Άρθρο
Η Ισπανία στα πρόθυρα του μνημονίου

Μαζική διαδήλωση ενάντια στις περικοπές

Συνέντευξη με τον Άντι Ντάργκαν, μέλος της αδερφής οργάνωσης του ΣΕΚ στην Ισπανία En Lucha.

Το Λαϊκό Κόμμα και ο Ραχόι ανέβηκαν στην εξουσία περίπου πριν από οχτώ μήνες. Τότε υπήρχαν φωνές διεθνώς που πανηγύριζαν θεωρώντας ότι η Δεξιά μπορεί να αποτελέσει τη λύση για το ξεπέρασμα της ισπανικής κρίσης. Ποιά είναι η δικιά σου εκτίμηση για αυτούς τους οχτώ μήνες;

Οι οχτώ μήνες της κυβέρνησης Ραχόι αποτελούν μια ανεπανάληπτη καταστροφή. Πρώτον για τη μεγάλη πλειονότητα του πληθυσμού και δεύτερον για το ίδιο το Λαϊκό Κόμμα. Αντί για το “ξεπέρασμα της κρίσης” τα οικονομικά προβλήματα της Ισπανίας έχουν βαθύνει. Αντί να αποφευχθεί το “ελληνικό σενάριο” όπως κόμπαζαν τα αστικά ΜΜΕ, όλα δείχνουν ότι βαδίζουμε ακριβώς προς κάτι τέτοιο.

Μετά τις σαρωτικές περικοπές που πέρασε η προηγούμενη κυβέρνηση του Σοσιαλιστικού Κόμματος, μαζί με την αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης στα 67 και με επιθέσεις στα εργασιακά δικαιώματα, το Λαϊκό Κόμμα προχώρησε ακόμη παραπέρα. Ο Ραχόι πέρασε ένα πακέτο περικοπών 40 δισεκατομμυρίων ευρώ, στο οποίο συμπεριλαμβάνονται περικοπές 15% στους μισθούς του δημόσιου τομέα, 24% περικοπές στην εκπαίδευση και 10% περικοπές στην υγεία. Όλα αυτά υποσκάπτουν ακόμη περισσότερο τον δημόσιο τομέα της Ισπανίας ο οποίος καρκινοβατεί. Την ίδια στιγμή, το Λαϊκό Κόμμα εξαπέλυσε τις πιο άγριες επιθέσεις στα εργασιακά δικαιώματα μετά το τέλος της δικτατορίας. Από τις χώρες του ΟΟΣΑ, μόνο στις ΗΠΑ και την Ιρλανδία είναι ευκολότερο να απολυθούν εργάτες σε σχέση με την Ισπανία.

Τίποτα από όλα αυτά δεν βρισκόταν στο εκλογικό πρόγραμμα του Λαϊκού Κόμματος, όπως δεν ήταν και οι αυξήσεις στους φόρους (οι οποίες παρεμπιπτόντως συνοδεύονται από μια παραγραφή για τις φορολογικές απάτες), στις οποίες περιλαμβάνεται αύξηση του ΦΠΑ στο 21%, ένα μέτρο που χτυπάει άγρια και τους καταναλωτές και τους μικροέμπορους. Το πρόγραμμα διάσωσης (των 100 δισεκατομμυρίων) από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αποτελεί τελειωτικό χτύπημα στην αντίληψη ότι το Λαϊκό Κόμμα έχει οποιαδήποτε εναλλακτική λύση απέναντι στη λιτότητα. Την ίδια στιγμή, οι περιφερειακές κυβερνήσεις, ειδικά η Καταλωνία και η Βαλένθια, χτυπημένες από περικοπές στους προϋπολογισμούς τους, έχουν ζητήσει διασώσεις πολλών εκατομμυρίων από την κεντρική κυβέρνηση της χώρας.

Όλα αυτά συμβαίνουν μέσα σε ένα πλαίσιο 25% ανεργίας (51% για τους νέους), με την εκτίμηση ότι θα ανέβει κι άλλο την επόμενη χρονιά. Και τα επιδόματα ανεργίας και οι κατώτατοι μισθοί (από τους χαμηλότερους στην Ευρώπη) έχουν παγώσει. Γίνονται περίπου 520 εξώσεις κάθε μέρα. Αυτοί που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας αντιστοιχούν σε περίπου 25% του πληθυσμού.

Παρόλες τις περικοπές, και με ακόμα περισσότερες να έρχονται, η ισπανική οικονομία συνεχίζει να κινείται σε καθοδικό σπιράλ. Είναι μόνο ζήτημα χρόνου, όπως σημείωσαν πολύ πρόσφατα οι Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, μέχρι να υπάρξει ολοκληρωμένη διάσωση από την Ευρώπη – με ό,τι αυτό θα συνεπάγεται.

Όλες αυτές οι επιθέσεις δεν έχουν οδηγήσει μόνο σε μαζική αντίσταση αλλά και σε πρωτοφανή κατάρρευση της εκλογικής βάσης του Λαϊκού Κόμματος: τον Ιούλη βρισκόταν στο 30% σε σχέση με 44% μόλις τον περασμένο Νοέμβρη. Η πρόσφατη ήττα τους στις εκλογές της Ανδαλουσίας υπογράμμισαν πόσο γρήγορα έχουν χάσει ψηφοφόρους.

Το “Κίνημα των Πλατειών” στην Ελλάδα όφειλε πολλά στους Ιντιγνάδος (τους Αγανακτισμένους της Ισπανίας). Εκείνες τις μέρες, υπήρχαν σχολιαστές που έλεγαν πως οι Ιντιγνάδος είναι κάτι εντελώς ασύνδετο με το κίνημα της εργατικής τάξης. Φέτος ήταν οι ισπανοί ανθρακωρύχοι που έγιναν πηγή έμπνευσης για την αντίσταση στην Ελλάδα. Ποιά­ είναι η πραγματική σύνδεση μεταξύ των δύο αυτών στιγμών της αντίστασης στην Ισπανία;

Πάντα υπήρχε άμεση σχέση μεταξύ του κινήματος των Ιντιγνάδος (ή κινήματος 15 Μάη - 15Μ) και της εργατικής τάξης. Πρώτον, η πλειονότητα όσως καταλάμβαναν της πλατείες ήταν άνεργοι ή υποαπασχολούμενοι νέοι. Δεύτερον, από την αρχή οι αντικαπιταλιστές προσπάθησαν με επιτυχία να υποστηρίξουν ότι πρέπει να υπάρξουν δεσμοί με τους εργατικούς χώρους, ειδικά όσους βρίσκονταν σε αγώνες, και με τις εργατογειτονιές. Το αίτημα για γενική απεργία έγινε πολύ πλατιά αποδεκτό από το κίνημα. Στη Βαρκελώνη ιδιαίτερα, το κίνημα 15Μ είχε άμεση επίδραση στις διαμαρτυρίες των εργαζόμενων στην υγεία ενάντια στις περικοπές, με κατασκηνώσεις να οργανώνονται έξω από νοσοκομεία. Στους εκπαιδευτικούς, η εμφάνιση οργάνωσης από τα κάτω που έσπρωξε τα συνδικάτα προς τη δράση, δανείστηκε πολλά από τις μεθόδους και τα συνθήματα του 15Μ. Στις τεράστιες διαδηλώσεις της 19ης Ιουνίου 2011, η πορεία είχε μαζικά και ξεκάθαρα εργατικό χαρατήρα.

Διαφορετικό ζήτημα ήταν η απόρριψη των συνδικάτων, μαζί με τα πολιτικά κόμματα. Όμως, αυτό το δόγμα έχει υποσκαφτεί από τα γεγονότα. Αφενός οι περιορισμοί του ίδιου του κινήματος, αφετέρου η σχετική επιτυχία της 24ωρης απεργίας στις 29 Μάρτη στην οποία υπήρξε πραγματική συνένωση μεταξύ του 15Μ και της βάσης του εργατικού κινήματος.

Ένα χρόνο μετά, χωρίς το ενοποιητικό εργαλείο των πλατειών, το κίνημα του 15Μ είναι πολύ πιο πολυδιασπασμένο, όμως το πολιτικό πνεύμα του κινήματος παραμένει ζωντανότατο, όπως φάνηκε στις μαζικές διαδηλώσεις για τον ένα χρόνο του κινήματος. Το σημαντικότερο όμως ήταν ότι το πνεύμα του κινήματος 15Μ ενσωματώθηκε στο νέο κύμα διαδηλώσεων τους τελευταίους μήνες, ενάντια στα μέτρα λιτότητας της κυβέρνησης.

Οι τελευταίες μέρες της “Μαύρης Πορείας” των ανθρακωρύχων συνέπεσαν με την ανακοίνωση των μέτρων λιτότητας από τον Ραχόι. Είδαμε εικόνες μαζικών διαδηλώσεων και συγκρούσεων σε πόλεις όλης της Ισπανίας. Μπορείς να μας δώσεις μια συνολική εικόνα των γεγονότων εκείνων των ημερών;

Ο αγώνας των ανθρακωρύχων έδωσε έμπνευση σε όσους αντιστέκονται. Όχι μόνο ξεκίνησαν απεργία διαρκείας – κάτι ασυνήθιστο στην Ισπανία – αλλά χρησιμοποίησαν και μαχητικές μορφές άμεσης δράσης και καταλήψης των ορυχείων. Κρίνεται η ίδια η επιβίωση της εξορυκτικής βιομηχανίας και οι ζωές όλων των ανθρώπων που εξαρτώνται από αυτή, με δεδομένη την απόφαση της κυβέρνησης να κλαδέψει τις επιδοτήσεις κατά 67%.

Με το νέο γύρο μέτρων λιτότητας να ανακοινώνεται τον Ιούλη, αυτός ο εκπληκτικός αγώνας συνέπεσε με εκτεταμένες διαμαρτυρίες στο δημόσιο τομέα, με αλλεπάλληλες τοπικές διαδηλώσεις και απεργίες. Η άφιξη της πορείας των ανθρακωρύχων στη Μαδρίτη ήταν η αποκορύφωση αυτής της δράσης με δεκάδες χιλιάδες κόσμο να βγαίνει στους δρόμους για να τους υποδεχθεί. Για ακόμη μια φορά, το πνεύμα της 15Μ ήταν παρόν σε αυτές τις κινητοποιήσεις.

Δυστυχώς (χωρίς να εννοώ ότι περιμέναμε κάτι πολύ διαφορετικό) τα συνδικάτα δεν προχώρησαν σε εξαπόλυση γενικευμένης αντίστασης μέσα από εκείνον τον αγώνα. Αντίθετα έδωσαν την έγκρισή τους για ένα πρόγραμμα κινητοποιήσεων που θα ξεκινήσουν μετά τις διακοπές του καλοκαιριού. Το χειρότερο ήταν ότι αποφάσισαν τη λήξη της απεργίας των ανθρακωρύχων χωρίς να ρωτήσουν καν τους ίδιους τους ανθρακωρύχους. Στην πραγματικότητα, τα συνδικάτα έπεσαν στην παγίδα που είχε προετοιμάσει η κυβέρνηση: ανακοινώνοντας τα νέα μέτρα λίγο πριν τις διακοπές, η κυβέρνηση ήλπιζε ότι θα περιορίσει την αντίσταση. Ωστόσο, σποραδικές διαμαρτυρίες, πικετοφορίες, μικρές διαδηλώσεις, συνέχισαν να γίνονται και μέσα στον Αύγουστο.

Μάλιστα, οι κινητοποιήσεις συνεχίστηκαν στην Ανδαλουσία – μια από τις φτωχότερες περιοχές της χώρας – όπου με 33% ανεργία, η νεοεκλεγμένη συγκυβέρνηση του Σοσιαλιστικού Κόμματος και της Ενωμένες Αριστεράς ισχυρίζεται ότι δεν έχει άλλη εναλλακτική από το να εφαρμόσει τις περικοπές που της επιβάλει η κεντρική κυβέρνηση. Ακόμη και τα μεγάλα συνδικάτα, η UGT που σχετίζεται με το Σοσιαλιστικό Κόμμα, και οι CCOO που είχαν παραδοσιακά σχέση με το Κομμουνιστικό Κόμμα, αναγκάστηκαν να βγουν ανοιχτά ενάντια στα κόμματα που υποστήριξαν στις εκλογές. Πολύ σημαντικές ήταν οι εκτεταμένες κινητοποιήσεις που οργανώθηκαν από το αριστερό SAT (Ανδαλουσιανό Εργατικό Συνδικάτο), στις οποίες περιλαμβάνονται καταλήψεις γης και “εισβολές” σε σούπερ-μάρκετ.

Πώς αναδιατάσσεται η πολιτική σκηνή στην Ισπανία λόγω της κρίσης, της λιτότητας και της αντίστασης; Ποιά ήταν η στάση της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας, του Σοσιαλιστικού Κόμματος και της Ενωμένης Αριστεράς;

Η συνδικαλιστική γραφειοκρατία δεν έχει άλλη επιλογή από το να παλέψει. Η στρατηγική τους είναι μια σειρά από οργανωμένες κινητοποιήσεις που θα ξεκινήσουν από τις 15 Σεπτέμβρη, καλώντας την κυβέρνηση να οργανώσει δημοψήφισμα για τις πολιτικές λιτότητας. Αν, ή το πιθανότερο όταν, η κυβέρνηση ανακοινώσει ότι δεν πρόκειται να οργανώσει τέτοιο δημοψήφισμα, τα συνδικάτα σκοπεύουν να οργανώσουν δικό τους δημοψήφισμα στους δρόμους. Αν και πάλι η κυβέρνηση αρνηθεί να αποσύρει τα μέτρα, τότε θα έχουμε γενική απεργία το Νοέμβρη.

Προφανώς, πρόκειται για μια εντελώς μηχανιστική αντιμετώπιση και δεν είναι παρά μια προσπάθεια της γραφειοκρατίας να κρατήσει υπό έλεγχο το εντελώς απρόβλεπτο κίνημα. Παρά την παράξενη δομή του ισπανικού συνδικαλιστικού κινήματος (βασίζεται στη χρηματοδότηση από το κράτος και όχι στις συνδρομές των μελών), η ένταση της αντίστασης μπορεί εύκολα να τους ξεπεράσει, όπως έδειξε χαρακτηριστικά η εμφάνιση του κινήματος βάσης στους εκπαιδευτικούς.

Όπως ήταν αναμενόμενο, το Σοσιαλιστικό Κόμμα έχει κάνει, στα λόγια, μια πολύ περιορισμένη στροφή στα αριστερά, καθώς τώρα είναι στην αντιπολίτευση, όμως δεν είναι σε θέση να αφήσουν πίσω το ρόλο που έπαιξαν ανοίγοντας τις πύλες της λιτότητας.

Παρά τη δραματική κατάρρευση των ποσοστών του Λαϊκού Κόμματος, αυτοί που δηλώνουν ότι θα ψηφίσουν Σοσιαλιστικό Κόμμα συνεχίζουν να μειώνονται. Από το 29% που πήραν στις περασμένες εκλογές, τώρα οι δημοσκοπήσεις τους δίνουν 23%. Αν σκεφτεί κανείς ότι παραδοσιακά τα δύο κόμματα παίρνουν από 40% το καθένα, το αθροιστικό ποσοστό και των δύο φαίνεται σήμερα σε ιστορικό χαμηλό. Οι συγκρίσεις με το ελληνικό παράδειγμα και σε αυτή την περίπτωση είναι προφανείς.

Η Ενωμένη Αριστερά θα έπρεπε να είναι στην καλύτερη θέση για να αξιοποιήσει την υποχώρηση των μεγάλων κομμάτων – οι δημοσκοπήσεις τους δίνουν περίπου 14%, το διπλάσιο από ό,τι πήραν στις εκλογές του περασμένου Νοέμβρη.

Το αν η Ενωμένη Αριστερά μπορεί να τραβήξει πίσω της, το θυμό που υπάρχει στους δρόμους και τους εργατικούς χώρους, μένει να το δούμε. Παρόλο που το πρόγραμμα και οι δηλώσεις του κόμματος έχουν ριζοσπαστικό τόνο, η συμβιβαστική τους θέση σε σχέση με το Σοσιαλιστικό Κόμμα δυσκολεύει την Ενωμένη Αριστερά να κερδίσει περισσότερη υποστήριξη. Συμμετέχοντας σε μια σειρά τοπικές συγκυβερνήσεις, με χαρακτηριστικότερη την Ανδαλουσία, η Ενωμένη Αριστερά έχει καταλήξει να εφαρμόζει περικοπές, επιχειρηματολογώντας ότι το κάνουν καλύτερα από τη Δεξιά, διότι “προστατεύουν θέσεις εργασίας”.

Υπάρχει ένας τεράστιος χώρος που μπορεί να κατακτηθεί από την Αριστερά. Εκατοντάδες χιλιάδες, αν όχι εκατομμύρια, απορρίπτουν την λιτότητα, απαιτούν να πληρώσουν οι πλούσιοι για την κρίση, να εθνικοποιηθούν οι τράπεζες (κάτω από κάποιου είδους δημοκρατικό έλεγχο), θέλουν την υπεράσπιση των δημόσιων υπηρεσιών και “πραγματική δημοκρατία” (όχι κοινοβουλευτικά προνόμια, αληθινή αναλογική αντιπροσώπευση, ανακλητούς αντιπροσώπους κλπ). Όλα τα απλά αιτήματα του κινήματος 15Μ. Η κινητοποίηση γύρω από ένα τέτοιο πρόγραμμα αιτημάτων θα σήμαινε το σχηματισμό κάτι ευρύτερου από την Ενωμένη Αριστερά που θα έφτανε στη ριζοσπαστική αριστερά και στο κίνημα της 15Μ. Θα σήμαινε ότι η Ενωμένη Αριστερά θα έσπαγε αποφασιστικά με τη σοσιαλδημοκρατία.

Πόσο σημαντική είναι η κινητοποίηση για τις 15 Σεπτέμβρη; Γενικότερα, τι περιμένετε για την περίοδο που έχουμε μπροστά μας και ποιές είναι οι προτεραιότητες για την Εν Λούτσα;

Η 15 Σεπτέμβρη στη Μαδρίτη μπορεί να σηματοδοτήσει την επιστροφή της αντίστασης στη λιτότητα, όπως την έχουμε δει τους τελευταίους μήνες. Οι κεντρικές διαδηλώσεις δεν είναι τόσο συνηθισμένες στην Ισπανία, έτσι πολλά θα εξαρτηθούν από το πόσο σοβαρά θα πάρουν τη διαδήλωση τα συνδικάτα. Μέχρι στιγμης, η αντιμετώπισή τους είναι πολύ φορμαλιστική, κάτι που δεν θα βοηθήσει την κινητοποίηση. Παρόλα αυτά, προηγούμενες διαδηλώσεις έχουν δείξει ότι ο κόσμος συμμετέχει παρά την αδράνεια της γραφειοκρατίας. Την ίδια στιγμή, οργανώνονται και άλλες κινητοποιήσεις. Ξεκινώντας με την εκπαίδευση, χιλιάδες, κατά κύριο λόγο, νέοι, αναπληρωτές εκπαιδευτικοί, που απειλούνται με μείωση μισθών ή με απόλυση σκοπεύουν να ξεκινήσουν μια σειρά κινητοποιήσεων. Στις 25 Σεπτέμβρη, το κίνημα 15Μ σκοπεύει να αποκλείσει το ισπανικό κοινοβούλιο όταν ξαναρχίσουν οι συνεδριάσεις. Την επόμενη μέρα, θα υπάρχει γενική απεργία ενάντια στη λιτότητα στη Χώρα των Βάσκων, την οποία καλούν ανεξάρτητα και αριστερά εθνικιστικά συνδικάτα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι όλα αυτά θα είναι η αρχή ενός πολύ “καυτού φθινόπωρου”.

Για την αντικαπιταλιστική αριστερά, οι προκλήσεις και οι ευκαιρίες είναι τεράστιες. Παρόλο που είναι οργανωτικά αδύναμη, η αντικαπιταλιστική αριστερά έχει δυνάμει ένα τεράστιο ακροατήριο, όμως για να το οικοδομήσει πρέπει να αποβάλει το σεκταρισμό και τον αριστερισμό της. Για παράδειγμα, τα συνδικάτα καλούν σε δημοψήφισμα, και παρόλο που σίγουρα χρειάζονται πιο μαχητικές μέθοδοι αγώνα, το δημοψήφισμα θα μπορούσε να προσφέρει έναν τρόπο σύνδεσης με τις μάζες των ανθρώπων που είναι εξοργισμένοι με αυτά που κάνει η κυβέρνηση. Θα ήταν πολιτική τυφλότητα από μεριάς της ριζοσπαστικής αριστεράς να μην συνδεθεί με μια τέτοια καμπάνια.

Η Εν Λούτσα υποστηρίζει ότι η ανάγκη κάποιας μορφής κοινωνικο-πολιτικής εναλλακτικής είναι απόλυτη προτεραιότητα. Μια εναλλακτική που μπορεί να τραβήξει πίσω της τα εκατομμύρια που αντιστέκονται στη λιτότητα. Μέσα σε οποιαδήποτε τέτοια πολιτική απάντηση, πρέπει να υπάρχει ένας αντικαπιταλιστικός πόλος που θα πιέζει το κίνημα προς τα αριστερά.

Συγκεκριμένα, η Εν Λούτσα βλέπει σαν ρόλο της να παρεμβαίνει στρατηγικά όπου μπορεί να σπρώξει προς μια τέτοια εναλλακτική: κάτι που σημαίνει σε συγκεκριμένες τοπικές συνελεύσεις της 15Μ και στην εκπαίδευση, στους χώρους των φοιτητών και των εκπαιδευτικών. Την ίδια στιγμή θα μπούμε στην καμπάνια για το δημοψήφισμα εναντίον της λιτότητας, ενώ θα συνεχίσουμε να καλούμε για πιο αποφασιστικές μορφές κινητοποίησης.

Αν οι αντικαπιταλιστές κι η Αριστερά γενικά δεν σταθούν στο ύψος των περιστάσεων, υπάρχουν και στην Ισπανία, όπως και αλλού, φασιστικές και λαϊκίστικες δυνάμεις που περιμένουν στη γωνία να καρπωθούν την ογκούμενη απόγνωση αυτών των εκατομμυρίων. Πιο συγκεκριμένα, όλο και περισσότερος κόσμος από όσους συμμετείχαν στο κίνημα 15Μ ψάχνει για πολιτική εναλλακτική. Οι επόμενοι μήνες θα είναι αποφασιστικής σημασίας.