Βιβλιοκριτική
Επισκόπηση

Εξώφυλλο του τευχους 80

Δύο περιοδικά του περασμένου διμήνου θα μας απασχολήσουν σ΄ αυτήν την Επισκόπηση.

Το ένα είναι το τεύχος Απριλίου 2010 (νο. 64) του περιοδικού Monthly Review, που είναι αφιερωμένο στην οικονομική κρίση και την Ελλάδα. Εκτός από το άρθρο του Βαγγέλη Χωραφά με τίτλο «Η παγκόσμια οικονομική κρίση και η κρίση της Ευρωπαϊκής Ένωσης», το αφιέρωμα περιέχει εννιά συμβολές ξένων αναλυτών (ανάμεσα τους ο Immanuel Wallerstein, ο Joseph Halevi, ο Rick Wolff, κ.α.) με επίκεντρο την «ελληνική τραγωδία». Το πλεονέκτημα όλων αυτών των αναλύσεων είναι ότι το σημείο εκκίνησής τους είναι η διεθνής διάσταση της κρίσης, κόντρα στις απλουστευτικές ερμηνείες που εντοπίζουν τις αιτίες της στις «εθνικές ιδιαιτερότητες» της ελληνικής περίπτωσης, μια ανάλυση τόσο συνηθισμένη στον εγχώριο τύπο.

Το μειονέκτημα είναι ότι οι περισσότερες αναλύσεις επιμένουν δυσανάλογα στις δομικές αδυναμίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του τρόπου που αυτή οικοδομήθηκε, προτείνοντας έτσι λύσεις που έχουν να κάνουν είτε με διορθωτικές παρεμβάσεις στις δομές της Ε.Ε. είτε αντίστροφα με την επιστροφή της Ελλάδας σε μια ανεξάρτητη από την Ε.Ε. νομισματική και παραγωγική εθνική πολιτική. Πάντως σε όλα τα άρθρα, οι συγγραφείς αισθάνονται υποχρεωμένοι να σταθούν στο κίνημα αντίστασης της εργατικής τάξης στην Ελλάδα, το κύμα των απεργιών και των αντιστάσεων που θα κρίνει τελικά και την εξέλιξη των πραγμάτων. Το γεγονός αυτό είναι ενδεικτικό του πόσο διεθνώς τα μάτια είναι στραμμένα όχι μόνο στις επιλογές της ελληνικής κυρίαρχης τάξης, αλλά και στις αντιστάσεις των από κάτω που θα αποτελέσουν πρόκριμμα για τον συσχετισμό των δυνάμεων στα επόμενα επεισόδια της διεθνούς καπιταλιστικής κρίσης.

Το δεύτερο περιοδικό είναι το νέο τεύχος της επιθεώρησης πολιτισμού Ένεκεν (τχ. 16, Απρίλιος-Ιούνιος 2010) που εκδίδεται στη Θεσσαλονίκη. Το τεύχος είναι αφιερωμένο στον Ανδρέα Παγουλάτο που έφυγε πρόσφατα από τη ζωή. Το ζήτημα της θρησκείας απασχολεί από παλιά μέχρι και σήμερα τους μαρξιστές και όχι μόνο. Ποιά πρέπει να είναι η στάση μας απέναντι στη θρησκεία και τους πιστούς της; Είναι αρκετή μια στάση μαχητικού αθεϊσμού για την υπερνίκηση του ανορθολογισμού; Με αυτά τα ζητήματα ασχολείται το άρθρο του Michael Lowy με τίτλο: «Θρησκεία: το όπιο του λαού;». Ο Σταύρος Τομπάζος αποτιμά, στο άρθρο του «Daniel Bensaid και το πνεύμα της αντίστασης», το έργο του σημαντικού αυτού μαρξιστή φιλοσόφου.

Στο ίδιο τεύχος θα βρείτε επίσης ένα ενδιαφέρον άρθρο του Μπάμπη Κουρουνδή, δικηγόρου και μέλους του ΣΕΚ στη Θεσσαλονίκη, με θέμα «Παγκοσμιοποίηση, Μετανάστευση και Αριστερά». Πρόκειται για μια σύντομη, αλλά περιεκτική περιγραφή των βασικών επιχειρημάτων που έχουν τεθεί από προοδευτικούς διανοουμένους (όπως ο Αγκάμπεν, ο Χαρντ και ο Νέγκρι, ο Χάμπερμας, ο Πέτρας και ο Απαντουράι) γύρω από τα ζητήματα της μετανάστευσης. Οι αναγνώστες του άρθρου θα βρουν τις απόψεις αυτές πολύ γνώριμες, καθώς αναπαράγονται στο διάλογο ανάμεσα στις οργανωμένες δυνάμεις της Αριστεράς και του αντιρατσιστικού κινήματος. Το άρθρο διαχωρίζεται από τις απόψεις που θέλουν τους μετανάστες να είναι είτε «δούρειοι ίπποι» είτε το νέο «έτοιμο» επαναστατικό υποκείμενο. Ως κομμάτι της εργατικής τάξης, οι μετανάστες μπορούν να ενισχύσουν τη δύναμή της μέσα από πολιτικές πρωτοβουλίες που επιβάλλουν στα αφεντικά τη νομιμοποίηση και ταυτόχρονα αποκαθιστούν την ενότητα των εργατών κόντρα σε ρατσιστικά και εθνικιστικά ιδεολογήματα που απειλούν να τους διχάσουν.

Τέλος, να θυμίσουμε ότι το περιοδικό Ουτοπία (τχ. 88, Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2010) κυκλοφορεί με αφιέρωμα στον ποιητή Γιάννη Ρίτσο.