Εξώφυλλο του βιβλίου
Δημήτρης Λιβιεράτος: H Aλγερινή Eπανάσταση
Τιμή 17 ευρώ, 272 σελίδες, Εκδόσεις Kουκίδα
Στις 8 Μάη του 1945, η γαλλική διοίκηση στην Αλγερία -αποικία της Γαλλίας από το 1830- έδωσε το σύνθημα της επίθεσης σε μια μαζική αντιαποικιακή διαδήλωση των Αλγερίνων στο Σετίφ, τσακίζοντάς την με τη σφαγή 45 χιλιάδων ανθρώπων. Κανείς από τους Γάλλους αποικιοκράτες δεν περίμενε τότε ότι 9 χρόνια μετά, το 1954, θα έρχονταν αντιμέτωποι με μια επανάσταση που θα τους έδιωχνε από τη χώρα. Κι όμως, το Σετίφ ήταν ο προάγγελός της. Οπως έγραψε στα απομνημονεύματά του ένας από τους ηγέτες του αγώνα για εκείνα τα χρόνια, «η Αλγερία βρισκόταν στην ώρα της αλήθειας. Αλλά αυτή η αλήθεια, όπως πάντα, ξέφευγε από τον αποικιστή. Αυτός ήταν ο λιγώτερο καλά τοποθετημένος για να γνωρίζει τα ρεύματα που τάραζαν το λαό μας. Βρίσκεται μπροστά του καθημερινά αλλά δεν τον ‘βλέπει’. Και τον καταλαβαίνει ακόμα λιγότερο».
Το βιβλίο του Δημήτρη Λιβιεράτου «Η Αλγερινή Επανάσταση» περιγράφει τις ηρωικές αυτές μάχες του λαού της Αλγερίας που «κράτησαν έναν τρομερά άνισο αγώνα έχοντας απέναντί τους έναν από τους πιο μοντέρνους στρατούς του κόσμου, με άρτιο εφοδιασμό, με πλήθος ελικόπτερα και υποστηριζόμενο από μια ισχυρή αεροπορία».
Τα 130 χρόνια γαλλικής κατοχής είχαν συσσωρευτεί στις πλάτες των Αλγερινών. Οι μόνοι με πλήρη πολιτικά δικαιώματα ήταν το ένα εκατομμύριο των Eυρωπαίων εποίκων οι οποίοι κυβερνούσαν τα 8 εκατομμύρια ντόπιων Mουσουλμάνων. Τη χρονιά πριν την επανάσταση, «μόνον 5.700 παιδιά Αλγερινών πήγαιναν σχολείο και γύρω στα 600 στο πανεπιστήμιο. Το 90% του πληθυσμού ήταν αναλφάβητοι». Μόλις 22.000 Ευρωπαίοι κατείχαν 27 εκατομμύρια στρέμματα γης. «Από αυτά, οι 6.300 Ευρωπαίοι μεγαλοκτηματίες κατείχαν τα 24 εκατ. στρέμματα. Από τα 2,75 εκατ. στρέμματα αρδευόμενης γης οι Ευρωπαίοι κατείχαν τα τρία τέταρτα». Πάνω από 500 χιλιάδες Αλγερίνοι είχαν ξενιτευτεί στη Γαλλία αποτελώντας το φτηνό εργατικό δυναμικό στη μητρόπολη.
Δεν ήταν, όμως, μόνο η καταπίεση, όπως εξηγεί ο Δ.Λιβιεράτος, που όπλισε με τόσο μεγάλο θάρρος τους αγωνιστές. Την ίδια περίοδο, απελευθερωτικά κινήματα και κινήματα ενάντια στη γαλλική και αγγλική αυτοκρατορία συγκλόνιζαν όλες τις αποικίες ή πρώην αποικίες. Ινδοκίνα, Τυνησία. Μαρόκο, Αίγυπτος…Ηταν η διεθνής κατάσταση που έκανε τους Aλγερίνους να έχουν «σαν αρχή ότι η λύση του προβλήματος θα ήταν πολιτική και όχι στρατιωτική».
Αυτή την αρχή προσπάθησε να ακολουθήσει το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, το ΦΛΝ, από τη στιγμή της δημιουργίας του μέχρι το τέλος. Ολοι συντάχτηκαν στις γραμμές του: ουλεμάδες, δημοκρατικοί, σοσιαλιστές, κομμουνιστές. Ολόκληρος ο λαός έγινε αγωνιστής του. «Αν ένας σκοτωνόταν υπήρχαν δεκάδες άλλοι εθελοντές να τον αντικαταστήσουν».
Και σκοτώθηκαν πολλοί, 1 εκατομμύριο, στα 8 χρόνια της επανάστασης. Η γαλλική πλευρά εφάρμοσε όλες τις γνωστές εγκληματικές μεθόδους του ιμπεριαλισμού για να τσακίσει «τους τρομοκράτες». Νόμους περί «καταστάσεως εκτάκτου ανάγκης» και τρομοκρατικά όργια με εκκαθαριστικές επιχειρήσεις, βασανιστήρια, μαζικές συλλήψεις, βιασμούς και εκτελέσεις. Μόνο στο Αλγέρι, μέσα σε εφτά μήνες, από το Γενάρη μέχρι το Σεπτέμβρη του ‘57, «έγιναν 24.000 συλλήψεις και 3024 ‘εξαφανίσεις’ σύμφωνα με τις ομολογίες των Γάλλων, όπως έγραψε η παρισινή εφημερίδα ‘Μοντ’ στις 26 Οκτωβρίου 1961».
Εκτός από το 1 εκατομμύριο νεκρούς, 2 εκατομμύρια κάτοικοι μετακινήθηκαν από την ύπαιθρο σε ειδικά στρατόπεδα συγκέντρωσης παράγκες ή σκηνές. 300 χιλιάδες έγιναν πρόσφυγες σε Τυνησία και Μαρόκο, εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά έμειναν ορφανά, εκατοντάδες χιλιάδες σπίτια γκρεμίστηκαν.
Το 1958 ο γαλλικός στρατός έφτασε στο μάξιμουμ της δύναμής του, 500 χιλιάδες άνδρες. Ακόμα και ηλεκτροφόρα καλώδια στα σύνορα με την Τυνησία και το Μαρόκο έστησαν για να σταματήσουν τον ανεφοδιασμό της αντίστασης. Ενώ στα τελευταία χρόνια, η παρακρατική φασιστική οργάνωση ΟΑΣ ανέλαβε για λογαριασμό της γαλλικής κατοχής και των εποίκων, ένα απίστευτο δολοφονικό έργο. Τίποτα, όμως, δεν μπόρεσε να σβήσει τη φλόγα της επανάστασης. Η ύπαιθρος έγινε το κάστρο των στρατιωτικών επιχειρήσεων, εκεί όπου η αντίσταση οργάνωνε τις εφόδους της καταπονώντας συνεχώς όλα αυτά τα χρόνια τον αντίπαλο.
Το αντάρτικο της υπαίθρου δε θα μπορούσε να νικήσει αν δεν είχε τη στήριξη των εργατών στις πόλεις και ιδιαίτερα στην πρωτεύουσα, το Αλγέρι. Ο συγγραφέας αφιερώνει ένα ειδικό κεφάλαιο στη «Μάχη του Αλγερίου» για να μας δείξει τη σημασία που είχε στον αγώνα η Κάσμπα, η μεγάλη αραβική συνοικία της πόλης που έγινε και η βάση της αντίστασης. «Τα στενά μυστηριώδη δρομάκια, όπου ο ξένος περιδιαβάζει χωρίς να του δίνει κανείς σημασία εμφανώς, αλλά που παρακολουθείται από άπειρα μάτια, εκεί όπου τα σπίτια είναι τόσο κολλητά που δημιουργείται ένας άλλος δρόμος από τις ταράτσες, εκεί που με ένα πήδημα μπορείς να πηδήξεις από τη μια πλευρά του στενού στην απέναντι ταράτσα, διεξήχθη μία από τις πιο σκληρές σύγχρονες μάχες» μας λέει τόσο παραστατικά.
Στο Αλγέρι η μάχη ξεκίνησε την πρώτη ημέρα της επανάστασης, την 1η Νοέμβρη του ‘54 και τελείωσε με την ανεξαρτησία. Κορύφωσή της ήταν η καθολική συμμετοχή των Αράβων στην απεργία που κάλεσε σαν επίδειξη δύναμης το FLN το Γενάρη του ’57 για μια βδομάδα. Την επιτυχία της ακολούθησαν νέες απεργίες το ’60 και το ’61 σε όλες τις μεγάλες πόλεις της χώρας.
Μία ακόμα αποφασιστική για τη νίκη κίνηση του FLN ήταν η ίδρυση της Φεντερασιόν, της οργάνωσης των Αλγερινών στη Γαλλία. Στόχος ήταν να μεταφερθεί ο πόλεμος στη μητρόπολη με όλα τα μέσα. Βόμβες, διαδηλώσεις, απεργίες. Στην απεργία του ’57, η συμμετοχή στο Παρίσι έφτασε την πρώτη μέρα στο 40%, από τη δεύτερη μέχρι το τέλος της εβδομάδας άγγιξε το 80%-90%. Μία άλλη συγκλονιστική σκηνή είναι το 1961, «την 17, 18 και 19 Οκτωβρίου 30.000 χιλιάδες αλγερινοί εργάτες του Παρισιού, με όσες γυναίκες και παιδιά υπάρχουν μαζί τους, διαδηλώνουν στους κεντρικούς δρόμους της γαλλικής πρωτεύουσας απαιτώντας την ανεξαρτησία. Η κατάπνιξη των διαδηλώσεων είναι βίαιη, με πολλούς νεκρούς, τραυματίες και 14 χιλιάδες συλληφθέντες».
Ο αγώνας της Αλγερίας κέρδισε τη συμπαράσταση των άλλων αραβικών κρατών. Κόντρα στις γαλλικές πιέσεις, μια σειρά κράτη αναγνωρίζουν την εξουσία του FLN καθώς «η αλγερινή επανάσταση έχει γίνει αγαπητή απ’όλες τις αφρικανικές μάζες και καμιά κυβέρνηση δεν έχει τη δύναμη να πάρει ανοιχτή θέση εναντίον της». Η έμπρακτη στήριξη της αντίστασης ήταν μία ακόμα νίκη του FLN. Η Αίγυπτος, η Τυνησία, το Μαρόκο εφοδιάζουν την οργάνωση με όπλα και κάθε είδους πολεμικό υλικό, που κατασκευάζεται ακόμα και σε παράνομα εργοστάσια σε αυτές τις χώρες.
Ο δρόμος προς τη νίκη δεν ήταν εύκολος και ο ρόλος της επίσημης Aριστεράς στις ιμπεριαλιστικές χώρες δυστυχώς δεν ήταν βοηθητικός. Ο συγγραφέας δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην πολιτική του ΚΚ Γαλλίας που ήταν εχθρικό μέχρι το τέλος στον αγώνα. Mάλιστα τo 1945 το KKΓ συμμετείχε στην τότε γαλλική κυβέρνηση εθνικής ενότητας και είχε εγκρίνει τα μέτρα καταστολής. «Το κύριο επιχείρημα κατά της απελευθέρωσης των αποικιών ήταν ότι, «σύντομα το ΚΚ θα πάρει την εξουσία στη Γαλλία, ανεβάζοντας το ποσοστό των ψήφων του συνεχώς, οπότε το ζήτημα της ανεξαρτησίας των αποικιών λυνόταν αυτομάτως, χωρίς να είναι αναγκασμένες να περάσουν από το αστικοδημοκρατικό στάδιο». Η σταλινική πολιτική του, όπως ήταν φυσικό, άφηνε ακάλυπτους τους οπαδούς του ΚΚ στις αποικίες, που ένιωθαν ότι γίνονται πράκτορες του γαλλικού ιμπεριαλισμού, εγκαταλείποντάς το μαζικά.
Παρόλα αυτά, χιλιάδες αγωνιστές της αριστεράς στην Ευρώπη στράφηκαν ενάντια στις χώρες τους,-ακόμα κι αν πολλοί το πλήρωσαν με φυλακίσεις- στηρίζοντας έμπρακτα τον αγώνα. Ενας από αυτούς τους αγωνιστές είναι και ο ίδιος ο συγγραφέας που δούλεψε σε ένα από τα παράνομα εργοστάσια του FLN. Μια άλλη συγκλονιστική πτυχή της επανάστασης που ο συγγραφέας περιγράφει στο βιβλίο του «Το αόρατο εργοστάσιο της Επανάστασης».
Η Αλγερινή Επανάσταση είχε συνταρακτικές πολιτικές συνέπειες πάνω στον ίδιο το λαό που αγωνίστηκε και κέρδισε την ανεξαρτησία του το 1962 με τις συμφωνίες του Εβιάν. Ο Δ. Λιβιεράτος εξηγεί βήμα βήμα τη ριζοσπαστικοποίηση των εργατών και των χωρικών που έφτασαν να απαιτούν μια βαθύτερη κοινωνική αλλαγή. «Από το 1956 η λέξη ‘τάουρα’ (επανάσταση) έρχεται πιο συχνά στο στόμα τους από τη λέξη ‘ιστιγκλάλ’ (ανεξαρτησία)». Γι’αυτό άλλωστε και η πρώτη ανακοίνωση του Γενικού Επιτελείου του Εθνικού Απελευθερωτικού Στρατού, αμέσως μετά την κήρυξη της ανεξαρτησίας, κατέληγε ως εξής: «Το παύσατε πυρ δεν είναι η ειρήνη, η ειρήνη δεν είναι η ανεξαρτησία, η ανεξαρτησία δεν είναι η επανάσταση».