Κικίλιας και ΜΑΤ “υποδέχονται” τους πυροσβέστες στο Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας
Το μέλλον της Αριστεράς είναι ο αντικαπιταλισμός υποστηρίζει η Μαρία Στύλλου και δείχνει τη διέξοδο από την κρίση του κοινοβουλευτικού δρόμου.
Η εργατική τάξη κατέχει μια ξεχωριστή θέση μέσα στην κοινωνία. Είναι μεγάλη όχι μόνο αριθμητικά, αλλά έχει τη δύναμη να ταρακουνάει το σύστημα και να περνάει γρήγορα από τις οικονομικές σε πολιτικές μάχες.
Ο Αντόνιο Γκράμσι, ένας από τους πιο μεγάλους επαναστάτες της μαρξιστικής παράδοσης, εξηγεί την αντιφατικότητα που υπάρχει στη συνείδηση της εργατικής τάξης καθώς επηρεάζεται από τη μια μεριά από την κυρίαρχη ιδεολογία και από την άλλη από τις εμπειρίες της, που κερδίζει από τους αγώνες που δίνει συλλογικά. Γράφει στο κείμενο του «Η μελέτη της Φιλοσοφίας»:
«Ο ενεργός ‘άνθρωπος-μέσα-στο-πλήθος’ έχει μια πρακτική δραστηριότητα αλλά δεν διαθέτει μια καθαρή θεωρητική συνειδητοποίηση της πρακτικής δραστηριότητάς του, η οποία όμως παρ’ όλα αυτά εμπεριέχει μια κατανόηση του κόσμου στο βαθμό που επιχειρεί να τον αλλάξει. Η θεωρητική του συνείδηση μπορεί πραγματικά να βρίσκεται σε αντίθεση ιστορικά με τη δράση του. Θα μπορούσε σχεδόν κάποιος να πει ότι διαθέτει δυο θεωρητικές συνειδήσεις (ή μια αντιφατική συνείδηση): μια συνείδηση που εξυπακούεται μέσα στη δράση του και η οποία στην πραγματικότητα τον συνδέει με όλους τους συναδέλφους του εργάτες στον έμπρακτο μετασχηματισμό του πραγματικού κόσμου. Και μια επιφανειακά ρητή ή φραστική, την οποία έχει κληρονομήσει από το παρελθόν και έχει απορροφήσει άκριτα».1
Το πόσοι πολλοί άνθρωποι είναι ανοιχτοί στην ιδέα ότι μπορούν να αλλάξουν την κοινωνία είναι κάτι που βρίσκεται σε κίνηση όταν συμμετέχουν σε μεγάλες μάχες. Μαζικές απεργίες και αυθόρμητες εκρήξεις εργατικής οργής ανοίγουν τη συζήτηση για το ποια μπορεί να είναι η συνέχεια. Ο κόσμος συζητάει πολιτικά παντού- στη δουλειά, στους δρόμους, στις συγκοινωνίες. Αυτή είναι η εικόνα που υπάρχει σήμερα.
Υπάρχουν δυο παράγοντες που παίζουν ρόλο σε αυτή την κατεύθυνση. Το πρώτο είναι η κρίση στην οποία βυθίζεται η κυβέρνηση και όλο το πολιτικό σύστημα. Το δεύτερο και πιο καθοριστικό στοιχείο είναι το φούντωμα των απεργιακών κινητοποιήσεων παράλληλα με πολιτικές μάχες για τα Τέμπη, την Πύλο, τις πλημμύρες στη Θεσσαλία, τις πυρκαγιές στην ίδια την Αττική και βέβαια ενάντια στην εθνοκάθαρση των Παλαιστίνιων και τον πόλεμο του Ισραήλ στον Λίβανο.
Η αλλαγή είναι πολύ πιο έντονη τους τελευταίους μήνες. Το απεργιακό κίνημα αγκαλιάζει πολλούς εργατικούς χώρους και μεγάλα τμήματα δίνουν πολιτικές μάχες. Ας θυμηθούμε πώς έκανε τέτοιες συνδέσεις η Ρόζα Λούξεμπουργκ στο κλασικό της βιβλίο «Μαζική απεργία, κόμμα, συνδικάτα»:
«Το κίνημα δεν κινείται μόνο σε μια κατεύθυνση, από το οικονομικό στο πολιτικό, αλλά και αντίστροφα. Κάθε σημαντική μαζική πολιτική πράξη μετά την κορύφωσή της οδηγεί σε μαζικές οικονομικές απεργίες. (…) Μετά από κάθε κύμα πολιτικής δράσης εξακολουθεί να υπάρχει γόνιμο έδαφος από το οποίο μπορούν να ξεπηδήσουν χιλιάδες οικονομικοί αγώνες. Ισχύει και το αντίστροφο. Η αδιάκοπη οικονομική πάλη των εργατών ενάντια στο κεφάλαιο τους συντηρεί σε κάθε ανάπαυλα του πολιτικού αγώνα. Ο οικονομικός αγώνας αποτελεί, κατά κάποιο τρόπο, τη μόνιμη δεξαμενή δύναμης για την εργατική τάξη από την οποία οι πολιτικοί αγώνες αντλούν πάντα νέα δύναμη».2
Η ανάλυση της Ρόζας για αυτή τη δυναμική είναι πολύτιμη, ιδιαίτερα αυτό το φθινόπωρο όπου βλέπουμε κόσμο να πλημμυρίζει το Καλλιμάρμαρο για τα Τέμπη και απεργούς να κλιμακώνουν τις μάχες τους. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση ενός εποχικού πυροσβέστη:
«’Από τα πάνω’ δεν μπορούμε να νικήσουμε, ούτε διασπασμένοι, αλλά ενωμένοι στον δρόμο. Ο Οκτώβρης ήταν ένας μήνας-χαμός, με πολλούς κλάδους να κατεβαίνουν απεργιακά σε κινητοποιήσεις και μαζί πολλές άλλες μάχες -εμείς για παράδειγμα παλεύουμε παράλληλα ενάντια στις ανεμογεννήτριες. Ο Νοέμβρης αναμένεται να είναι πιο “καυτός” απεργιακός μήνας με αποκορύφωμα την πανεργατική στις 20 Νοέμβρη. Χρειάζεται συσπείρωση, αλλά και συνέχεια στον αγώνα με κλιμάκωση. Έτσι θα τους δώσουμε να καταλάβουν. Έχουμε τη δύναμη και μπορούμε να τους ανατρέψουμε. Το έχουμε δει και στο παρελθόν ότι έχουμε ρίξει κυβερνήσεις, όταν τα σωματεία καλούν στην απεργία και στον δρόμο και ενώνουν τη φωνή τους».3
Αυτός ο «χαμός» είχε ξεκινήσει με τους απεργούς της Υγείας που ταπείνωσαν τον Γεωργιάδη μπροστά στο υπουργείο του στις 17 Οκτώβρη. Τα λόγια της Αργυρής Ερωτοκρίτου συνοψίζουν την εικόνα εκείνης της μέρας:
«Συναδέλφισσες και συνάδελφοι, σήμερα η απεργία μας είναι τεράστια. Έκανε ρεζίλι τον Γεωργιάδη, τον υπουργό που έλεγε “πού είναι οι απεργοί”. Δύο μέρες πριν έφαγε τη γιούχα του και στον Ευαγγελισμό. Δεν μπορεί να σταθεί πουθενά, ούτε στο Ηρώδειο, γιατί τον κράζουν παντού, είναι ανεπιθύμητος και πρέπει να φύγει μαζί με την κυβέρνησή του. Είναι μία περίοδος που ο κόσμος βγαίνει στον δρόμο απεργιακά. Όταν ο Νετανιάχου καίει ζωντανούς αρρώστους στα κρεβάτια τους στην Παλαιστίνη, η κυβέρνηση του Μητσοτάκη τους στηρίζει. Διαδηλώσαμε κατά χιλιάδες το προηγούμενο Σάββατο για την Παλαιστίνη και το περασμένο Σάββατο για τον βασανισμό μέχρι θανάτου του Μοχάμεντ Καμράν στο ΑΤ Αγίου Παντελεήμονα. Γιατί η τάξη μας έχει νεκρούς σε αυτό το σύστημα που σκοτώνει από τα Τέμπη μέχρι την Πύλο και τα νοσοκομεία. Γι' αυτό θέλουμε εδώ και τώρα κλιμάκωση. Το κάλεσμα στις Ομοσπονδίες μας είναι να μετατρέψουν τη Γενική Απεργία στις 20/11 σε 48ωρη απεργία για την Υγεία στις 19-20/11».4
Τη σκυτάλη πήραν οι Εκπαιδευτικοί με την απεργία τους στις 23 Οκτώβρη, την οποία η κυβέρνηση προσπάθησε να ακυρώσει, ζητώντας από τα δικαστήρια να την κηρύξουν παράνομη, αλλά το μόνο που πέτυχε ήταν να απλωθεί η απεργία από τα Δημοτικά ως τα Λύκεια. Κάτι που έγινε επειδή χιλιάδες εκπαιδευτικοί έδωσαν τη μάχη τους από σχολείο σε σχολείο:
«Την Παρασκευή πήγα στο σχολείο με την αφίσα, την προκήρυξη και την εφημερίδα Εργατική Αλληλεγγύη. Αρχικά οι συναδέλφισσες δίσταζαν να απεργήσουν λόγω του μεροκάματου που θα έχαναν. Τα βάλαμε κάτω και συζητήσαμε για τους λόγους της απεργίας. Τελικά το σχολείο έκλεισε. Απέργησε καθολικά».5
Το ίδιο δυνατά έδρασαν και οι ναυτεργάτες και οι λιμενεργάτες με τις δικές τους απεργίες, αλλά η δυναμική αυτή δεν περιορίζεται στα λεγόμενα «παραδοσιακά» κομμάτια της εργατικής τάξης. Παλιότερα οι Διανομείς αντιμετωπίζονταν από πολλούς ως «πρεκαριάτο» σε αντιπαράθεση με το προλεταριάτο. Αλλά οι ντελιβεράδες αποδεικνύονται από τα πιο μαχητικά και προχωρημένα κομμάτια του απεργιακού κύματος, όχι μόνο με τις επαναλαμβανόμενες κινητοποιήσεις τους, αλλά και με τη συμπαράσταση στον αγώνα των Τεμπών και με τη συμμετοχή τους στα αντιρατσιστικά και αντιφασιστικά συλλαλητήρια:
«Με τεράστια επιτυχία πραγματοποιήθηκε η 24ωρη απεργία των διανομέων Wolt και efood στην Αττική την Παρασκευή 11/10 με την κάλυψη του Συνδικάτου Επισιτισμού Τουρισμού. Η μοτοπορεία που ακολούθησε πλημμύρισε το κέντρο της Αθήνας, ενθουσιάζοντας τον κόσμο από γύρω που έδειχνε με χειροκροτήματα και υψωμένες γροθιές τη συμπαράστασή του. Σημαντική στιγμή ήταν η “στάση” της μοτοπορείας έξω από το Καλλιμάρμαρο, όπου γινόταν η συναυλία για τα Τέμπη, φωνάζοντας συνθήματα για τον κοινό αγώνα».6
«What do we want? Justice! - Τι θέλουμε; Δικαιοσύνη!» Αυτό ήταν το οργισμένο μήνυμα που έστειλαν το Σάββατο 12 Οκτώβρη χιλιάδες διαδηλωτές/ριες στη διαδήλωση από την πλ. Βικτώριας μέχρι τον Άγιο Παντελεήμονα, με τον κόσμο να τους υποδέχεται στα πεζοδρόμια και τα μπαλκόνια με το σήμα της νίκης και υψώνοντας τις γροθιές.
Το συλλαλητήριο ξεκίνησε στις 2μμ στην πλατεία Βικτωρίας. «Δεκάδες μηχανάκια ντελιβεράδων της WOLT και της eFOOD, συναδέλφων του Μοχάμεντ Καμράν Ασίκ, δολοφονημένου στον ΑΤ Αγίου Παντελεήμονα μετά από βασανισμό, μπήκαν στην κορυφή της μαζικής κινητοποίησης οργής που ξεκίνησε από την πλατεία Βικτωρίας και έφτασε στην Πλατεία του Αγίου Παντελεήμονα» αναφέρει στην ανακοίνωσή της η ΚΕΕΡΦΑ».7
Η σύνδεση ανάμεσα στο οικονομικό και το πολιτικό ήταν ξεκάθαρη και για τις σχολικές καθαρίστριες στη δική τους απεργία στις 24-25 Οκτώβρη. Η ανακοίνωσή τους τόνιζε:
«Είναι παράλογο τα παιδιά μας να έχουν ιθαγένεια, να φοιτούν σε δημόσια πανεπιστήμια, να κάνουν θητεία στον στρατό αλλά οι γονείς τους που δε μπορούν να περάσουν εξετάσεις με 800 ερωτήσεις στην ιστορία να μην έχουν το δικαίωμα να κρατάνε μια σκούπα στα δημόσια σχολεία! Έχουμε πάρει μέρος σε όλες τις απεργίες των ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ και της ΠΟΕ-ΟΤΑ τα τελευταία χρόνια αλλά και στην Απεργιακή 8 Μάρτη και τα αντιρατσιστικά και αντιφασιστικά συλλαλητήρια. Είμαστε εργάτριες και όχι εργολάβοι. Διεκδικούμε μόνιμη και σταθερή δουλειά, με πλήρη απασχόληση και πλήρη δικαιώματα για τις σχολικές καθαρίστριες χωρίς ρατσιστικούς αποκλεισμούς».8
The answer is blowing in the wind9
Οι εργατικοί αγώνες σήμερα ξεδιπλώνονται μέσα σε συνθήκες πολύπλευρης κρίσης του καπιταλισμού. Το ίδιο το σύστημα δημιουργεί καταστάσεις όπου οι εξελίξεις παίζονται ανάμεσα στην καταστροφή και τις εξεγέρσεις. Ο ρόλος της Αριστεράς είναι να σπρώξει προς το δεύτερο σκέλος και να το ανεβάσει σε νικηφόρες επαναστάσεις. Αλλά αυτό απαιτεί ρήξη με τις στρατηγικές και τις επιλογές μιας προηγούμενης περιόδου.
Ιστορικά στην πορεία του εργατικού κινήματος υπήρχαν από παλιά και υπάρχουν μέχρι σήμερα κόμματα που μιλούν επικριτικά για τον καπιταλισμό, αλλά παραμένουν μέσα στα πλαίσιά του. Υποστηρίζουν ότι η κοινωνία θα έπρεπε και μπορεί να αλλάξει σε μια διαφορετική, πιο ανθρώπινη κατεύθυνση από το καταστροφικό σήμερα, αλλά ταυτόχρονα επιμένουν ότι κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει με διαπραγματεύσεις και συμβιβασμούς, αξιοποιώντας τα νόμιμα περιθώρια και τους θεσμούς, χωρίς ανατρεπτικές συγκρούσεις.
Αυτή είναι η παράδοση των ρεφορμιστικών κομμάτων σε διεθνές επίπεδο, από την «κεντροαριστερή» σοσιαλδημοκρατία μέχρι τα κόμματα της ρεφορμιστικής Αριστεράς. Αυτή είναι η εμπειρία και στην Ελλάδα, από το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου μέχρι πιο πρόσφατα την κυβερνητική αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ.
Πρόκειται για κόμματα που αποτελούν την οργανωμένη έκφραση της αντιφατικής συνείδησης της εργατικής τάξης, την οποία χρησιμοποιούν για τους δικούς τους σχεδιασμούς. Ο ρεφορμισμός υποτάσσει την πολιτική προοπτική του εργατικού κινήματος στη διαμεσολάβηση μιας κοινοβουλευτικής ανάδειξης της Aριστεράς στην κυβέρνηση. Όλη η δυναμική της σχέσης του κοινωνικού με το πολιτικό κατακερματίζεται στο βωμό μιας προσπάθειας διαχείρισης που μόνο σε αδιέξοδα οδηγεί.
Αυτό το ζήσαμε χειροπιαστά με τον ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση. Όπως εξηγούσαμε ήδη από τότε:
«Ο ΣΥΡΙΖΑ είχε και έχει ως θεμέλιό του την απόρριψη της επανάστασης ως προοπτικής για την αλλαγή της κοινωνίας. Όχι μόνο γιατί είχε ως κορμό τον παλιό Συνασπισμό όπου κυριαρχούσαν οι προσανατολισμοί της πιο δεξιάς ρεφορμιστικής πολιτικής με εκφραστές σαν τον Κύρκο, τη Δαμανάκη και τον Κουβέλη. Αλλά και γιατί και στη «ριζοσπαστική» του περίοδο, με ηγεσία τον Αλέξη Τσίπρα μιλούσε περιφρονητικά για την προοπτική της «Δευτέρας Παρουσίας»: «Εάν μοιρολατρικά πρέπει να δεχτούμε ότι μονάχα στη δεύτερη παρουσία του σοσιαλισμού μπορεί να υπάρξει ελπίδα και ζωή, τότε θα καταντήσουμε να περιμένουμε δευτέρα παρουσία».
Αυτό είναι το υπόβαθρο της συλλογιστικής που είπε «καλύτερα να πάρουμε νέο δάνειο αντί να μπλέξουμε στην περιπέτεια της διαγραφής του χρέους», «καλύτερα να το πάρουμε από τους θεσμούς της ευρωζώνης αντί να μπλέξουμε με την περιπέτεια της εξόδου», «καλύτερα να ζητήσουμε από τον κόσμο να υποστεί άλλο ένα μνημόνιο αντί να μπλέξουμε σε συγκρούσεις με αυτούς που φυγαδεύουν τα κεφάλαιά τους και είναι δύσκολο να ελεγχθούν».10
Ο Μαρξ και ο Ένγκελς αναγκάστηκαν να κάνουν σκληρή κριτική στους ψεύτικους ρεαλισμούς ήδη από τα πρώτα βήματα του εργατικού κινήματος και της Αριστεράς στη Γερμανία της εποχής τους. Στο κείμενο «Κριτική του Προγράμματος της Γκότα» κατακεραυνώνουν την «εκσυγχρονιστική» αντίληψη που πίστευε ότι μπορεί να πάρει το κράτος και να το «απελευθερώσει», για να το χρησιμοποιήσει ώστε να προσφέρει βοήθεια στους συνεταιρισμούς ως «βήμα προς τον σοσιαλισμό».
Οι ρεφορμιστικές αντιλήψεις και στρατηγικές αναπαράγονται ξανά και ξανά, όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια. Η Ρόζα χρειάστηκε να δώσει μάχη ενάντια στις θεωρίες του Μπερνστάιν ότι ο καπιταλισμός έχει ξεφύγει από τις κρίσεις του, ο Λένιν συγκρούστηκε με τον Κάουτσκι που ισχυριζόταν ότι οι καπιταλιστές δεν έχουν συμφέρον για πόλεμο και επέμενε σε τέτοιες αυταπάτες την παραμονή του Πρώτου Παγκόσμιου Πόλεμου.
Ακόμα και μέσα στις συνθήκες της πιο μεγάλης και πιο βάρβαρης κρίσης του παγκόσμιου καπιταλισμού στη δεκαετία του 1930, τα ρεφορμιστικά κόμματα θυσίασαν τις εκρήξεις του εργατικού κινήματος στο βωμό των συμμαχιών με αστικά κόμματα και των συγκυβερνήσεων των Λαϊκών Μετώπων στη Γαλλία και στην Ισπανία. Στην Ελλάδα, η ίδια στρατηγική οδήγησε το νικηφόρο κίνημα της Αντίστασης στην τραγωδία της Βάρκιζας.11
Μεταπολεμικά, ξανά και ξανά τα Κομμουνιστικά Κόμματα, περισσότερο ή λιγότερο «ανανεωμένα» με τη στρατηγική του Ευρωκομμουνισμού, έφτασαν να κυβερνούν στη Γαλλία και στην Ιταλία μόνο για να διαψεύσουν τις ελπίδες της τάξης που τα είχε αναδείξει σε κυβερνητικές δυνάμεις δίπλα στα παραδοσιακά Σοσιαλιστικά Κόμματα.
«Σήμερα δεν υπάρχει πια το Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα. Τη σφραγίδα της διάλυσης την έβαλε ο Ματέο Ρέντζι, πρωθυπουργός για δυο χρόνια το 2014-16. Ο Ρέντζι δεν ήταν μέλος του ΚΚ, αλλά ενός δεξιού κόμματος στη Φλωρεντία. Ωστόσο η άνοδός του ήταν ραγδαία μέσα σε μια περίοδο δεξιάς προσαρμογής και αντίστοιχων συνεργασιών του κόμματος. Κατάφερε να εκλεγεί δήμαρχος της Φλωρεντίας και να γίνει γραμματέας του κόμματος της Δημοκρατικής Αριστεράς, όταν το ΙΚΚ μετονομάστηκε έτσι».12
Η κρίση του ΣΥΡΙΖΑ (και όχι μόνο) έχει πάρει μεγαλύτερες διαστάσεις από τότε που γράφαμε εκείνες τις γραμμές. Οι αντιλήψεις ότι η κρίση της κοινοβουλευτικής αριστεράς οφείλεται σε συντηρητικοποίηση του κόσμου, που τάχα έχει μετατοπιστεί προς τα δεξιά και δεν θέλει την Αριστερά, διαψεύδονται από τους ίδιους τους εργατικούς αγώνες και τις εξελίξεις. Η εργατική τάξη παλεύει, η κυβέρνηση είναι μισητή, η Νέα Δημοκρατία μέσα σε ένα χρόνο έχασε δεκαπέντε μονάδες από το περιβόητο 41% των βουλευτικών εκλογών στο 28% των ευρωεκλογών και συνεχίζει τον κατήφορο. Αλλά όλες οι πτέρυγες του ΣΥΡΙΖΑ εξακολουθούν να αναζητούν λύσεις προς τα δεξιά.
Χαρακτηριστική είναι η επανεμφάνιση του Αλέξη Τσίπρα με την ομιλία του στο Δημοτικό θέατρο Πειραιά, αλλά και στο Αραβικό Ινστιτούτο Επιχειρηματιών στην Τύνιδα. Στους άραβες επιχειρηματίες αυτό που είχε να προσφέρει ήταν ελπίδες «επανασχεδιασμού της ευρωπαϊκής πολιτικής σε σχέση με τον βιομηχανικό τομέα, τα ενεργειακά, την πράσινη ατζέντα και το μεταναστευτικό».13 Στο ελληνικό ακροατήριό του πρότεινε «ένα μεγάλο αναπτυξιακό σοκ, εφάμιλλο των αντίστοιχων της περιόδου Τρικούπη και Βενιζέλου, για να μη χάσει οριστικά το τρένο της σύγκλισης»14 με την ΕΕ.
Είναι ειρωνικό να θυμάται ο Τσίπρας τον Τρικούπη του «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν», αλλά ακόμα χειρότερα, είναι τραγικό να επαναλαμβάνει αυτά που έλεγε (και έκανε) ο Σημίτης πριν από σχεδόν τριάντα χρόνια. Το ΠΑΣΟΚ του Ανδρουλάκη σήμερα είναι εκλογικά μια σκιά του παλιού ΠΑΣΟΚ, αλλά πολιτικά είναι ακόμα πιο δεξιό.
Η εμπειρία από την δεξιό κατήφορο του ΠΑΣΟΚ είναι πολύ ζωντανή μέσα στην εργατική τάξη. Από τις διακηρύξεις του Ανδρέα Παπανδρέου για Αλλαγή με κατεύθυνση τον Σοσιαλισμό μέσα από τον κοινοβουλευτικό δρόμο, το ΠΑΣΟΚ έφτασε να ξηλώνει τις εργατικές κατακτήσεις της Μεταπολίτευσης, με τον Σημίτη υπουργό που εγκαινίασε τα προγράμματα λιτότητας στα μέσα της δεκαετίας του 1980 και με τον Σημίτη πρωθυπουργό των ιδιωτικοποιήσεων στη δεκαετία του 1990. Και δεν σταμάτησε εκεί. Το ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπανδρέου εγκαινίασε τα Μνημόνια και το ΠΑΣΟΚ του Βενιζέλου έφτασε να συγκυβερνά με τη Νέα Δημοκρατία του Σαμαρά και να ρίχνει μαύρο στην ΕΡΤ.
Τώρα, μετά τις εσωκομματικές εκλογές που έφεραν ξανά στην ηγεσία τον Ανδρουλάκη, βγαίνει ενισχυμένη η πτέρυγα που βρίσκεται πιο κοντά στη Νέα Δημοκρατία, με αιχμή την Άννα Διαμαντοπούλου. Ο Ανδρουλάκης μιλάει για «αμφίπλευρη διεύρυνση» του ΠΑΣΟΚ, αλλά αυτό που υπάρχει είναι γέφυρες με τη δεξιά την ώρα που οι απεργοί συγκρούονται σκληρά με την κυβέρνηση.
Η κίνηση «Νέα Αριστερά», που έχει προκύψει μέσα από τις αποχωρήσεις από τον ΣΥΡΙΖΑ, δεν καταφέρνει να αντισταθεί στη δεξιόστροφη πορεία της κοινοβουλευτικής αντιπολίτευσης. Σε εκδήλωση στις 7 Οκτώβρη, η Έφη Αχτσιόγλου επανέλαβε ξανά τη θέση ότι «Προφανώς, δεν αρκεί να κλίνουμε τη φράση “ριζοσπαστική Αριστερά” σε όλες τις πτώσεις για να μας ακολουθήσουν δυνάμεις στον δρόμο της συνέπειας και της ανυποχώρητης μάχης ή να προτείνουμε την πλέον ριζοσπαστική και παντελώς ανεφάρμοστη κάθε φορά θέση. Αυτό το κάνουν δυνάμεις τις εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς εδώ και χρόνια χωρίς να τελεσφορούν».15
Την ίδια άποψη είχε διατυπώσει με τα ίδια σχεδόν λόγια τον Φλεβάρη του 2024: «από την άλλη πλευρά, η λύση δεν είναι να κλίνουμε σε όλες τις πτώσεις τη λέξη ριζοσπαστική Αριστερά, αυτό το κάνουν οι δυνάμεις της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς και δεν τα έχουν καταφέρει να εκφράσουν τα υλικά συμφέροντα της πλειοψηφίας».16
Αν η ηγεσία της Νέας Αριστεράς είχε την ίδια επιμονή, που δείχνει ενάντια στην εξωκοινοβουλευτική αριστερά, στο να οργανώσει κάποια από τις μάχες του κόσμου ενάντια στην κυβέρνηση, ίσως να είχε κάποια αξιοπιστία. Αλλά δεν το κάνει ούτε πηγαίνοντας προς το ιδρυτικό συνέδριό της. Χαρακτηριστικά, ο Δημήτρης Τζανακόπουλος κλείνει άρθρο του με τίτλο «Τι πραγματικά νέο μπορεί να κομίσει η Νέα Αριστερά;» στις 19-20 Οκτώβρη με επίθεση στον «ανέξοδο αριστερισμό».17
Τέτοιες απόψεις είναι αναντίστοιχες με τους αγώνες που ξεδιπλώνονται και τις αγωνίες του κόσμου που έσπασε από τον ΣΥΡΙΖΑ. Αυτό γίνεται ακόμα πιο ορατό μέσα στο απεργιακό κύμα του φθινόπωρου και απαιτεί ξεκαθάρισμα του στρατηγικού προσανατολισμού. Είναι χαρακτηριστική η παρέμβαση του Κύρκου Δοξιάδη:
«Ο σοσιαλισμός ως στρατηγικός στόχος ενός αριστερού κόμματος είναι αυτό που προσδιορίζει ολόκληρη την πρακτική τού εν λόγω κόμματος με τέτοιον τρόπο ώστε αυτή να εξυπηρετεί μακροπρόθεσμα την επίτευξη τούτου του στόχου. Πράγμα το οποίο ισοδυναμεί με τη συγκρότηση της αριστερής ιδεολογικής ταυτότητας του κόμματος και των μελών του – δεδομένου ακριβώς ότι η ιδεολογική ταυτότητα συγκροτείται διά μέσου πρακτικών, δεν είναι ‘ό,τι δηλώσεις’».18
Για την επαναστατική ανατροπή και τον Σοσιαλισμό
Ήδη από την εποχή του περάσματος της κοινωνίας από τις αστικές στις εργατικές επαναστάσεις στα μέσα του 19ου αιώνα, ο Μαρξ και ο Ένγκελς έδωσαν μέσα από το Κομμουνιστικό Μανιφέστο τη μεγάλη αφετηρία για τη στρατηγική της Αριστεράς στην εποχή των σύγχρονων επαναστάσεων. Ο καπιταλισμός δεν μπορεί να επιβιώσει χωρίς τους εργάτες, όπως ο Δράκουλας δεν μπορεί χωρίς να ρουφάει το αίμα. Από την ίδια τη θέση της, η εργατική τάξη μπορεί να είναι ο «νεκροθάφτης» του συστήματος και να συγκροτηθεί σαν η δύναμη που οργανώνει την κοινωνία με διαφορετικό τρόπο, συλλογικά και δημοκρατικά.
Όλη η πορεία των επαναστάσεων στον εικοστό και στον εικοστό πρώτο αιώνα επιβεβαιώνει αυτόν τον κεντρικό ρόλο της εργατικής τάξης. Κάθε φορά που η κοινωνία φτάνει σε επαναστατική κρίση και η εργατική τάξη επιχειρεί την «έφοδο στον ουρανό», τα χαρακτηριστικά που έρχονται στο προσκήνιο είναι η συλλογικότητα και η δημοκρατική λειτουργία των νέων μορφών οργάνωσης που φέρνει η εργατική τάξη μέσα από τον ξεσηκωμό της. Από την Παρισινή Κομμούνα και τα εργατικά συμβούλια της Ρώσικης επανάστασης μέχρι τον «διευρυμένο» Μάη του 1968 και τις εκρήξεις του νέου αιώνα, η κοινωνική αλλαγή που κουβαλάει η εργατική τάξη όταν επαναστατεί παραμένει θεμέλιο για την Αριστερά που αναζητάει ανατρεπτική στρατηγική.
Αυτή η αναζήτηση δεν είναι «βολονταριστική». Το ίδιο το σύστημα δημιουργεί καταστάσεις όπου «οι από πάνω δεν μπορούν να συνεχίσουν να κυβερνούν όπως παλιά και οι από κάτω δεν θέλουν να συνεχίσουν όπως παλιά», για να θυμηθούμε τη θρυλική διαπίστωση του Λένιν. Μιλώντας για το σήμερα, δεν είναι οι επιθυμίες των επαναστατών αυτές που κάνουν τον καπιταλισμό τόσο καταστροφικό ώστε να ξεσηκώνει τη μαζική οργή. Δεν είναι η «εξωκοινοβουλευτική αριστερά» αυτή που κάνει χιλιάδες απεργούς να φωνάζουν «Μητσοτάκη γαμιέσαι». Είναι η αδυναμία των από πάνω να προσφέρουν άλλη λύση στα στοιχειώδη αιτήματα, παραδείγματος χάρη των εποχικών πυροσβεστών, πέρα από τα ΜΑΤ και τα χημικά.
Με αυτή την οπτική αναζητούμε τις απαντήσεις στα δυο βασικά ζητήματα που μπαίνουν πιεστικά στην ατζέντα της Αριστεράς: Πώς μπορεί και πρέπει να οργανώνεται η κοινωνία για να ξεφύγει από τα αδιέξοδα του καπιταλισμού και πώς μπορεί και πρέπει να οργανώνεται η ίδια η Αριστερά για να οδηγήσει προς τα εκεί.
Η επαναστατική ανατροπή δεν είναι μια στιγμιαία υπόθεση, δεν περιορίζεται «μόνο» στο χρονικό διάστημα που η εργατική τάξη ξηλώνει το παλιό καθεστώς. Αντίθετα, ανοίγει την περίοδο αναζήτησης ενός νέου συλλογικού τρόπου οργάνωσης της παραγωγής και της καθημερινής ζωής για να απαλλαγούμε από όλες τις καταστροφές που φέρνει το κυνήγι του κέρδους. Ο συλλογικός έλεγχος των μέσων παραγωγής είναι κεντρική προϋπόθεση για να πάμε προς τα εκεί. Είναι το θεμέλιο της στρατηγικής για μετάβαση στον Σοσιαλισμό.
Χωρίς αυτόν τον έλεγχο, κάθε προσπάθεια αλλαγής βρίσκεται αντιμέτωπη με συστηματικούς εκβιασμούς που αρχίζουν από το ιδεολογικό πεδίο και φτάνουν σε ωμές οικονομικές και στρατιωτικές πιέσεις.
Σε «ομαλές» συνθήκες ο εκβιασμός παίρνει τη μορφή διλήμματος: «Ποιος ξέρει να διαχειριστεί την πολυπλοκότητα της σύγχρονης οικονομίας, οι απλοί εργάτες ή τα εξειδικευμένα επιτελεία;». Ψεύτικο δίλημμα, καθώς τα επιτελεία των πολυεθνικών και των υπουργείων προγραμματίζουν κάτω από την πίεση της τυφλής ανταγωνιστικής συσσώρευσης του κεφάλαιου και γι’ αυτό πάντα πέφτουν έξω και καταλήγουν σε οικονομικές κρίσεις και πολεμικές συρράξεις. Αντίθετα ο εργατικός δημοκρατικός προγραμματισμός μπορεί να ξεφύγει από την τύφλα του ανταγωνισμού και να αναζητάει τις καλύτερες ρυθμίσεις συλλογικά.
Αλλά όταν οι από πάνω φτάνουν στο σημείο να μην μπορούν να πείσουν με τα ιδεολογήματά τους, τότε καταφεύγουν στους ωμούς εκβιασμούς, όπως έγινε το 2015 με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και τους τραπεζίτες να κλείνουν τις τράπεζες απέναντι στο σαρωτικό ΟΧΙ του δημοψηφίσματος. Σε τέτοιες στιγμές φαίνεται πόσο καθοριστική είναι η καθαρότητα της στρατηγικής της Αριστεράς για να μην ενδίδει στους εκβιασμούς.
Αυτή η καθαρότητα είναι αλληλένδετη με τις επιλογές για το πώς είναι οργανωμένη η Αριστερά. Η επιλογή να συγκροτείται ως κόμμα της εργατικής πρωτοπορίας είναι βασική. Οι αποφάσεις δεν μπορούν να είναι υπόθεση ούτε των κοινοβουλευτικών αστέρων ούτε μιας «βάσης» ανοργάνωτης που καλείται να «εκφραστεί» με εκλογικούς όρους.
Tο κλειδί, που επιτρέπει στο Λένιν να προτείνει μια ανεξάρτητη οργάνωση της επαναστατικής Αριστεράς σε διαρκή αντιπαράθεση με την αστική επιρροή μέσα στο εργατικό κίνημα, είναι η αντίληψη του για την εργατική πρωτοπορία.
Συνειδητοποιημένος εργάτης δεν είναι απλά ο μαχητικός συνδικαλιστής, αλλά εκείνος που αντιδρά σε όλες τις μορφές καταπίεσης: λόγω φύλου, εθνικής καταγωγής, θρησκείας ή σεξουαλικής προτίμησης. Ένα πρωτοπόρο τμήμα της τάξης έχει μάθει να αντιδρά από εργατική σκοπιά σε όλα τα ζητήματα.
«Aν ο Λένιν μιλούσε αφηρημένα μόνο για οργανωτικά μέτρα, σε αντιπαράθεση με το αυθόρμητο κίνημα, τότε θα ήταν δικαιολογημένες οι κατηγορίες σε βάρος της επαναστατικής Αριστεράς για ελιτισμό. Κάτι τέτοιο, όμως, δεν ισχύει: η αντίληψη, ότι η ταξική συνείδηση υπάρχει μόνο μέσα στο κόμμα σε αντιπαράθεση με τις μη συνειδητοποιημένες μάζες τριγύρω του, είναι κληρονομιά του σταλινισμού και όχι του λενινισμού».19
Αυτές οι στρατηγικές επιλογές για την πάλη για τον Σοσιαλισμό και για την ανεξαρτησία της επαναστατικής Αριστεράς δεν σημαίνουν «ταμπούρωμα» μέχρι να «αλλάξουν οι συσχετισμοί». Το Ενιαίο Μέτωπο είναι αναπόσπαστο κομμάτι της επαναστατικής παράδοσης και καθοριστικό στις σημερινές συνθήκες για να συνδέεται η Αριστερά με την «κοινωνική αντιπολίτευση».
Δεν είναι αρκετό να τρέχουν όλες οι ηγεσίες των διαφορετικών φορέων της Αριστεράς να χαιρετίσουν τους πυροσβέστες εκ των υστέρων, όταν έχουν φτάσει να συγκρούονται με τα ΜΑΤ. Η σωστή αντιμετώπιση είναι να έχουν αυτόν τον προσανατολισμό έγκαιρα και πρωτοβουλιακά. Η κοινή δράση ενάντια στις επιθέσεις των αφεντικών, της κυβέρνησης και της ακροδεξιάς αποτελεί βασικό καθήκον και πρέπει να είναι στις προτεραιότητες της επαναστατικής Αριστεράς, ακριβώς επειδή είναι εκείνο το τμήμα της Αριστεράς που έχει εμπιστοσύνη στην κίνηση της εργατικής τάξης και στα προχωρήματα που αυτή φέρνει. Έχουμε χειροπιαστές εμπειρίες για τη σπουδαιότητα αυτού του προσανατολισμού.
Η κοινή δράση ενάντια στη φασιστική απειλή, οι ενωτικές πρωτοβουλίες της ΚΕΕΡΦΑ έχουν παίξει ρόλο όχι μόνο για την καταδίκη των νεοναζί της Χρυσής Αυγής αλλά και για να μην κουκουλώνονται εγκλήματα όπως το ναυάγιο στην Πύλο ή η δολοφονία του μετανάστη εργάτη στο Αστυνομικό Τμήμα του Άγιου Παντελεήμονα.
Κοινή δράση ενάντια στις ιδιωτικοποιήσεις σημαίνει όχι μόνο απομόνωση των «υπουργών με το τσεκούρι» αλλά και ανάδειξη του στρατηγικού ζητήματος για το ποια τάξη έχει τον έλεγχο. Επανακρατικοποίηση του σιδηρόδρομου με εργατικό έλεγχο σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι δεν περιμένουν αν και πότε θα εισακουστούν τα διαβήματα των συνδικαλιστών για την ασφάλεια των επιβατών, αλλά επιβάλλουν τις λύσεις οι ίδιοι. Κοινή πάλη για δημόσια και δωρεάν Υγεία και Παιδεία σημαίνει εδώ και τώρα μπλοκάρισμα των Γεωργιάδηδων και των Πιερρακάκηδων και παράλληλα άνοιγμα της προοπτικής ότι οι εργάτες της Υγείας και οι εκπαιδευτικοί ξέρουν καλύτερα πώς να υπηρετούν τις ανάγκες των παιδιών, των ασθενών, της τάξης μας.
Μέσα στην κοινή δράση ξεκαθαρίζουν οι λαθεμένες επιλογές. Είναι λάθος μια επιλογή που θεωρεί τον αγώνα ενάντια στη δεξιά, για την ανατροπή της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας, σαν υπόθεση του ΠΑΣΟΚ και του ΣΥΡΙΖΑ στα πλαίσια του κοινοβουλευτικού δρόμου. Αν χαρίσουμε αυτή τη μάχη σε αυτές τις ηγεσίες, τότε σίγουρα θα την εκφυλίσουν σε ανεκπλήρωτες υποσχέσεις, όπως έχει γίνει στο παρελθόν. Μπαίνουμε μπροστά στην πάλη για την ανατροπή της κυβέρνησης ακριβώς γιατί βλέπουμε αυτή την ανατροπή σαν αφετηρία για να προχωρήσει η εργατική τάξη στο μέλλον που της αξίζει, στην ανατροπή του ίδιου του συστήματος του κέρδους.
Σημειώσεις
1. Antonio Gramsci, Selections from the prison notebooks, Lawrence and Wishart, London 1971, σελίδα 333.
2. Ρόζα Λούξεμπουργκ, Μαζική απεργία, Κόμμα, Συνδικάτα, Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο, Αθήνα 2001
3. Γιάννης Τσάκαλος, Έχουμε ρίξει κυβερνήσεις, Εργατική Αλληλεγγύη Νο 1645, 30 Οκτώβρη 2024, https://ergatiki.gr/article.php?id=35877&issue=1645
4. Μάνος Νικολάου, Οι εργάτες της Υγείας άνοιξαν το δρόμο, Εργατική Αλληλεγγύη Νο1644, 23 Οκτώβρη 2024, https://ergatiki.gr/article.php?id=35842&issue=1644
5. Μαρία Τσαχλή, αναπληρώτρια νηπιαγωγός, 1ο Νηπιαγωγείο Αλίμου, στην Εργατική Αλληλεγγύη Νο1645, Δυνατά στη μάχη οι εκπαιδευτικοί, https://ergatiki.gr/article.php?id=35867&issue=1645
6. https://ergatiki.gr/article.php?id=35804&issue=1643
7. https://ergatiki.gr/article.php?id=35805&issue=1643
8. https://ergatiki.gr/article.php?id=35864&issue=1645
9. Από το τραγούδι του Μπομπ Ντίλαν
10. Πάνος Γκαργκάνας, Γιατί απέτυχε ο ΣΥΡΙΖΑ, Σοσιαλισμός από τα Κάτω Νο112, Σεπτέμβρης-Οκτώβρης 2015, https://socialismfrombelow.gr/article.php?id=791&issue=112#gsc.tab=0
11. Λέανδρος Μπόλαρης, Αντίσταση η επανάσταση που χάθηκε, δεύτερη έκδοση, Μαρξιστικό βιβλιοπωλείο 2024
12. Μαρία Στύλλου, Κρίση ΣΥΡΙΖΑ- που είναι η λύση; Σοσιαλισμός από τα κάτω Νο161, Νοέμβρης-Δεκέμβρης 2023, https://socialismfrombelow.gr/article.php?id=1449&issue=161#gsc.tab=0
13. Εφημερίδα των Συντακτών, 30 Οκτωβρίου 2024, https://www.efsyn.gr/politiki/451594_al-tsipras-amesi-katapaysi-pyros-sti-mesi-anatoli
14. «Χρειάζεται αλλαγή πορείας», ΕφΣυν 23 Οκτωβρίου 2024, https://www.efsyn.gr/politiki/450815_hreiazetai-allagi-poreias
15. «Έχουμε ξεκινήσει και μιλάμε ήδη για το αύριο», ΕφΣυν 10 0κτωβρίου 2024, https://www.efsyn.gr/politiki/antipoliteysi/449333_ehoyme-xekinisei-kai-milame-idi-gia-ayrio
16. «Πολιτική να είναι η απάντηση στην ιδεολογική ηγεμονία της ΝΔ», ΕφΣυν 14 Φλεβάρη 2024, https://www.efsyn.gr/politiki/422435_politiki-na-einai-i-apantisi-stin-ideologiki-igemonia-tis-nd
17. Τι πραγματικά νέο μπορεί να κομίσει η Νέα Αριστερά; ΕφΣυν, 19-20 Οκτώβρη 2024, https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/450412_ti-pragmatika-neo-mporei-na-komisei-i-nea-aristera
18. Κύρκος Δοξιάδης, Σοσιαλισμός με δημοκρατία και ελευθερία, Εφημερίδα των Συντακτών, 29 Οκτωβρίου 2024, https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/451509_sosialismos-me-dimokratia-kai-eleytheria
19. Πάνος Γκαργκάνας, 100 χρόνια από το θάνατο του Λένιν - Η πολύτιμη επαναστατική παράδοση, Σοσιαλισμός από τα κάτω 163, Μάρτης-Απρίλης 2024, https://socialismfrombelow.gr/article.php?id=1472&issue=163#gsc.tab=0