Εξώφυλλο του τευχους 97
Τα αφιερώματα των περιοδικών εκδόσεων με θέμα την Οκτωβριανή Επανάσταση συνεχίζονται και αυτό το δίμηνο.
Το νέο τεύχος της Ουτοπίας (τεύχος 101, Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2012) είναι αφιερωμένο στη Σοβιετική Ψυχολογία, με σημαντικότερους εκπροσώπους της ανομοιογενούς αυτής σχολής τον Βιγκότσκι και τον Λεόντιεφ. Το περιοδικό προσφέρει αρχικά ένα κείμενο-οδηγό στο συγκεκριμένο - άγνωστο για τους περισσότερους απο εμάς - θέμα γραμμένο από τον Μανόλη Δαφέρμο με τίτλο “Σοβιετική Ψυχολογία: Μια απόπειρα ιστορικής οριοθέτησης”. Στο αφιέρωμα συμβάλλουν με άρθρα τους οι Δημήτρης Πατέλης, Τριαντάφυλλος Μεϊμάρης, Γιώργος Κακαρίνος, κλπ.
Η Μαρξιστική Σκέψη (τόμος 8ος, Ιανουάριος-Μάρτιος 2013) συνεχίζει και ολοκληρώνει το αφιέρωμά της στον κόκκινο Οκτώβρη με έναν δεύτερο τόμο που τιτλοφορείται “Οκτώβρης, ΕΣΣΔ, Σοσιαλισμός”. Το αφιέρωμα περιέχει πρωτότυπα κείμενα, που μεταφράζονται για πρώτη φορά στα ελληνικά, από πρωταγωνιστές του επαναστατικού κινήματος, ιστορικούς, μαρξιστές, κλπ, όπως ο Τρότσκι, η Λούξεμπουργκ, ο Λούκατς, ο Καρρ, κλπ. Ωστόσο σε σχέση με τον προηγούμενο τόμο, διαφοροποιείται, καθώς αυτή τη φορά περιέχει και αρκετά άρθρα ελλήνων και ξένων μελετητών πάνω σε διαφορετικές πλευρές της Οκτωβριανής Επανάστασης.
Έτσι, ο Τάκης Μαστρογιαννόπουλος γράφει με θέμα “Η Οκτωβριανή Επανάσταση και ο μύθος του μονολιθικού κόμματος”, η Ελένη Αστερίου γράφει για “Τα Σοβιέτ από την επανάσταση του Φλεβάρη στην επανάσταση του Οκτώβρη”, ο Βλάσης Αγτζίδης πραγματεύεται τους Έλληνες κομμουνιστές του Πόντου στο κείμενό του “Όταν οι Έλληνες κομμουνιστές πήραν την εξουσία”, ο Κώστας Παλούκης αφιερώνει τη συμβολή του στον Λέον Τρότσκι, με τίτλο «”Αγνός μπολσεβίκος”, “ερυθρός δικτάτωρ” ή “δαιμόνιος Εβραίος”;».
Ο Χρήστος Κεφαλής παρουσιάζει “Ένα σχόλιο για τις θεωρίες σχετικά με τη φύση της ΕΣΣΔ”. Δύο είναι οι θεωρίες στις οποίες ιδιαίτερα στέκεται: στη θεωρία του κρατικού καπιταλισμού, όπως την εξέθεσε ο Τόνι Κλιφ (ότι δηλαδή στη Σοβιετική Ένωση μετά την άνοδο του σταλινισμού η γραφειοκρατία αποτέλεσε μια νέα κυρίαρχη τάξη με συλλογικό έλεγχο πάνω στα κρατικοποιημένα μέσα παραγωγής), και στη θεωρία του εκφυλισμένου εργατικού κράτους (της γραφειοκρατίας ως “στρώματος”), όπως την εξέθεσαν οι “ορθόδοξοι” υπερασπιστές του Τρότσκι (ο Κεφαλής εδώ θεωρεί απαραίτητη μια σύνθεση με τις ιδέες του Λούκατς). Ο συγγραφέας του άρθρου συμφωνεί με τη δεύτερη θεωρία, γι’ αυτό και ασκεί πολεμική στον Κλιφ.
Χωρίς να μπορούμε λόγω χώρου να μπούμε στην ουσία της κουβέντας, οι αντιφάσεις αυτης της άποψης είναι πολλαπλάσιες σε σχέση με τα προβλήματα που ο Κεφαλής εντοπίζει στη θεωρία του Κλιφ: το 20ό Συνέδριο και ο Χρουστσόφ αναδεικνύονται - αν ακολουθήσουμε τη σκέψη του Κεφαλή - σε θετικές καμπές της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, το ίδιο ισχύει ακόμα παραπέρα για την Περεστρόικα του Γκορμπατσόφ. Η θεωρία του Κλιφ, μαζί με τις επικαιροποιήσεις που προσέφεραν μαρξιστές όπως ο Κρις Χάρμαν (βλ. τα σχετικά άρθρα στο βιβλίο “Από το εργατικό κράτος στον κρατικό καπιταλισμό” των εκδόσεων Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο), στάθηκαν πολύ πιο αποτελεσματικά στη δοκιμασία του χρόνου και της ίδιας της ιστορίας από εκείνες άλλων μαρξιστών, σαν κι αυτές που παρουσιάζει ο Χρήστος.
Στις προθήκες των βιβλιοπωλείων, έχει ήδη κυκλοφορήσει το βιβλίο του Σπύρου Σακελλαρόπουλου “Νεπάλ: Εθνότητες, κάστες, τάξεις στην κορυφή του κόσμου, 1769-2008”. Ο Σακελλαρόπουλος μας κάνει την χάρη να συγκεντρώνει σε ένα βιβλίο τον πλούτο μιας εκτεταμένης έρευνας που έχει διεξαγάγει για το Νεπάλ, τόσο στο κοινωνικό όσο και στο πολιτικό πεδίο. Στις Θέσεις που κυκλοφορούν (τεύχος 122, Ιανουάριος-Μάρτιος 2013), δημοσιεύεται ένα μικρό κομμάτι αυτής της δουλειάς, με τίτλο “Οι πολιτικές εξελίξεις στο Νεπάλ (2008-2012) και η διάσπαση του μαοϊκού κόμματος”. Η στρατηγική του Κομμουνιστικού Κόμματος Νεπάλ (μαοϊκού) να αναλάβει την κυβέρνηση και τα αδιέξοδα αυτής της επιλογής είναι το θέμα του άρθρου. Για την ουσία των απόψεων του συγγραφέα, θα χρειαστεί να επανέλθουμε σε βιβλιοκριτική που θα δημοσιευτεί σε επόμενο τεύχος του περιοδικού μας.