Η ανακοίνωση, λίγο πριν τον Δεκαπενταύγουστο, ότι ο πρόεδρος της Αιγύπτου, Μοχάμεντ Μούρσι, παύει από τη θέση του επικεφαλής του Στρατιωτικού Συμβουλίου, τον Στρατάρχη Ταντάουϊ, προκάλεσε χαρά και ανακούφιση σε εκατομμύρια Αιγύπτιους. Η συγκατοίκηση του Μούρσι, εκλεγμένου με την υποστήριξη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, με τους στρατηγούς του Μουμπάρακ, κρατούσε τον κόσμο με κομμένη την ανάσα για το πότε ο Ταντάουϊ θα αποφάσιζε να προχωρήσει σε κάποιο μικρό ή μεγάλο πραξικόπημα. Ο Μούρσι αποφάσισε να κινηθεί πρώτος και να ξεφορτωθεί τον Ταντάουϊ, την ηγεσία των επιτελείων και τους επικεφαλής ναυτικού και αεροπορίας. Προχώρησε επίσης στο διορισμό αντιπροέδρου, μια θέση που είχε μείνει κενή μετά την πτώση του Μουμπάρακ. Ενώ κατάργησε και τη λεγόμενη “Συμπληρωματική Συνταγματική Διακήρυξη”. Ήταν μια διακήρυξη που έκαναν οι στρατηγοί στα μέσα Ιούνη, δίνοντας επιπλέον νομοθετικό ρόλο στον εαυτό τους και αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση του νέου Συντάγματος, περιορίζοντας τις εξουσίες του Κοινοβουλίου και του εκλεγμένου προέδρου.

Ο Ταντάουϊ και το Στρατιωτικό Συμβούλιο είχαν πάρει την εξουσία την ώρα που ο Μουμπάρακ εγκατέλειπε το Κάιρο στη διάρκεια της επανάστασης των αρχών του 2011. Προσπάθησαν να παρουσιαστούν ως εκφραστές της επανάστασης και έτσι να εξασφαλίσουν την επιστροφή στην ομαλότητα. Στην πραγματικότητα είναι οι εκφραστές των πιο βαθιών τμημάτων του κράτους και της άρχουσας τάξης που κυβερνάει την Αίγυπτο τις τελευταίες δεκαετίες. Βρέθηκαν αναγκασμένοι να αποδεχθούν τη μετάβαση προς τη Δημοκρατία, κάνοντας ό,τι ήταν στο χέρι τους για να είναι μια δημοκρατία ψαλιδισμένη.

Η Μουσουλμανική Αδελφότητα αποδέχθηκε από την αρχή αυτό το παιχνίδι, έχοντας τους δικούς της φόβους για το τι θα σημάνει η συνέχιση της αστάθειας. Ο στρατός όμως δεν έμεινε με σταυρωμένα χέρια. Τον τελευταίο ενάμισι χρόνο έχουν προχωρήσει σε αλλεπάλληλες προβοκάτσιες και σφαγές για να τους δοθεί η ευκαιρία να επιβάλουν την “τάξη” και να πισωγυρίσουν τις κατακτήσεις της επανάστασης. Με άνοιγμα πυρ κατά διαδηλώσεων, προκλήσεις με στημένα επεισόδια στα γηπεδα και στους δρόμους, οργανωμένες καμπάνιες κατά της Αριστεράς, μέχρι τις πρόσφατες εκλογές και την βία και νοθεία που εξαπέλυσαν για να εκλεγεί ο άνθρωπος του Μουμπάρακ, Άχμεντ Σαφίκ. Στο μεταξύ η δικαστική εξουσία, τμήμα του ίδιου συστήματος εξουσίας, είχε διαλύσει το εκλεγμένο Κοινοβούλιο, με νομικίστικες δικαιολογίες.

Μεταστροφή

Τίποτα από όλα αυτά τελικά δεν δούλεψε. Αντίθετα, αν στην αρχή της Επανάστασης, η πλειονότητα του κόσμου είχε αποδεχθεί το σύνθημα “Λαός και στρατός, μια γροθιά”, τα συνθήματα με τον καιρό στράφηκαν κατά του Ταντάουϊ και του ίδιου του στρατού. Το ότι οι διαδηλώσεις για τη δημοκρατία συνεχίστηκαν ασταμάτητα, σε συνδυασμό με το ξέσπασμα και άλλων αγώνων ήταν που εξασφάλισε ότι τα πραξικοπήματα του Ταντάουϊ δεν είχαν αποτέλεσμα. Στις εκλογές, οι στρατηγοί αξιοποίησαν όλο τον παλιό μηχανισμό του Μουμπάρακ, αλλά τελικά ακόμα και οι ΗΠΑ αναγκάστηκαν να αναγνωρίσουν ως νικητή των εκλογών τον Μοχάμεντ Μούρσι. Το Στρατιωτικό Συμβούλιο μέσα από τις προβοκάτσιες του είχε καταφέρει να δημιουργήσει μια αντισυσπείρωση του κόσμου που μπορεί να μην υποστηρίζει τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, αλλά δεν ήθελε με τίποτα την επιστροφή του παλιού καθεστώτος.

Τον Ιούνη, όταν ανακοινώθηκε η αθώωση των συνεργατών του Μουμπάρακ, οι μεγάλες διαδηλώσεις στην Ταχρίρ είχαν συνθήματα “Κάτω οι ένοπλες δυνάμεις”, “Ο λαός απαιτεί να δικαστεί ο Ταντάουϊ” και “Επανάσταση σε όλους τους δρόμους της Αιγύπτου”. Ο εξεγερμένος κόσμος ήταν που συνέχιζε να ασκεί την πίεσή του πάνω στον Μούρσι, αναγκάζοντάς τον να απομακρύνει τον Ταντάουϊ. Οι πιέσεις πάνω στον Μούρσι συνεχίζονται. Η απομάκρυνση μερικών ατόμων κάθε άλλο παρά διάλυση του παλιού καθεστώτος σημαίνει.

Οι Επαναστάτες Σοσιαλιστές της Αιγύπτου στην ανακοίνωσή τους μετά την απομάκρυνση του Ταντάουϊ τονίζουν: “Βλέπουμε αυτές τις αποφάσεις σαν νίκες της επανάστασης. Αλλά δηλώνουμε ότι δεν θα είχαν συμβεί χωρίς τις θυσίες των μαρτύρων και των επαναστατημένων μαζών, κυρίως στα γεγονότα του δρόμου Μοχάμεντ Μαχμούντ και των Υπουργείων (και της Άμυνας). Αν οι μάζες δεν είχαν επιβληθεί στο πολιτικό σκηνικό με τέτοια δύναμη, αν δεν είχαν αρνηθεί να αποδεχθούν τον συνεχιζόμενο ρόλο του στρατιωτικού συμβουλίου, οι αποφάσεις δεν θα είχαν παρθεί. Ούτε οι μάζες αποδέχονται μια “ασφαλή έξοδο” για τους στρατηγούς. Ο στρατηγός Άχμαντ Φάντελ που κατέκλεψε τη διώρυγα του Σουέζ, αντικαθίσταται από τον Στρατηγό Μουχάμπ Μομές. Οι εργάτες του Σουέζ όμως είχαν κατέβει σε απεργία στο ξεκίνημα της επανάστασης, απαιτώντας την απόλυση του Φάντελ, την ποινική του δίωξη και την αντικατάστασή του από πολιτικό διευθυντή”.

Ο κόσμος που ξεφορτώθηκε τον Μουμπάρακ με την επανάστασή του δεν μπορεί να αποδεχθεί ότι ένας εκλεμένος πρόεδρος δεν μπορεί να ξεφορτωθεί τους μικρότερους Μουμπάρακ που καθορίζουν τους κρατικούς μηχανισμούς. Τα αιτήματα του κινήματος είναι να στηθούν δικαστήρια για τους στρατιωτικούς που έχουν τα χέρια τους βαμμένα με αίμα επαναστατών, είτε στην ίδια την επανάσταση, είτε στα γεγονότα που ακολούθησαν.

Για τον Μούρσι, η απομάκρυνση του Ταντάουϊ είναι βήμα για μεγαλύτερη σταθεροποίηση, αφού έτσι γλιτώνει από το πιο άμεσο πιθανό κέντρο οργάνωσης πραξικοπήματος. Για τον κόσμο, η απομάκρυνση είναι βήμα για ακόμα μεγαλύτερο ξεκαθάρισμα. “Απαιτούμε να πάρει πιο δραστικές αποφάσεις και να διώξει όλα τα μεγάλα κεφάλια του παλιού καθεστώτος από τις υπηρεσίες ασφαλείας, τα ΜΜΕ και τους οικονομικούς θεσμούς της χώρας”, λέει ο Χαιθάμ Μουχαμεντίν, από τους Επαναστάτες Σοσιαλιστές.

Το γεγονός ότι ο Μούρσι δηλώνει αδιαμφισβήτητος ηγέτης του πολιτικού σκηνικού, χωρίς τους στρατηγούς να του βάζουν τρικλοποδιές, έχει ως παράπλευρη συνέπεια, ο κόσμος που αγωνίζεται να έχει πλέον ακόμα περισσότερες απαιτήσεις από τον ίδιο και να του απευθύνει άμεσα αιτήματα. Οι απεργίες που ξέσπασαν μέσα στον Ιούλη και τον Αύγουστο είχαν τέτοια χαρακτηριστικά. Οι μηχανικοί στην πετρελαιοβιομηχανία του Πορτ Σαΐντ έκαναν κατάληψη. Οι γιατροί και οι εργαζόμενοι στα ασθενοφόρα έκαναν απεργία για τις συνθήκες εργασίας τους. Εφτά χιλιάδες κλωστοϋφαντουργοί στο Καφρ αλ-Νταουάρ κλείδωσαν τη διοίκηση μέσα στο εργοστάσιο, διεκδικώντας επιδόματα. Όλοι απεύθυναν τα αιτήματά τους και την αγανάκτησή τους προς τον Μούρσι.

Καινούργιοι αγώνες

Ταυτόχρονα, ξέσπασαν καινούργιοι αγώνες σε γειτονιές για ζητήματα καθημερινής διαβίωσης. Ο Μούρσι αναγκάστηκε να ζητήσει συγγνώμη από τους κατοίκους για τα αλλεπάλληλα μπλακ-άουτ στο ηλεκτρικό και τις διακοπές στο τρεχούμενο νερό. Όμως οι κάτοικοι των πιο φτωχών περιοχών είχαν ήδη ξεκινήσει να οργανώνουν διαδηλώσεις. Στα Ράμλετ Μπουλάκ, στο κέντρο του Καΐρου, στα τέλη Αυγούστου οι συγκρούσεις έφτασαν να έχουν νεκρούς. Εκεί ο πάμφτωχος κόσμος έχει χάσει ακόμα τις παράγκες του για να ανοικοδομηθούν κάποιοι από τους πιο πολυτελείς πύργους. Η κυβέρνηση κατηγορεί τον ξεσπιτωμένο κόσμο ότι “πουλάει προστασία” και ότι είναι εγκληματίες εξ επαγγέλματος. Το μεγαλύτερο “έγκλημα” των ανθρώπων είναι ότι τα έχουν βάλει με τον Σαουϊρις, έναν από τους μεγαλύτερους κροίσους της χώρας.

Ανταποκρινόμενοι στις ανάγκες των κινημάτων που έχουν εμφανιστεί στις γειτονιές, οι Επαναστάτες Σοσιαλιστές εγκαινίασαν μέσα στο καλοκαίρι την καμπάνια “Θέλουμε να ζήσουμε”. Με κινητοποιήσεις από γειτονιά σε γειτονιά, αναδεικνύουν τα κοινωνικά ζητήματα στα οποία δεν δίνει καμιά απάντηση ο Μούρσι, κάνοντας τις συνδέσεις μεταξύ των διαφορετικών αγώνων και με το συνολικό ζήτημα του βαθέματος της επανάστασης.

Σε προκηρύξεις της καμπάνιας αναφέρεται: “Η Αίγυπτος παρήγαγε 54 σίριαλ μέσα στην περίοδο του Ραμαζανιού με προϋπολογισμό μεγαλύτερο των 180 εκατομμυρίων λιρών, ενώ υπάρχουν 15 εκατομμύρια άστεγοι Αιγύπτιοι που ζουν στο δρόμο, μέσα σε αλουμινένια παραπήγματα, σε γκαράζ, σε νεκροταφεία και σε παραγκουπόλεις στην ευρύτερη περιοχή του Καΐρου”, συμπληρώνοντας το αίτημα για “κατώτατο μισθό σε όσους ζουν στα νεκροταφεία, επιβολή ανώτατου μισθού για όσους ζουν στα παλάτια”.

Επειδή πολλοί από τους αγώνες έχουν να κάνουν με το ηλεκτρικό ρεύμα και με την αποκομιδή των σκουπιδιών, η καμπάνια κυκλοφορεί ένα μήνυμα στο πρότυπο του “Δεν πληρώνω”: “Αγαπητέ εισπράκτορα, δεν θα πληρώσουμε το αντίτιμο μιας υπηρεσίας την οποία δεν απολαμβάνουμε. Ολόκληρο το μήνα το ηλεκτρικό δεν δούλευε και τα σκουπίδια δεν μαζεύτηκαν”.

Την Τετάρτη 29 Αυγούστου, οργανώσεις της Αριστεράς προχώρησαν σε διαδήλωση κατά του ΔΝΤ. Εκείνη τη μέρα βρισκόταν στην Αίγυπτο η επικεφαλής του Ταμείου, Κριστίν Λαγκάρντ, συζητώντας με τον Μούρσι την προοπτική ενός δανείου που μπορεί να φτάνει και τα πέντε δισεκατομμύρια δολάρια. Ο Μούρσι βρίσκεται πιεσμένος ανάμεσα στην άρχουσα τάξη που ψάχνει τρόπους να “ξαναβάλει μπρος την οικονομία” και το ΔΝΤ που απαιτεί μέτρα λιτότητας από τη μια μεριά και από την άλλη τον κόσμο που θέλει να δει τα αποτελέσματα της επανάστασης να φτάνουν στην καθημερινή ζωή. Τα κινήματα διεκδικούν τη διαγραφή των χρεών που κληροδότησε το καθεστώς Μουμπάρακ στην Αίγυπτο.

Οι πρόσφατες συγκρούσεις στο Σινά ήταν μια υπενθύμιση ότι αυτές οι διπλές πιέσεις έχουν και γεωπολιτικό χαρακτήρα. Τα ΜΜΕ μετέδιδαν μπερδεμένα τις ειδήσεις για το πώς ο “ισλαμιστής πρόεδρος” εξαπέλυε επίθεση κατά των “ισλαμιστών” στο Σινά. Η πραγματικότητα είναι ότι ο κόσμος περιμένει από τον Μούρσι να κάνει κινήσεις που θα χαλαρώσουν την πίεση του αποκλεισμού πάνω στους Παλαιστίνιους της Γάζας. Όμως, με πρόσχημα την “ασφάλεια” στα σύνορα, ο Μούρσι ξέσπασε κατά των τούνελ που κρατάνε τον πληθυσμό της Γάζας ζωντανό και των Βεδουΐνων της περιοχής που βρίσκονται στην καρδιά του (παράνομου) εμπορίου μεταξύ των δύο πλευρών. Το Ισραήλ επικροκροτεί αυτές τις πρωτοβουλίες. Παράλληλα, όμως, οι επισκέψεις του Μούρσι στην Κίνα αλλά και στο Ιράν ήταν τρανταχτά δείγματα ότι οι ΗΠΑ και το Ισραήλ δεν έχουν πλέον τον “δικό τους άνθρωπο” στην Αίγυπτο.

Οι κινητοποιήσεις των εργατών, των φτωχών και της νεολαίας είναι βήματα που δείχνουν ότι και οι απλοί άνθρωποι καταλαβαίνουν από τη μεριά τους ότι ούτε “δικός τους” είναι ο πρόεδρος της Αιγύπτου.