«Μια μέρα μετά τις εργατικές διαδηλώσεις της Πρωτομαγιάς ανακοίνωσε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) τη μείωση του ευρω-επιτοκίου στα όρια του «μηδέν». Η ύφεση και η εξόντωση της απασχόλησης πονούν την Ευρωζώνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ)», γράφει η εφημερίδα Financial Times (2/5).

«Η ανεργία στη ζώνη του ευρώ χτύπησε νέο ρεκόρ 12,1%, με υπερδιπλάσιο ποσοστό στους νέους: 1 στους 4 νέους είναι χωρίς δουλειά. Στην Ισπανία πάνω από τους μισούς κάτω των 25 ετών είναι άνεργοι». Στην Ελλάδα το ποσοστό αυτό πλησιάζει το 60% (με 27,2% «επίσημη» ανεργία). Οι γυναίκες δέχονται το μεγαλύτερο πλήγμα.

Όσο και να προσπαθεί το «τρίο στούτζες» (Σαμαράς-Βενιζέλος-Κουβέλης) να παρουσιάσει μια εικόνα αισιοδοξίας για την πορεία της οικονομίας στην Ελλάδα, μετά το νέο οχετό επιθέσεων που συμφώνησε με την τρόικα, η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική.

Ούτε τώρα, ούτε στο κοντινό μέλλον, υπάρχει κάποια πραγματική βάση που να στηρίζει αυτή την αισιοδοξία. Αντίθετα η κατάσταση επιδεινώνεται αντί να βελτιώνεται, εντός κι εκτός συνόρων. Η οικονομική κρίση αγριεύει διεθνώς και απλώνει την αστάθεια στην πολιτική, την κοινωνία, την ιδεολογία, σε όλο τον πλανήτη.

Η ιστορία της Κύπρου ήρθε να επιβεβαιώσει αυτή την εικόνα, με τη δραματική συμφωνία να ανοίξει ο δρόμος των τραπεζικών διασώσεων με «κουρέματα» καταθέσεων (προς το παρόν άνω των 100.000 ευρώ).

Αλλά ακόμα και άνω των 100.000 ευρώ, δεν αποτελεί κριτήριο «κοινωνικής ευαισθησίας», όπως προσπαθούν να το παρουσιάσουν οι απολογητές των μνημονίων απέναντι υποτίθεται στους «ολιγάρχες του πλούτου».

Πολλοί συνταξιούχοι, ναυτικοί κι άλλοι εργαζόμενοι έχουν τους κόπους μιας ζωής σε καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ, το ίδιο συνταξιοδοτικά και ασφαλιστικά ταμεία, συνδικάτα, που βαφτίζονται «επενδυτές». Ποιος έχει εμπιστοσύνη ότι δεν θα ρίξουν τον πήχυ παρακάτω; Αυτό παίχτηκε στην Κύπρο.

Δεν πρόκειται για τιμωρία στους ατίθασους Κύπριους επειδή ψήφισαν «όχι» στη Βουλή, αλλά έκφραση της κρίσης στη ζώνη του ευρώ. Δεν ξέρουν πού πατάνε και πού βρίσκονται και δεν μπορούν αυτό να το γυρνάνε ανάποδα.

Μοντέλο Κύπρου

Το «μοντέλο» της Κύπρου είναι δείγμα αποτυχίας των «προγραμμάτων σωτηρίας», και της διαρκούς λιτότητας. Η αλήθεια είναι ότι τόσο στην Κύπρο όσο και σε ολόκληρη την ΕΕ και την Ευρωζώνη, η χρεοκοπία χωρών δεν είναι ελεγχόμενη. Γι’ αυτό ετοιμάζουν να φέρουν σε Κοινοτική Οδηγία το «μοντέλο» Κύπρου.

Το προανήγγειλε ο ευρωπαίος επίτροπος Οικονομικών, Όλι Ρεν: «Η επερχόμενη Οδηγία υποθέτει ότι θα υπάρξει υποχρέωση των επενδυτών και των καταθετών στην περίπτωση αναδιάρθρωσης ή διάλυσης τραπεζών». Συμφωνούν ήδη ο υπ. Οικονομικών της Γερμανίας, Β. Σόιμπλε και το στέλεχος της ΕΚΤ, Γ. Άσμουσεν.

Το λεγόμενο «υπερόπλο» του επικεφαλής της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, με τις αγορές ομολόγων «αδύναμων» χωρών (ΟΜΤ) και τις ενέσεις ρευστότητας ένα τρισ. ευρώ προς τις τράπεζες, δεν έκανε κάτι σημαντικό. Με αποτέλεσμα να βγαίνουν ξανά τα μαχαίρια: ακόμα και για την προοπτική της τραπεζικής ενοποίησης και του μόνιμου μηχανισμού στήριξης (ESM)… κάπου το 2014.

Ενδεικτικό της κρίσης κορυφής είναι οι κόντρες της κεντρικής τράπεζας της Γερμανίας (Bundesbank) με την ΕΚΤ για την πολιτική διάσωσης των υπερχρεωμένων χωρών της ευρωζώνης. Η Bundesbank φοβάται πως θα φορτωθεί το κόστος των αποτυχιών. Η Κύπρος αποτέλεσε κομβικό σημείο αλλαγής, αυτής της τακτικής «υψηλού ρίσκου», ανοίγοντας τη δυνατότητα για κατάσχεση καταθέσεων (bail-in) σε όλη την Ε.Ε.

Είναι σαν να «πυροβόλησαν περιστέρι με ατομική βόμβα» ανέφερε χαρακτηριστικά στην κατάθεσή του ο γενικός διευθυντής του υπ. Οικονομικών της Κύπρου, Χρίστος Πατσαλίδης. Και δεν είχε άδικο. Συγκριτικά, το «πακέτο» σωτηρίας της Κύπρου είναι ελάχιστο μπροστά σε αυτά που θα χρειαστεί να δώσουν εάν πέσουν «προβληματικά» μεγαθήρια.

Ποιος κοινός μηχανισμός στήριξης των τραπεζών και των κρατών θα σώσει κολοσσούς σαν την Ιταλία, την Ισπανία ή τη Γαλλία, που το ΔΝΤ προβλέπει αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης όλο το 2013; Μόνο το χρέος της Ιταλίας είναι πάνω από 2.000 δισ. ευρώ. Οι «διασώστες» στο ESM έχουν μάξιμουμ 500 δισ. ευρώ.

Έως τώρα τα χρήματα που τσέπωναν οι κυβερνήσεις από τη διαρκή λιτότητα, τα έριχναν στη «μαύρη τρύπα» των τραπεζών. Αλλά, τα μνημόνια δεν έχουν τερματίσει την κρίση πουθενά, ούτε στην Ιρλανδία και την Πορτογαλία, ούτε στην Ελλάδα και κλιμακώνουν τη λεηλασία, καθώς κλιμακώνεται η κρίση.

Τα αδιέξοδα ανάβουν ξανά τη συζήτηση για τα ευρω-ομόλογα. Αλλά τι αξία θα έχει το ευρω-ομόλογο όταν θα μαζεύει μια σειρά «subprime»... τύπου Ελλάδα, Κύπρος, Πορτογαλία, Ιταλία, Ισπανία κλπ. Η Γερμανία τσινάει για το κόστος και προκρίνει το bail-in... αλά κυπριακά.

Οι δυο τρόικες μάς λένε πως μετά την Κύπρο δεν υπάρχει εναλλακτική λύση από την πιστή εφαρμογή τέτοιων συμφωνιών. Πρόκειται για διπλό ψέμα.

Πρώτον κανείς δεν ξέρει πού θα ήταν το ποσοστό «κουρέματος» εάν δεν ξεσηκωνόταν ο κόσμος στη Λευκωσία. Θα είχαν πετσοκόψει ήδη τις καταθέσεις κάτω των 100.000 ευρώ.

Δεύτερον, η κυρίαρχη τάξη στην Ελλάδα μαζί με την ελληνοκυπριακή δεν είναι άμοιρες ευθυνών, όσο και να τυλίγονται με τα «εθνικά χρώματα». Πρωταγωνίστησαν μαζί στους εκβιασμούς για «φάγωμα» καταθέσεων. Άλλωστε η λεηλασία από τις τράπεζες, έχει κοινή ρίζα σε Ελλάδα και Κύπρο.

Οι Βγενόπουλοι, οι Σάλλες και οι Κωστόπουλοι, έχουν στενούς δεσμούς και ρόλο στο κερδοσκοπικό κρεσέντο της μεγάλης φούσκας και των δανειακών «ανοιγμάτων» επιχειρήσεων, εφοπλιστών κλπ... με την «εγγύηση του δημοσίου».

Σαμαράς και Αναστασιάδης είναι το ίδιο συνένοχοι με το Σόιμπλε σε όλη αυτή τη βρόμικη μεθόδευση, σε ένα δυσοίωνο διεθνές σκηνικό.

Η εαρινή έκθεση της ΕΕ αναγκάστηκε να αναθεωρήσει προς το χειρότερο τις προβλέψεις για το ΑΕΠ της Ευρωζώνης και υπολογίζει τώρα πως θα συρρικνωθεί κατά 0,4% το 2013. Στην Κύπρο το ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί κατά 8,7% το 2013. Στην Ελλάδα η βουτιά στην ύφεση εκτιμάται στο 4,2% (βραδύτερα από το 6,4% του 2012, λέει η ΕΕ) με την «ανάκαμψη» να τοποθετείται στο 2014 (0,6%).

Όμως, τα τελευταία χρόνια το τελικό αποτέλεσμα που υπόσχονταν οι προβλέψεις της ΕΕ και του ΔΝΤ, αποδεικνύεται πάντα πολύ χειρότερο του αναμενόμενου: από τα χρόνια του Καραμανλή, του Παπανδρέου και του Παπαδήμου, έως σήμερα.

Λαθροχειρίες

Σε αυτό το κλίμα επιδείνωσης ο Στουρνάρας κοκορεύεται πως η Ελλάδα κατάφερε «πρωτογενές πλεόνασμα» (χωρίς τοκοχρεολύσια) ύψους 520 εκατ. ευρώ, έναντι ελλείμματος 334 εκατ. ευρώ το 2012 και στόχου για «πρωτογενές έλλειμμα» 2.338 εκατ. ευρώ.

Ωστόσο, ακόμα και με τη δική του συλλογιστική, η λαθροχειρία πάει σύννεφο. Το «πλεόνασμα» αυτό επιτεύχθηκε χάρη σε μη επιστροφές φόρων 467 εκατ. ευρώ και σε ματαίωση δαπανών του ΠΔΕ (Πρόγραμμα Δημόσιων Επενδύσεων) ύψους 671 εκατ. ευρώ. «Πλεόνασμα» σημαίνει άγριες περικοπές. Κι αυτό δεν κρύβεται με τίποτε.

Στο μέτωπο των εσόδων η εικόνα είναι επίσης τραγική. Τα έσοδα από άμεσους φόρους είναι μόλις 2% υψηλότερα από τον στόχο α' τριμήνου, αλλά 8% χαμηλότερα από τα αντίστοιχα περσινά έσοδα. Παρόμοια, τα έσοδα από έμμεσους φόρους είναι 8% χαμηλότερα του φετινού στόχου και 15% (όσο και ο ΦΠΑ) χαμηλότερα του α' τριμήνου 2012.

Και την ίδια ώρα, στήνουν δήθεν «προγράμματα απασχόλησης» για να μειώσουν στατιστικά την ανεργία, με «απασχολούμενους» σε προγράμματα μαθητείας τού ενός μηνός έναντι 430 ευρώ.

Όσο για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών που έχει κοστίσει 50 δισ. επιπλέον στο δημόσιο χρέος (με «δώρο» τη διατήρηση του ιδιωτικού ελέγχου των τραπεζών στα χέρια αυτών που τις χρεοκόπησαν), δεν θα σημάνει και πολλά.

«Τρύπες» θα κλείσουν οι τραπεζίτες. Ούτε η ρευστότητα θα απελευθερωθεί, καθώς η επιστροφή των τραπεζών σε ομαλές συνθήκες λειτουργίας θα εμποδίζεται για 2-3 χρόνια ακόμη από τις απαιτήσεις αναδιάρθρωσης που επιβάλλουν οι συγχωνεύσεις.

Ακόμα και ο «γάμος» ΕΤΕ-Eurobank που παρουσιαζόταν ως «ναυαρχίδα της ανάπτυξης» μετατράπηκε σε κίνδυνο διευρυμένης «μαύρης τρύπας» και ναυάγησε, την ώρα που η Τράπεζα Πειραιώς άρπαζε σε μια νύχτα (όπως έκανε με την Αγροτική) τις κυπριακές τράπεζες στην Ελλάδα με τις «ευλογίες» Σαμαρά, φορτώνοντας στις πλάτες των κυπρίων τα 9,6 δισ. ευρώ που χρωστάνε στην ΕΚΤ.

Να γιατί το χρέος προς την ΕΚΤ πρέπει να διαγραφεί και να ανοίξει ο δρόμος ρήξης με τους εκβιασμούς του Eurogroup και της ΕΕ. Με την κρατικοποίηση και τον εργατικό έλεγχο των τραπεζών, σε Ελλάδα και Κύπρο, απελευθερώνοντας πόρους που τώρα λεηλατούνται.

Ο αντικαπιταλιστικός προσανατολισμός είναι μονόδρομος για την Αριστερά σε όλη την Ευρώπη. Η κρίση στην ευρωζώνη περνάει από την περιφέρεια στον πυρήνα και χειροτερεύει διεθνώς.

Σχεδόν έξι χρόνια από το πιστωτικό κραχ και την ύφεση, την αύξηση των δημόσιων χρεών και τη λιτότητα, οι αποτυχίες είναι πλέον ξεκάθαρες.

Ακόμα και με... «επιστημονική» βούλα. Αφού μια σειρά μελέτες που κυριάρχησαν στα οικονομικά τμήματα επιφανών πανεπιστημίων, σαν το Χάρβαρντ, την Οξφόρδη και το ΜΙΤ, αποδείχθηκαν τζούφιες. Αποτυχημένα «ευαγγέλια» της λιτότητας για μια σειρά κυβερνήσεις, που έσπευσαν να αναστήσουν το «νεοφιλελευθερισμό» από τον τάφο που βρέθηκε μετά το κραχ του 2008.

Λίγους μήνες από την αποκάλυψη του «λάθους» του ΔΝΤ με τον «πολλαπλασιαστή» που προέβλεπε πως για κάθε περικοπή δαπανών κατά 1 μονάδα η ανάπτυξη πέφτει 0,5, ενώ αποδείχθηκε ότι πέφτει πάνω από το τριπλάσιο (1,8), ήρθε νέα αμφισβήτηση.

Σειρά είχαν να πουν «Ουπς!» δυο καθηγητές στο Χάρβαρντ και πρώην οικονομολόγοι του ΔΝΤ, ο Κένεθ Ρόγκοφ και η Κάρμεν Ράινχαρτ, τα βασικά «ιδεολογικά» υποστυλώματα των ακροδεξιών του “Tea Party” στους κόλπους των Ρεπουμπλικάνων στις ΗΠΑ. Στη μελέτη τους το 2010 βασίστηκαν επίσης σειρά εκθέσεων του ΔΝΤ και της ΕΚΤ, που πρότειναν να κατακρεουργηθούν οι δημόσιες δαπάνες.

Είχαν βρει ότι ενώ σε μια χώρα με χαμηλό χρέος τα ελλείμματα μπορεί να βοηθήσουν την ανάκαμψη, γίνονται επιζήμια αν το χρέος ξεπεράσει το 90% του ΑΕΠ καθώς προκαλεί αρνητική ανάπτυξη (-0,1%).

Όμως, ένας μεταπτυχιακός φοιτητής και δυο καθηγητές στο «αριστερό» Οικονομικό Τμήμα του Πανεπιστήμιου της Μασαχουσέτης, ο Τόμας Εντον, ο Μάικλ Ας και ο Ρόμπερτ Πόλιν, αποκάλυψαν το «λάθος», βάζοντας όλα τα ιστορικά στοιχεία που είχαν παραλειφθεί (εσκεμμένα).

Το αποτέλεσμα ήταν η μέση ανάπτυξη του ΑΕΠ να βγει θετική (2,2%) και όχι αρνητική (-0,1%), όπως είχε αρχικά υπολογιστεί.

Ωστόσο, η στεγνή (εμπειρική) ιστορική στατιστική συσχέτιση, δεν αρκεί να δώσει απαντήσεις στη σχέση «αίτιου - αιτιατού». Ούτε καν σε όσους ψάχνουν τρόπους να «σώσουν» το σύστημα από την καταστροφική αυτο-παγίδευση, αναζητώντας μια άλλου τύπου διαχείριση στο στρατόπεδο των «νεοκεϊνσιανών».

Απέναντι σε μια τόσο δραματική κρίση του καπιταλισμού, η «αναδιάρθρωση του συστήματος», είτε απότομα μέσω της επιδείνωσης και το βάθεμα της ύφεσης, όπως θέλουν οι νεοφιλελεύθερες δοξασίες, είτε σταδιακά με «βιάγκρα» και ψυχολογική ανάταση, όπως υποστηρίζουν οι κεϊνσιανές απόψεις, δεν φέρνουν λύση στην κρίση.

Διαφωνίες

Η κρίση είναι εκτός ελέγχου συνολικά στο κύκλωμα του καπιταλισμού και η Αριστερά χρειάζεται τη βοήθεια του Μαρξ στις απαντήσεις και τις λύσεις.

Το ίδιο το ΔΝΤ στην τελευταία έκθεση για την παγκόσμια οικονομία παραδέχεται ότι αυτή η πορεία δεν δουλεύει και πως «η παγκόσμια οικονομία επιβραδύνει επικίνδυνα για τα έτη 2013-2014».

Η κρίση φέρνει γκρίνια και αντιπαράθεση στις κορυφές του G20. Με φωνές (ΗΠΑ) που λένε στη Γερμανία «άσε τη λιτότητα και τόνωσε την εσωτερική ζήτηση», αλλά και με φωνές στις κορυφές της ΕΕ (Μπαρόζο) περί «χαλάρωσης» της λιτότητας, καθώς τα πράγματα χειροτερεύουν. Όμως, ακόμα και οι «παρατάσεις» για τους στόχους του ελλείμματος σε Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ισπανία και Γαλλία, συνοδεύονται με ανταλλάγματα νέα μέτρα περικοπών.

Το ζήτημα είναι κεντρικό στη Σύνοδο Κορυφής του Ιουνίου, με την αντιπαράθεση ουσιαστικά να επικεντρώνεται σε δύο βασικούς πυλώνες: την οικονομία της Γερμανίας και της Γαλλίας.

Ο Σόιμπλε, πάντως, έσπευσε να ξεκαθαρίσει ότι οι ευρωπαϊκές χώρες δεν θα πρέπει να περιμένουν μια αλλαγή πολιτικής στο εσωτερικό της Γερμανίας (αύξηση της ζήτησης) για να βελτιώσουν το δικό τους ισοζύγιο. Με τη Μέρκελ να ζητά από τον Ολάντ στη Γαλλία περισσότερη «προσαρμογή», τραβώντας παράλληλα το «αυτί» της Ισπανίας και της Ιταλίας. Στο στόχαστρο μετά την Κύπρο μπαίνει και η Σλοβενία, με πτωχευμένες τράπεζες, μετά την υποβάθμιση από τη Moody’s στην κατηγορία «σκουπίδια».

Όμως, η μεγάλη πρόκληση είναι η οικονομία της Ιταλίας, με μια συγκυβέρνηση πιο ασταθή από ποτέ, όπως προειδοποιεί έκθεση του ΟΟΣΑ: τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια των ιταλικών τραπεζών σκαρφάλωσαν στα 126,1 δισ. ευρώ (αύξηση 18% σε ένα χρόνο), την ώρα που το χρέος καλπάζει χτυπώντας ιστορικό ρεκόρ (2,022 τρισ. ευρώ, ή 132% του ΑΕΠ) και η ύφεση βαθαίνει.

Όσο κι αν προσπαθεί ο Σόιμπλε να δείξει πως η Γερμανία έχει τον έλεγχο, η πραγματικότητα είναι ανάποδη.

Στη Γερμανία τα σημάδια των τελευταίων δύο μηνών είναι ενδεικτικά μιας οικονομίας η οποία δεν μπορεί να διατηρήσει τον ρυθμό ανάπτυξης των εξαγωγών της, ενώ ήδη η οικονομία της Γαλλίας είναι πλέον κοινό μυστικό ότι με πολύ μεγάλη δυσκολία κρατάει «κεφάλι πάνω από το νερό».

Τα στοιχεία για τη πορεία της βιομηχανικής παραγωγής (PMI) τον Απρίλιο ήταν απογοητευτικά όχι μόνο την ευρωζώνη, αλλά σε ΗΠΑ και Κίνα που «φρενάρουν». Ο σχετικός δείκτης PMI στην ευρωζώνη υποχωρεί 21 διαδοχικούς μήνες, ενώ το ΑΕΠ συρρικνώνεται πέντε διαδοχικά τρίμηνα.

Η βιομηχανική δραστηριότητα αδυνατίζει και στη Γερμανία μαζί με τις επενδυτικές δαπάνες και την «ατμομηχανή» των εξαγωγών, κυρίως λόγω της εξασθένησης της Κίνας η οποία αποτελεί ισχυρή εναλλακτική αγορά για τη μεγαλύτερη ευρωπαϊκή οικονομία.

Η εικόνα επιδείνωσης καταγράφεται επίσης στα τελευταία στοιχεία για το παγκόσμιο εμπόριο. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ), το διεθνές εμπόριο αυξήθηκε μόλις 2% το 2012 από 5,2% το 2011 (5,3% κατά μέσο όρο τις δύο προηγούμενες δεκαετίες) αποδίδοντάς το «στην εξασθένηση των αναπτυγμένων οικονομιών».

Η επίδοση αυτή είναι η δεύτερη χειρότερη από το 1981, που γίνονται οι σχετικές μετρήσεις. Πρώτη ήταν αυτή του 2009 μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers. Ο γενικός διευθυντής του ΠΟΕ, Πασκάλ Λαμί, είπε πως τα στοιχεία είναι «καταθλιπτικά» και οδηγούν στην απειλή ενός παγκόσμιου «νομισματικού πολέμου»: ανταγωνιστικές υποτιμήσεις νομισμάτων, στην προσπάθεια να πατήσει ένας πάνω στον άλλον για να γλιτώσει.

Την ίδια ώρα, το ΔΝΤ χτυπάει «καμπανάκια» για την αύξηση των κινδύνων που προκαλούν τα διεθνή «μη συμβατικά νομισματικά εργαλεία» (δηλ. μείωση επιτοκίων για μεγάλα χρονικά διαστήματα και «εκτύπωση» χρήματος από τις κεντρικές τράπεζες των ΗΠΑ, Βρετανίας, Ιαπωνίας, Ε.Ε. για αγορές ομολόγων και διάσωση τραπεζών). Υπολογίζεται πως μόνο από τις κεντρικές τράπεζες ΗΠΑ και Ιαπωνίας θα διοχετευτούν περίπου 2,5 τρισ. δολ. σε αγορές τίτλων.

Το ΔΝΤ φοβάται πως όλη αυτή η «επέκταση» στους ισολογισμούς των κεντρικών τραπεζών είναι ικανή να προκαλέσει «απότομη αύξηση στα κόστη δανεισμού των κρατών μόλις αυξηθούν οι πιέσεις για απόσυρση των νομισματικών αρχών από τις αγορές», αναφέρει σχόλιο στην «Κ.Ε.» (21/4). «Σε αυτή την περίπτωση οι κεντρικές τράπεζες το πιθανότερο είναι να αρχίσουν να πουλάνε τους τίτλους πυροδοτώντας μία απότομη αύξηση των αποδόσεων των κρατικών ομολόγων».

Σύμφωνα με έρευνα της Bank of America, οι αγορές χρηματοπιστωτικών τίτλων από την αμερικανική κεντρική τράπεζα Fed, την ιαπωνική BOJ και την ευρωπαϊκή ΕΚΤ θα ανέλθουν στο 30% έως 60% του ΑΕΠ των χωρών τους μέχρι τα τέλη 2014. Γι' αυτό και το ΔΝΤ πιστεύει πως μια απότομη αύξηση των επιτοκίων μπορεί να διαλύσει τα κεφαλαιακά αποθέματα των κεντρικών τραπεζών.

Ήδη, η Fed σκέφτεται να περιορίσει στα τέλη του έτους το πρόγραμμα «εκτύπωσης» 85 δισ. δολ. το μήνα. Ο διοικητής της Ομοσπονδιακής Τράπεζας στη Μινεάπολη, εκτιμά ότι η πολιτική της Fed «έχει ως αποτέλεσμα, σημάδια αστάθειας στις αγορές».

Με άλλα λόγια η Fed είναι ανίκανη να πιάσει τους στόχους μείωσης της ανεργίας (στο 6,5%), χωρίς να δημιουργεί φούσκες. Η Wall Street έχει ήδη ξεπεράσει τα υψηλά ρεκόρ του 2007, όταν έσκασε η φούσκα.

Χωρίς επενδύσεις

«Η βασική αντίφαση παραμένει», εξηγεί στην Εργατική Αλληλεγγύη (17/4) ο Αλεξ Καλλίνικος. «Από τη μια, οι κυβερνήσεις το ρίχνουν στη λιτότητα, προσπαθώντας να μειώσουν την οικονομική δραστηριότητα του κράτους, κόβοντας δημόσιες δαπάνες και δανεισμό. Από την άλλη, οι κεντρικές τράπεζες κάνουν ό,τι μπορούν να κρατήσουν όρθιο το χρηματοπιστωτικό σύστημα και την οικονομία διεθνώς».

Αυτό που προκάλεσε την κρίση και την ύφεση ήταν η κατάρρευση των επενδύσεων στο σύστημα και όχι το «υπερβολικό χρέος του δημόσιου τομέα», όπως λένε οι οπαδοί της «ελεύθερης αγοράς» που έτρεξαν πανικόβλητοι μετά κραχ του 2008 να σώσουν το τραπεζικό σύστημα με δημόσιο χρήμα.

Κι αυτό που προκαλεί σήμερα όλο και μεγαλύτερη αδυναμία «ανάκαμψης» είναι η έλλειψη νέων επενδύσεων στο σύστημα και όχι αφηρημένα η «έλλειψη ζήτησης» όπως λένε οι οπαδοί του Κέινς, σαν τον Π. Κρούγκμαν. Η άποψη αυτή κυριαρχεί στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, που θεωρεί τον Ομπάμα «αντίβαρο» στη Μέρκελ. Μολονότι είναι οργανωτής της λιτότητας στις ΗΠΑ, δίπλα στα «πιεστήρια» της Fed.

Η ρίζα της κρίσης δεν βρίσκεται σε «λάθος διαχείριση». Δεν αρκεί απλά το κράτος να «διεγείρει» τους καπιταλιστές να επενδύσουν και να «τονώσει» τους καταναλωτές να αγοράσουν για να αυξήσουν την «ενεργό ζήτηση», διότι στο τέλος έρχονται τα ίδια προβλήματα από το παράθυρο: όπως ο «στασιμοπληθωρισμός» του ’70 που άνοιξε το δρόμο στο μονεταρισμό.

Ο καπιταλισμός πάσχει από: τη ραγδαία πτώση των επενδύσεων που διαιωνίζει την ύφεση, τα χρέη και τη λεηλασία. Στις ΗΠΑ οι επενδυτικές διαθέσεις των εταιρειών βούλιαξαν τον Μάρτιο, οι παραγγελίες διαρκών αγαθών βυθίστηκαν 5,7%, παρά τον πακτωλό «δωρεάν» τυπωμένου χρήματος της Fed, ενώ τα καθαρά κέρδη α’ τριμήνου υποχώρησαν.

Υπάρχουν δύο λόγοι που νεκρώνουν τις επενδύσεις, εξηγεί ο μαρξιστής οικονομολόγος Μάικλ Ρόμπερτς:

«Ο πρώτος είναι ότι η κερδοφορία (το «μέσο ποσοστό κέρδους» σε σχέση με τις επενδυτικές δαπάνες) στις μεγάλες καπιταλιστικές οικονομίες υποχώρησε μετά το 2006, προαναγγέλλοντας τη ύφεση του 2008-9. Αυτό το «ποσοστό κέρδους» στις περισσότερες οικονομίες δεν έχει επανέλθει στα προ-κρίσης επίπεδα (στις ΗΠΑ είναι οριακά).

Έτσι, για τις πολυεθνικές δεν υπάρχει καμία δυνατότητα ή επιθυμία να αυξήσουν τις επενδύσεις, με επιπρόσθετο δεδομένο ότι αρκετές μεγάλες εταιρείες πρέπει να αποπληρώσουν ακόμα χρέη που συσσώρευσαν πριν το κραχ του 2007-8.

Οι αποδόσεις κερδών από παραγωγικές επενδύσεις παραμένουν χαμηλότερες σε σχέση με την κερδοσκοπία στα χρηματιστήρια. Οπότε, οι παραγωγικές επενδύσεις παραμένουν χαμηλά, η απασχόληση αδυνατίζει και οι πραγματικοί μισθοί υποχωρούν».

Ο καπιταλισμός δεν δουλεύει πουθενά, χάνει λάδια. Η επιστροφή στο Μαρξ σήμερα είναι δύναμη στις μάχες του κινήματος για την αντικαπιταλιστική ανατροπή. Για να ερμηνεύσουμε τον κόσμο και να τον αλλάξουμε, πριν είναι αργά.