκε, ανοίγοντας το δρόμο για την Κάμαλα Χάρις.
Ο πυρήνας
Αυτά τα πολιτικά Βυζάντια είναι η επιφάνεια μιας δυσλειτουργίας που προέρχεται από τον πυρήνα του αμερικάνικου καπιταλισμού. Και η οικονομία, αλλά και η πολιτική των ΗΠΑ σε ένα διεθνές περιβάλλον όπου έχουν έρθει τα πάνω κάτω έχουν προκαλέσει ερωτήματα στα οποία το πολιτικό σύστημα δεν μπορεί απλώς να συνεχίσει να απαντάει με τον παλιό τρόπο. Μέσα από αυτό το ρήγμα στην ομαλή λειτουργία είναι που ξεπηδάνε όλων των ειδών τα τέρατα. Ο Τραμπ στην επίσημη ομιλία εκκίνησης της προεκλογικής εκστρατείας μίλησε για το διεθνές πλαίσιο στο οποίο εξελίσσονται οι αμερικάνικες εκλογές, με τον πιο ευθύ τρόπο που μπορεί κανείς να το κάνει: : «Ο πόλεμος μαίνεται αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή. Ένα όλο και μεγαλύτερο φάσμα σύγκρουσης κρέμεται πάνω από την Ταϊβάν, την Κορέα, τις Φιλιππίνες και ολόκληρη την Ασία. Ο πλανήτης μας πάει τρεκλίζοντας προς τον Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο, και αυτός ο πόλεμος δεν θα μοιάζει με κανέναν προηγούμενο λόγω των όπλων. Τα όπλα δεν θα είναι πλέον τανκς που θα πηγαίνουν μπρος και πίσω, αλληλοπυροβολούμενα. Τα σημερινά όπλα πλέον φέρνουν την ολική εξαφάνιση».
Όταν θα αναλάβει καθήκοντα ο νέος ή η νέα Πρόεδρος των ΗΠΑ, η ρώσικη εισβολή στην Ουκρανία θα κλείσει τρία χρόνια. Η ισραηλινή θηριωδία στη Γάζα κλείνει σχεδόν ένα χρόνο και ήδη μετατρέπεται σε περιφερειακό πόλεμο. Το ΝΑΤΟ έκανε την ετήσια Σύνοδό του τον Ιούλη και “γιόρτασε” τα 75 του χρόνια, απλώνοντας ακόμη περισσότερο τις απειλές από την Ευρώπη ως τον Ειρηνικό. Ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος είναι η νέα κανονικότητα. Το ίδιο είναι και η ολοένα και οξύτερη αντιπαράθεση με την Κίνα. Σε γενικές γραμμές, η “στροφή στον Ειρηνικό”, δηλαδή η μετατροπή του ανταγωνισμού με την Κίνα σε πρώτη προτεραιότητα είναι κάτι που πλέον ενώνει και τα δύο κόμματα. Ο Μπάιντεν τον Οκτώβρη του 2022 δημοσιοποίησε την νέα Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας που κάνει λόγο για "σημείο καμπής" στον πλανήτη. Ηδη στον πρόλογο ξεκαθαρίζει ότι είναι ανοιχτή η μάχη για το ποιος θα καθορίσει τον αιώνα και ο αντίπαλος είναι η Κίνα. «Οι ΗΠΑ είναι ξεκάθαρες για την πρόκληση. Η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας έχει την πρόθεση και, όλο και περισσότερο, την ικανότητα να αναδιαμορφώσει την παγκόσμια τάξη πραγμάτων και να κάνει το παγκόσμιο γήπεδο να λειτουργεί προς όφελός της».
Στην αντίστοιχη Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας του 2017 (επί Τραμπ) η διατύπωση ήταν ήδη σκληρή. «Οι σε εξέλιξη ανταγωνισμοί αναγκάζουν τις ΗΠΑ να ξανασκεφτούν τις πολιτικές των τελευταίων δύο δεκαετιών - τις πολιτικές που βασίζονταν στην υπόθεση ότι η συνεργασία με ανταγωνιστές και η ενσωμάτωσή τους σε διεθνείς θεσμούς και στο παγκόσμιο εμπόριο θα τους μετέτρεπε σε αγαθούς δρώντες και αξιόπιστους συνεταίρους. Κατά μεγάλο μέρος, αυτή η υπόθεση αποδείχθηκε λανθασμένη».
Όμως, αν και τα δύο κόμματα πλέον μοιράζονται την αντι-κινέζικη στρατηγική, οι άνθρωποι που συσπειρώνει γύρω του ο Τραμπ προαναγγέλλουν μια ακόμη πιο βαθιά τομή. Ο Έλμπριτζ Κόλμπι που θεωρείται σίγουρο πως θα έχει μια θέση στην κυβέρνηση αν νικήσει ο Τραμπ, βρίσκεται επικεφαλής του λόμπι που θέλει να στραφεί ολόκληρη η αμερικάνικη εξωτερική πολιτική ενάντια στην Κίνα. Ο Κόλμπι έχει προσφέρει ιδεολογική κάλυψη στο όλο και μεγαλύτερο απομονωτιστικό κομμάτι των Ρεπουμπλικάνων οι οποίοι μπλόκαραν αλλεπάλληλα τις εκταμιεύσεις της αμερικάνικης βοήθειας προς την Ουκρανία.
Οι απομονωτιστές υποτίθεται πως είναι ο αντίθετος πόλος των νεοσυντηρητικών, οι οποίοι επικαλούμενοι τον ρόλο των ΗΠΑ σαν παγκόσμιου χωροφύλακα, επιχείρησαν να “λύσουν” όλα τα προβλήματα με τις επεμβάσεις, ξεκινώντας από το Αφγανιστάν το 2001 και το Ιράκ το 2003. Όμως, ο Κόλμπι και η πρωτοβουλία Marathon που έχει στήσει δεν είναι απομονωτιστές. Αυτό που προτείνουν είναι να πιεστούν και να εκβιαστούν οι Ευρωπαίοι να αυξήσουν τις στρατιωτικές δαπάνες και να αναλάβουν τις εντάσεις με τη Ρωσία, να αφεθεί η Μέση Ανατολή στις περιφερειακές δυνάμεις που μπορούν να της εξασφαλίσουν σταθερότητα, την ώρα που οι ΗΠΑ θα στρέψουν όλες τους τις δυνάμεις στην περικύκλωση της Κίνας και στην υπεράσπιση της Ταϊβάν από πιθανή απόβαση.
Τα πρακτικά αποτελέσματα μιας τέτοια στάσης είναι πως «οι ΗΠΑ πρέπει να έχουν σαν πρώτη προτεραιότητα την ικανότητά τους να διεξαγάγουν μια αποτελεσματική υπεράσπιση της Ταϊβάν ή οποιουδήποτε άλλου συμμάχου στο Δυτικό Ειρηνικό, προτού κάνουν οποιαδήποτε προσπάθεια να υπερασπίσουν το Ανατολικό ΝΑΤΟ».5
Μίσος
Για πολλούς Ρεπουμπλικάνους της λεγόμενης Νέας Δεξιάς που πλαισιώνουν τον Τραμπ ωστόσο, οι αντικινεζικές κραυγές δεν έχουν να κάνουν μόνο με ζητήματα “ασφάλειας”, αλλά έχουν γίνει κομμάτι της οικονομικής πολιτικής. Η επιλογή του Τζ. Ντ. Βανς ως υποψήφιου αντιπροέδρου του από τον Τραμπ δεν είναι ελαφριά κίνηση. Ο Βανς εκφράζει αυτό το λαϊκιστικό και απομονωτιστικό δόγμα εναντίωσης στις μεγάλες εταιρείες σύμφωνα με το οποίο «οι μεγάλες επιχειρήσεις, το διεθνές εμπόριο, η Γουόλ Στριτ, οι συγχωνεύσεις, η μετανάστευση κλπ έχουν όλα μαζί στόχο να βλάψουν τους ‘πραγματικούς Αμερικάνους’”.
Το μίσος για τους πλούσιους και τις πολυεθνικές είναι πλέον τόσο μαζικό και αναγνωρισμένο, ώστε αποτελεί παράγοντα επιλογής υποψηφίων. Το ατού του Βανς είναι ότι προέρχεται από μια διαλυμένη (από τα ναρκωτικά και τη φτώχεια) οικογένεια του Κεντάκι και του Οχάιο. Η αυτοβιογραφία του έγινε μπεστ-σέλερ και ταινία από το Νέτφλιξ. Μπορεί να πλασάρεται ως αντίπαλο δέος στην ελίτ της Ουάσινγκτον και να γράφει περήφανος για τους παππούδες του ότι «δεν πίστευαν πως όλοι οι πλούσιοι ήταν κακοί άνθρωποι, αλλά ήξεραν πως όλοι οι κακοί άνθρωποι ήταν πλούσιοι. Ο παππούς ήταν Δημοκρατικός γιατί αυτό ήταν το κόμμα που προστάτευε τους εργαζόμενους. [Για τη γιαγιά] όλοι οι πολιτικοί ήταν απατεώνες, αλλά αν υπήρχαν εξαιρέσεις, αυτές βρίσκονταν στη συμμαχία του Νιου Ντιλ του Φ. ΝΤ. Ρούζβελτ».6
Μπορεί να δηλώνουν τον θαυμασμό τους στο Νιου Ντιλ του Ρούζβελτ, οι σημερινοί “λαϊκιστές-απομονωτιστές” σαν τον Βανς όμως δεν βάζουν στην πρώτη γραμμή τα δημόσια έργα ούτε τις αυξήσεις των μισθών, αντίθετα τα “φιλεργατικά τους μέτρα” είναι ασφυκτικό κλείσιμο των συνόρων, απελάσεις μεταναστών, δασμοί στα εισαγόμενα, κυρίως κινέζικα, προϊόντα και επιστροφή των αμερικάνικων επενδύσεων από το εξωτερικό. Πίσω από τη βιτρίνα των φτωχόπαιδων που πέτυχαν και δεν ξεχνάνε τις ρίζες τους, η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Ο Βανς δεν θα ήταν αυτός που είναι χωρίς τη χρηματοδότηση του δισεκατομμυριούχου Πίτερ Τιλ, πρώην αφεντικού της Paypal. 15 εκατομμύρια δολάρια ήταν η βοήθεια του Τιλ στην καμπάνια του 2022 που έκανε τον Βανς γερουσιαστή. Πρόκειται για μια σύνθεση που διαμορφώνεται την τελευταία δεκαετία: διανοούμενοι ή πολιτικοί της καινούργιας ακροδεξιάς οι οποίοι από τη μια μεριά επικοινωνούν με τη βάση του Τραμπισμού, πουλώντας ρατσισμό, σεξισμό και προστατευτισμό στην οικονομία, και από την άλλη έχουν δεσμούς με την δεξιά πτέρυγα της Σίλικον Βάλεϊ, επιχειρηματίες που μισούν τα νέα κινήματα, δηλώνουν θρησκευόμενοι, θεωρούν τους εαυτούς τους πεφωτισμένους, αν όχι εκλεκτούς του Θεού, αλλά πάνω απ’όλα σιχαίνονται τα συνδικάτα και τους φόρους.7 Ο Ίλον Μάσκ είναι η ακραία εκδοχή, αλλά δεν είναι ο μόνος.
Η κίνηση της Κάμαλα Χάρις να επιλέξει τον Τιμ Γουόλς για αντιπρόεδρο ήρθε για να δυσκολέψει τους “λαϊκιστές” του Τραμπ. Για πολλούς, η αναμενόμενη κίνηση θα ήταν να διαλέξει κάποιον της δεξιάς πτέρυγας, ώστε να επαναπατρίσει στους Δημοκρατικούς τους καπιταλιστές που είχαν φύγει προς τον Τραμπ «Η Γουόλ Στριτ είχε έρθει σε τέτοια απόγνωση με τις πολιτικές του Μπάιντεν ενάντια στα τραστ τα τελευταία τριάμισυ χρόνια, ώστε πολλοί σταθεροί Δημοκρατικοί ντιλ-μέικερς σκέφτονταν να στραφούν στον Τραμπ ή να μποϊκοτάρουν τις εκλογές».8 Κι όμως, η Χάρις επέλεξε τον Γουόλς που ως κυβερνήτης της Μινεσότας, «είχε ηγηθεί ενός σαρωτικού φιλεργατικού νόμου που [..] ένας βετεράνος εργατικός συντάκτης χαρακτήρισε “ένα από τα πιο φιλεργατικά πακέτα”… που πέρασε οποιαδήποτε πολιτεία εδώ και δεκαετίες.
Ανάμεσα σε άλλα μέτρα ο νόμος:
α. έστησε με κριτήρια Νιου Ντιλ μια επιτροπή ελέγχου για τα γηροκομεία, έναν από τους πιο άγρια εκμεταλλευόμενους τομείς, β. απαγόρευσε όρους στις συμβάσεις εργασίας που περιορίζουν τη δύναμη των εργαζόμενων εμποδίζοντάς τους να ψάξουν δουλειά σε ανταγωνιστικές εταιρείες, γ. απαιτεί από εταιρείες τύπου Amazon να δημοσιεύουν τα κριτήρια παραγωγικότητας που επιβάλλουν στο προσωπικό, δ. Απαγόρευσε τις συγκεντρώσεις “ενημέρωσης” ενάντια στα συνδικάτα που οργανώνουν οι εταιρείες, ένα από τα βασικά αντισυνδικαλιστικά εργαλεία που χρησιμοποιούν, ε. Απαγόρευσε την υποχρέωση των εργατών να συμμετέχουν σε πολιτικές συγκεντρώσεις κατ’απαίτηση των αφεντικών». Όμως πέρασε κι έναν ακόμη νόμο που προκαλεί πρόβλημα στους δεξιούς “λαϊκιστές”: «έναν νόμο που επιτρέπει στους εργάτες και τις εργάτριες της Μινεσότα να πάρουν μέχρι 12 βδομάδες άδεια με μειωμένες αποδοχές για να φροντίσεις νεογέννητο ή κάποιον ασθενή στην οικογένειά σου ή αντίστοιχα 12 βδομάδες για ανάρρωση από σοβαρή ασθένεια».9
Πάλη γυναικών και εργατών
Οι “υπερασπιστές της ζωής” όπως αποκαλούν τους εαυτούς τους οι σεξιστές θεωρούν εξίσου έγκλημα να κάνεις έκτρωση όπως και το να πάρεις άδεια για να μεγαλώσεις το παιδί σου. Θέλουν τις γυναίκες σκλάβες και στο σπίτι και στη δουλειά. Όμως το γυναικείο κίνημα τούς έχει κόψει τη φόρα. Οι εξελίξεις σε αυτό το μέτωπο έρχονται σε αντίθεση με την περιγραφή ότι τα πράγματα απλώς πήγαν προς τα δεξιά στις ΗΠΑ την τελευταία τετραετία.
Όταν το Μάρτη του ‘21 λίγο αφού ο Μπάιντεν πήρε στα χέρια του την Προεδρία, το Τέξας πέρασε έναν νόμο που απαγόρευε εντελώς τις εκτρώσεις από τις έξι βδομάδες και μετά. Φαινόταν πως το θέμα των εκτρώσεων θα ήταν το όπλο με το οποίο θα επιχειρούσε η ακροδεξιά να παραμείνει ενεργή στους δρόμους. Το Σεπτέμβρη του ‘21 ο νόμος μπήκε σε εφαρμογή, άλλες δεξιές πολιτείες επιχείρησαν ή κατάφεραν να τον αντιγράψουν, η ακροδεξιά πτέρυγα των Ρεπουμπλικάνων πήρε φωτιά, το κίνημα οργάνωσε τεράστιες κινητοποιήσεις.10
Επενδύθηκαν ελπίδες στο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο το οποίο όμως τελικά προχώρησε στη μεγαλύτερη επίθεση, καταργώντας την απόφαση Ρόου εναντίον Γουέιντ του 1973, η οποία αναγνώρισε το δικαίωμα στην έκτρωση ως συνταγματικό δικαίωμα. Ο Τραμπ είχε καταφέρει να αλλάξει τη σύνθεση του δικαστηρίου προς το συντηρητικότερο και πλέον έδρεπαν τους νομολογικούς καρπούς. Οι Δεξιές πολιτείες πήραν φόρα και επιτέθηκαν παντού στα δικαιώματα των γυναικών.
Πού, όμως, βρισκόμαστε δύο χρόνια μετά από εκείνη την απόφαση; Αντί για όπλο στα χέρια της δεξιάς έχει μετατραπεί σε ντροπή. Ο Τραμπ στα 90 λεπτά της ομιλίας του όταν έγινε επίσημα υποψήφιος, δεν είπε ούτε κουβέντα για τις εκτρώσεις. Ο Βανς είχε στην ιστοσελίδα του ολόκληρο τμήμα που προπαγάνδιζε τη συνολική απαγόρευση των εκτρώσεων και το διέγραψε. Στη συνέχεια κατέβασε ολόκληρη την ιστοσελίδα.11 Η στροφή ήταν τόσο απότομη, ώστε ο Τραμπ, στη Πανεθνική Σύνοδο των Ρεπουμπλικάνων στο Μιλγουόκι τον Ιούλη, όπου επισημοποιήθηκε το προεκλογικό πρόγραμμα, έβαλε τους αντιπροσώπους να παραδώσουν τα κινητά τους με το που μπήκαν στην αίθουσα και μόνο τότε τους παρέδωσε το πρόγραμμα όπου το ζήτημα των εκτρώσεων για πρώτη φορά μετά από 40 χρόνια δεν περιλαμβάνει πρόταση για πανεθνικό περιορισμό. Ο Τραμπ μίλησε μέσω τηλεφώνου με τους αντιπροσώπους και τους είπε: «Ό,τι και να γίνει, αυτό [το πρόγραμμα] θα το ψηφίσετε». Μέσα σε λίγες ώρες το πρόγραμμα είχε περάσει με ψήφους 84-14.12
Το γυναικείο κίνημα δεν είναι το μόνο που έβαλε τη σφραγίδα του μέσα σε αυτά τα τέσσερα χρόνια. Ο ανταγωνισμός για το ποιος υποψήφιος είναι περισσότερο ενάντια στους πλούσιους επιβλήθηκε από το εργατικό κίνημα που έκανε το 2023 τη “χρονιά της απεργίας και των μεγάλων νικών”, σύμφωνα με τη Wall Street Journal.13 Η Εργατική Αλληλεγγύη, στο τέλος της απεργίας των ηθοποιών, συμπυκνωνε την εικόνα: «118 ημέρες, από τις 14 Ιουλίου έως τις 9 Νοεμβρίου 2023 διήρκησε η ιστορική απεργία του Σωματείου Ηθοποιών των ΗΠΑ Screen Actors Guild και της Αμερικανικής Ομοσπονδίας Καλλιτεχνών Τηλεόρασης και Ραδιοφώνου (SAG-AFTRA). Η απεργία στην οποία συμμετείχαν δεκάδες χιλιάδες ηθοποιοί πάγωσε την βιομηχανία του Χόλιγουντ και παρέλυσε για 4 μήνες την παραγωγή ταινιών και τηλεοπτικών σειρών στις ΗΠΑ. Λόγω της μεγάλης απεργίας έχουν αναβληθεί μεγάλες παραγωγές, όπως το σίκουελ του “Dune“ και η νέα σεζόν της σειράς “Stranger Things”. Για πρώτη φορά από το 1960 οι σεναριογράφοι και οι ηθοποιοί στις ΗΠΑ απέργησαν ταυτόχρονα. Στις αρχές Σεπτεμβρίου, οι Financial Times δημοσίευσαν μελέτη του Milken Institute, η οποία εκτιμούσε το κόστος της διπλής κινητοποίησης σε 5 δισεκατομμύρια δολάρια για την οικονομία της Καλιφόρνιας.
Όπως αναφέρει σε ανακοίνωσή του το συνδικάτο, η απεργία τερματίζεται, χάρη σε μια νέα τριετή συλλογική σύμβαση για τους ηθοποιούς, η αξία της οποίας “υπολογίζεται σε πάνω από ένα δισεκατομμύριο δολάρια”.
Ο απεργιακός αγώνας διαρκείας των ηθοποιών στην Αμερική κατάφερε να κερδίσει αυξήσεις μισθών, χρηματικό μπόνους συμμετοχής από τις πλατφόρμες streaming, νέα ανώτατα όρια σε ό,τι αφορά τις ασφάλειες Υγείας και συντάξεων, προστατευτικές ρήτρες για τις γυναίκες ηθοποιούς, τους Αφροαμερικάνους, τους ισπανόφωνους και έδωσε μια σκληρή μάχη σε ό,τι αφορά την προστασία των εργασιακών δικαιωμάτων από την Τεχνητή Νοημοσύνη».14 Ένα μήνα νωρίτερα από τους ηθοποιούς είχαν κλείσει την απεργία τους μετά από 46 μέρες οι εργάτες και οι εργάτριες στις μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες. «Η κλιμάκωση στην απεργία ήρθε την τελευταία βδομάδα του Οκτώβρη όταν το συνδικάτο UAW αποφάσισε να σταματήσει την παραγωγή σε τρία πολύ κεντρικά εργοστάσια, ένα της Ford στο Κεντάκι, ένα της Stellantis στο Μίσιγκαν και ένα της General Motors στο Τέξας. Από τις “Τρεις μεγάλες εταιρείες”, η Ford είχε μέχρι στιγμής την πιο σκληρή στάση απέναντι στην απεργία. Όμως τελικά ήταν η πρώτη που έσπασε. Μετά το Κεντάκι το επόμενο σημείο θα ήταν το μεγάλο της εργοστάσιο στο Μίσιγκαν και από ό,τι φαίνεται τα αφεντικά δεν ήθελαν ούτε να το φανταστούν.
Έτσι έφτασαν σε συμφωνία με το συνδικάτο, δίνοντας 25% αυξήσεις μέσα στα επόμενα τεσσεράμισυ χρόνια, από τις οποίες το 11% πρέπει να δοθεί μέσα στην πρώτη χρονιά. Το ωρομίσθιο για όσους προσλαμβάνονται για πρώτη φορά ανέβηκε στα 28 δολάρια την ώρα. Το συνδικάτο δηλαδή νίκησε σε ένα από τα ζητήματα που είχε βάλει στην πρώτη γραμμή, το να σταματήσουν οι διαχωρισμοί ανάμεσα σε παλιούς και καινούργιους και να συγκλίνουν οι μισθοί όσων κάνουν την ίδια δουλειά».15
Δεν είναι τυχαίο ότι ο Τραμπ στην πρώτη του ομιλία μετά την απόπειρα δολοφονίας έβαλε στο στόχαστρό του τον Σον Φέιν, τον ηγέτη του συνδικάτου αυτής της μεγάλης απεργίας. «Το συνδικάτο UAW πρέπει να ντρέπεται γι’ αυτήν την κατάσταση. Ο επικεφαλής του συνδικάτου πρέπει να απολυθεί αμέσως». Όταν ο Βανς λέει: «θα χτίσουμε ξανά εργοστάσια, θα βάλουμε τον κόσμο στη δουλειά για να φτιάξει αληθινά προϊόντα για τις αμερικάνικες οικογένειες φτιαγμένα από τα χέρια Αμερικάνων εργατών», εννοεί ότι αυτό θα γίνει με τους όρους των αφεντικών κι άρα με τσακισμένα συνδικάτα.
Κίνημα αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη
Εκεί όμως που οι διαχωριστικές γραμμές χαράχτηκαν με τη μεγαλύτερη ένταση ήταν στο κίνημα ενάντια στη γενοκτονία στη Γάζα. Τα αμερικάνικα Πανεπιστήμια μετατράπηκαν σε κέντρα δράσης για ένα μαζικό αντιπολεμικό και αντισιωνιστικό κίνημα που έφτασε να οργανώνει μαζικές αποχές, αντιμαθήματα, καταλήψεις, κατασκηνώσεις και τελικά συγκρούσεις με την αστυνομία αλλά και με ομάδες φασιστών και σιωνιστών. Πάνω από 3.000 φοιτητές και φοιτήτριες συνελήφθησαν από την αστυνομία. Οι ορκωμοσίες μετατράπηκαν σε εκδηλώσεις αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη, χιλιάδες φοιτητές ρισκάρισαν τις εξετάστικές και τα πτυχία τους. Οι διαδηλώσεις είχαν ξεκινήσει από τον Οκτώβρη του 2023 αλλά φέτος τον Απρίλη κορυφώθηκαν, πρώτα με την κατάληψη στο Κολούμπια στη Νέα Υόρκη και στη συνέχεια16 φτάνοντας σχεδόν σε όλα τα Πανεπιστήμια από τη μία ακτή ως την άλλη.
Οι πολιτικές επιπτώσεις του κινήματος υπήρξαν και συνεχίζουν να είναι τεράστιες. Οι ρίζες του σιωνισμού είναι βαθιές μέσα και στα δυο μεγάλα κόμματα των ΗΠΑ. Ο Μπάιντεν είναι αυτός που πρώτος απ’όλους στις συναντήσεις του με τον Νετανιάχου δεν ξεχνούσε να δηλώσει “περήφανος σιωνιστής”. Το γεγονός ότι ένα μεγάλο κομμάτι της νεολαίας, και μάλιστα έχοντας στην πρώτη γραμμή οργανώσεις της εβραϊκής νεολαίας, συγκρούεται με αυτή την βαθιά ριζωμένη αντιδραστική παράδοση προκαλεί μεγάλους κραδασμούς. Στις 25 Φλεβάρη ο Άαρον Μπούσνελ 25χρονος στρατιώτης, ντυμένος με τη στρατιωτική στολή του, αυτοπυρπολήθηκε έξω από την πύλη της ισραηλινής πρεσβείας στην Ουάσινγκτον. Καθώς φλεγόταν και πέθαινε φώναζε “Λεύτερη Παλαιστίνη”. Λίγο πριν αυτοπυρποληθεί, είχε δηλώσει πως διαμαρτύρεται για αυτό που ζει ο λαός της Παλαιστίνης στα χέρια των αποικιοκρατών και πως δεν θέλει να παραμείνει συνένοχος στην γενοκτονία.17
Το κόμμα που ένιωσε περισσότερο τις επιπτώσεις αυτών των αλλαγών είναι το Δημοκρατικό. Το πρώτο εξάημηνο της χρονιάς εξελίχθηκαν οι προκριματικές για τις εκλογές του Νοέμβρη, στις οποίες ο Μπάιντεν ήταν ο μόνος υποψήφιος. Παρότι δεν είχε αντίπαλο, πάνω από 700 χιλιάδες ψηφοφόροι πήγαν στις κάλπες του κόμματος και έδωσαν “αδέσμευτη” ψήφο, δηλαδή αρνητική στον Μπάιντεν μετά από οργανωμένο κάλεσμα των δικτύων αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη. Αυτό που πόνεσε περισσότερο το Δημοκρατικό Κόμμα ήταν σε κρίσιμες περιοχές για τις εκλογές, όπου υπάρχουν και μεγάλες κοινότητες Αμερικανών αραβικής καταγωγής που παραδοσιακά στηρίζουν τους Δημοκρατικούς, το ποσοστό των Αδέσμευτων ήταν πολύ μεγαλύτερο. Στο Μίσιγκαν πάνω 100 χιλιάδες άνθρωποι (13,2% των ψηφοφόρων του κόμματος) ψήφισαν “αδέσμευτα”.
Αυτά τα μηνύματα ήταν που οδήγησαν την Κάμαλα Χάρις να προσπαθεί να διαχωριστεί από τον ολόψυχο εναγκαλισμό με το Ισραήλ, ακόμη και να αποφύγει να παραστεί στη Σύνοδο του Κογκρέσου όταν κλήθηκε να μιλήσει ο Νετανιάχου. Το κίνημα αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη ανέβασε το επίπεδο ριζοσπαστικοποίησης στα ουράνια, μετά από τρία χρόνια Μπάιντεν στα οποία πολλοί υποστήριζαν πως το προηγούμενο μαζικό, ριζοσπαστικό κίνημα, το Black Lives Matter είχε πλέον εξουδετερωθεί και περάσει κάτω από τις φτερούγες των Δημοκρατικών.
Η πραγματικότητα αποδείχθηκε πιο σύνθετη. Όπως έγραφε ο Ρος Μπάρκαν στο περιοδικό των Τάιμς της Νέας Υόρκης: «Όταν τελείωσαν οι τεράστιες διαδηλώσεις για τον Τζορτζ Φλόιντ που σάρωσαν όλες τις πόλεις στο πανδημικό καλοκαίρι του 2020, ο πυρετός για τα ζητήματα κοινωνικής δικαιοσύνης άρχισε να υποχωρεί. Τώρα πλέον επέστρεψε. Όταν συμμετέχεις σε μια διαδήλωση για την Παλαιστίνη στους δρόμους μιας μεγάλης πόλης είναι σαν να βλέπεις την αναγέννηση του 2020, με το σύνθημα Black Lives Matter να έχει μετατραπεί σε Ελεύθερη Παλαιστίνη.
Ωστόσο, καθώς ο πόλεμος του Ισραήλ στη Γάζα διαιωνίζεται, κανένας γερουσιαστής και κανένας ηγέτης στη Βουλή δεν φοράει παλαιστινιακή μαντίλα. Τα Πανεπιστήμια, αφού υπέστησαν σκληρή κριτική επειδή επέτρεψαν τη διεξαγωγή φιλο-παλαιστινιακών διαδηλώσεων που κάποιοι τις αντιλαμβάνονται ως αντι-εβραϊκές, έχουν πλέον “διορθώσει” την πορεία τους, απαγορεύοντας τη δράση αντι-σιωνιστικών οργανώσεων.
Όλα αυτά έχουν μετατρέψει τη σύγκρουση στην Παλαιστίνη σε ένα ζήτημα σφήνα που μπορεί να θρυμματίσει το Δημοκρατικό Κόμμα».18
Ο Τραμπ από τη μεριά του, αν και αποφεύγει να λέει πολλά για τις εξελίξεις στη Γάζα, μίλησε καθαρά για το τι θέλει να κάνει με το κίνημα αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη. Μιλώντας σε συγκέντρωση φιλοϊσραηλινών χρηματοδοτών του χαρακτήρισε το φοιτητικό κίνημα επικίνδυνο για πρόκληση «μιας ριζοσπαστικής επανάστασης» και είπε: «Αν με εκλέξετε… θα στείλω αυτό το κίνημα 25 ή 30 χρόνια πίσω». «Όποιος φοιτητής διαδηλώνει, και ξέρετε υπάρχουν πολλοί ξένοι φοιτητές, θα τον στέλνω εκτός χώρας. Αν το ακούσουν αυτό, θα μάθουν να κάθονται καλά».19
Η εργατική τάξη, οι γυναίκες, η νεολαία και όλες οι καταπιεσμένες μειονότητες κατάφεραν πολλά μέσα στα χρόνια και του Τραμπ και του Μπάιντεν επειδή δεν κάθισαν καλά. Είτε ο Τραμπ επιχειρήσει να επιστρέψει δριμύτερος, είτε καταφέρει η Κάμαλα Χάρις να τον νικήσει στην τελική ευθεία, η πόλωση θα συνεχιστεί. Οι τριγμοί στην καρδιά του παγκόσμιου καπιταλισμού είναι ζήτημα που μας αφορά όλους. Όταν εκλεγόταν ο Τραμπ πριν από οχτώ χρόνια, σε αυτό το περιοδικό αποκαλούσαμε την προεδρία Τραμπ “συνώνυμο της αποσταθεροποίησης”.20 Η εκτίμηση αυτή βασιζόταν στις ανεξέλεγκτες συνέπειες που θα είχαν και οι απόπειρες διάσπασης ή διάλυσης των διεθνών εμπορικών συμφωνιών που υποσχόταν ο Τραμπ με την κλιμάκωση της σύγκρουσης με την Κίνα και οι πειραματισμοί με τους δασμούς μέσα σε συνθήκες οικονομικής κρίσης αλλά και οι απρόβλεπτες επιπτώσεις που θα είχε στο κίνημα η κινητοποίηση των φασιστικών οργανώσεων και του ανοιχτού ρατσισμού.
Αστάθεια
Οχτώ χρόνια μετά, σε όλα αυτά τα μέτωπα τα πράγματα έχουν γίνει πιο ασταθή. Ο Μπάιντεν κλιμάκωσε την πολιτική εμπορικού πολέμου και δασμών με την Κίνα, τα επίσημα όργανα του αμερικάνικου κράτους συντάσσουν εκθέσεις για να προετοιμάσουν μια λιγότερο ή περισσότερο οργανωμένη “οικονομική αποσύνδεση” από την Κίνα. Η γενική διευθύντρια του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου πρόσφατα κατήγγειλε την κυβέρνηση Μπάιντεν ότι παίζει με τη φωτιά και ότι από ένα σοκ μαζικής απόσυρσης αμερικάνικων επενδύσεων μπορεί να προκληθεί ξαφνική πτώση του παγκόσμιου ΑΕΠ κατά 5%.21 Μια κατάρρευση των εμπορικών και επενδυτικών δικτύων που έχει στήσει ο καπιταλισμός εδώ και τρεις δεκαετίες, αντί για “αμερικάνικες δουλειές για Αμερικανούς εργάτες” μπορεί να προκαλέσει μαζική ανεργία σε ΗΠΑ και Ευρώπη. Οι δημοσιογράφοι και οι αναλυτές πασχίζουν να καταλάβουν ποιες είναι ακριβώς οι προθέσεις του Τραμπ και του Βανς σχετικά με την υποτίμηση του δολαρίου, την οποία μια ευαγγελίζονται και μία καταγγέλλουν. Πασχίζουν να καταλάβουν ποιες είναι οι προθέσεις της Χάρις και του Γούολς όσον αφορά την Παλαιστίνη και τη στήριξη στην κυβέρνηση Νετανιάχου.
Οι αστάθμητοι παράγοντες έχουν πολλαπλασιαστεί. Στις αρχές Αυγούστου, η ανακοίνωση των τελευταίων εκθέσεων για την ανεργία στις ΗΠΑ προκάλεσε μια μέρα χρηματιστηριακού πανικού σε ολόκληρο τον κόσμο. Κυρίως όμως έφερε στην επιφάνεια τα στοιχεία που δείχνουν πως η Τεχνητή Νοημοσύνη και τα τεράστια κεφάλαια που έχει τραβήξει προς τη μεριά της παραμένει μέχρι στιγμής μια μεγάλη φούσκα. Όχι γιατί επιστημονικά δεν μπορεί να αποτελέσει πρόοδο και να αλλάξει τη λειτουργία μιας σειράς τομέων της οικονομίας. Αλλά γιατί βραχυπρόθεσμα (και αυτό είναι που απασχολεί τους καπιταλιστές που επενδύουν) δεν μπορεί να αποδώσει τα ποσοστά κέρδους που έχουν υποσχεθεί.
Την ίδια στιγμή, οι υποδομές μέσα στη μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη, σαπίζουν και καταρρέουν. Πέρσι το καλοκαίρι έφτασε να καεί ο επίγειος παράδεισος του Μάουι στη Χαβάη και να σκοτωθούν πάνω από 100 άνθρωποι επειδή δεν υπήρχαν αρκετά πυροσβεστικά (!) ούτε σχέδιο, δυο βήματα από τις μεγαλύτερες στρατιωτικές βάσεις που μπορούν και απειλούν ολόκληρη την Ασία από το κέντρο του Ειρηνικού. Τον Μάρτη κατέρρευσε η γέφυρα στη Βαλτιμόρη και κράτησε το λιμάνι κλειστό για 11 βδομάδες. 42 χιλιάδες γέφυρες στις ΗΠΑ χαρακτηρίζονται επίσημα σε “κακή κατάσταση”, αλλά κανένας καπιταλιστής δεν ενδιαφέρεται να επενδύσει σε τέτοια μακροπρόθεσμα έργα, μιας και τα Χρηματιστήρια και ο τζόγος τους συνεχίζουν να καλπάζουν. Ούτε ο Βανς, ούτε ο Γουόλς που ορκίζονται στο όνομα του Νιου Ντιλ θα πείσουν τους δισεκατομμυριούχους να επενδύσουν σε συγκοινωνίες, σχολεία και νοσοκομεία, σε γηροκομεία και προγράμματα απεξάρτησης που καταρρέουν και δημιουργούν καινούργιες πόλεις φαντάσματα.
Η ιστορία εξάλλου τα έχει φέρει έτσι που η υλική βάση στην οποία στηρίζονται όλες οι τελευταίες εξελίξεις στην τεχνολογία (τα τσιπάκια τελευταίας γενιάς που το μέγεθός τους είναι μικρότερο από ό,τι ένας κορονοϊός) κατασκευάζονται εξ ολοκλήρου στα λεγόμενα εργοστάσια fabs που βρίσκονται στην Ταϊβάν και μόνον εκεί. Ακριβώς δηλαδή στο σημείο που συγκεντρώνονται όλες οι πιέσεις του ιμπεριαλισμού, όλα τα στρατιωτικά σχέδια και όλες οι ασκήσεις επί χάρτου για μια πιθανή σύγκρουση με την Κίνα, αν αυτή ξεσπάσει. Ο Κρις Μίλερ, στο βιβλίο του για την οικονομία των ηλεκτρονικών τσιπς που έγινε μπεστ-σέλερ και κέρδισε το βραβείο των Φαϊνάνσιαλ Τάιμς το 2022 γράφει πως «Μετά από μια καταστροφή στην Ταϊβάν, το συνολικό κόστος θα μετριόταν σε τρισεκατομμύρια. Το να χάσουμε το 37% της ετήσιας παραγωγής υπολογιστικής δύναμης θα ήταν πολύ πιο κοστοβόρο από την πανδημία του Covid και από τα καταστροφικά από οικονομικής άποψης λοκντάουν. Θα χρειαζόταν τουλάχιστον μισή δεκαετία για να ξαναφτάσουμε στο σημερινό επίπεδο. Σήμερα όταν βλέπουμε το μέλλον σε πέντε χρόνια μπορεί να ελπίζουμε για το στήσιμο δικτύων 5G και metaverse, αλλά αν η Ταϊβάν βγει εκτός δικτύου μπορεί να βρεθούμε σε κατάσταση να μην μπορούμε να αγοράσουμε πλυντήριο πιάτων».22
Τα δυο μεγάλα κόμματα στις ΗΠΑ μανουβράρουν τις προτάσεις τους και τις υποσχέσεις τους ανάμεσα στις συμπληγάδες αυτών των μεγάλων απειλών. Στην πραγματικότητα βάζουν φουλ τις μηχανές για μετωπική σύγκρουση.
Σημειώσεις
1. Τσάρλι Κίμπερ, “Ο Τραμπ κινητοποίησε ένα επικίνδυνο ακροδεξιό κίνημα. Δεν πρόκειται να το νικήσουν ούτε οι Δημοκρατικοί, ούτε το Κράτος ούτε ο ‘χώρος του κέντρου’”. Εργατική Αλληλεγγύη 5 Γενάρη 2021
2. Νίκος Λούντος, “Οι θεσμοί τους τρέφουν τον ‘τραμπισμό’”, Εργατική Αλληλεγγύη 13 Γενάρη 2024
3. Robert Kagan, Rebellion. How Antiliberalism is Tearing America Apart Again, Knopf (2024), σ. 208
4. Αναφέρεται από τον Άλεξ Καλλίνικος στο “Removing Biden does not mean stability for the US”, Socialist Worker, 30 Ιούλη 2024.
5. Elbridge Colby, The Strategy of Denial: American Defense in an Age of Great Power Conflict, Yale University Pres, σ. 273.
6. J.D.Vance, Hillbilly Elegy: A Memoir of a Family and Culture in Crisis, William Collins (2016), σ. 35. Στα ελληνικά κυκλοφορεί με τίτλο Το τραγούδι του Χιλμπίλη, μτφ. Αριστείδης Μαλλιαρός εκδ. Δώμα.
7. Ian Ward, “We Mapped JD Vance’s Inner Circle”, Politico, 9 Αυγούστου 2024.
8. Stefania Palma&James Fontanella-Khan, στο ίδιο.
9. Sohrab Ahmari, “Tim Walz’s Big Threat to the GOP”, Compact Magazine, 6 Αυγούστου 2024.
10. Αργυρή Ερωτοκρίτου, Αγώνας για ελεύθερες και ασφαλείς εκτρώσεις, Σοσιαλισμός από τα Κάτω Νο 149, Νοέμβρης-Δεκέμβρης 2021.
https://socialismfrombelow.gr/article.php?id=1333&issue=149#gsc.tab=0 και
Μαρία Στύλλου, Γυναίκες-Η διαλεκτική της απελευθέρωσης, Σοσιαλισμός από τα Κάτω Νο 153, Ιούλης-Αύγουστος 2022
https://socialismfrombelow.gr/article.php?id=1373&issue=153#gsc.tab=0
11. “The clues in Kamala Harris’s championing of reproductive rights”, Economist, 25 Ιούλη 2024.
12. Jonathan Swan, Shane Goldmacher, Maggie Haberman, “How Trump Dominated His Own Party on a New G.O.P. Platform”, New York Times 18 Ιούλη 2024.
13. Kate Bronfenbrenner, “For Labor Unions, 2023 Was the Year of the Strike—and Big Victories”, Wall Street Journal 4 Δεκέμβρη 2023.
14. Κώστας Πολύδωρος, “ΗΠΑ: Νίκη των ηθοποιών - νίκη όλων των απεργών”, Εργατική Αλληλεγγύη 22 Νοέμβρη 2023.
15. Νίκος Λούντος, “ΗΠΑ: Νίκη των απεργών”, Εργατική Αλληλεγγύη 8 Νοέμβρη 2023.
16. Γιώργος Πίττας, “Παλαιστίνη: Οι φοιτητές στις ΗΠΑ δείχνουν τον δρόμο”, Εργατική Αλληλεγγύη 24 Απρίλη 2024.
17. “Άαρον Μπούσνελ - ΑΘΑΝΑΤΟΣ!”, Εργατική Αλληλεγγύη 6 Μάρτη 2024.
18. Ross Barkan, “How the Israeli-Palestinian Conflict Drove a Wedge Into the Democratic Party”, New York Times Magazine 7 Φλεβάρη 2024.
19. Josh Dawsey, Karen DeYoung, Marianne LeVine, “Trump told donors he will crush pro-Palestinian protests, deport demonstrators”, Washington Post 27 Μάη 2024.
20. Πάνος Γκαργκάνας, “Η προεδρία Τραμπ – συνώνυμο της αποσταθεροποίησης;”, Σοσιαλισμός από τα Κάτω 121, Μάρτης-Απρίλης
21. Shigeru Seno, “WTO chief warns on 'very costly' fragmentation of global economy”, Nikkei Asia, 30 Οκτώβρη 2023
22. Chris Miller, Chip War. The Fight for the World’s most critical technology, Simon& Schuster (2022), σ. 341.