Κύμα «σεισμικών δονήσεων» ταρακουνά την Κίνα. Η κυρίαρχη τάξη προσπαθεί να ισορροπήσει πάνω στο πιο ασταθές βάθρο που έχει βρεθεί ποτέ από το 1989 – τη χρονιά της κρίσης του καθεστώτος και της εξέγερσης στην πλατεία Τιενανμέν.

Τα αδιέξοδα του καπιταλισμού διεθνώς, η αβεβαιότητα για την πορεία του «κινεζικού θαύματος» και οι απεργιακές αντιστάσεις που απλώνονται σαν μανιτάρια, δημιουργούν ρωγμές, τριγμούς και εσωτερικά φαγώματα στην κινέζικη άρχουσα τάξη.

Αυτό το ασταθές περιβάλλον αποκαλύπτει η θεαματική καθαίρεση του 64χρονου Μπο Σιλάι, από το Πολιτικό Γραφείο του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας (ΚΚΚ) κι από τη θέση του κυβερνήτη της βιομηχανικής μεγαλούπολης Τσονγκίνγκ.

Επιπλέον, η σύζυγός του, Γκου Καϊλάι, κατηγορείται για τη δολοφονία του βρετανού επιχειρηματικού συμβούλου, Νιλ Χέιγουντ, στενού φίλου της οικογενείας, ο οποίος αποτελούσε κι ένα είδος μέντορα για τον 24χρονο Μπο Γκουαγκουά, γιο του Μπο Σιλάι, η «πριγκιπική ζωή» του οποίου στην Οξφόρδη και στο Χάρβαρντ είχε μπει στο μάτι της κυρίαρχης ελίτ.

Το κουβάρι περιπλέκεται κι από το σκάνδαλο που ξέσπασε όταν ο επικεφαλής της αστυνομίας στην πόλη και δεξί χέρι του Μπο, κατέφυγε το Φεβρουάριο στο αμερικανικό προξενείο και χρησιμοποιήθηκε από τις αρχές για να καταθέσει εναντίον του Μπο, όταν τον συνέλαβαν 10 ώρες μετά την έξοδό του.

Ένας ακόμα, ισχυρός παίκτης, βρέθηκε στο προσκήνιο κι εντείνει τις εσωτερικές διαμάχες – υπερασπιζόμενος τον Μπο: ο 72χρονος, Ζου Γονγκάνγκ, επικεφαλής ασφαλείας της χώρας, ένα από τα 9 μέλη του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΚ κι επί 30 χρόνια ανώτατος αξιωματούχος της πετρελαϊκής βιομηχανίας, μέχρι να γίνει αρχηγός του ΚΚΚ στην περιοχή Σιτσουάν το 1999.

Γιατί βγαίνουν τώρα τα μαχαίρια;

Η αποπομπή του Μπο Σιλάι και ο εγκλεισμός του σε μια βίλα στο θέρετρο Μπεϊνταϊχέ, βρίσκει το ΚΚΚ στην τελική ευθεία προς το τακτικό συνέδριο το φθινόπωρο για την εκλογή νέας ηγεσίας – κάτι που συμβαίνει μία φορά στα δέκα χρόνια. Το ξήλωμα του Μπο έγινε επισήμως 10 Απριλίου, αλλά ανακοινώθηκε στις 14 Μαρτίου, όταν ο πρωθυπουργός της χώρας, Ουέν Τζιαμπάο έδιωξε τον Μπο, με την κατηγορία ότι επιδιώκει «να επαναληφθεί μία ιστορική τραγωδία, όπως η Πολιτιστική Επανάσταση».

Η πολιτική καριέρα του… «χαρισματικού κόκκινου πρίγκιπα», όπως αποκαλούν τον Μπο τα διεθνή ΜΜΕ, χτίστηκε σε μια από τις πιο λουσάτες πόλεις, την Τσονγκίνγκ με 32 εκατ. κάτοικους. Έχει το μέγεθος της Αυστρίας και τέσσερις φορές τον πληθυσμό της, περισσότερο από τον πληθυσμό του Ιράκ. Πρόκειται για την αστική περιοχή με τη «μεγαλύτερη ταχύτητα ανάπτυξης» πάνω στον πλανήτη, σύμφωνα με το Channel 4 του Λονδίνου. Οι επιχειρηματίες μελετούν το μοντέλο των ΜacDonalds για τις δικές τους μπίζνες, ενώ ξένοι κολοσσοί – όπως η Ford και η Ηewlett-Ρackard – έχουν εγκαταστήσει εκεί παραγωγικές μονάδες.

Η πόλη στηρίζεται στις κρατικές επενδύσεις, που «σώζουν» την κινέζικη οικονομία μετά την κρίση του 2008. Ιστορικά η πόλη Τσονγκίνγκ, το «Σικάγο της Κίνας» για τα διεθνή media, με τους τεράστιους ποικιλόμορφους ουρανοξύστες που μοιάζουν με δάσος, καθρεφτίζει την ανάπτυξη της Κίνας σε μικρογραφία. Σίγουρα θα ήταν αφέλεια να υποστηρίζει κάποιος πως δεν υπήρξε ραγδαία ανάπτυξη στην Κίνα.

Πρόκειται, όμως, για καπιταλιστική ανάπτυξη. Η ανάπτυξη δεν διαχέεται, δεν ζουν όλοι καλύτερα, όπως καυχιέται η νεοφιλελεύθερη ιδεολογία. Τεράστιες ανισότητες επικρατούν. Η φτώχεια και η πείνα ταλαιπωρούν εκατομμύρια στις αστικές και πολύ περισσότερο στις αγροτικές περιοχές, καταδεικνύοντας τι πραγματικά σημαίνει «καπιταλιστική ανάπτυξη».

Στην πολυδιαφημισμένη Τσονγκίνγκ,1 το μέσο κατά κεφαλήν εισόδημα φτάνει μετά βίας τα 3.300 δολ. Για να υπάρξει σύγκριση, στο Πεκίνο ξεπερνά τα 10.000 δολ., στο Χονγκ Κονγκ φτάνει τα 44.000 και στη Νέα Υόρκη τα 73.300. Η Κίνα είναι πλέον πρώτη σε εξαγωγές, ξεπερνώντας τη Γερμανία. Μπορεί, επίσης, σε όρους ονομαστικού ΑΕΠ (1,3 τρισ. δολ.) να πέρασε την Ιαπωνία (1,2 τρισ. δολ.) στη δεύτερη θέση της παγκόσμιας κατάταξης μετά τις ΗΠΑ. Αλλά το ΑΕΠ δεν αποτελεί από μόνο του κριτήριο ευρωστίας. Μερικές ντουζίνες δισεκατομμυριούχοι έχουν επωφεληθεί από το «θαύμα», όταν η πλειοψηφία των 1,3 δισ. κατοίκων έχει μέσο εισόδημα στα χαμηλότερα σκαλιά διεθνώς. Το κατά κεφαλήν εισόδημα στην Κίνα ανέρχεται στα 3.600 δολ., σχεδόν δέκα φορές μικρότερο από ό,τι στην Ιαπωνία (37.800 δολ.). Στις ΗΠΑ το ίδιο νούμερο υπολογίζεται στα 42.240 δολ.

Ένας νέος Μάο;

Σε αυτό το σκηνικό ο Μπο έχτισε τo πολιτικό του προφίλ, με βάση την «προσωπολατρία σε κόκκινο φόντο». Πώς; Στηλιτεύοντας τη διεφθαρμένη πολιτική και στρατιωτική ελίτ, με ταυτόχρονες νοσταλγικές αναφορές στην υποτιθέμενη εποχή ισότητας του Μάο Τσε Τουνγκ. Ο Μπο, άρχισε να υποστηρίζει δημοσίως μια «νέα» στρατηγική: περισσότερη κρατική παρέμβαση μαζί με την ιδιωτική πρωτοβουλία και «πάγο» στην πολιτική αιχμής «πάνω από όλα η ανάπτυξη», μαζί με μπόλικη σάλτσα από «κοινωνικό κράτος» και ολίγη από εκκλήσεις για «αναδιανομή του πλούτου».

Αυτός ο συνδυασμός ήταν που οδήγησε να κερδίσει ο Μπο την υποστήριξη του αναδυόμενου (και αυστηρώς ανεπίσημου) «νεο-Μαοϊκού κινήματος», που πιστεύει ότι βρήκε τον νέο Μάο στο πρόσωπο του Μπο Σιλάι.

Ωστόσο, ακόμα και τα καλέσματα προς τα στελέχη του ΚΚΚ να λειτουργήσουν κάτω από την «επαναστατική επαγρύπνηση του λαού», κάνουν το καθεστώς να λούζεται με κρύο ιδρώτα. Κι αυτό αποτελεί έναν από τους βασικούς λόγους που ο Μπο εκπαραθυρώθηκε τόσο θεαματικά από το ΚΚΚ. Η άρχουσα τάξη τρομάζει στην ιδέα ότι ακόμα και το άκουσμα της λέξης «επανάσταση» ίσως να έχει κάτι να πει στον κόσμο που υποφέρει και δεν είναι με τίποτα διατεθειμένη να αποδεχθεί μια τέτοια προοπτική.

Στις 28 Μαρτίου ο Σιζόνγκ, επικεφαλής προπαγάνδας της Τσονγκίνγκ, δήλωσε στα τοπικά ΜΜΕ ότι θα βάλει τέλος στις «κινηματικού στυλ πολιτικές μεθόδους»: αυτό ακριβώς ήταν το στυλ εξουσίας του Μπο, ο οποίος φιλοδοξούσε να κερδίσει θέση στη νέα ηγεσία του ΚΚΚ. Οι αρχές έκλεισαν όλα τα sites και τις εφημερίδες που υποστήριζαν τον Μπο, για να προλάβει οποιαδήποτε εκδήλωση ανεξέλεγκτων διαμαρτυριών. Μέχρι και φήμες για πραξικόπημα υπήρξαν.

Ο Μπο προφανώς δεν έχει σχέση με κάποια «αριστερά» και με οποιαδήποτε αναφορά για κοινωνική αλλαγή στην Κίνα. Είναι παιδί-ζόμπι της «κινέζικης φούσκας». Τη διατήρηση του status quo, με άλλες εμφάσεις, επιδίωκε μαζί με τις προσωπικές του φιλοδοξίες. Χρησιμοποιούσε ιλουστρασιόν τεχνικές σταλινικής προσωπολατρίας, μαζί με εφετζίδικες δημόσιες κινητοποιήσεις κόσμου, όπως το σύνθημα «τραγούδα το κόκκινο, τσάκισε το μαύρο», συνδυάζοντας μια πολιτική στην περιοχή η οποία πάντρευε ένα είδος κιτς αναβίωσης του Μαοϊσμού με την εξάρθρωση του οργανωμένου εγκλήματος στο «κινέζικο Σικάγο».

Οι περιγραφές, για χαμηλόβαθμα κυβερνητικά στελέχη και απλά μέλη του ΚΚΚ που με εντολή του Μπο μεταφέρονταν ομαδικά σε φεστιβάλ «κόκκινων τραγουδιών», είναι χαρακτηριστικές των πρακτικών του. Αξιωματούχοι και υπάλληλοι διατάσσονταν να πηγαίνουν στην εξοχή και να φυτεύουν δέντρα. «Όταν φυτεύεις δέντρα δεν κάνεις ποτέ λάθος», έλεγε ο Μπο με μπόλικη δόση δημαγωγικής καρικατούρας νεο-Μαοϊσμού. Όσοι είχαν κινητά τηλέφωνα λάμβαναν συχνά sms με τσιτάτα του Μάο και ο τοπικός τηλεοπτικός σταθμός πρόβαλλε «κόκκινο πρόγραμμα».2

Ο Μπο ήταν άνθρωπος του πλούτου και των επιχειρήσεων. Ρεπορτάζ στην εφημερίδα Financial Times (FT), που πετάει τη νεοφιλελεύθερη σκούφια της για τέτοιες ιστορίες, αποκαλύπτει τις στενές σχέσεις του Μπο Σιλάι, της συζύγου κι άλλων μελών της οικογένειά του, με εταιρείες και funds.

Ενδεικτικές είναι οι περιγραφές συναντήσεων με τον αμερικανικό κολοσσό στον τομέα των ιδιωτικών funds, Texas Pacific Group, που είχε αναπτύξει οικονομικές σχέσεις με αξιωματούχους στην Τσονγκίνγκ πολύ πριν ο Μπο γίνει γραμματέας του κόμματος στην περιοχή. Κι έτσι ο Μπο είχε όλα τα διαπιστευτήρια, ενώ αποκαλυπτικές είναι και οι διασυνδέσεις όλων σχεδόν των στενών μελών της οικογενείας του, με συμμετοχές αξίας δεκάδων εκατομμυρίων δολαρίων στα μετοχολόγια σειράς κινέζικων εταιρειών, σε κεντρικές διευθυντικές θέσεις.3

Χρειάζεται να είναι ξεκάθαρο ότι τόσο το λεγόμενο «θαύμα» της Κίνας τη τελευταία δεκαετία, όσο και τα νέα σημάδια κρίσης του, είναι δεμένα με την πορεία του κινέζικου κρατικού καπιταλισμού μεταπολεμικά. Η βίαιη ανάπτυξη, με κέντρο το κράτος, της βαριάς βιομηχανίας (και του πολεμικού βραχίονα) εις βάρος της εργατικής τάξης (όπως στη Ρωσία του Στάλιν), για να ανταγωνιστεί την προηγμένη οικονομικά Δύση, είναι το νήμα που ενώνει όλες τις δεκαετίες. Και δημιουργεί τις βάσεις του σήμερα, εξηγώντας πώς οι μάνατζερ των ιδιωτικοποιημένων εταιρειών είναι τα παλιά και νέα στελέχη του ΚΚΚ και οι οικογένειές τους, όπως ο Μπο και πολλοί άλλοι.

Η κινέζικη επανάσταση

Τις δεκαετίες του ’50 και του ’60, μολονότι η επανάσταση του αγροτικού στρατού το 1949 ανέτρεψε την παλιά άρχουσα τάξη και έδιωξε τους ιάπωνες κατακτητές, ο Μάο είχε την εργατική τάξη σε ρόλο θεατή από την αρχή έως το τέλος. «Ελπίζουμε οι εργάτες σε όλους τους τομείς να συνεχίσουν να εργάζονται και οι δουλειές να λειτουργούν ως συνήθως», προέτρεπε ο Μάο, όταν ο «Απελευθερωτικός Στρατός» κέρδιζε τις πόλεις στην κεντρική και ανατολική Κίνα το 1949, ενώ ο Στρατηγός Λιν Πιάο αρχηγός του μετώπου, έλεγε: «Οι αξιωματούχοι του καθεστώτος της Κουομιτάνγκ, η αστυνομία, οι κυβερνητικοί παράγοντες σε πόλεις, σε επαρχίες,… καλούνται να παραμείνουν στα πόστα τους».4

Ο Μάο δεν έφερε κάποια σοσιαλιστική επανάσταση. Στόχος του ήταν να χτιστεί μια δυνατή «εθνική οικονομία», στηριγμένη στην πιο σκληρή εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης και των αγροτών στα όρια της «πρωταρχικής συσσώρευσης» που περιέγραφει ο Μαρξ. Χωρίς κάποιο αντίκρισμα, τα αδιέξοδα προκάλεσαν τριγμούς – πάνω και κάτω (1967-75: από την «Πολιτιστική επανάσταση» έως τη «Συμμορία των Τεσσάρων»).

Ούτε οι επόμενες «μεταρρυθμίσεις» της περιόδου 1977-1989, με τον Τενγκ Σιάο Πινγκ να ανοίγει το μονοπάτι της ελεύθερης αγοράς, κατάφεραν να φέρουν αποτέλεσμα. Τα σκαμπανεβάσματα της παγκόσμιας αγοράς καθόριζαν τα «ανοίγματα» και οδήγησαν σε νέα κρίση στα τέλη του ’80 και στην εξέγερση της Τιενανμέν.

Από τις αρχές του 1990 και μετά, το Πεκίνο προσπάθησε να βρει διέξοδο στην επιτάχυνση του ανοίγματος στην αγορά, με σύνθημα «ανάπτυξη με κάθε κόστος»: ιδιωτικοποιήσεις, είσοδος εταιρειών και funds από το εξωτερικό – πάντα υπό τον κεντρικό έλεγχο του κράτους. Τα παλιά «αφεντικά» των κρατικών εταιρειών άρχισαν να γίνονται ιδιώτες και αρκετά κορυφαία στελέχη του ΚΚΚ να χαρίζουν τις προς ιδιωτικοποίηση επιχειρήσεις σε συγγενείς και φίλους. Μόνο στις ιδιωτικοποιήσεις που έγιναν εκείνη την περίοδο 30 εκατ. άνθρωποι απολύθηκαν και η διαφθορά οργίαζε σε όλα τα επίπεδα.

Τώρα η κρίση επιστρέφει στην Κίνα. Τo χρηματιστήριο έχει χάσει 65% από τα υψηλά του. Η διεθνής οικονομική ύφεση το 2008 μπόρεσε να αναχαιτιστεί σχετικά, επειδή η κινέζικη άρχουσα τάξη κρατώντας κάτω από κρατικό έλεγχο τις τράπεζες έσπρωξε δάνεια 1 τρισ. δολ. στην οικονομία. Αλλά, πλέον, ο «κινέζικος ελέφαντας» μοιάζει να κάνει ορθοπεταλιές στο κενό.

Επιβράδυνση

Η οικονομία επιβραδύνει επικίνδυνα. Θα μπορούσε να προκαλέσει μείωση της παγκόσμιας ζήτησης, λένε αναλυτές, και η πτώση του ΑΕΠ ασκεί πιέσεις στην κινέζικη ηγεσία. Το ΑΕΠ α’ τριμήνου σημείωσε άνοδο 8,1% σε ετήσια βάση, έναντι εκτιμήσεων για 8,4% και έναντι 8,9% του προηγούμενου τριμήνου, με αυξανόμενο πληθωρισμό. Για πέμπτο διαδοχικό μήνα, η πτώση ζήτησης έχει αντίκτυπο στην παραγωγή του βιομηχανικού τομέα. Οι εξαγωγές «φρενάρουν».

Και μάλιστα, τη στιγμή που ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ) προβλέπει για φέτος νέα επιβράδυνση (στο 3,7%) του ρυθμού ανάπτυξης του διεθνούς εμπορίου, για δεύτερη συνεχή χρονιά (από 5% το 2011 και 13,8% το 2010). «Δεν έχουμε γλιτώσει ακόμη την κίνδυνο», είπε ο γενικός διευθυντής του ΠΟΕ, Πασκάλ Λαμί και παραδέχθηκε τις αδυναμίες της ευρωπαϊκής και της αμερικανικής οικονομίας, βασικών πελατών του μεγαλύτερου εξαγωγικού εργοστασίου στον πλανήτη, την Κίνα.

Στις 22 Απριλίου οι δυο ηγέτες Κίνας και Γερμανίας, ο Ουέν Τζιαμπάο και η Ανγκελα Μέρκελ, εγκαινίασαν «αγκαζέ» τη μεγάλη εμπορική Έκθεση του Αννόβερο. Πίσω από τα χαμόγελα των δυο πρώτων εξαγωγέων διεθνώς, κρύβεται ο έντονος ανταγωνισμός – κυρίως στον μηχανολογικό τομέα. Αλλά ο φόβος νέας παγκόσμιας ύφεσης αναγκαστικά… «φέρνει πιο κοντά». Η Κίνα αυξάνει τη συνεισφορά της στο ΔΝΤ για την κρίση στην ευρωζώνη και η Μέρκελ ευχαριστεί το Πεκίνο για την υποστήριξή του.

Με τον εφοπλισμό και τους συνεταίρους του – σαν την Cosco που έχει βάλει πόδι στον ΟΛΠ – να κρατούν την αναπνοή τους, σε αυτό το «μπρα ντε φερ». Οι έλληνες εφοπλιστές κυριαρχούν στο διεθνές θαλάσσιο εμπόριο φτάνοντας φέτος στο υψηλότερο σημείο όλων των εποχών σε επίπεδο μεταφορικής δυναμικότητας. Γι’ αυτό τρέμουν σε κάθε «τρέκλισμα» της Κίνας κι εκβιάζουν τους εργάτες.

Επιπλέον, η φούσκα στα ακίνητα και το άλμα στο χρέος μοιάζουν με διπλή θηλιά στο λαιμό της Κίνας. Από ένα σχετικά μικρό χρέος στο ξεκίνημα του 2008, οι τοπικές κυβερνήσεις – κατά την Standard Chartered – είναι χρεωμένες με περίπου 1,5 τρισ. δολ. και οι τόκοι που αναλογούν σε αυτές τις πιστώσεις αγγίζουν τα 134 δισ. δολάρια, σχεδόν το 21% των εσόδων των τοπικών κυβερνήσεων.  Πάνω από 1/3 αυτών των χρεών θα λήξει μέχρι να κλείσει το έτος.

Οι πιστώσεις στην Κίνα αυξάνονται με ρυθμούς 30% ετησίως. Ο ρυθμός είναι διπλάσιος από τις ΗΠΑ στην κορφή της πιστωτικής φούσκας και της Ιαπωνίας τη δεκαετία του ’80. Το ΔΝΤ εκτιμά ότι το συνολικό χρέος είναι περίπου 200% του ΑΕΠ, αν συμπεριλάβουμε διάφορες πιστώσεις και κρυφά χρέη που δεν είναι στα βιβλία, απειλώντας την «ομαλή προσγείωση» της οικονομίας, με τις τράπεζες στο «κόκκινο».

«Πάντως, λίγες χώρες απέφυγαν την κρίση μετά την απελευθέρωση του χρηματοοικονομικού τους κλάδου», σημειώνει o Μάρτιν Γουλφ, σχολιάζοντας έκθεση της κεντρικής τράπεζας της Κίνας που εισηγείται την επιτάχυνση του ανοίγματος του τραπεζικού συστήματος της χώρας. «Ας θυμηθούμε το παράδειγμα των ΗΠΑ τη δεκαετία του 1930, την Ιαπωνία και τη Σουηδία στις αρχές της δεκαετίας του 1990, το Μεξικό και τη Νότιο Κορέα στα τέλη της δεκαετίας του 1990, τις ΗΠΑ, τη Βρετανία και το μεγαλύτερο μέρος της ευρωζώνης στις μέρες μας» (FT, 2/3/2012).

Ωστόσο, η ρίζα του ρήγματος στην «κινέζικη φούσκα» βρίσκεται βαθύτερα. Σε αυτό που εξηγούσε ο Μαρξ ως «εγγενή αδυναμία» του καπιταλισμού: την «πτωτική τάση του μέσου ποσοστού κέρδους», καθώς στον παγκόσμιο ανταγωνισμό ο ρυθμός των επενδύσεων τρέχει γρηγορότερα από την εργασία, τον ρυθμό της απασχόλησης, που αποτελεί την πηγή της υπεραξίας, του κέρδους.

Το ομολογεί ακόμα και ο Μάρτιν Γουλφ σε σχόλιο, με τίτλο “H Κίνα έτοιμη να πέσει στην παγίδα” (FT, 21/3/2012): «Ο ρυθμός ανάπτυξης της Κίνας θα επιβραδυνθεί απότομα από το ετήσιο 10% που κατέγραφε στις τρεις προηγούμενες δεκαετίες. Η φύση της εκτεταμένης ανάπτυξης της χώρας καθιστά την κατάσταση ακόμη πιο δύσκολη, δεδομένου του ασυνήθιστα μεγάλου ποσοστού αύξησης των επενδύσεων και της ισχυρής εξάρτησης της ζήτησης από τις επενδύσεις. Η Κίνα δεν θα είναι πλέον χώρα πλεονάζοντος εργατικού δυναμικού, σύμφωνα με τον όρο που είχε χρησιμοποιήσει στο αναπτυξιακό του μοντέλο ο Ινδός νομπελίστας Σερ Αρθουρ Λούις. Ενδέχεται, λοιπόν, να υπάρξουν πιέσεις στα κέρδη, ενώ οι αποταμιεύσεις και οι επενδύσεις θα μειωθούν».

Το κρατικό χρήμα – με τα συναλλαγματικά διαθέσιμα σήμερα στα ύψη (3,3 τρισ. δολ) – δημιούργησε μετά το ’90 ένα ανθηρό περιβάλλον για επενδυτές, πολυεθνικές, με αποτέλεσμα πάνω από 150 εκατ. αγρότες να μετακινηθούν από την ύπαιθρο στις πόλεις για να βρουν δουλειά, στη μεγαλύτερη εσωτερική μετανάστευση στην ιστορία. Αλλά αυτή η διαδικασία φτάνει στο τέρμα κι αρχίζει να αντιστρέφεται.

«Έρευνα του Κάι Φανγκ από την Κινεζική Ακαδημία Κοινωνικών Επιστημών αναφέρει ότι “η έλλειψη εργατικού δυναμικού εμφανίστηκε πρώτα στις παράκτιες περιοχές το 2004 και πλέον είναι έντονη σε όλη τη χώρα. Το 2011, οι βιομηχανικές επιχειρήσεις αντιμετώπισαν πρωτοφανείς και μοναδικές δυσκολίες στην εύρεση εργατικού δυναμικού”. Η έκθεση του Φανγκ δίνει απτές αποδείξεις για τη συνεπακόλουθη αύξηση των πραγματικών μισθών και τη συρρίκνωση της κερδοφορίας. Βάσει της θεωρίας Λούις, η Κίνα βρίσκεται τώρα σε σημείο καμπής. Μία συνέπεια είναι πως, δεδομένου του ρυθμού των επενδύσεων, ο λόγος επενδύσεων προς εργασία θα αυξηθεί ταχύτερα, ενώ και οι αποδόσεις θα μειωθούν ταχύτερα».

Αυτή η διαδικασία χτυπάει την Κίνα, όπως χτυπά συνολικά το σύστημα διεθνώς, παρά τις διάφορες θεωρίες περί «αποδέσμευσης» των αναδυόμενων οικονομιών, BRICs (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα). Ήδη, ορισμένοι αναλυτές προειδοποιούν ότι τα «τούβλα» (BRICs) μπορεί να έχουν την τύχη των «γουρουνιών» (PIIGS).

Ένα νέο εργατικό κίνημα

Ο Μαρξ, εκτός από την κρίση, έβλεπε και την άλλη πλευρά του νομίσματος – τον νεκροθάφτη του καπιταλισμού. Η εργατική τάξη στην Κίνα είναι ο γίγαντας που αφυπνίζεται και διεκδικεί. Ο Τζέφρι Κρόθαλ από το China Labour Bulletin (Εργατικό Δελτίο για την Κίνα) δίνει αρκετές εικόνες σε συνέντευξη στο περιοδικό Socialist Review του Απριλίου. «Ο μόνος τρόπος που οι εργάτες μπορούν να κάνουν τη φωνή τους να ακουστεί, είναι να κατέβουν σε απεργία. Οι περισσότερες εργατικές κινητοποιήσεις καταμετρώνται στο βιομηχανικό κλάδο, σχεδόν το 70%, με επίκεντρο τον ιδιωτικό τομέα… Από το 2006 ξεκινά ραγδαία άνοδος των απεργιών», με κυρίαρχη τη συμμετοχή των γυναικών.5

Αρκετά στοιχεία περιγράφει ο Νίκος Λούντος στην «Εργατική Αλληλεγγύη» (Νο 1015): ο αριθμός των απεργιών που κατέγραψε το Μάρτη του 2012 ξεπέρασε το ρεκόρ από τότε που το China Labour Bulletin άρχισε να μετράει τις απεργίες, πριν από 15 μήνες. Κατέγραψαν 38 απεργίες, κυρίως στη βιομηχανία και στις μεταφορές. Έντεκα κινητοποιήσεις οδήγησαν σε συλλογικές διαπραγματεύσεις με την εργοδοσία (όταν εδώ ξηλώνονται) και σε δύο από αυτές ικανοποιήθηκαν τα αιτήματα των εργατών. Στη βιομηχανία έγιναν 17 απεργίες, πέντε περισσότερες από το Φλεβάρη.6

Οδηγοί ταξί και λεωφορείων σε τουλάχιστον δέκα πόλεις κατέβηκαν σε απεργία το Μάρτη. Στην εκπαίδευση, δάσκαλοι και νηπιαγωγοί σε τρεις πόλεις απαίτησαν αυξήσεις το Μάρτη ξεκινώντας απεργίες μίας μέρας ή μισής μέρας. Έγιναν δύο απεργίες σε εργοστάσια-κάτεργα της Foxconn, όπου κατασκευάζονται μεταξύ άλλων τα iPad, iPhone και iPod της Apple.

Πρόσφατη έρευνα της εφημερίδας "Global Times" δείχνει ότι ο μισός περίπου πληθυσμός της χώρας (49,4%) πιστεύει ότι η Κίνα βρίσκεται "πολύ κοντά" ή "αρκετά κοντά" σε μια νέα επανάσταση. Στην εφημερίδα «The Diplomat», ο ακαδημαϊκός Μινσίν Πέι, γράφει για την «επανεμφάνιση πολλών από τις κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες που είχαν οδηγήσει στην κρίση της Τιενανμέν».

Η κινέζικη εργατική τάξη παλεύει να βάλει τη δική της σφραγίδα στις εξελίξεις. Δεν είναι μόνο ισχυρή αριθμητικά, αλλά δυναμώνει πολιτικά και οργανωτικά. Συνειδητοποιεί συνεχώς ότι η αγορά δεν είναι λύση, όπως δεν ήταν και ο Μαοϊσμός.

1. www.youtube.com/watch?v= xL5KPuLMuvE

2. “Bo Xilai and neo-Maoism in China, by Jamie Kenny (www.newleftproject.org).

3. “Bo’s downfall sheds light on nepotism” (FT, 19/3/2012).

4. “Mao, Castro, Che and the national movements”, Τόνι Κλιφ.

5. Περισσότερα στοιχεία: «Οι απεργίες στην Κίνα», Ν. Λούντου (ΣΑΚ 82).

6. Απεργία στην εταιρεία ποτών Chengde City Qianlong, http://www.youtube.com/watch?v=gICCll4B2Do