Εξώφυλλο του τευχους 102
O Νίκος Λούντος μας οδηγεί μέσα από την “κινούμενη άμμο” της αστάθειας των καθεστώτων και του ιμπεριαλισμού.
Η επίσημη εικόνα για το τι συμβαίνει στη Μέση Ανατολή λέει πως βρισκόμαστε σε φάση σταθεροποίησης. Πράγματι αν κοιτάξει κανείς ένα χρόνο πριν, ο Μοχάμεντ Μούρσι βρισκόταν στο μέσο της θητείας του και κάθε μέρα είχε να αντιμετωπίσει ακόμη μια εστία έκρηξης και αμφισβήτησης. Πριν από έξι μήνες το κύμα των πιο μαζικών διαδηλώσεων με πολλά εκατομμύρια στους δρόμους όλης της χώρας γκρέμισε τον Μούρσι και την κυβέρνηση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Όλα τα ενδεχόμενα ήταν ξανά ανοιχτά. Ακόμη κι αν δεν πάει κανείς τόσο πίσω, μόλις πριν από δύο τεύχη του περιοδικού, ένα από τα εισαγωγικά άρθρα ήταν αφιερωμένο στον επικείμενο (όπως φαινόταν τότε) πόλεμο κατά της Συρίας. Η αμερικάνικη πολεμική μηχανή αναπτυσσόταν στην Ανατολική Μεσόγειο και κανείς δεν ήξερε ποια θα ήταν η μέρα της ανάφλεξης που δεν θα περιοριζόταν μόνο στη Συρία αλλά θα απλωνόταν από το Ιράν ως την Παλαιστίνη.
Σήμερα στην Αίγυπτο οι ειδήσεις φέρνουν καθημερινά εικόνες για το σκληρό περιορισμό των διαδηλώσεων από την κυβέρνηση του Σίσι, μια κυβέρνηση που φαίνεται να έχει τον αδιαμφισβήτητο πολιτικό έλεγχο πατώντας πάνω σε ένα πολιτικό μπλοκ που ξεκινάει από το Κομμουνιστικό Κόμμα της Αιγύπτου και φτάνει ως τους φίλους του Μουμπάρακ. Στη Συρία, ο πόλεμος έχει απομακρυνθεί ως ενδεχόμενο και ο Άσαντ φαίνεται να σφίγγει τον κλοιό γύρω από τις απελευθερωμένες περιοχές. Τη στιγμή που γράφονταν αυτές οι γραμμές, η συριακή αεροπορία βομβάρδιζε το Χαλέπι, σκορπώντας το θάνατο και γεμίζοντας τα νοσοκομεία με τραυματίες. Οι πιο αντιδραστικές δυνάμεις της περιοχής μέσα σε τέτοια κατάσταση βλέπουν τους φίλους τους στη Συρία να αποκτάνε περισσότερο έλεγχο στο εσωτερικό της αντιπολίτευσης, ενώ οι “κόποι” τους για το καταλάγιασμα της επανάστασης στην Αίγυπτο φαίνεται να δικαιώνονται.
Πάνω σε όλα αυτά, το μεγάλο χαρτί της σταθεροποίησης της περιοχής ήταν η συμφωνία των ΗΠΑ, των άλλων μεγάλων δυνάμεων και του Ιράν σχετικά με το πυρηνικό του πρόγραμμα. Στα τέλη Νοέμβρη οι υπουργοί εξωτερικών ΗΠΑ, Ρωσίας, Κίνας, Γερμανίας, Γαλλίας, Βρετανίας έφτασαν σε μια μεταβατική συμφωνία με το Ιράν, το οποίο θα παγώσει βασικά τμήματα του πυρηνικού του προγράμματος και σε αντάλλαγμα θα εισπράξει χαλάρωση του εμπάργκο και περισσότερο χρόνο για διαπραγματεύσεις.
Πριν δούμε τι πραγματικά συμβαίνει, χρειάζεται να επισημάνουμε δύο πράγματα. Πρώτον, δεν είναι η πρώτη φορά από τότε που ξέσπασαν οι αραβικές επαναστάσεις που αναγγέλλεται η σταθεροποίηση. Μπορεί σήμερα να ξέρουμε σε τι μαζική έκρηξη οδήγησε η κυβέρνηση Μούρσι, αλλά τότε ακούγονταν πολύ πιο έντονα οι φωνές που περιέγραφαν την κατάσταση ως “ισλαμικό χειμώνα” που έβαλε τέλος στην επανάσταση. Ακόμη πιο πίσω, όταν οι στρατηγοί με τον Ταντάουϊ επικεφαλής πήραν την εξουσία μετά την πτώση του Μουμπάρακ, ήταν πάλι “σταθεροποίηση”. Αυτό δεν σημαίνει ότι η σημερινή κατάσταση είναι ίδια, αλλά ας είμαστε επιφυλακτικοί απέναντι στις περιγραφές που μένουν στα εξωτερικά γεγονότα και δεν παρακολουθούν τις δυναμικές που εξελίσσονται από κάτω. Όσον αφορά τις διπλωματικές συμφωνίες, η Μέση Ανατολή είναι η περιοχή του πλανήτη που τις έχει τινάξει στον αέρα πάρα πολλές φορές, ακόμη και σε περιόδους πολύ πιο ελεγχόμενες από τη σημερινή.
Θεωρίες συνωμοσίας
Η δεύτερη επισήμανση, που συνδέεται με την πρώτη, είναι ότι για πολύ κόσμο η κατάσταση σήμερα φαίνεται και είναι πολύ πιο μπερδεμένη και ακατανόητη. Πριν από τρία χρόνια ήταν “ο κόσμος απέναντι στους δικτάτορες”, μετά για ένα διάστημα για κάποιους η περιγραφή ήταν “ο κόσμος ενάντια στους Ισλαμιστές”. Όμως τώρα τα πράγματα φαίνονται πολύ πιο σύνθετα. Αυτό έχει οδηγήσει σε άνθηση μιας σειράς θεωριών συνωμοσίας. Αν τις βάλει κανείς στη σειρά, θα δει ότι αλληλοαναιρούνται μεταξύ τους. Αυτό είναι όμως ακόμη ένα δείγμα της σύγχυσης. Όταν οι ΗΠΑ ετοιμάζονταν να χτυπήσουν τη Συρία, η συριακή επανάσταση περιγραφόταν ως “αμερικανική συνωμοσία” για να πέσει το τελευταίο προοδευτικό καθεστώς της περιοχής. Τώρα που αποφάσισαν να κάνουν τα στραβά μάτια, κάποιοι βλέπουν μια συνωμοσία ανάμεσα στον Άσαντ και τους Αμερικάνους. Στην Αίγυπτο, όσο η Αδελφότητα ήταν στην εξουσία, επικρατούσε μια θεωρία που έλεγε ότι υπάρχει μυστική συμφωνία ανάμεσα στις ΗΠΑ και τον Μούρσι για να εφαρμοστεί νεοφιλελεύθερο πρόγραμμα στην Αίγυπτο και να... αδυνατίσει η εθνική κυριαρχία της Αιγύπτου μέσω της αρπαγής του δημόσιου πλούτου της.
Αυτά τα σενάρια έδιναν και έπαιρναν, και ακόμη αναπαράγονται από την αραβική αριστερά. Το ίδιο το Στέιτ Ντιπάρτμεντ περιγράφει την περίπλοκη κατάσταση, λέγοντας πως είναι αδύνατο για κάποιον αμερικάνο διπλωμάτη να κάνει επίσημη εμφάνιση στην Αίγυπτο, επειδή για τον μισό πληθυσμό οι ΗΠΑ συνεργάζονται με την Αδελφότητα για να ρίξουν τη στρατιωτική κυβέρνηση, ενώ για τον άλλο μισό οι ΗΠΑ ήταν οι συνεργάτες του καταπιεστικού καθεστώτος της Αδελφότητας. Οι Σαουδάραβες, σύμφωνα με τις θεωρίες συνωμοσίας, θα δυνάμωναν το “μουσουλμανικό” τόξο. Τώρα είναι οι πρώτοι που έτρεξαν να στηρίξουν το νέο στρατιωτικό καθεστώς στην Αίγυπτο που ανοίγει πυρ κατά των Αδελφών Μουσουλμάνων. Οι ΗΠΑ έστηναν μια συνωμοσία των πάντων κατά του Ιράν. Τώρα έγιναν επίσημοι συνομιλητές.
Αυτό που φανερώνουν όλες αυτές οι αντιφατικές περιγραφές είναι την κινούμενη άμμο κάτω από την “σταθεροποίηση”. Η συμφωνία με το Ιράν είναι όντως μια μεγάλη στροφή. Ας δούμε όμως τι πραγματικά φανερώνει. Σύμφωνα με τον Ομπάμα είναι “ένα μεγάλο βήμα προς τα εμπρός”. Ο Νετανιάχου, του Ισραήλ, τη χαρακτήρισε “σφάλμα ιστορικών διαστάσεων”. Ήδη πριν από τον πόλεμο του Ιράκ, το Ιράν ήταν ο μεγάλος τοπικός παίχτης εκτός ελέγχου στην περιοχή. Υποτίθεται ότι ο πόλεμος και η κατοχή θα έφερναν τις ΗΠΑ σε θέση ισχύος ώστε να μπορέσουν να υπαγορεύσουν αλλαγές είτε στους συμμάχους τους, είτε στο Ιράν και τα άλλα καθεστώτα του “άξονα του κακού”.
Το πραγματικό αποτέλεσμα όμως του πολέμου ήταν το αντίθετο. Οι ΗΠΑ έχασαν αξιοπιστία, βυθίστηκαν σε ένα βάλτο, ο οποίος απειλούσε να παρασύρει τους πάντες. Το Ιράν βγήκε ενισχυμένο. Το καθεστώς Μάλικι στο Ιράκ βρίσκεται στην εξουσία 7,5 χρόνια τώρα, έχοντας ανοιχτούς δεσμούς με την Τεχεράνη. Οι Αμερικάνοι μπόρεσαν να απεμπλέξουν τελικά το στρατό τους, μόνο χάρη σε αυτή τη συμμαχία. Ο πόλεμος του 2006 στο Λίβανο έδωσε ακόμη μια ώθηση στη στρατηγική ισχύ του Ιράν. Ένας στρατιωτικός και πολιτικός τους σύμμαχος, η Χεζμπολάχ, είχε καταφέρει να κατατροπώσει το επιτιθέμενο Ισραήλ, χωρίς να μπουν σε κίνηση οι πύραυλοι, ο στρατός ή τα υποτιθέμενα πυρηνικά της Τεχεράνης. Ακριβώς εκείνη την περίοδο οι φωνές των γερακιών εντάθηκαν. Το Ιράν έπρεπε να πάρει ένα μάθημα και πάση θυσία έπρεπε να μπει τέλος στο πυρηνικό του πρόγραμμα. Και το Ισραήλ και η Σαουδική Αραβία προετοιμάζονταν και πίεζαν για ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Οι ίδιες δυνάμεις τώρα δηλώνουν ανοιχτά τη δυσφορία τους για τις συμφωνίες της Γενεύης. Το Ισραήλ συνεχίζει να θεωρεί ότι ένα πυραυλικό χτύπημα κατά των πυρηνικών εγκαταστάσεων είναι το προαπαιτούμενο για να λυθεί το “πρόβλημα”. Για τις ΗΠΑ, όπως φαίνεται, αυτό το ενδεχόμενο είναι πολύ επικίνδυνο.
Ποια είναι η εξήγηση για αυτή τη στροφή; Προφανώς δεν είναι ότι ο Ομπάμα είναι “περιστέρι” ενώ ο Μπους ήταν “γεράκι”. Ο Ομπάμα είναι ο πρόεδρος που έχει εξαπολύσει το πιο θανατηφόρο κύμα επιθέσεων με μη-επανδρωμένα αεροσκάφη στο Πακιστάν και το Αφγανιστάν, δολοφονώντας αθώους καθημερινά. Η απάντηση είναι ότι αντίθετα με την εικόνα της “σταθεροποίησης”, αυτό που επικρατεί είναι ο φόβος των ιμπεριαλιστών και όλων των αρχουσών τάξεων για τις εξελίξεις. Αυτό είναι που τους αναγκάζει να δημιουργήσουν νέες συμμαχίες, ώστε να μπορέσουν να ελέγξουν κάποια από όλα τα θερμά σημεία που έχουν ανοίξει.
Συμβιβασμός
Η Συρία υπήρξε το κατεξοχήν παράδειγμα αυτής της ηττοπαθούς επιλογής. Μετά από όλη αυτή την πολεμική προετοιμασία, τη διπλωματική κινητικότητα, τους θεατρινισμούς, τις απειλές και τα κροκοδείλια δάκρυα για τα θύματα των χημικών όπλων του Άσαντ, τελικά οι ΗΠΑ έτρεξαν να κάτσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με την πρώτη συμβιβαστική πρόταση που έριξε στη συζήτηση η Ρωσία. Ήταν μια “νίκη για τη Συρία που επετεύχθη χάρη στους Ρώσους φίλους μας”, δήλωσε ένας υπουργός του Άσαντ. Για κάποιους ήταν η μεγάλη επιστροφή της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή. Φυσικά πρόκειται για υπερβολή. Η Ρωσία υπεράσπισε ό,τι της έχει απομείνει σαν επιρροή στην περιοχή, τους δεσμούς της με το καθεστώς Άσαντ, ανάμεσα στους οποίους είναι και η ρώσικη ναυτική βάση στην Ταρτούς, η μοναδική στη Μεσόγειο. Ήταν λογικό να χρησιμοποιήσει όλα της τα διπλωματικά όπλα για να εμποδίσει έναν πόλεμο που θα αποκεφάλιζε το καθεστώς. Αν και όπως φαίνεται, προετοιμαζόταν και προετοιμάζεται για την μετά – Άσαντ εποχή, έχοντας τις πιο ρεαλιστικές προτάσεις για τους διαδόχους.
Το ερώτημα είναι γιατί οι ΗΠΑ ακολούθησαν τόσο πρόθυμα. Η περίφημη “κόκκινη γραμμή” του Ομπάμα μπήκε κάτω από το χαλί και ο Πλανητάρχης αποφάσισε ότι θα εφαρμόσει μεγαλύτερη δημοκρατία από τους προκατόχους του και θα ζητήσει τη γνώμη του Κογκρέσου για τον πόλεμο. Από το πουθενά, μια επιλογή πυγμής κατά ενός αδύναμου καθεστώτος, όπως είναι το Συριακό, απειλούσε ότι θα μετατραπεί σε πολιτική κρίση στην καρδιά του ιμπεριαλισμού, με τους δημοσιογράφους να μετράνε κάθε μέρα τα κουκιά που θα έπαιρνε ο Ομπάμα σε πιθανή ψηφοφορία, και να μην τους βγαίνουν. Η συζήτηση στο Κογκρέσο έπαιρνε τη μία παράταση μετά την άλλη, μέχρι που τελικά, παρόλες τις γκρίνιες των Ρεπουμπλικάνων, πόλεμος δεν έγινε.
Το Πεντάγωνο ήταν από τους πιο επιφυλακτικούς παράγοντες στην όλη συζήτηση. Το σύνδρομο του Ιράκ και του Αφγανιστάν είναι καθοριστικό. Είχε προηγηθεί η απίστευτη ήττα της συγκυβέρνησης Συντηρητικών – Φιλελεύθερων της Βρετανίας, στο δικό της κοινοβούλιο, με τον πρωθυπουργό Ντέιβιντ Κάμερον να δηλώνει πως η Βρετανία δεν θα συμμετάσχει στον πόλεμο επειδή ο βρετανικός λαός δεν συμφωνεί. Όλη η κληρονομιά της αποτυχίας 10 χρόνων στη Μέση Ανατολή γύρισε μπούμερανγκ μέσα στην πολιτική σκηνή των πιο ακλόνητων πυλώνων του ιμπεριαλισμού.
Δεν ήταν η διπλωματική ισχύς της Ρωσίας που καθόρισε τις εξελίξεις, αλλά η απόφαση του αμερικάνικου κατεστημένου ότι δεν έχει τις δυνατότητες να εμπλακεί σε έναν ακόμη πόλεμο στη Μέση Ανατολή. Ο Ομπάμα έχει αναλάβει να υλοποιήσει τη λεγόμενη “στροφή προς τον Ειρηνικό”. Η πρόσφατη “ζώνη εναέριου ελέγχου” που κήρυξε η Κίνα έδειξε με εκρηκτικό τρόπο τι σημαίνει αυτός ο εξελισσόμενος ανταγωνισμός. Το Πεκίνο προσπαθεί να αξιοποιήσει την οικονομική του δύναμη για να κάνει βήματα στο στρατηγικό έλεγχο του “ζωτικού του χώρου”, αυξάνοντας τις στρατιωτικές δαπάνες και προχωρώντας σε εξοπλιστικές καινοτομίες. Διεκδικεί να ελέγξει τους δρόμους του εμπορίου που του εξασφαλίζουν πρώτες ύλες και αγορές. Βρίσκεται όμως περικυκλωμένο από αμερικάνικες βάσεις και το δίκτυο των αεροπλανοφόρων. Έτσι οδηγείται σε τριβές σχεδόν με όλους τους γείτονες. Οι ΗΠΑ ενθαρρύνουν αυτές τις κόντρες ώστε να μην μπορέσει η Κίνα να κάνει τα βήματα που της αναλογούν. Αυτή η τακτική όμως απαιτεί ότι το 60% των αμερικάνικων στρατιωτικών δυνατοτήτων πρέπει να κατευθυνθούν προς αυτή την περιοχή του πλανήτη. Για τις ΗΠΑ δεν είναι δυνατόν να επιδιώκουν ταυτόχρονα αυτή τη στροφή αλλά και να βρίσκονται παγιδευμένες στη Μέση Ανατολή. Αυτό είναι που τις αναγκάζει να δίνουν πόντους στη Ρωσία, αλλά και να βάζουν το Ιράν στη σκακιέρα, σαν παράγοντες που μπορούν να εξασφαλίσουν λίγη παραπάνω σταθερότητα.
Όλοι αυτοί οι γενικοί φόβοι πήραν συγκεκριμένη μορφή στην περίπτωση της Συρίας. Οι ΗΠΑ δοκίμασαν και πειραματίστηκαν με όλα τα σενάρια: Ενίσχυση της αντιπολίτευσης, πολιτικά, με εξοπλισμό, προσπάθεια να διχοτομηθεί η αντιπολίτευση και να ενισχυθούν τα πιο ελεγχόμενα τμήματά της, ένοπλη επέμβαση, κλπ. Αυτό που έβγαζαν όμως συμπέρασμα μέρα με τη μέρα ήταν ότι τίποτα δεν τους εξασφάλιζε πως η ανατροπή του Άσαντ θα οδηγούσε σε ένα καθεστώς που θα τους δίνει λιγότερα και όχι περισσότερα προβλήματα. Η αντίσταση στη Συρία δεν είναι μόνο “τζιχαντιστές”, όπως θέλει να την περιγράφει ο Άσαντ. Όμως η Ουάσινγκτον έβλεπε μπροστά της το ενδεχόμενο, στην προσπάθειά της να σπάσει τον άξονα Ιράν – Συρίας – Χεζμπολάχ να βοηθήσει στην εδραίωση μιας μεγάλης βάσης της αλ-Κάιντα στην καρδιά της Μέσης Ανατολής.
Στην πραγματικότητα, όλες οι δυνάμεις της περιοχής συνεχίζουν να βρίσκονται κάτω από την απειλή της αστάθειας. Το “σταθεροποιημένο” Ιράκ βιώνει ένα νέο κύκλο σεκταριστικής βίας ανάμεσα σε Σουνίτες και Σιίτες που απειλεί να τινάξει τους πολιτικούς και γεωγραφικούς συμβιβασμούς στον αέρα. Οι ηγέτες της Σαουδικής Αραβίας βλέπουν την πιθανή κατάρρευση και διάσπαση του Ιράκ ως θρυαλλίδα που θα κλιμακώσει τα προβλήματα στις δικές τους περιοχές όπου ζει η μειονότητα των Σιιτών, οι οποίες κατά “κακή” σύμπτωση είναι και από τις πιο πλούσιες σε πετρέλαιο. Οι σαουδαραβικές θεωρίες συνωμοσίας θέλουν το Ιράν να βρίσκεται πίσω από τις ταραχές στο Κατίφ και τις άλλες περιοχές της Ανατολικής Επαρχίας, όπως έβλεπαν και το Ιράν πίσω από την επανάσταση στο Μπαχρέιν, την οποία κατέστειλε ο σαουδαραβικός στρατός.
Συμπερασματικά ως προς τις συμφωνίες, μπορεί οι ΗΠΑ και η Ρωσία, μέσω Ιράν, να έκαναν την επιλογή να τα βρουν για να εξασφαλίσουν μια μίνιμουμ “σταθερότητα” στη Συρία και την ευρύτερη περιοχή, όμως η δυναμική της κρίσης και της επανάστασης κάθε άλλο παρά έχει λήξει. Οι παραδοσιακές συμμαχίες μπορεί να μετατοπίζονται αλλά δεν έχουν αλλάξει. Η Σαουδική Αραβία βρίσκεται λίγο πιο παραμελημένη λόγω της “ειρηνικής συνύπαρξης” των ΗΠΑ με το Ιράν, το Ισραήλ συνεχίζει να γρυλίζει για πόλεμο. Αυτό που αναγνωρίζουν όλοι μαζί είναι ότι οι κοινωνικές τεκτονικές πλάκες της περιοχής έχουν ήδη κινηθεί και δεν πρόκειται να σταματήσουν.
Οι μάζες
Το Ιράν από τη μεριά του κάθε άλλο παρά καθορίζεται μόνο από τα γεωπολιτικά του συμφέροντα. Ο Ρουχανί ανέλαβε πρόεδρος τον περασμένο Αύγουστο, παίρνοντας τη ρεβάνς για την πλευρά των “μεταρρυθμιστών” μετά την ήττα του Μουσαβί στις προηγούμενες. Οι εκλογές εκείνες είχαν οδηγήσει στην εξέγερση του 2009-10. Η εξέγερση μπορεί να υποχώρησε, όμως η κυβέρνηση Αχμαντινετζάντ δεν ορθοπόδησε. Έσπασε τους δεσμούς με τα τμήματα του πληθυσμού που την στήριζαν και έχασε την εμπιστοσύνη του ιερατείου. Η πολιτική της αντιιμπεριαλιστικής μεγαλοστομίας δεν έφερνε αποτελέσματα από μόνη της ούτε στην οικονομία που υποφέρει από το εμπάργκο, ούτε σε πραγματικό έλεγχο στην περιοχή. Το καθεστώς μπορεί να χαιρέτισε τις αραβικές επαναστάσεις, αλλά δεν έπαψε να φοβάται την προοπτική της σύγκρουσης με τον ίδιο του τον πληθυσμό. Αναγκάστηκε να πάρει αποστάσεις ακόμη και από τις βάρβαρες τακτικές των συμμάχων του στη Συρία.
Υπάρχουν σχολιαστές που συγκρίνουν την συμφωνία ΗΠΑ – Ιράν με την αναπάντεχη επιλογή του Νίξον να αποκαταστήσει σχέσεις με την Κίνα του Μάο το 1970. Μπορεί να βρει κανείς ομοιότητες και αναλογίες. Αυτό όμως που είναι έντονα διαφορετικό είναι ότι οι συμφωνίες στη Μέση Ανατολή σήμερα γίνονται πάνω σε ένα περιβάλλον όπου οι παίχτες δεν είναι απλώς τα “καθεστώτα”, αλλά έχουν εισβάλει στην σκηνή οι μάζες ως διαρκώς απρόβλεπτος παράγοντας. Η Αίγυπτος είναι το κατεξοχήν παράδειγμα, παρόλο που περνάμε την περίοδο που προβάλλεται ως ο τόπος της επιστροφής στην ομαλότητα.
Οι διαδηλώσεις της 30ης Ιούνη γκρέμισαν τον Μούρσι. Υπάρχουν εκτιμήσεις ότι πρόκειται για τις πιο μαζικές κινητοποιήσεις στην ιστορία. Ο στρατός κινήθηκε για να καλύψει το κενό και για να το καταφέρει χρειάστηκε να παρουσιαστεί ως η δύναμη που υλοποιεί το αίτημα του κινήματος, την ανατροπή δηλαδή του Μούρσι. Η Αδελφότητα είχε βρεθεί στην εξουσία όταν ο στρατός είχε εκτιμήσει πως επιτρέποντας στο πιο μαζικό κόμμα της Αιγύπτου να πάρει την κυβέρνηση, η Αδελφότητα θα μπορούσε να βάλει πιο αποτελεσματικό χαλινάρι στο εργατικό κίνημα και στο “πεζοδρόμιο”. Αντί γι’ αυτό είδε μια έκρηξη του κινήματος, με τον Μούρσι να προσπαθεί να συμβιβάσει τα ασυμβίβαστα. Ήθελε να κρατήσει τις ΗΠΑ ικανοποιημένες, να μην καταργήσει τη συμφωνία με το Ισραήλ, να παζαρεύει με το ΔΝΤ για δάνεια, να απελευθερώσει την οικονομία, αλλά ταυτόχρονα να στείλει και τον κόσμο σπίτι του.
Η νέα κυβέρνηση του στρατηγού Σίσι (επισήμως είναι αναπληρωτής πρωθυπουργός) κατάφερε να συσπειρώσει μια ετερόκλιτη συμμαχία πολιτικών δυνάμεων κάτω από την απάτη της σύγκρουσης με τον “απολυταρχισμό” της Αδελφότητας. Το βαθύ κράτος αναγκάζεται να φορέσει το μανδύα της επανάστασης για να ενσωματώσει το κίνημα. Η Αριστερά της σταλινικής και της νασερικής παράδοσης έχει καταπιεί αμάσητο το παραμύθι και παιανίζει προς τιμή του στρατηγού Σίσι. Οι μαζικές δολοφονίες μελών της Αδελφότητας βαφτίζονται “καταστολή τρομοκρατών και νοσταλγών του διεφθαρμένου καθεστώτος”. Οι πραγματικοί νοσταλγοί του καθεστώτος Μουμπάρακ χρησιμοποιούν τα ίδια συνθήματα και τις ίδιες αναλύσεις με την ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος και με τον Σαμπάχι, τον υποψήφιο που στις προεδρικές εκλογές κατέβηκε με τη σημαία της Αριστεράς. Υπουργός Εργασίας που διατάζει την καταστολή των απεργιών είναι ο Καμάλ Αμπου Εϊτά, που βρισκόταν στην ηγεσία των Ελεύθερων Συνδικάτων, τα οποία στήθηκαν με ιδρώτα και αίμα στα τελευταία χρόνια του Μουμπάρακ.
Όλα αυτά είναι μια πικρή αλλά αναγκαία υπενθύμιση της σημασίας των καθαρών ιδεών και της επαναστατικής οργάνωσης. Η Αριστερά που έμπλεξε τον ισλαμισμό με το “φασισμό” ή νομίζει ακόμη πως η κρατική ιδιοκτησία στην οικονομία είναι “σοσιαλισμός” ή θέλει να σώσει την “εθνική ενότητα” καταλήγει να γίνεται πιόνι του στρατού και των δικτατόρων.
Όμως το ερώτημα είναι αν όλα αυτά πραγματικά έχουν εξασφαλίσει στην Αίγυπτο σταθερότητα. Η απάντηση είναι κάθε άλλο. Η Σαουδική Αραβία κινήθηκε ταχύτατα δίνοντας δάνεια στο καθεστώς Σίσι για να μπορέσει να κρατηθεί όρθιο και να μην καταρρεύσει η οικονομία. Όμως η κατάσταση της αιγυπτιακής οικονομίας βρίσκεται σε τέτοιο σημείο κατάρρευσης που δεν μπορεί να σωθεί με τέτοιου είδους πρώτες βοήθειες. Στα τέλη του 2013 εξελισσόταν η απεργία στη χαλυβουργία στα πλαίσια ενός ακόμη κύματος εργατικής ανταρσίας. Οι φοιτητές υπερασπίζονταν με τα κορμιά τους τις Πανεπιστημιουπόλεις απέναντι στις προσπάθειες της αστυνομίας να εφαρμόσει τους νέους νόμους για την καταστολή των διαδηλώσεων.
Ο κόσμος που ανέτρεψε τον Μούρσι γιατί είδε τον πληθωρισμό να εκτοξεύεται και τους πραγματικούς μισθούς να πέφτουν μπορεί να συγκέντρωσε τις ελπίδες του στο στρατό, αλλά αυτή η συμμαχία δεν έχει βρει έκφραση παρά μόνο σε ένα “κλίμα”. Η Αδελφότητα συνεχίζει να είναι η μόνη πραγματική πολιτική δύναμη, και αν χάνει προς μια κατεύθυνση είναι από ριζοσπαστικοποιημένα της τμήματα που εγκαταλείπουν τις αυταπάτες του κοινοβουλευτικού δρόμου και στρέφονται στην ένοπλη δράση. Οι Επαναστάτες Σοσιαλιστές στην Αίγυπτο (και το Επαναστατικό Μέτωπο το οποίο έχουν συγκροτήσει με άλλες οργανώσεις) βρίσκονται σε δύσκολη θέση τους τελευταίους μήνες, προσπαθώντας να επιβιώσουν ανάμεσα στο ξαναζωντάνεμα του τραμπουκισμού των νοσταλγών του Μουμπάρακ και στην Αδελφότητα που συσπειρώνει τον κόσμο της με κέντρο το αίτημα επιστροφής του Μούρσι. Όμως ξέρουν πως ο επόμενος γύρος της αιγυπτιακής επανάστασης θα είναι πιο εκρηκτικός από τον προηγούμενο.