Άρθρο
Επισκόπηση

Εξώφυλλο του τευχους 96

 

Η κριτική της καπιταλιστικής κοινωνίας και η αναζήτηση μιας ριζοσπαστικής εναλλακτικής λύσης είναι το κόκκινο νήμα που συνδέει τα άρθρα των περιοδικών εκδόσεων που θα παρουσιάσουμε σ’ αυτή την Επισκόπηση.

 

Η επιθεώρηση πολιτισμού Ένεκεν (τεύχος 26ο, Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2012) κυκλοφόρησε μέσα στις γιορτές των Χριστουγέννων. Μετά το editorial του εκδότη του Γιώργου Γιαννόπουλου («Η τέχνη την εποχή της κρίσης»), οι πολιτικές σελίδες του περιοδικού ανοίγουν με ένα κείμενο του Πάνου Γκαργκάνα με τίτλο «Το τρίγωνο των Βερμούδων», στο οποίο επιχειρείται μια συνθετική ανάλυση της συνεχιζόμενης οικονομικής κρίσης και των πολιτικών προκλήσεων που ανοίγει η περίοδος για την Αριστερά. Ο Μιχάλης Τρεμόπουλος παρουσιάζει την ιστορία της απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης από τους ναζί το 1944: ο τίτλος της μελέτης είναι «Η Παραπεταμένη Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης» (ο καταθλιπτικός έλεγχος του Δήμου της πόλης από τη Δεξιά για πολλές δεκαετίες σήμανε τη συνειδητή άρνηση κάθε εορτασμού της συγκεκριμένης επετείου).

Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα δύο άρθρα που πραγματεύονται το μυθιστόρημα του Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ Ο Υπέροχος Γκάτσμπυ (1925), μια κριτική του αμερικάνικου ονείρου γραμμένη στα μέσα της χρυσής δεκαετίας του ’20. Οι Michael Lowy και Robert Sayre γράφουν για την «Πραγμοποίηση και Επιδεικτική κατανάλωση στον Great Gatsby», ενώ η Δήμητρα Κυρίλλου μένει περισσότερο στις κινηματογραφικές αποδόσεις του μυθιστορήματος («Ο Υπέροχος Γκάτσμπυ και το αμερικάνικο όνειρο»), εν όψει και της νέας ταινίας που αναμένεται να βγει στις αίθουσες το 2013 με ομώνυμο πρωταγωνιστή τον Λεονάρντο ντι Κάπριο. Μια νέα έκδοση του βιβλίου του Φιτζέραλντ κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά από τις εκδόσεις Άγρα.

Το περιοδικό Ουτοπία (Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2012) γιορτάζει τα 100 τεύχη του με ένα αφιέρωμα στον Κομμουνισμό («Θεωρία, Ιστορία, Προοπτική»).

Το στίγμα του εμβληματικού αυτού περιοδικού της Αριστεράς το δίνει συνοπτικά ο Αλέξανδρος Χρύσης: «Σαφώς οριοθετημένη τόσο από τη σοσιαλδημοκρατία όσο και από τον σταλινισμό, η ΟΥΤΟΠΙΑ επιδίωξε να αντλήσει έμπνευση από τις πιο κριτικές και προωθημένες στιγμές του μαρξισμού, ανταποκρινόμενη ταυτοχρόνως στην ανάγκη όχι μόνο να ερμηνεύσουμε αλλά και να αλλάξουμε τον κόσμο».

Όλα ανεξαιρέτως τα άρθρα του εκατοστού τεύχος έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Για λόγους χώρου να αναφέρουμε εδώ μόνο τρία: το κείμενο του Παναγιώτη Σωτήρη με τίτλο «Η επιστροφή του φαντάσματος (Σημειώσεις πάνω στην τρέχουσα συζήτηση για τον κομμουνισμό)» και του Peter Thomas «Η ιδέα του κομμουνισμού και το ζήτημα της οργάνωσης». Και βέβαια την σύντομη αλλά ουσιαστική παρέμβαση του Daniel Bensaid με αφορμή τα συνέδρια που οργανώθηκαν το 2009 γύρω από την ίδια θεματική, με τίτλο «Δυνάμεις του Κομμουνισμού». Γράφει ο Bensaid: «Ο κομμουνισμός δεν είναι μια καθαρή ιδέα ούτε ένα δογματικό πρότυπο για την κοινωνία. Δεν είναι το όνομα ενός κρατικού καθεστώτος ούτε ενός νέου τρόπου παραγωγής. Είναι το όνομα ενός κινήματος που υπερβαίνει/καταργεί αδιάκοπα την κατεστημένη τάξη πραγμάτων. Αλλά είναι και ο σκοπός που καθώς αναδύεται από το κίνημα, το προσανατολίζει και του επιτρέπει, εν αντιθέσει προς τις πολιτικές χωρίς αρχές, τις αποσπασματικές δράσεις και τους καθημερινούς αυτοσχεδιασμούς, να προσδιορίσει τι μας φέρνει πιο κοντά σε αυτό τον σκοπό και τι μας απομακρύνει από αυτόν. Με αυτή την έννοια δεν είναι μια επιστημονική γνώση του σκοπού, αλλά μια ρυθμιστική στρατηγική υπόθεση».

Μια νέα περιοδική έκδοση για τον μαρξισμό, έκανε την έντυπη εμφάνισή της, η Μαρξιστική Επιθεώρηση Praxis (Δεκέμβρης 2012), με εύγλωττο υπότιτλο «για την υπεράσπιση του κόσμου της εργασίας, την εργατική εξουσία και την Κομμουνιστική προοπτική». Στο παρόν τεύχος ξεχωρίζουν τα κείμενα του Αντώνη Μπαλασόπουλου με θέμα «Διανοούμενοι και κράτος: συμπαιγνίες, συγκρούσεις, ρήξεις» και του Βαγγέλη Ζέρβα με τίτλο: «Η πολιτική οικονομία του Slavoj Zizek: καταστρέφοντας τα τετράδια της μαρξιστικής θεωρίας».

Το διαμαντάκι του διμήνου είναι κρυμμένο στο νέο τεύχος του περιοδικού Σημειώσεις (Δεκέμβριος 2012, νο 76). Ο Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος μετέφρασε δύο κείμενα του ρώσου λογοτέχνη Αλεξάντρ Μπλοκ. Το ένα («Ο λαός και οι διανοούμενοι»), γραμμένο το 1908, απηχεί την απογοήτευση της ρωσικής επαναστατικής ιντελλιγκέντσιας μετά την ήττα της επανάστασης του 1905 και την φαινομενική παθητικότητα του ρωσικού λαού. Το δεύτερο («Οι διανοούμενοι και η Επανάσταση»), γραμμένο το 1918, είναι μια σκληρή κριτική του Μπλοκ προς την «ακατάδεκτη και χλευαστική» ιντελλιγκέντσια για τον αρνητικό τρόπο με τον οποίο υποδέχτηκε την Οκτωβριανή επανάσταση του 1917.

«Τι νομίζατε;», ρωτάει οργισμένος ο Μπλοκ, «ότι η επανάσταση θα ήταν ένα ειδύλλιο;». «Αλίμονο σ' εκείνους που περιμένουν από μια επανάσταση να εκπληρώσει μόνο τα δικά τους οράματα, όσο υψηλά κι ευγενή κι αν είναι. Μια επανάσταση, όπως ένας κυκλώνας, όπως μια θύελλα, φέρνει πάντα κάτι καινούργιο και απροσδόκητο. Ξεγελάει άσπλαχνα πολλούς, στη δίνη της είν' εύκολο πολλές φορές να καταποντίσει άξιους ανθρώπους και να βγάλει σώους στη στεγνή στεριά τους ανάξιους· αλλ' αυτά είναι λεπτομέρειες, δεν αλλάζουν ούτε την κύρια κατεύθυνση του χειμάρρου, ούτε τον βροντερό ρόχθο του που σκεπάζει κάθε άλλο ήχο. Ο ρόχθος αυτός ακούγεται ακόμα μεγαλειώδης – πάντα».

«Με όλο σου το κορμί, με όλη σου τη ψυχή, με όλη σου τη συνείδηση – αφουγκράσου την Επανάσταση».