Εξώφυλλο του Βιβλίου
“Δολοφονίες βιομηχανικής κλίμακας”
Η «τελική λύση του εβραϊκού ζητήματος» των ναζί μας είναι γνωστή με μια λέξη: Ολοκαύτωμα. 6.000.000 Εβραίοι δολοφονήθηκαν μέσα σε 5 χρόνια, πολλοί από αυτούς στα κρεματόρια, σε εργοστάσια θανάτου που κατασκευάστηκαν ειδικά γι’ αυτό το σκοπό. Ξετυλίγοντας την ιστορία του στρατοπέδου συγκέντρωσης του Άουσβιτς ο Laurence Rees ξετυλίγει την ιστορία του ολοκαυτώματος. Προσπαθεί να εξηγήσει γιατί μέσα στη δίνη του πολέμου οι ναζί ξόδευαν πολύτιμους πόρους για να χτίσουν κρεματόρια, να στήσουν σιδηροδρομικό δίκτυο, να οργανώσουν τη σφαγή εκατομμυρίων ανθρώπων.
Το βιβλίο του Rees βασίζεται σε μια έρευνα χρόνων, και έχει πάρει 100 συνεντεύξεις από επιζήσαντες του στρατοπέδου και εγκληματίες SS. Είναι τρομακτικό ότι τα μέλη των SS που διέπραξαν αυτό το έγκλημα δεν αιτιολογούν τις πράξεις τους με τη φράση «Εκτελούσα διαταγές», αλλά λέγοντας «Σκέφτηκα ότι ήταν το σωστό». Ο ρατσισμός ήταν ακρογωνιαίος λίθος της πολιτικής των ναζί και πρόσφερε την ιδεολογική συνοχή στην ηγετική κάστα της Γερμανίας ακόμα και όταν εμφανίζονταν φυγόκεντρες τάσεις καθώς διαφαινόταν η ήττα στο στρατιωτικό μέτωπο.
Ο Χίτλερ μιλούσε δημόσια για την «εξόντωση των Εβραίων όλης της Ευρώπης» ήδη από το 1939. Αλλά στην αρχή της εξουσίας του ήταν σχετικά προσεκτικός φοβούμενος την κοινή γνώμη τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Η αντισημιτική πολιτική εξελίχθηκε σταδιακά για να καταλήξει μέσα από στροφές ανάλογα με την πορεία του πολέμου στη βιομηχανικά οργανωμένη εξολόθρευση των Εβραιών.
Το Άουσβιτς είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της πορείας. Κτίστηκε το 1940 ως στρατόπεδο συγκέντρωσης για να στεγάσει Πολωνούς κρατούμενους, αλλά και για να αναπτυχθεί ως μια καπιταλιστική επιχείρηση στην υπηρεσία του ναζιστικού κράτους. Χιλιάδες κρατούμενοι πέθαναν κατά τη διάρκεια των καταναγκαστικών έργων, είτε στα αγροτικά πειράματα του διοικητή των SS Χίμμλερ είτε δουλεύοντας για καπιταλιστικές επιχειρήσεις όπως η IG Farben.
Το 1941 η Γερμανία ξεκινάει τον πόλεμο ενάντια στη Σοβιετική Ένωση, την επιχείρηση Μπαρμπαρόσα. Ένας από τους στόχους των ναζί ήταν να λύσουν το επισιτιστικό πρόβλημα του γερμανικού στρατού και της κατεχόμενης Ανατολικής Ευρώπης εις βάρος του ρωσικού πληθυσμού, που θα πέθαινε από την πείνα. «Στόχος της εκστρατείας στη Ρωσία είναι ο αποδεκατισμός του σλαβικού πληθυσμού κατά 30 εκατομμύρια» έλεγε κυνικά ο Χίμμλερ. Και τα πρώτα θύματα θα ήταν βέβαια οι Εβραίοι. Φτιάχτηκαν ειδικά τμήματα των SS τα Einsatzgruppen που στάλθηκαν στο ρωσικό μέτωπο με μοναδική αποστολή να εκτελούν Εβραίους. Μια μηχανή θανάτου 40.000 αντρών ξεχύθηκαν από την πρώτη μέρα του πολέμου στο δολοφονικό τους έργο και εκτέλεσαν 1,5 εκατομμύρια Εβραίους της Σοβιετικής Ένωσης. Η καθημερινή φρίκη των μαζικών εκτελέσεων όμως δημιουργούσε ψυχολογικά προβλήματα ακόμα και στα μέλη των SS και έτσι οι ναζί άρχισαν να ψάχνουν νέες εκτελεστικές μεθόδους. Άρχισαν να πειραματίζονται με τα δηλητηριώδη αέρια που είχαν ήδη χρησιμοποιηθεί στα προγράμματα ευθανασίας του Χίτλερ στη Γερμανία.
Ταυτόχρονα το Άουσβιτς επεκτεινόταν για να στεγάσει αιχμαλώτους πολέμου από τη Σοβιετική Ένωση. 10.000 σοβιετικοί αιχμάλωτοι εργάστηκαν για την κατασκευή του Μπίρκεναου, δίπλα στο Άουσβιτς. Μονάχα μερικές εκατοντάδες επέζησαν. Ο μέσος όρος ζωής ενός σοβιετικού αιχμαλώτου στο Άουσβιτς ήταν 2 βδομάδες.
Παράλληλα οι SS του Άουσβιτς πειραματίζονταν με τους δικούς τους θαλάμους αερίων, μετατρέποντας μικρά αγροτόσπιτα, ώστε να κλείνουν ερμητικά και διοχέτευαν από μια τρύπα στο ταβάνι δηλητηριώδη αέρια. Τα πρώτα θύματα ήταν Εβραίοι και σοβιετικοί αιχμάλωτοι που δεν μπορούσαν να εργαστούν. Οι SS έλεγαν στους κρατούμενους που οδηγούνταν στους θαλάμους ότι μπαίνουν για απολύμανση και τους έβαζαν να γδυθούν και να μαζέψουν τα πράγματά τους. Έτσι εξασφάλιζαν αφ’ ενός ότι οι κρατούμενοι δεν θα αντισταθούν, αφ’ ετέρου ότι δεν θα χρειαστεί να παιδεύονται αργότερα να γδύνουν τα πτώματα και να ψάχνουν για πολύτιμα αντικείμενα. Αργότερα, όταν χιλιάδες Εβραίοι θα εκτελούνταν καθημερινά στους θαλάμους, οι ναζί οργάνωσαν ομάδες Εβραιών κρατούμενων άλλοι για να μαζεύουν και να ταξινομούν τα προσωπικά αντικείμενα, άλλοι για να θάβουν τους νεκρούς ή να τους βάζουν στους φούρνους, άλλοι για να ανοίγουν τα στόματα των νεκρών για να τους βγάλουν τα χρυσά δόντια, άλλοι για να κουρεύουν τις γυναίκες, μιας και με τα μαλλιά κατασκεύαζαν υφάσματα.
Την Άνοιξη του 1942 στέλνονται στο Άουσβιτς χιλιάδες Εβραίοι από τη Σλοβακία και τη Γαλλία και αργότερα από όλη την Ευρώπη. Το καλοκαίρι φτάνει στο στρατόπεδο ο Χίμλερ και ανακοινώνει την τελική απόφαση των ναζί για την εξόντωση του εβραϊκού πληθυσμού της Πολωνίας.
Οι ναζί είχαν κατασκευάσει 4 εργοστάσια θανάτου στην Τρέπλινκα, το Μπέλζεκ, το Σομπιμπόρ και το Μάιντανεκ. Μέχρι το τέλος του χρόνου στην Επιχείρηση Ράινχαρντ, όπως την ονόμασαν, οι ναζί δολοφόνησαν σε αυτά 1.300.000 ανθρώπους.
Το 1943 ήταν η χρονιά του Άουσβιτς να παίξει κεντρικό ρόλο. Χτίστηκαν τέσσερα κρεματόρια. Σ’ αυτές τις εγκαταστάσεις που «θύμιζαν εργοστάσια, κατάλληλες για δολοφονίες βιομηχανικής κλίμακας» μπορούσαν να δολοφονηθούν καθημερινά 4.700 άνθρωποι. Για χρόνια υπήρχε διάσταση στους ναζί ανάμεσα σ’ αυτούς που πίστευαν ότι οι Εβραίοι έπρεπε να δουλεύουν για το Ράιχ και σ’ αυτούς που πίστευαν ότι έπρεπε να εξολοθρευτούν. Η μέση λύση ήταν να «δουλέψουν μέχρι θανάτου». Το Άουσβιτς μπορούσε να επιτύχει το διπλό στόχο της εργασίας και του θανάτου.
Όταν τα τρένα φορτωμένα με Εβραίους έφταναν στο Άουσβιτς γινόταν κατ’ αρχήν μια διαλογή. Οι μη ικανοί για εργασία στέλνονταν κατ’ ευθείαν στα κρεματόρια. Οι ικανοί στέλνονταν σε ένα από τα 28 μικρότερα στρατόπεδα συγκέντρωσης που λειτουργούσαν γύρω από το Άουσβιτς και δούλευαν στις διπλανές βιομηχανικές εγκαταστάσεις. Έπειτα από μήνες φρικτής κακομεταχείρισης όταν πια δεν μπορούσαν να εργαστούν στέλνονταν και αυτοί στα κρεματόρια.
Μέχρι τον Ιανουάριο του 1945 που οι συμμαχικές δυνάμεις κατέλαβαν το στρατόπεδο 1.100.000 Εβραίοι είχαν δολοφονηθεί στο στρατόπεδο, οι 200.000 ήταν παιδιά. Και η ιστορία δεν τελειώνει εδώ. Το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου αναφέρεται στα δεινά των επιζήσαντων από αυτά τα εργοστάσια θανάτου, όπως της Tatiana Nanieva, που μετά το Άουσβιτς καταδικάστηκε σε 6 χρόνια γκούλαγκ και ισόβια εξορία στη Σιβηρία, για «προδοσία της πατρίδας». Ο Στάλιν είχε πει ότι δεν υπήρχαν σοβιετικοί αιχμάλωτοι πολέμου στα χέρια των γερμανών, παρά μονάχα «προδότες της πατρίδας».
Το Oλοκαύτωμα είναι μια ιστορία φρίκης. Αλλά το βιβλίο είναι κάτι παραπάνω από αυτό. Είναι μια συγκλονιστική αφήγηση όχι μόνο των στροφών της πολιτικής των ναζί, αλλά και των ανθρώπινων ιστοριών. Των αποδράσεων, των μικρών και μεγάλων αντιστάσεων, της εξαθλίωσης και των μικρών ηρωισμών των ανθρώπινων σχέσεων. Πάνω από όλα είναι ένα απαραίτητο ανάγνωσμα, ενάντια στις απόψεις που θεωρούν ότι το Oλοκαύτωμα δεν έγινε ή ήταν άλλη μια γενοκτονία σαν αυτές που έχουμε δει στην ιστορία.
«Οφείλουμε να κρίνουμε τις συμπεριφορές στο πλαίσιο της εποχής τους. Και αν κρίνουμε το Άουσβιτς και την «Τελική Λύση» των ναζί στο πλαίσιο της σύγχρονης ευρωπαϊκής κουλτούρας των μέσων του 20ου αιώνα, δεν μπορούμε παρά να τα χαρακτηρίσουμε ως την πιο ποταπή πράξη στην ιστορία συνολικά. Με το έγκλημά τους οι ναζί έδειξαν στον κόσμο τι μπορούν να κάνουν μορφωμένοι, τεχνολογικά προηγμένοι άνθρωποι όταν η καρδιά τους είναι παγωμένη. Από τη στιγμή που ήρθε στο φως τι έκαναν δεν πρέπει να ξεχαστεί ποτέ. Είναι μια προειδοποίηση για μας και για όλους όσους θα έρθουν έπειτα από μας.»
Αλλά το έγκλημα των ναζί είχε και συνενόχους. Παρακολουθώντας τη διαδρομή των Εβραιών από τις χώρες που ζούσαν προς το Άουσβιτς, μαθαίνουμε πως οι άρχουσες τάξεις αυτών των χωρών συνεργαζόντουσαν με τους κατακτητές για να συγκεντρώσουν και να παραδώσουν τους Εβραίους κατοίκους. Ακόμα ο Rees ανοίγει το ζήτημα γιατί οι σύμμαχοι παρ’ όλο που από το 1943 γνώριζαν για τις μαζικές εκτελέσεις όχι μόνο δεν βομβάρδισαν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και το σιδηροδρομικό δίκτυο που οδηγούσε σ’ αυτά, αλλά ούτε κατήργησαν τις περιοριστικές διατάξεις μετανάστευσης για τους Εβραίους που η ζωή τους απειλούνταν στα κατεχόμενα εδάφη.
Πριν οι ναζί καταλάβουν την εξουσία, η Γερμανία ήταν μια δημοκρατία όπως είναι οι σημερινές δημοκρατίες της Ευρώπης. Τη δεκαετία του ’20 οι Εβραίοι εγκατέλειπαν την ανατολική Ευρώπη, αναζητώντας στη Γερμανία καταφύγιο από τον αντισημιτισμό. Σήμερα που οι ναζί περιβάλλονται μ’ ένα κοινοβουλευτικό μανδύα και προσπαθούν να βγουν από τους υπονόμους της ιστορίας, πρέπει να διδαχθούμε από το παρελθόν. Οι άρχουσες τάξεις μπορούν να συνεργαστούν ή να κάνουν τα στραβά μάτια στα εγκλήματά τους. Είναι καθήκον ενός πλατιού και ενωτικού κινήματος των απλών ανθρώπων να τους σταματήσουμε.
Laurence Rees: Aoυσβιτς - Oι ναζί και η “τελική λύση”
Τιμή:22.5 ευρώ
350 σελίδες
Εκδόσεις: ΠATAKH