Το ένα είναι ο Σπάρτακος (τεύχος 112, Ιούνιος 2013) και περιλαμβάνει ένα πλήθος πρωτότυπων αναλύσεων για το φασισμό γραμμένων από μαρξιστές και όχι μόνο, από τον Λέον Τρότσκι και τον Αύγουστο Ταλχάιμερ μέχρι τον Κουρτ Λαντάου και τον Νίκο Πουλαντζά. Το αφιέρωμα περιλαμβάνει έναν σημαντικό αριθμό σχετικών άρθρων του Αντόνιο Γκράμσι. Οι απόψεις του Γκράμσι μετεξελίχθηκαν με τον χρόνο (γεγονός που αποτυπώνεται στα κείμενα του αφιερώματος): αν και αντιμετώπισε θετικότερα από τον Αμαντέο Μπορντίγκα το αντιφασιστικό κίνημα των Arditi del’ Popolo, ο Γκράμσι ξεκίνησε από μία θέση που αδυνατούσε να εντοπίσει τι είναι αυτό που διαφοροποιεί φασισμό και αστική δημοκρατία, για να φτάσει ωστόσο σταδιακά σε μια βαθύτερη κατανόηση που αποτυπώθηκε τελικά στις Θέσεις της Λυών το 1926. Απόσπασμα των Θέσεων περιέχεται στο αφιέρωμα, ενώ ολόκληρο το κείμενο μπορεί κανείς να το διαβάσει στην ομώνυμη έκδοση του Μαρξιστικού Βιβλιοπωλείου.

Το δεύτερο περιοδικό – με αφιέρωμα “Φασισμός και Αντίσταση” – είναι η Μαρξιστική Σκέψη (τόμος 10, Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2013). Ήδη η Σκέψη μάς έχει προσφέρει άλλον έναν τόμο αφιερωμένο στην πάλη ενάντια στο φασισμό. Από τον τωρινό τόμο σταχυολογούμε: τα κείμενα επαναστατών μαρξιστών (Γκράμσι, Τσέτκιν, Τρότσκι, Μπουχάριν), τα άρθρα σταλινικών ηγετών (Μπρόουντερ, Δημητρόφ, Ιμπαρούρι, κλπ) από τα οποία προκύπτει η στροφή της Κομιντέρν προς την πολιτική των Λαϊκών Μετώπων και οι συνέπειές της, τα νομοθετικά κείμενα του φασιστικού και του ναζιστικού καθεστώτος σε Ιταλία και Γερμανία (για την εργασία, την ιθαγένεια, τη θεσμοθέτηση του απαρτχάιντ κατά των Εβραίων, κλπ). Στην τρίτη και τελευταία ενότητα, περιέχονται αρκετές σύγχρονες παρεμβάσεις για τον φασισμό και την πάλη εναντίον του.

Η συζήτηση για τη στρατηγική και την τακτική του αντιφασιστικού κινήματος είναι σήμερα πιο αναγκαία από ποτέ. Γι’ αυτό και μια ορθή ιστορική αφήγηση της πολιτικής της Κομμουνιστικής Διεθνούς είναι απαραίτητη. Απ’ αυτή την άποψη είναι λαθεμένη η σύγχυση ανάμεσα στο Ενιαίο και το Λαϊκό Μέτωπο (ένα θέμα με το οποίο έχουμε καταπιαστεί πολλές φορές από τις στήλες αυτού του περιοδικού). Ο Χρήστος Κεφαλής υποστηρίζει ότι ο Τρότσκι έκανε σεκταριστικό λάθος που δεν στήριξε το Λαϊκό Μέτωπο της Ισπανίας, ακόμα και σε κυβερνητικό επίπεδο. Ο Βασίλης Λιόσης, στο κείμενό του “Ο φασισμός, ο πόλεμος και το 7ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς”, θεωρεί ότι οι αποφάσεις του 7ου Συνεδρίου, που σηματοδότησαν τη στροφή στα Λαϊκά Μέτωπα, αποκατέστησαν την επαναστατική παράδοση του Ενιαίου Μετώπου και των πρώτων τεσσάρων Συνεδρίων.

Έτσι, φτάνει να εξηγεί τις ολέθριες συνέπειες της πολιτικής των Λαϊκών Μετώπων ως “λάθη” στην υλοποίηση της νέας γραμμής. Ωστόσο, το “λάθος” του Γαλλικού ΚΚ δεν ήταν ότι δεν πίεσε την κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου το 1937 να προχωρήσει πιο “θαρρετά” στην υλοποίηση του προγράμματός της (όπως γράφει ο Λιόσης), αλλά ότι το 1936 έκλεισε τις απεργίες και το κίνημα των εργοστασιακών καταλήψεων, για να στηρίξει την κυβέρνηση. Αν έχεις αφοπλίσει το εργατικό κίνημα από το μεγαλύτερο όπλο που διαθέτει, τη δύναμη των μαζών μέσα από την απεργιακή δράση, οι συνέπειες αυτής της επιλογης δεν είναι “λάθη”, αλλά φυσιολογικά επακόλουθα μιας ολόκληρης στρατηγικής.

Κυκλοφόρησε η επιθεώρηση Ένεκεν (τεύχος 28, Απρίλιος-Ιούνιος 2013). Στις σελίδες της θα βρείτε, εκτός από τα πολιτιστικά της περιεχόμενα, ένα κείμενο του Πάνου Γκαργκάνα με τίτλο “Ένα καυτό καλοκαίρι” και το άρθρο του George Caffentzis με τίτλο “Κάτω από το ηφαίστειο”.

Το τελευταίο τεύχος του περιοδικού Ιστορικά (τχ.58, Ιούνιος 2013) περιέχει μια χρήσιμη μελέτη του Μπάμπη Κουρουνδή, με τίτλο “50 χρόνια μετά: η στάση της ΕΔΑ απέναντι στη βαθεία τομή”. Η ΕΔΑ, η νόμιμη πολιτική έκφραση του ΚΚΕ τα χρόνια μετά τον εμφύλιο, κατήγγειλε το Σύνταγμα του 1952 που θεσμοποιούσε την καταστολή κατά της Αριστεράς και της συνδικαλιστικής δράσης. Ωστόσο, μια δεκαπενταετία αργότερα, οι προβλέψεις του Συντάγματος του 1952 γίνανε παραδόξως το όριο της πολιτικής της ΕΔΑ, η οποία απαιτούσε πλέον την “τήρηση της συνταγματικής νομιμότητας” απέναντι στις βασιλικές δολοπλοκίες και, τελικά, το πραξικόπημα της αντικατάστασης του Γεωργίου Παπανδρέου από τη θέση του πρωθυπουργού το 1965.

Η στρατηγική της ΕΔΑ μετέτρεψε, έτσι, τη “νομιμότητα” σε βραχνά στο λαιμό του κινήματος των “Ιουλιανών”, του οποίου η δυναμική ξεπέρασε τη νομιμόφρονα γραμμή της ηγεσίας. Η μελέτη του Μπάμπη, κομμάτι μιας ευρύτερης διδακτορικής εργασίας που θα ολοκληρωθεί στα τέλη της χρονιάς, ρίχνει φως στις επιλογές της ηγεσίας της Αριστεράς, όπως αυτές αποτυπώνονται στις θέσεις της για τα μεταπολεμικά Συντάγματα, από το 1952 μέχρι την καραμανλική απόπειρα αναθεώρησης του 1963 (γνωστή ως “βαθεία τομή”), φτάνοντας μέχρι και τη Μεταπολίτευση.

Στις προθήκες των βιβλιοπωλείων, θα βρείτε τέλος το νέο τεύχος της Ουτοπίας. Αλλά για να μην αδικήσουμε το περιεχόμενό της, θα επανέλθουμε πιο εκτεταμένα στην επόμενη Επισκόπησή μας.