Υποδιοικητής Μάρκος, Πάκο Ιγκνάσιο Τάιμπο II ΑΝΗΣΥΧΟΙ ΝΕΚΡΟΙ

«Ανήσυχοι» είναι οι νεκροί του «βρόμικου πολέμου» που είχε εξαπολύσει η κυβέρνηση του Μεξικού ενάντια στην επαναστατική αριστερά τη δεκαετία του '70. Τον Αύγουστο του 1968 στην διάρκεια της Ολυμπιάδας που γίνονταν στην Πόλη του Μεξικού οι φοιτητές βγήκαν στους δρόμους και το καθεστώς απάντησε με τα όπλα. Οι νεκροί έφτασαν τις εκατοντάδες. Πολλοί αγωνιστές αποφάσισαν να ακολουθήσουν τον αντάρτικο δρόμο του Τσε Γκεβάρα και τα επόμενα χρόνια συνελήφθησαν, βασανίστηκαν, «εξαφανίστηκαν». Αλλά οι νεκροί είναι «ανήσυχοι», δηλαδή ζουν στη δράση του κινήματος στο Μεξικό. Η δικαίωση τους είναι ο αγώνας των Ζαπατίστας. Αυτή τη σύνδεση κάνουν στο αστυνομικό μυθιστόρημα με τον ομώνυμο τίτλο, ο Υποδιοικητής Μάρκος και ο Πάκο Ιγκνάσιο Τάιμπο II.

Ο Μάρκος έγινε γνωστός σε όλο τον κόσμο τις πρώτες μέρες του 1994, όταν ο «Ζαπατιστικός Στρατός Εθνικής Απελευθέρωσης» (EZLN) κατέλαβε όλες τις πόλεις της επαρχίας Τσιάπας στο νότιο-ανατολικό Μεξικό. Οι Ινδιάνοι της επαρχίας ζούσανε σε συνθήκες σκληρής καταπίεσης και εκμετάλλευσης. Οι «Ζαπατίστας» είναι η φωνή τους. Η εξέγερση οργανώθηκε για να συμπέσει με την ανακήρυξη της NAFTA της «Ζώνης Ελεύθερου Εμπορίου Βόρειας Αμερικής» -μιας συμφωνίας ανάμεσα σε ΗΠΑ, Καναδά και Μεξικό. Τα επόμενα χρόνια έγινε το σύμβολο του αντικαπιταλιστικού κινήματος του Σιάτλ και της Γένοβα.

Ο Πάκο Ιγκνάσιο Τάιμπο II είναι συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων και αγωνιστής της αριστεράς. Οι κοινωνικοί αγώνες και οι εμπειρίες της μεξικάνικης -και όχι μόνο- αριστεράς είναι το κόκκινο νήμα που διατρέχει το έργο του. Όπως έχει γράψει αυτοσαρκαζόμενος «ο Πρόεδρος του Μεξικού προσπάθησε να με δολοφονήσει το 1968 και εγώ για εκδίκηση τον έχω σκοτώσει πέντε φορές στα μυθιστορήματα μου». Πρόσφατα δημοσιεύτηκε στ' ελληνικά και η βιογραφία του για τον Τσε Γκεβάρα.

Οι «Ανήσυχοι Νεκροί» γράφτηκαν από τους δυο τους και δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά σε 12 συνέχειες στην μεξικάνικη εφημερίδα La Jornada από τον Δεκέμβρη του 2004 μέχρι τον Φλεβάρη του 2θθ5. Τα κεφάλαια με μονή αρίθμηση τα έχει γράψει ο Μάρκος, με ζυγή ο Τάιμπο.

Η υπόθεση έχει ως εξής: ένας αγωνιστής της γενιάς του '68 δέχεται μηνύματα στον τηλεφωνητή του από έναν παλιό του σύντροφο. Το πρόβλημα είναι ότι αυτός ο σύντροφος είναι νεκρός, δολοφονήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του '70 από ένα χαφιέ των παρακρατικών της «Λευκής Ταξιαρχίας» που είχε οργανώσει ο στρατός και η αστυνομία. «Ο Χεσούς όταν βγήκε από την φυλακή σκόπευε να στήσει πάλι την ένοπλη ομάδα που είχε οργανώσει όταν τον συνέλαβαν, στα τέλη του '68. Ηθελε δράση. Ελεγε ότι δεν υπήρχε καιρός για λόγια και ότι οι διαδηλώσεις χρησίμευαν μόνο για να εξασκείται στη σκοποβολή ο στρατός. Ηταν πολύ αγριεμένος. Βγήκε και ύστερα από πέντε μέρες τον σκότωσαν. Μια σφαίρα στο σβέρκο». Ο δολοφόνος του λεγόταν Μοράλες. Τη λύση του μυστηρίου την αναθέτει στον ντετέκτιβ Εκτορ Μπελασκοαράν, τον πρωταγωνιστή των περισσότερων ιστοριών του Τάιμπο.

Παράλληλα, ο Μάρκος (γράφει στο τρίτο πρόσωπο για τον εαυτό του) αναθέτει στον Ελίας Κοντρέρας να ανακαλύψει έναν Μοράλες που βρίσκεται στο κέντρο ενός σχεδίου της κυβέρνησης να παραδώσει το φυσικό πλούτο της περιοχής στις πολυεθνικές. Κεντρικό ρόλο στο σχέδιο παίζει το El Yunque (Το Αμόνι) μια ακροδεξιά οργάνωση που έχει μεγάλη επιρροή στους κόλπους της κυβέρνησης του Βινσέντε Φοξ, του σημερινού δεξιού προέδρου του Μεξικού. Η «Λευκή Ταξιαρχία» και το El Yunque δεν είναι γέννημα της φαντασίας.

Ο Κοντρέρας είναι «επιτροπή έρευνας» δηλαδή «ντετέκτιβ» των Ζαπατίστας. Φτάνει στη πρωτεύουσα και συνεργάζεται με τον Μπελασκοαράν.

Η «συνάντηση» και η συνεργασία δεν εξυπηρετούν μόνο τις ανάγκες της αστυνομικής πλοκής. Η σημασία της είναι πολιτική. Εκφράζει την απόφαση των Ζαπατίστας να παρέμβουν στην πολιτική σκηνή, και οι πολιτικές εξελίξεις στο Μεξικό κρίνονται στις μεγάλες πόλεις όπου ζει το 60% του πληθυσμού και η συντριπτική πλειοψηφία της εργατικής τάξης. Φέτος θα γίνουν προεδρικές εκλογές στο Μεξικό. Οι Ζαπατίστας με την «Έκτη Διακήρυξη της Ζούγκλας του Λακαντόν» διακήρυξαν την πρόθεση τους να οργανώσουν μια εναλλακτική παρέμβαση στην προεκλογική εκστρατεία, την «Αλλη Καμπάνια». Αυτή τη στιγμή ο Μάρκος γυρίζει το Μεξικό οργανώνοντας συναντήσεις με τοπικές κινήσεις, ανεξάρτητα συνδικάτα, κινήσεις και κόμματα της αριστεράς.

Μέχρι πρόσφατα οι Ζαπατίστας δήλωναν ότι δεν έχουν να προτείνουν κανένα «συνολικό» πολιτικό σχέδιο. Έδειχναν το παράδειγμα των «Αυτόνομων Εξεγερμένων Δήμων» των Ινδιάνικων κοινοτήτων στην Τσιάπας σαν πρότυπο αυτό-οργάνωσης. Οι δήμοι, τα «Συμβούλια Καλής Διακυβέρνησης» τα «Καρακόλες» όπου συντονίζονται, είναι η ζωντανή απόδειξη ότι οι «από κάτω» μπορούν να κυβερνήσουν, πιο αποτελεσματικά, πιο δημοκρατικά και πιο τίμια από το κάθε αστικό μηχανισμό ακόμα και τον πιο «δημοκρατικό» (αν και το Μεξικό με το ζόρι μπορεί να περιγραφτεί σαν «κανονική» κοινοβουλευτική δημοκρατία). Ένα μεγάλο μέρος των κεφαλαίων που έχει γράψει ο Μάρκος στην πραγματικότητα είναι μια έκθεση του τρόπου που λειτουργούν αυτές οι μορφές αυτοοργάνωσης.

Όμως, ο «αυτόνομος χώρος» της Τσιάπας είναι ασφυκτικά πολιορκημένος. Ο Μάρκος θυμίζει στις σελίδες του μυθιστορήματος τη σφαγή του Ακτεάλ. Τον Δεκέμβρη του 1997 παρακρατικές συμμορίες οργανωμένες από το στρατό, έσφαξαν δεκάδες χωρικούς σε αυτό το χωριό. Κι από τότε η πολιορκία συνεχίζεται. Δεν είναι μόνο στρατιωτική, είναι κυρίως οικονομική. Όπως έγραφε ο Αλμέιντα, ένας δημοσιογράφος της La Jornada στα τέλη του 2003: «Η εξεγερμένη περιοχή...δε μπορεί να αποκοπεί από τις αγορές του καφέ, των προϊόντων οικοτεχνίας, της εργασίας, της ξυλείας και άλλων αγαθών, πάνω απ'όλα επειδή το σιτάρι και τα άλλα αναγκαία αγαθά για την επιβίωση φτάνουν μόνο για τέσσερις μήνες το χρόνο και όλα τα υπόλοιπα -τροφή, ρούχα, φάρμακα κλπ- πρέπει να αγοραστούν με χρήματα από την αγορά».

Η «Αλλη Καμπάνια» είναι μια προσπάθεια να σπάσει αυτή η πολιορκία. Ταυτόχρονα, αποτελεί το σπάσιμο της άτυπης «συνεννόησης» ανάμεσα στους Ζαπατίστας και το PRD το «Κόμμα της Δημοκρατικής Επανάστασης». Είναι ένα κόμμα που προέκυψε από τη κρίση του "θεσμικού Επαναστατικού Κόμματος» (ΡΙ) που κυβερνούσε το Μεξικό από τη δεκαετία του 1920 μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του '90. Σήμερα to PRD είναι η «κεντροαριστερή» αντιπολίτευση στο κοινοβούλιο του Μεξικού και ο επικεφαλής του ο Μανουέλ Ομπραντόρ -δήμαρχος της Πόλης του Μεξικού- φαίνεται να προηγείται στη κούρσα για τις προεδρικές εκλογές. Μια προσεκτική ματιά στις σελίδες του βιβλίου, θα αποκαλύψουν τη μεγαλύτερη περιφρόνηση για τους «Σημίτηδες» του Μεξικού. Είναι κρίμα που το «Παράρτημα στην ελληνική έκδοση», γραμμένο από τους Ε. Μιχαλοπούλου και Σ. Σταυρίδη, δεν επισημαίνει αυτές τις διαφοροποιήσεις.

Η εξέγερση των Ζαπατίστας ήταν το «πρώτο χελιδόνι» της άνοιξης των κινημάτων που ζει τώρα όλη η Λατινική Αμερική. Σε όλη την υπο-ήπειρο υπάρχουν αμέτρητοι «ανήσυχοι νεκροί». Το ελπιδοφόρο νέο είναι ότι υπάρχουν εκατομμύρια «ανήσυχοι ζωντανοί» που είναι αποφασισμένοι αυτή τη φορά να νικήσουν.

Τιμή: 17 ευρώ

307 σελίδες

Εκδόσεις: Αγρα και Κέδρος