Βιβλιοκριτική
Δημήτρης Λιβιεράτος: Mαύρη Ήπειρος - Εισαγωγή στην ιστορία της Αφρικής, το αγγλικό αποικιακό σύστημα, το γαλλικό αποικιακό σύστημα

Εξώφυλλο του τευχους 102

Αντίδοτο στο ρατσισμό

H «Mαύρη Ήπειρος», το βιβλίο που επανεκδόθηκε πρόσφατα από τις εκδόσεις «Κουκίδα» είναι ο φόρος τιμής του ιστορικού και μαχητή του εργατικού κινήματος Δημήτρη Λιβιεράτου, στην Αφρική και τους ανθρώπους της.

Γράφεται το 1961, «την χρονιά που γύρισα από την Αφρική», όπως γράφει χαρακτηριστικά στην εισαγωγή του ο συγγραφέας, που είχε βρεθεί τότε να πολεμάει στο πλευρό του κινήματος στην Αλγερία ενάντια στους γάλλους αποικιοκράτες. Ακριβώς στην μέση ενός κύματος ανατροπής που μέσα σε λίγα χρόνια άλλαξε την όψη μιας ολόκληρης Ηπείρου:

Το 1951 γίνεται ανεξάρτητη η Λιβύη. Το 1952 στην Αίγυπτο, οι Βρετανοί αρχίζουν να εκκενώνουν τις τελευταίες βάσεις τους μετά την επικράτηση του Νάσερ. Το 1955 γίνεται ανεξάρτητη η Τυνησία, το 1956 το Σουδάν και το Μαρόκο, το 1957 η Γκάνα, το 1958 η Γουινέα. Το 1960 ανεξαρτητοποιούνται η Νιγηρία και όλες οι γαλλικές αποικίες, 14 τον αριθμό, αλλά και η Μαδαγασκάρη, το Βελγικό Κογκό, η Σομαλία. Το 1961 ακολουθούν η Σιέρα Λεόνε, η Ταγκανίκα, η Ρουάντα. Το 1962, μετά από οκτώ χρόνια επανάστασης γίνεται ανεξάρτητη η Αλγερία. Μέχρι το 1975 η αποικιοκρατία έχει τελειώσει σε ολόκληρη την Αφρική.

Γραμμένο από ένα αγωνιστή που έζησε αυτήν την έκρηξη, το βιβλίο του Δημήτρη Λιβιεράτου κουβαλάει ζωντανή την σπίθα και την έμπνευση μιας μεγάλης ανατροπής σε μια ήπειρο που οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις κυριολεκτικά κομμάτιασαν, μοίρασαν, ρήμαξαν και αφαίμαξαν για τον ένα σχεδόν αιώνα που κράτησε η αποικιοκρατία.

Όμως η μεγάλη δύναμη του βιβλίου του Δημήτρη Λιβιεράτου είναι ότι φωτίζει με συνοπτικό τρόπο την ιστορία της Αφρικής από την προϊστορία ως την σύγχρονη εποχή σπάζοντας τους ρατσιστικούς μύθους και στερεότυπα των «υπανάπτυκτων Αφρικανών» που εφευρέθηκαν για να δικαιολογήσουν αρχικά το δουλεμπόριο, στην συνέχεια την κατοχή και σήμερα πια την εκμετάλλευση με όρους αγοράς, ίσως της πιο πλούσιας ηπείρου του πλανήτη.

Ο Δημήτρης Λιβιεράτος παρουσιάζει διαδοχικά τον ιδιαίτερο ρόλο που έπαιξε η μαύρη ήπειρος και οι άνθρωποί της στην εξέλιξη της ιστορίας του ανθρώπου αρχικά σαν «το λίκνο του πιο μακρινού μας προγόνου», και μετά από την προϊστορία στην ιστορία, σαν λίκνο των αρχαίων πολιτισμών. Στο δεύτερο κεφάλαιο καταπιάνεται με τις πλούσιες αφρικανικές δοξασίες, αλλά και την επέκταση στην ήπειρο των νέων θρησκειών αρχικά του χριστιανισμού και σαφώς πιο πετυχημένα και επιδραστικά, του μουσουλμανισμού.

Το τρίτο κεφάλαιο αναλύει πώς το δουλεμπόριο ανάμεσα σε Ευρώπη-Αφρική-Αμερική που κράτησε για δύο και πάνω αιώνες, μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, ήρθε να διαλύσει ανεπτυγμένες κοινωνίες, θεσμούς, ανθρώπινες οντότητες: «Η Αφρική είχε ήδη δικό της πολιτισμό και τον καιρό που έφτασαν οι Ευρωπαίοι, το 15ο – 16ο αιώνα, ένα μεγάλο μέρος της ηπείρου είχε περάσει στο τελευταίο στάδιο της φεουδαρχίας, είχαν δημιουργηθεί οι συγκεντρωτικές μοναρχίες και οι μεγάλες εμπορικές πόλεις με συγκεντρωμένα κεφάλαια» γράφει χαρακτηριστικά ο Δημήτρης Λιβιεράτος.

Στο κεφάλαιο με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Λίγη ιστορία», γράφει για την πραγματική ιστορία της Αφρικής, που ακόμα και σήμερα, πόσο μάλλον το 1961 ήταν απούσα από την επίσημη δυτική ιστοριογραφία και την γεμάτη αποκλειστικά από μάρμαρα ιστορία που μαθαίνουμε στα ελληνικά σχολεία: Οι αυτοκρατορίες της Γκάνας, του Μάλι της Σογκάης, του Τιμπουκτού στην Δυτική Αφρική, ο οικονομικός, κοινωνικός και πολιτιστικός τους πλούτος ξαναζωντανεύουν. Στο κεφάλαιο “Θεσμοί και Κοινωνία” που κλείνει την “Μαύρη Ηπειρο” αναλύεται το εποικοδόμημα και το υπόβαθρο οικονομικό και κοινωνικό σε ολόκληρη την Αφρική.

To «Αγγλικό Αποικιακό Σύστημα» και το «Γαλλικό Αποικιακό Σύστημα» που κλείνουν το βιβλίο είναι δύο μελετητικές εργασίες του Δημήτρη Λιβιεράτου που γράφτηκαν στο Βέλγιο στα Γαλλικά το 1961, κυκλοφόρησαν σαν φυλλάδια του περιοδικού Ενότητα και ενσωματώθηκαν στην νέα έκδοση της Μαύρης Ηπείρου. Πρόκειται ίσως για τα μοναδικά κείμενα στα ελληνικά που πραγματεύονται την πολιτική, τις μεθόδους καταπίεσης και εκμετάλλευσης των δύο χωρών που υπήρξαν οι μεγαλύτερες αποικιοκρατικές δυνάμεις της εποχής.

Στην Ελλάδα του 2014, η “Μαύρη Ηπειρος” αποτελεί βέβαια και ένα χαστούκι στον επίσημο ρατσισμό της κυβέρνησης και της Ε.Ε και τα νέα ρατσιστικά τείχη που έχουν υψώσει στους λαούς της Αφρικής. Αλλά και μια ελπίδα, καθώς η νικηφόρα πάλη ενάντια στην αποικιοκρατία τις δεκαετίες του '50 και του '60 είναι ένα παράδειγμα ότι οι από κάτω μπορούν να νικάνε ακόμα και όταν βρίσκονται αντιμέτωποι με αυτοκρατορίες.

Τιμή 12€, 174 σελίδες

Εκδόσεις Κουκίδα, 2013