Εξώφυλλο του τευχους 79
Επιφανειακή ανάλυση
Το νέο βιβλίο του Αντόνιο Νέγκρι, που εκδόθηκε στα ελληνικά, είναι προκλητικό από κάθε άποψη. Όχι τόσο για τον τίτλο του, όσο για την πληθώρα των ζητημάτων με τα οποία καταπιάνεται. Καταστρωμένο με τη μορφή συζήτησης, παρουσιάζει όλη την ατζέντα των κρίσιμων ζητημάτων με τα οποία βρίσκεται αντιμέτωπο το κίνημα, και η αριστερά μέσα σ' αυτό, όλη την 20ετία μετά την πτώση των σταλινικών καθεστώτων το '89: πώς μπορούμε να εξηγήσουμε αυτήν την πτώση, ποιές είναι οι αλλαγές και οι εξελίξεις στον παγκόσμιο καπιταλισμό και τι σημαίνουν αυτές για τους αγώνες μας και τη σύγκρουση με την κοινωνία της καταπίεσης και του κέρδους.
Από τους Ζαπατίστας, τη Γαλλία του '95 και την ανάκαμψη του κινήματος στη Λατινική Αμερική, μέχρι το Σηάτλ, τη Γένοβα, το αντιπολεμικό κίνημα και την εξέγερση στη Γαλλία το 2005-2006, ξεδιπλώνεται ένας διάλογος με κόκκινο νήμα το σύνθημα του νέου αντικαπιταλιστικού κινήματος "Ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός". Και ανάμεσα σ' αυτά, ο Νέγκρι πραγματεύεται και τα κρίσιμα ζητήματα της χρήσης βίας απ' την πλευρά του κινήματος, των μεταναστών, των χαρακτηριστικών της παραδοσιακής και της "νέας" εργατικής τάξης. Το να επεξεργαστούμε τις επαναστατικές απαντήσεις σ' όλα αυτά είναι η πραγματική πρόκληση που μας θέτει αυτό το βιβλίο.
Ο Αντόνιο Νέγκρι αποτελεί εμβληματική μορφή του ρεύματος της Αυτονομίας στην Ιταλία, συγκρούστηκε μετωπικά με το αστικό κράτος τα χρόνια της κορύφωσης των αγώνων μετά το '68, κυνηγήθηκε και φυλακίστηκε για χρόνια γι' αυτή του τη δράση. Σήμερα, στα 77 του χρόνια πια, συνεχίζει στο δρόμο του αντικαπιταλισμού από την ιδιαίτερη σκοπιά των αναλύσεων της Αυτονομίας.
Σ' αυτή τη θεωρητική και πολιτική παράδοση, δεν μπορεί κανείς παρά να αναγνωρίσει την τόλμη να ξεσκεπάσει και να συγκρουστεί με τον συντηρητισμό και την υποταγή της ρεφορμιστικής αριστεράς στην καπιταλιστική πραγματικότητα. Όμως, η παράδοση αυτή φαίνεται και σήμερα ανίκανη να επεξεργαστεί μια πραγματικά εναλλακτική στρατηγική στο αδιέξοδο που πολλές φορές ο ρεφορμισμός έχει οδηγήσει το κίνημα: είτε πρόκειται για τον "ιστορικό συμβιβασμό" αλά Μπερλιγκουέρ το '70, είτε τύπου Κομμουνιστικής Επανίδρυσης το 2006.
Η καυστική και αφοριστική γλώσσα που χρησιμοποιεί ο Νέγκρι ενάντια σ' αυτήν την αριστερά δεν μπορεί να καλύψει την προβληματική – ακόμη και επιφανειακή – θεωρητική αφετηρία των δικών του αναλύσεων. Σ' όποιον τελικά καταφέρει (λόγω και της δυσνόητης πολλές φορές γλώσσας που χρησιμοποιεί) να διαβάσει το βιβλίο του, θα προτείναμε να αντιπαραθέσει στις αναλύσεις του, τις απαντήσεις που έχει επεξεργαστεί η επαναστατική αριστερά, στον κοινό αγώνα για την οργάνωση και το δυνάμωμα του νέου αντικαπιταλιστικού κινήματος της τελευταίας 15ετίας.
Απ' αυτήν την άποψη, σ' αυτό το σύντομο σημείωμα, μπορούμε να θίξουμε πολύ αδρά μόνο τρία κεντρικά σημεία. Καταρχήν, με μια σχεδόν οικονομίστικη ανάλυση εμφανίζεται το νέο υποκείμενο, "το πλήθος των μητροπόλεων του καπιταλισμού", που το χωρίζει δήθεν μια άβυσσος από την "παραδοσιακή" εργατική τάξη του 20ού αιώνα τόσο στις μορφές εκμετάλλευσής της όσο και στους τρόπους οργάνωσης και αντίστασης. Μ' αυτόν τον τρόπο παρουσιάζονται σαν αντικειμενικά δεδομένα και απολυτοποιούνται μια σειρά πολιτικά προβλήματα και εμπόδια στην ενοποίηση και τον συντονισμό όλων των κομματιών της εργατικής τάξης ενάντια στην καπιταλιστική εκμετάλλευση. Απ' την άλλη μεριά, σχεδόν εσκεμμένα θα έλεγε κανείς, αποσιωπάται ο κεντρικός ρόλος που έπαιξαν τα "παραδοσιακά", οργανωμένα συνδικαλιστικά κομμάτια της εργατικής τάξης σ' όλους τους αγώνες αυτής της περιόδου: από τη Γαλλία του '95, το Σηάτλ και τη Γένοβα, μέχρι το αντιπολεμικό κίνημα και τις εξεγέρσεις στη Γαλλία το 2005-2006 ή την Ελλάδα το Δεκέμβρη το 2008.
Εξίσου προβληματική είναι η επιμονή του Νέγκρι να απορρίπτει την μαρξιστική ανάλυση για τον ιμπεριαλισμό. Οι περιφερειακές ολοκληρώσεις, τύπου Ευρωπαϊκής Ένωσης, κάθε άλλο παρά εξασφαλίζουν την παγκόσμια συνεργασία και ρύθμιση των διαφορών, ιδίως σήμερα κάτω από τις πιέσεις του βαθέματος της κρίσης και των ανταγωνισμών. Μέσα απ' αυτήν την παραμορφωτική οπτική, δεν είναι τυχαίο που οι εισηγητές της ανάλυσης για την παγκόσμια "Αυτοκρατορία" Χαρντ και Νέγκρι έφτασαν να γίνουν θιασώτες του «ναι» στο Ευρωσύνταγμα του νεοφιλελευθερισμού και του πολέμου.
Τέλος, δεν διαφεύγει της προσοχής ότι η όλη επιχειρηματολογία του Νέγκρι καταλήγει τελείως διαστρεβλωτική για τις θεωρητικές και πολιτικές αντιπαραθέσεις του παρελθόντος, αφού για να στηρίξει τον όποιο νεωτερισμό των αναλύσεών του, επιλέγει να αγνοήσει πλήρως ολόκληρη την επαναστατική αριστερά, την παράδοση της σύγκρουσης με το "σοσιαλισμό από τα πάνω", παρουσιάζοντας το σοσιαλισμό σαν τον "αυταρχικό κρατικό σχεδιασμό της οικονομίας" και όχι την απελευθερωτική δημοκρατική εξουσία των ίδιων των εργατών.
Το σίγουρο είναι ότι για τη νέα αντικαπιταλιστική αριστερά δεν αρκούν οι καλές προθέσεις για να σχεδιάσει και να ξεδιπλώσει μια νικηφόρα στρατηγική ανατροπής του καπιταλισμού. Το βιβλίο του Νέγκρι θέτει τα σωστά ερωτήματα, αλλά δίνει τις λάθος απαντήσεις.
Τιμή 10€, 206 σελίδες
Εκδόσεις: Ελευθεριακή Κουλτούρα