Εξώφυλλο του τευχους 87
Επαναστατικό Μανιφέστο
Το βιβλίο “Μπροσούρα του Γιούνιους - Η κρίση της Σοσιαλδημοκρατίας” της Ρόζας Λούξεμπουργκ, που κυκλοφόρησε στις αρχές της χρονιάς από τις εκδόσεις Πρωτοποριακή Βιβλιοθήκη, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα έργα της μεγάλης επαναστάτριας. Το έγραψε (με το ψευδώνυμο “Γιούνιους” για να μην συλληφθεί λόγω της λογοκρισίας που είχε επιβληθεί στη Γερμανία) τον Απρίλη του 1915 και μπόρεσε να το δημοσιεύσει στις αρχές του 1916 την ώρα που ολόκληρη η Ευρώπη μάτωνε στα χαρακώματα του μεγαλύτερου σφαγείου που είχε γνωρίσει μέχρι τότε η ανθρωπότητα, του Α' Παγκόσμιου Πόλεμου.
«Μετά την 4η Αυγούστου [1914] η γερμανική σοσιαλδημοκρατία είναι ένα πτώμα που βρωμάει», γράφει η Ρόζα. Εκείνη την ημέρα οι βουλευτές του SPD, του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος Γερμανίας, του οποίου η Λούξεμπουργκ ήταν μέλος, υπερψήφισαν μαζί με τα αστικά κόμματα τις πολεμικές δαπάνες παρά το γεγονός ότι μέχρι τότε ορκίζονταν πως θα αντιστέκονταν «με όλα τα μέσα» σε περίπτωση που ξέσπαγε ένας ιμπεριαλιστικός πόλεμος. Το έκαναν στο όνομα της «υπεράσπισης της πατρίδας», όπως το ίδιο έκανε και η συντριπτική πλειοψηφία των κομμάτων της Δεύτερης Διεθνούς στις χώρες τους, και με αυτόν τον τρόπο έστειλαν τους εργάτες στο σφαγείο και τη Διεθνή στην απόλυτη χρεοκοπία.
Το κείμενο ξεκινά με μια συγκλονιστική περιγραφή της φρίκης του ιμπεριαλιστικού πολέμου: «Εξατμίστηκε ο πατριωτικός πυρετός από τους δρόμους... Το θέαμα τέλειωσε... Αντηχούν μόνο οι βραχνές κραυγές από τα όρνεα και τις ύαινες... Η τροφή για τα κανόνια που φορτώθηκε στα τρένα έγινε σκόνη στα πεδία των μαχών, πάνω στα οποία τα κέρδη ξεφυτρώνουν σαν τα αγριόχορτα. Οι επιχειρήσεις ευδοκιμούν στα ερείπια... Η αστική κοινωνία παρουσιάζεται τώρα ατιμασμένη, βουτηγμένη στο αίμα. Καμιά σχέση με τις καθώς πρέπει ηθικολογίες με πρόσχημα την κουλτούρα, τη φιλοσοφία, τη δεοντολογία, την τάξη, την ειρήνη και το κράτος δικαίου – αλλά ως άγριο κτήνος».
Αλλά η Ρόζα δεν μένει μόνο στις περιγραφές της φρίκης. Όπως γράφει ο βιογράφος της Πάουλ Φρέλιχ: «Αυτό το έργο αποτελεί ένα εγχειρίδιο ιστορίας και προλεταριακής στρατηγικής... Δείχνει πώς τα δυο ιμπεριαλιστικά στρατόπεδα συγκροτήθηκαν κάτω από την πίεση των συμφερόντων. Έτσι αποκαλύπτει την πραγματική φύση του πολέμου». Με υποδειγματικό τρόπο αναλύει αφιερώνοντας πολλές σελίδες τις εξελίξεις στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα, το πέρασμα από την εποχή της belle epoque στην οικονομική κρίση, τους ανταγωνισμούς για αποικίες ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις, τους μηχανισμούς καταλήστευσης των καθυστερημένων χωρών από τους ιμπεριαλιστές, τις σχέσεις των καπιταλιστών με τα εθνικά τους κράτη, το πώς οι ιμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί εξελίχθηκαν αναπόφευκτα στη σφαγή του παγκόσμιου πόλεμου.
Όμως ο βασικός στόχος της Λούξεμπουργκ δεν είναι να αναλύσει μόνο τις αντικειμένικές καταστάσεις – όσο βασική και απαραίτητη και αν είναι μια τέτοια ανάλυση. Είναι να αναδείξει την ανεπάρκεια και τη χρεοκοπία των ηγεσιών των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων – κύρια του ισχυρότερου από αυτά, του SPD. Γράφει:
«Σε τι διαφέρουν [οι διακηρύξεις των αστικών κομμάτων] από τη σοσιαλδημοκρατική διακήρυξη; (1) Ο πόλεμος επιβάλλεται σε μας από άλλους. (2) Τώρα που ο πόλεμος είναι εδώ πρέπει να δράσουμε για αυτοάμυνα. (3) Στον πόλεμο αυτό ο Γερμανικός λαός κινδυνεύει να χάσει τα πάντα. Είναι προφανές αναμάσημα της κυβερνητικής διακήρυξης... Με λίγα λόγια, αρχίζοντας από την 4η Αυγούστου μέχρι τη μέρα που θα κηρυχθεί η ειρήνη, η σοσιαλδημοκρατία αντιμετωπίζει την ταξική πάλη σαν να μην υπάρχει. Η πρώτη βροντή των κανονιών του Κρουπ μετέτρεψε τη Γερμανία σε μια φανταστική χώρα διαταξικής αλληλεγγύης και κοινωνικής αρμονίας... Μήπως οι κατέχουσες τάξεις, σε μια διάθεση πατριωτικού ενθουσιασμού, δήλωσαν ότι ενόψει των αναγκών του πολέμου παραχωρούμε τα μέσα παραγωγής, τη γη, τα εργοστάσια και τα εργοτάξια στην κατοχή του λαού; Μήπως απεμπόλησαν το δικαίωμά τους να βγάζουν κέρδος; Μήπως παραμέρισαν όλα τα πολιτικά τους προνόμια;... Την ίδια στιγμή που οι άρχουσες τάξεις ήταν πλήρως εξοπλισμένες, η εργατική τάξη κάτω από την καθοδήγηση της σοσιαλδημοκρατίας, παρέδιδε τα δικά της όπλα».
Η Ρόζα είχε συγκρουστεί από παλιότερα τόσο με τις ρεφορμιστικές αυταπάτες που διακατείχαν το μεγαλύτερο μέρος της ηγεσίας του SPD, όσο και με τον ρόλο της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας – τα βιβλία της “Μεταρρύθμιση ή Επανάσταση” και “Μαζική Απεργία, Κόμμα, Συνδικάτα” αποτελούν αξεπέραστες μαρξιστικές αναλύσεις μέχρι σήμερα. Αλλά η προδοσία της 4ης Αυγούστου την οδήγησε σε πλήρη ρήξη με το κόμμα στο οποίο ανήκε. Στο “Προσχέδιο για τις Θέσεις του Γιούνιους” (που περιέχεται στην έκδοση) αναφέρει ότι «μια νέα εργατική Διεθνής πρέπει να ιδρυθεί που καθήκον της θα είναι να αναλάβει τη διεύθυνση και τη συγκεντροποίηση του επαναστατικού ταξικού αγώνα ενάντια στον ιμπεριαλισμό σε όλες τις χώρες». Δυστυχώς η Ρόζα δολοφονήθηκε τις μέρες της πρώτης γερμανικής επανάστασης το Γενάρη του 1919, ενώ στην κυβέρνηση της Γερμανίας βρισκόταν πια το ίδιο το SPD, και δεν πρόλαβε να συμμετέχει ενεργά, όπως πάντα, στην ίδρυση της Τρίτης Διεθνούς του Λένιν και του Τρότσκι.
Υπάρχουν σημεία στο κείμενο της Λούξεμπουργκ που θα μπορούσαν να αμφισβητηθούν. Όπως, για παράδειγμα, η κριτική που άσκησε ο Λένιν όταν το διάβασε, διαβλέποντας μια υποτίμηση «των εθνικών πολέμων από μέρους των αποικιών που είναι αναπόφευκτοι ενάντια στον ιμπεριαλισμό». Όμως, η αυστηρότητα της κριτικής του Λένιν δείχνει ακριβώς το πόσο σημαντική θεωρούσε τη “Μπροσούρα”.
Η έκδοση της Πρωτοποριακής Βιβλιοθήκης συμπεριλαμβάνει, πέρα από το “Προσχέδιο”, και το περίφημο κείμενο της Ρόζας “Η τάξη βασιλεύει στο Βερολίνο” που έγραψε λίγο πριν δολοφονηθεί, καθώς και κείμενα της Κλάρας Τσέτκιν, του Τρότσκι, του Μαντέλ και του Μίκαελ Λέβι για τη μεγάλη επαναστάτρια. Στα θετικά της έκδοσης θα πρέπει να επισημάνουμε την πολύ προσεγμένη μετάφραση και τον εξαιρετικά βοηθητικό πρόλογο του Α. Κλόκε με τη συμμετοχή των Χ. Κεφαλή και Ν. Ταμβακλή.
Η “Μπροσούρα του Γιούνιους” τελειώνει με τις παρακάτω φράσεις: «Η τρέλα θα σταματήσει και οι αιματοβαμμένοι δαίμονες της κόλασης θα εξαφανιστούν μόνο όταν οι εργάτες στη Γερμανία και τη Γαλλία, στην Αγγλία και τη Ρωσία θα τείνουν ο ένας στον άλλο ένα αδελφικό χέρι, πετάξουν έξω την κτηνώδη χορωδία των ιμπεριαλιστικών πολεμοκάπηλων και καλύψουν τη στριγκιά κραυγή των καπιταλιστικών υαινών με την παλιά και δυνατή κραυγή των εργατών: Προλετάριοι όλου του κόσμου ενωθείτε!»
Τιμή 15€, 286 σελίδες Εκδόσεις Πρωτοποριακή Βιβλιοθήκη