Άρθρο
Κίνα 1989: Πριν 20 χρόνια, μια εξέγερση συγκλόνιζε την Κίνα.

Εξώφυλλο του τευχους 75

Γιώργος Πίττας θυμίζει τους φοιτητές και τους εργάτες της Πλατείας Τιεν Αν Μεν.

«Aυτοί, στην κυβέρνηση δεν είναι κομμουνιστές, είναι ίδιοι με τους παλιούς φεουδάρχες, είναι μια άρχουσα τάξη και γι’ αυτό φοβούνται τον κόσμο. Αλλά εμείς δεν τους φοβόμαστε, γι’ αυτό θα μείνουμε στους δρόμους και θα τραγουδάμε τη Διεθνή».

Η εξέγερση της Τιεν Αν Μεν πέρασε στην ιστορία σαν μια από τις πιο μεγάλες στιγμές του 20ού αιώνα. Η αποφασιστικότητα των κινέζων φοιτητών και εργατών να «μείνουν στους δρόμους» μέχρι το τέλος, κατέληξε σε μια αιματοχυσία που οι εικόνες της μεταδόθηκαν ζωντανά και συγκλόνισαν όλον τον πλανήτη. Αλλά, δύσκολα θα βρει κανείς στα φετινά αφιερώματα για τα 20 χρόνια από την εξέγερση στην πλατεία Τιεν Αν Μεν, δηλώσεις σαν και την παραπάνω, που έδωσε ένας εξεγερμένος οδηγός φορτηγού στον Observer ενάμισι μήνα πριν από τη σφαγή.

Για τις άρχουσες τάξεις και τις κυβερνήσεις της Δύσης, για τα μεγάλα δίκτυα που κάλυπταν επί δύο σχεδόν μήνες τα γεγονότα στην Κίνα, η εξέγερση της Τιεν Αν Μεν ήταν μια ευκαιρία για εύκολη προπαγάνδα: οι φοιτητές της Κίνας εξεγέρθηκαν ενάντια στους «κακούς» κομμουνιστές, σήκωσαν το ομοίωμα του Αγάλματος της Ελευθερίας στην πλατεία Τιεν Αν Μεν και ζητάνε δημοκρατία και τον «καλό καπιταλισμό».

Ζούσαμε το 1989, τη χρονιά που τα καθεστώτα του κρατικού καπιταλισμού στην ΕΣΣΔ και στις χώρες του ανατολικού μπλοκ θα άρχιζαν να καταρρέουν το ένα μετά το άλλο κάτω από εξεγέρσεις ή απειλές εξεγέρσεων, κάνοντας τους απολογητές της αγοράς και του νεοφιλελευθερισμού σε όλον τον κόσμο να πανηγυρίζουν το «τέλος της ιστορίας» και τον «θάνατο του κομμουνισμού». Αλλά και η πλειοψηφία της αριστεράς στη Δύση, που ακολουθούσε τη γραμμή των μεταρρυθμίσεων  Γκορμπατσώφ για «διαφάνεια» και άνοιγμα των «κομμουνιστικών» χωρών στην παγκόσμια αγορά, αρκούνταν απλά στο να δηλώνει τη «λύπη» της για τα γεγονότα στην Κίνα ή ακόμα χειρότερα, ότι πρόκειται για μια αντιδραστική και «υποκινούμενης από τα έξω εξέγερση «μικροαστών» φοιτητών. Τίποτα από αυτά δεν είχε να κάνει με την αλήθεια.

O Μάης της Τιεν Αν Μεν

Όπως το Μάη του ’68 στη Γαλλία, όπως στο Πολυτεχνείο στην Ελλάδα το 1973, η Τιεν Αν Μεν άρχισε σαν μια γνήσια μαζική φοιτητική διαμαρτυρία για να καταλήξει σε μια ακόμα πιο γνήσια εργατική εξέγερση που συντάραξε όχι μόνο το Πεκίνο, αλλά απ’ άκρη σε άκρη ολόκληρη την Κίνα. Και όπως όλες οι εξεγέρσεις δεν έπεσε ξαφνικά από τον ουρανό.

Στην Κίνα το άνοιγμα του κρατικού καπιταλισμού στην παγκόσμια αγορά είχε ξεκινήσει ήδη μια δεκαετία πριν από την ΕΣΣΔ, το 1976, όταν μετά το θάνατο του Μάο στην ηγεσία του ΚΚΚ βρέθηκαν οι «εκσυγχρονιστές» με τον Ντενγκ Ξιαο Πινγκ, εξοβελίζοντας τη χήρα του Μάο και τη «συμμορία των τεσσάρων» που υποστήριζε τη συνέχιση της στρατηγικής της «κλειστής οικονομίας». Για να το πετύχουν αυτό ο Ντενγκ Ξιάο Πινγκ και οι υποστηριχτές του στηρίχτηκαν σε ένα τεράστιο κίνημα που απαιτούσε δημοκρατικά δικαιώματα και καλυτέρευση των συνθηκών ζωής. Όταν βέβαια, ο Ντενγκ σταθεροποιήθηκε στην εξουσία, εξαπέλυσε εναντίον του ένα τεράστιο κύμα καταστολής πετώντας στα σκουπίδια όλες τις υποσχέσεις για αλλαγές.

Τα χρόνια που ακολούθησαν μέχρι το 1989, σημαδεύτηκαν από ένα άνοιγμα στην αγορά που έφερε την αύξηση του εθνικού προϊόντος της Κίνας της διετίας 1983-85 να ξεπερνάει το συνολικό εθνικό προϊόν της Ν. Κορέας για το ίδιο διάστημα. Η οικονομία της Κίνας μεγάλωσε κατά μια ολόκληρη Κορέα. Κι όμως, για τους εργάτες και τους αγρότες της Κίνας δεν έφερε τίποτα παραπάνω από σκληρή εντατικοποίηση της εργασίας και μεγάλη οικονομική ανισότητα. Το 1986 ξέσπασαν απεργίες και διαδηλώσεις στη Σαγκάη. «Αυτοί που κέρδισαν από τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις ήταν τα αφεντικά μου, εγώ δεν κέρδισα τίποτα», δήλωνε ένας απεργός στους Financial Times.

Το άνοιγμα στην αγορά δημιούργησε νέα προβλήματα και αντιθέσεις και στην άρχουσα τάξη. Το 1989 ήταν η χρονιά που συνολικά η παγκόσμια οικονομία έμπαινε ξανά σε ύφεση, γεγονός που όξυνε ακόμα περισσότερο τις διαφωνίες στην άρχουσα τάξη για το αν οι «μεταρρυθμίσεις» έπρεπε να φρενάρουν ή να συνεχιστούν με περισσότερη ένταση. Οι ίδιες διαιρέσεις εμφανίζονταν στην ΕΣΣΔ και στα καθεστώτα της ανατολικής Ευρώπης με το «σταλινισμό της αγοράς» και τους «μεταρρυθμιστές», δημιουργώντας ανάλογες κρίσεις.

Όμως για τους εργάτες και τους φοιτητές, που τη δεκαετία του ’70 και του ’80 δεν σταμάτησαν να παλεύουν για δικαιώματα, η διαμάχη μέσα στην άρχουσα τάξη και οι υποσχέσεις για αλλαγές άνοιξαν μια χαραμάδα για νέες διεκδικήσεις. Τα γεγονότα της Τιεν Αν Μεν ξεκίνησαν στις 17 Απρίλη του 1989 με μια διαμαρτυρία μερικών εκατοντάδων φοιτητών στην πλατεία Τιεν Αν Μεν, με αφορμή  το θάνατο του Χου Γιαο Μπανγκ, πρώην γραμματέα του ΚΚΚ, που (όχι σωστά) είχε τη φήμη του πολιτικά φιλελεύθερου. Οι διαδηλωτές απαιτούσαν δικαίωμα συγκέντρωσης και λόγου, σταμάτημα της λογοκρισίας, την ίδρυση ανεξάρτητων συνδικάτων, κτύπημα των προνομίων και της διαφθοράς στην κρατική και κομματική ιεραρχία.

Μέσα σε λίγες μέρες οι διαδηλωτές στην Τιεν Αν Μεν έγιναν χιλιάδες. Στις 22 Απρίλη στην κηδεία του Χου Γιάο Μπάνγκ 150.000 διαδήλωσαν στο Πεκίνο, παρά την απαγόρευση των συγκεντρώσεων, κρατώντας κόκκινες σημαίες και το βράδυ ξέσπασαν οι πρώτες συγκρούσεις με τους φοιτητές να επιχειρούν να εισέλθουν στην «Απαγορευμένη Πόλη» - την πόλη των παλιών αυτοκρατόρων και των τωρινών αξιωματούχων του Κόμματος. Οι ελπίδες της ηγεσίας του ΚΚ να ξεφουσκώσουν οι αντιδράσεις μετά την κηδεία έπεσαν στο κενό, καθώς τις επόμενες μέρες οι συγκεντρώσεις απλώθηκαν στην εργατική τάξη με δεκάδες χιλιάδες εργάτες  να διαδηλώνουν σε μια σειρά από πόλεις, στο Ξιαν, το Τσανγκτσα, το Τσονγκινγκ, το Βουχαν. Στις 26 Απρίλη ο πρόεδρος της Κίνας Ντενγκ Ξιάο Πινγκ δήλωσε ότι οι διαδηλώσεις πρέπει να σταματήσουν «έστω και με αιματοχυσία».

Κλιμάκωση

Οι απειλές αυτές δεν έπιασαν τόπο, η απάντηση από την πλευρά του κινήματος ήταν η κλιμάκωση. Την επομένη, οι φοιτητές σε μια μεγαλειώδη συνέλευση, ίδρυσαν την ΑΦΕ, Ανεξάρτητη Φοιτητική Ένωση που έστειλε αντιπροσωπείες στα εργοστάσια και τους χώρους δουλειάς ζητώντας από τους εργάτες να κατέβουν σε διαδήλωση στο κέντρο της πόλης. Το απόγευμα η διαδήλωση γίνεται και είναι μεγαλειώδης: σύμφωνα με την International Herald Tribune «η δουλειά σταμάτησε στην πλειοψηφία των εργοστασίων. Οι οικοδόμοι ζητωκραύγαζαν την πορεία από τις σκαλωσιές και κράδαιναν μεγάλα δοκάρια και λοστούς. Τουλάχιστον σε τρεις περιπτώσεις, χιλιάδες εργάτες περικύκλωσαν το στρατό και την αστυνομία που είχε στείλει ο Ντενγκ και τους εμπόδισαν να πλησιάσουν τους φοιτητές».

Σε μια προσπάθεια να κατευνάσουν το κλίμα εκπρόσωποι της κυβέρνησης συναντιούνται με τους αντιπροσώπους των φοιτητών. Παρά τις διαφωνίες, τελικά ο Βουέρ Και Ξι, ηγέτης της ΑΦΕ, καλεί σε τέλος των κινητοποιήσεων και την έναρξη διαλόγου σε κατώτερο επίπεδο και όχι με το Πολιτικό Γραφείο που ήταν το αίτημα των διαδηλώσεων. Ο πρώτος αυτός γύρος της εξέγερσης έκλεισε με τις μεγάλες πανεθνικές διαδηλώσεις στις 4 Μάη.

Στις 14 Μαΐου, 3.000 φοιτητές συγκεντρώνονται ξανά στην Τιεν Αν Μεν, ξεκινώντας απεργία πείνας. Στις 17 Μαΐου, εκατοντάδες χιλιάδες εργάτες πλαισιώνουν τους φοιτητές, κατεβαίνοντας στους δρόμους με τα πανό των εργοστασίων τους και η διαδήλωση καταλήγει στην έδρα των κρατικών συνδικάτων. Δημιουργούνται τα πρώτα ανεξάρτητα συνδικάτα. Το ίδιο γίνεται σε 20 από τις 27 πρωτεύουσες των επαρχιών ολόκληρης της Κίνας.

Η κατάσταση είναι πια εκρηκτική και μετά από μια ανεπιτυχή προσπάθεια του Λι Πενγκ για διάλογο, το καθεστώς στις 20 Μαΐου κηρύσσει στρατιωτικό νόμο και κατεβάζει 300.000 στρατιώτες, το 10% τους στρατού της Κίνας, γύρω από το Πεκίνο. Το πλήθος του στρατού δείχνει εύγλωττα το μέγεθος της απειλής. Αλλά οι στρατιώτες δεν καταφέρνουν να φτάσουν στο κέντρο του Πεκίνου. Στις 21 και 22 Μαΐου εκατομμύρια εργάτες απεργούν, κατεβαίνουν στους δρόμους, στήνουν οδοφράγματα και με συγκεντρώσεις κατά χιλιάδες ανά συνοικία εμποδίζουν τα καμιόνια να φτάσουν στο κέντρο. Οι εργάτες του Μετρό κόβουν το ρεύμα, ενώ γίνονται σαμποτάζ στις σιδηροδρομικές γραμμές. Οι εικόνες συναδέλφωσης με τους φαντάρους παίρνουν μαζικό χαρακτήρα και 100 αξιωματικοί κυκλοφορούν γράμμα που ζητάει ανάκληση του στρατιωτικού νόμου. Στις 20 Μαΐου η Ανεξάρτητη Ομοσπονδία Εργατών του Πεκίνου εμφανίζεται για πρώτη φορά δημόσια στην Τιεν Αν Μεν.

Καταστολή

Η απάντηση του καθεστώτος τις επόμενες μέρες είναι ένα άγριο κυνηγητό συλλήψεων μέσα στα εργοστάσια, τα πανεπιστήμια, τις γειτονιές. Όταν στις 30 Μάη τριάντα χιλιάδες εργάτες δεν κάμπτονται και διαδηλώνουν απαιτώντας την απελευθέρωση τριών συλληφθέντων εργατών, είναι η ώρα των τανκς. Το βράδυ της 3ης προς 4η Ιούνη, άρματα μάχης σπάζουν ένα προς ένα τα οδοφράγματα που οδηγούν στην Τιεν Αν Μεν. Άρματα και χιλιάδες στρατιώτες αρχίζουν την εκκαθάριση της πλατείας, πατώντας με τις ερπύστριες, πυροβολώντας στο ψαχνό τεράστιες μάζες διαδηλωτών που τραγουδούν ασταμάτητα τη Διεθνή και αμύνονται με πέτρες, μολότοφ, δείχνοντας τα στήθη τους. Σύμφωνα με τον Ερυθρό Σταυρό, μέχρι το πρωί, 2.600 διαδηλωτές έχουν πέσει νεκροί από τις σφαίρες.

Όμως, ακόμα και μετά από αυτή τη σφαγή, θα χρειαστούν δέκα ακόμα μέρες για να κατασταλεί η εξέγερση στις συνοικίες του Πεκίνου. Η εικόνα ορόσημο του εργάτη που σταματάει μόνος του μια ολόκληρη φάλαγγα, καταγράφεται το πρωί της 6ης Ιουνίου. Αλλά και στις άλλες πόλεις, στη Σανγκάη, τη Ναντζινγκ, χιλιάδες εργάτες εξακολουθούν να βγαίνουν στους δρόμους αντιμετωπίζοντας την καταστολή - 300 νεκροί ήταν ο απολογισμός μόνο στο Τσενγντού. Ανάμεσα στις μέρες 17-22 Ιούνη γίνονται τετρακόσιες εκτελέσεις. Η καταστολή, οι φυλακίσεις, οι εκτελέσεις συνεχίζονται ακατάπαυστα τους επόμενους μήνες.

Λίγες μέρες μετά την καταστολή, ο υπουργός Εμπορίου Ζένγκ, θα κάνει την ακόλουθη δήλωση στα διεθνή ΜΜΕ: «Παρότι η αναταραχή έκανε κακό στη φήμη της Κίνας, η κατάσταση ομαλοποιήθηκε και το εμπόριο και οι επενδύσεις από το εξωτερικό μπορούν να συνεχιστούν ως συνήθως». Παρά τις διαφωνίες τους, οι ηγέτες του ΚΚΚ έκαναν αυτό που κάνει κάθε άρχουσα τάξη σε στιγμές κινδύνου, ενώθηκαν για να καταστείλουν την πλειοψηφία των καταπιεσμένων που απειλούσε

τα συμφέροντά τους και στη συνέχεια, «business as usual». Αν και το έκαναν στο όνομα του κομμουνισμού, στην ουσία αυτό που υπεράσπιζαν ήταν τα ταξικά τους συμφέροντα. Η σφαγή της Τιεν Αν Μεν ήταν η απαρχή μιας επίθεσης άγριας εκμετάλλευσης στους εργάτες και τους αγρότες και ενός ανοίγματος στην αγορά, που είκοσι χρόνια μετά, όσοι αναφέρονται στην Κίνα σαν μια «κομμουνιστική» χώρα κινδυνεύουν να γελοιοποιηθούν.

Ο Μάο

Υπήρξε όμως ποτέ η Κίνα κομμουνιστική; Το 1949, ο αγροτικός στρατός του Μάο συνέτριψε την παλιά άρχουσα τάξη και τους ιμπεριαλιστές που λυμαίνονταν την Κίνα, επιβάλλοντας αναδιανομή της γης και αλλαγές στην αντιμετώπιση των γυναικών. Όμως επρόκειτο για μια εθνικοαπελευθερωτική και όχι σοσιαλιστική επανάσταση. Είχε μεν την τεράστια υποστήριξη των εργατών και των αγροτών, αλλά δεν ήταν μια επανάσταση που οι ίδιοι οι εργάτες και οι αγρότες πήραν την εξουσία στα χέρια τους. Η ιδέα της εργατικής δημοκρατίας και των εργατικών συμβουλίων απείχε πολύ από τα σχέδια του Μάο που καλούσε τους εργάτες και τους υπάλληλους των πόλεων που απελευθέρωνε να «συνεχίζουν τις δουλειές τους κανονικά».

Όπως έλεγε ο Μάο, λίγο πριν την επικράτησή του το 1949, «η τωρινή μας πολιτική είναι να ρυθμίσουμε τον καπιταλισμό, όχι να τον ανατρέψουμε». Δεν διακήρυττε τη δικτατορία του προλεταριάτου, αλλά ένα «μεταβατικό» καθεστώς, τη «Μεγάλη Δημοκρατία» που θα στηριζόταν στη «συμμαχία των τεσσάρων τάξεων, της προοδευτικής μερίδας της αστικής τάξης, των μικροαστών, των αγροτών και των εργατών». Στην ουσία ο Μάο και οι ηγέτες του ΚΚ θα επιχειρούσαν τα επόμενα χρόνια να μετατρέψουν την καθυστερημένη οικονομικά και διαλυμένη από τους ιμπεριαλιστές Κίνα σε ένα δυνατό εθνικό καπιταλισμό που θα είχε στην κορφή του το στρατό και τη γραφειοκρατία του Κομμουνιστικού Κόμματος. Το «μεγάλο άλμα προς τα μπρος», το 1958, ήταν μια προσπάθεια του Μάο να το πετύχει αυτό, όπως και ο Στάλιν τη δεκαετία του ‘30, επιβάλλοντας συνθήκες γρήγορης εκβιομηχάνισης με απόλυτη εκμετάλλευση της εργατικής τάξης και βίαιη κολλεκτιβοποίηση της γης.

Όμως, ο Μάο ξεκινούσε την οικοδόμηση του κρατικού καπιταλισμού, έχοντας να διανύσει μακρύτερο και δυσκολότερο δρόμο από το Στάλιν. Το εθνικό εισόδημά της Κίνας ήταν τρεις φορές μικρότερο σε σχέση με τη Ρωσία τη δεκαετία του ΄30. Η αγροτιά της Κίνας ήταν πιο εξατομικοποιημένη σε μικρά κτήματα. Αντέδρασε, σε δύο επαρχίες ακόμα και με ένοπλες εξεγέρσεις στη βίαιη κολλεκτιβοποίηση και την πείνα που έφερε το «μεγάλο άλμα προς τα μπρος». Με τι όφελος; Το ατσάλι που αναγκάζονταν να καταναλώνουν σε πρωτόγονα χυτήρια στα χωριά για να προχωρήσει η «γρήγορη εκβιομηχάνιση» ήταν περισσότερο απ’ όσο τελικά παρήγαγαν. Με ποιο κόστος; Τουλάχιστον 30 εκατομμύρια νεκρούς από την πείνα αγρότες.

Όταν το 1965, οι σχέσεις με την ΕΣΣΔ έγιναν ανοιχτά εχθρικές, χάθηκαν και όλες οι ελπίδες για την «αδελφή κομμουνιστική χώρα» που θα βοηθούσε την Κίνα να αναπτυχθεί. Νέος στόχος του Μάο έγινε η Κίνα να ξεπεράσει «κάθε χώρα σε ατομικές βόμβες και υδρογονοβόμβες, όποιο και αν είναι το κόστος». Το κόστος ήταν μεγάλο. Οι αρχές της δεκαετίας του ’70 βρήκαν τον κινέζικο κρατικό καπιταλισμό και το μοντέλο της «κλειστής οικονομίας» να βρίσκεται σε βαθειά κρίση, μην αντέχοντας πια τις πιέσεις του διεθνούς ανταγωνισμού των όπλων, ψάχνοντας την επιβίωσή του στο άνοιγμα στην αγορά.

Παράδοση

Η Κίνα δεν υπήρξε ποτέ κομμουνιστική. Όμως, η εργατική τάξη της Κίνας κουβαλάει μια τεράστια παράδοση αγώνων. Στις 4 Μάη του 1989, όταν οι εξεγερμένοι φοιτητές και εργάτες οργάνωναν συλλαλητήρια σε όλη τη χώρα, το έκαναν, γιορτάζοντας την επέτειο των 80 χρόνων της εξέγερσης και της μεγάλης γενικής απεργίας στις 4 Μαΐου του 1919, που σηματοδότησε τη δημιουργία των πρώτων συνδικάτων και ένα χρόνο αργότερα του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας. Ήταν η αφετηρία που οδήγησε στην επανάσταση του 1925-27 όταν στη Σαγκάη οι εργάτες έφτιαξαν εργατικά συμβούλια και συγκρούστηκαν με τους φεουδάρχες και τους ιμπεριαλιστές της Δύσης και της Ιαπωνίας που διαμέλιζαν την Κίνα.

Τον Απρίλη του 1927 η Σαγκάη ήταν για 12 μέρες υπό την κατοχή των εξεγερμένων ένοπλων εργατών, μέχρι που το ΚΚ ακολουθώντας τις οδηγίες του Στάλιν, τους κάλεσε να καταθέσουν τα όπλα και να καλωσορίσουν τον Τσανγκ Κάι Σεκ. Ο Τσανγκ Κάι Σεκ, ο ηγέτης του Κουο Μι Τανγκ, του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος, όταν είδε την κατάσταση να ξεφεύγει από τα χέρια του και να περνά στα χέρια της εργατικής τάξης, δεν δίστασε να συμμαχήσει με τους αστούς, τους γαιοκτήμονες και να κατασφάξει τους εργάτες την ίδια στιγμή που ο Στάλιν πιστός στη γραμμή των «εθνικοαπελευθερωτικών» επαναστάσεων συμβούλευε το ΚΚ να δηλώσει υποταγή.

Η ευκαιρία για να ακολουθήσει η Κίνα την πορεία της Ρωσίας το 1917, χάθηκε. Όμως η παράδοση των αγώνων συνεχίστηκε, από τον εικοσαετή πόλεμο ενάντια στους ιμπεριαλιστές τις δεκαετίες του 1930-40 στο κίνημα που ακολούθησε την «πολιτιστική επανάσταση» τη δεκαετία του ’60 και από το κίνημα για τα δημοκρατικά δικαιώματα τη δεκαετία του ’70 στην εξέγερση της Τιεν Αν Μεν, το ’80.

Η παρακαταθήκη που κουβαλάει, η μεγαλύτερη σήμερα εργατική τάξη του κόσμου, είναι η συνέχεια της διακήρυξης που μοίραζαν οι εργάτες της Ανεξάρτητης Εργατικής Συνομοσπονδίας στις 20 Μαΐου του 1989, τη μέρα που τα οδοφράγματα κυριαρχούσαν στο Πεκίνο: «Η εργατική τάξη είναι η πιο πρωτοπόρα τάξη κι εμείς το Δημοκρατικό Κίνημα πρέπει να είμαστε έτοιμοι να διακηρύξουμε τη μεγάλη δύναμή της. Η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας υποτίθεται ότι είναι κράτος των εργατών, άρα έχουμε όλοι δικαίωμα να ανατρέψουμε τους δικτάτορες. Το να τους ανατρέψουμε είναι το αδιαφιλονίκητο καθήκον μας. Δεν έχουμε τίποτα να χάσουμε πέρα από τις αλυσίδες μας, έχουμε ένα ολόκληρο κόσμο να κερδίσουμε».