Tο κοινοβούλιο της Σερβίας κατειλημένο από δι
O Bλαντιμίρ Kορίκα γράφει για τις εξελίξεις στη Σερβία και περιγράφει πως μια νέα αριστερά και ένα νέο εργατικό κίνημα κάνουν τα πρώτα βήματά τους.
Εχουν περάσει εφτά χρόνια από τότε που μια εξέγερση γκρέμισε το αυταρχικό καθεστώς του Μιλόσεβιτς στη Σερβία. Οι εικόνες του ενθουσιασμένου πλήθους με επικεφαλής τους ανθρακωρύχους της Κολουμπάρα να εισβάλει στο ομοσπονδιακό κοινοβούλιο είχαν γεννήσει την ελπίδα ότι η επανάσταση της 5 Οκτώβρη 2001 θα έφερνε μια ριζικά νέα, καλύτερη και πιο δημοκρατική Σερβία. Ωστόσο σήμερα η Σερβία είναι ξανά βυθισμένη στην πολιτική αστάθεια, την κοινωνική δυστυχία, υποβιβασμένη στο ρόλο του πιονιού στην ιμπεριαλιστική σκακιέρα.
Στις 6 Μάρτη, μετά την κήρυξη της ανεξαρτησίας του Κόσοβο ο κυβερνητικός συνασπισμός της Σερβίας κατέρρευσε σαν ένας πύργος από τραπουλόχαρτα. Το Μάη θα γίνουν εκλογές. Το αποτέλεσμα θα κριθεί κυριολεκτικά στο νήμα, ανάμεσα στις δυο κοινοβουλευτικές παρατάξεις που κυριαρχουν στην πολιτική σκηνή από τη πτώση του Μιλόσεβιτς και μετά. Συμφωνούν κι οι δυο ότι η Σερβία δεν πρέπει να αναγνωρίσει το ανεξάρτητο Κόσοβο. Οι διαφωνίες τους έχουν να κάνουν με το ποια πολιτική μπορεί α εγγυηθεί τα σερβικά συμφέροντα στο Κόσοβο: η ταχύτερη ένταξη στην ΕΕ ή η προσέγγιση με τη Ρωσία.
Τα γκάλοπ δείχνουν μικρή διαφορά ανάμεσα στην φιλοδυτική παράταξη που έχει στο κέντρο της το φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα και τη φιλορωσική στην οποία ηγείται το εθνικιστικό Ριζοσπαστικό Κόμμα. Οι υποψήφιοι αυτών των δυο κομμάτων βρέθηκαν αντιμέτωποι στο δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών της 3 Φλεβάρη. Ο Μπόρις Τάντιτς, ο φιλοδυτικός υποψήφιος, κέρδισε με μια διαφορά της τάξης του 3%. Ομως, η διαφορά στις κοινοβουλευτικές εκλογές είναι ότι το κόμμα του απερχόμενου πρωθυπουργού Kοστού-νιτσα, το οποίο κράτησε ουδέτερη στάση στις προεδρικές εκλογές, είναι έντονα αντι-ΕΕ. Η θέση του είναι ότι η Σερβία μπορεί να ενταχτεί στην ΕΕ μόνο αν το Κόσοβο συνεχίσει να είναι τμήμα της επικράτειάς της.
Αυτός ο διχασμός αποτυπώνεται και στις δημοσκοπήσεις που δείχνουν ότι η μεγάλη πλειοψηφία είναι υπέρ της ταχείας ένταξης στην ΕΕ αλλά την ίδια στιγμή απορρίπτει την ένταξη αν όρος της είναι η αναγνώριση της ανεξαρτησίας του Κόσοβο. Το 60% τάσσεται υπέρ της ανάπτυξης στενότερων σχέσεων με τη Ρωσία και τα 2/3 των ερωτηθέντων απορρίπτουν την ένταξη στο ΝΑΤΟ. Οποιο και να είναι το αποτέλεσμα, διαδεδομένη είναι η πεποίθηση στους εργαζόμενους ότι η επίσημη πολιτική δεν πρόκειται να βελτιώσει την κατάστασή τους. Μόλις το 4% δηλώνει ικανοποιημένο από την κατάσταση της χώρας ενώ το 57% των Σέρβων δηλώνει δυσαρεστημένο.
Οι εργάτες έχουν κάθε λόγο να είναι δυσαρεστημένοι με την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα. Ο μέσος όρος αύξησης του ΑΕΠ τα τρία τελευταία χρόνια είναι 6,8% .Oμως, ένα απειροελάχιστο κομμάτι του παραγόμενου πλούτου φτάνει σε αυτούς που αναγκάζονται να εργαστούν περισσότερες ώρες και να πληρώσουν ακριβότερες κοινωνικές υπηρεσίες. Εχουν γίνει ιδιωτικοποιήσεις σε ευρεία κλίμακα και επίσης η φορολογία και οι εργοδοτικές εισφορές των επενδυτών είναι από τις χαμηλότερες στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη.
Αυτή η δυσαρέσκεια με το νεοφιλελευθερισμό στη Σερβία δεν έχει μεταφραστεί σε μαζική αντίσταση στους χώρους δουλειάς, το πεζοδρόμιο ή ακόμα και στο κοινοβούλιο. Αυτή η κατάσταση οφείλεται σε ένα μεγάλο βαθμό στη κληρονομιά της τιτοϊκής περιόδου. Τότε, στη Σερβία εφαρμοζόταν ένα πιο χαλαρό σταλινικό μοντέλο, που στο κέντρο του βρισκόταν η υποταγή της κατανάλωσης και της αυτοοργάνωσης των εργατών στη κούρσα του κράτους-κόμματος για ενσωμάτωση στη παγκόσμια αγορά. Γι’ αυτό το λόγο, μέχρι τη στιγμή που το σύστημα μπήκε σε κρίση στη δεκαετία του ’80 δεν είχαν αναπτυχθεί ανεξάρτητες πρωτοβουλίες από τα κάτω.
Εκείνη τη περίοδο ο Μιλόσεβιτς αναδείχτηκε ως ο εκπρόσωπος ενός απελπισμένου αλλά σημαντικού τμήματος της σερβικής άρχουσας τάξης το οποίο ήταν έτοιμο να χρησιμοποιήσει τον σερβικό εθνικισμό για να αποπροσανατολίσει την εργατική αντίσταση και να διατηρηθεί στην εξουσία. Την αριστερά την δυσφήμισε περαιτέρω, παραλύοντας την δυνατότητά της να οργανώσει την αντίσταση, ο ρόλος που έπαιξε το Σοσιαλιστικό Κόμμα στους πολέμους της δεκαετίας του ’90 και η υποστήριξη που έδωσε στη νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση μειοψηφίας από τα τέλη του 2003 μέχρι τις αρχές του 2007.
Γι’ αυτό το λόγο η πλειοψηφία των εργατών ψηφίζουν το Ριζοσπαστικό Κόμμα, το οποίο απευθύνεται στους φτωχούς και τους περιθωριοποιημένους προσφέροντάς τους την ελπίδα της σταθερότητας σε έναν χαοτικό κόσμο. Παρόλα αυτά, η ανταπόκριση στις διαδηλώσεις που οργάνωσε η κυβέρνηση –και υποστήριξε το Ριζοσπαστικό Κόμμα- ενάντια στην ανεξαρτησία του Κόσοβο, ήταν μικρή: διαδήλωσαν το πολύ 200.000 ενώ ο αριθμός των ανέργων στη Σερβία είναι 800.000.
Εχει σημασία να επισημάνουμε ότι μόλις δυο βδομάδες μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας, ένα κύμα καταλήψεων εργοστασίων και διαδηλώσεων ενάντια στην ιδιωτικοποίηση συγκλόνισε τη βιομηχανική πόλη του Κραγκούγιεβατς. Η μεγαλύτερη συνδικαλιστική συνομοσπονδία καλεί σε διαδηλώσεις τη Πρωτομαγιά, με αιτήματα ενάντια στην ανεργία.
Μια εξίσου εκρηκτική κατάσταση έζησε πρόσφατα και η πόλη Ζρενζάνιν στα βόρεια. Εκεί, απλοί εργάτες πήραν τη πρωτοβουλία να οργανώσουν το δικό τους κόμμα με τίτλο «Ισότητα» το οποίο θα συμμετέχει στις δημοτικές εκλογές του Μάη. Η «Ισότητα» είναι ακόμα στο επίπεδο μιας τοπικής πρωτοβουλίας. Ο στόχος της είναι να πάρει τον έλεγχο του δήμου και να τον χρησιμοποιήσει για να στηρίξει τα κατειλημμένα εργοστάσια που δουλεύουν οι εργάτες. Είναι ένα παράδειγμα που μπορεί να απλωθεί και να καλύψει το κενό στην αριστερά. Προφανώς, το ζήτημα του Κόσοβο δεν είναι στις προτεραιότητες αυτού του κόμματος.
Μια τέτοια κρίσιμη κατάσταση, όπου οι εργάτες ψηφίζουν μεν λαϊκιστικά κόμματα αλλά αρχίζουν να μπαίνουν σε δράση για τα δικά τους συμφέροντα, προσφέρει πολλές ευκαιρίες στις μικρές δυνάμεις της ριζοσπαστικής αριστεράς. Η ριζοσπαστική αριστερά έχει κάνει πολλά βήματα για να απαλλαγεί από την περιθωριοποίηση και τον σεκταρισμό της δεκαετίας του ’90 και την ανασύνθεσή της την έχει βοηθήσει η περίοδος ανόδου του κινήματος που συμβολίζεται από το Σιάτλ του 1999.
Το 2007 ήταν η κορύφωση μιας μακρόχρονης διαδικασίας συσσώρευσης δυνάμεων, που περιλάμβανε τακτικές πολιτικές συζητήσεις, μικρές δημόσιες εκδηλώσεις και διαμαρτυρίες, μοίρασμα προκηρύξεων. Η ριζοσπαστική αριστερά η οποία ενώθηκε στη πιο σημαντική αγωνιστική συλλογικότητα του Βελιγραδίου το «Κοινωνικό Μέτωπο» (SF), έπαιξε σημαντικό ρόλο στην πολιτικοποίηση των πρώτων μεγάλων μαζικών κινητοποιήσεων από τη πτώση του Μιλόσεβιτς: το φοιτητικό κίνημα της ακαδημαϊκής χρονιάς 2006-07 ενάντια στην επιβολή διδάκτρων στα πανεπιστήμια.
Με συνθήματα όπως «Κάτω τα δίδακτρα!», «Η μόρφωση δεν είναι εμπόρευμα!» και «Εμείς σπουδάζουμε, αυτοί κερδίζουν!» οι φοιτητές οργάνωσαν μαζικές κινητοποιήσεις και άμεσες δράσεις, όπως τον αποκλεισμό δρόμων μπροστά σε κυβερνητικά κτίρια. Στις 22 Νοέμβρη 2006, περίπου 1.000 φοιτητές έκαναν κατάληψη στη Φιλοσοφική Σχολή που κράτησε έξι μέρες. Οργάνωναν καθημερινά «Ζμπορόβι» -δηλαδή γενικές συνελεύσεις- ανοιχτές σε όλους τους φοιτητές και εκεί παίρνονταν όλες οι αποφάσεις.
Σε αυτές τις συνελεύσεις συμμετείχαν φοιτητές και από άλλες σχολές, κάτι που προκάλεσε φόβο στη διοίκηση του πανεπιστημίου για άπλωμα των καταλήψεων. Η επιτροπή αγώνα των φοιτητών συναντήθηκε με το συνδικάτο των πανεπιστημιακών που ανησυχούσαν για τα σχέδια της κυβέρνησης να υποβαθμίσει τα πτυχία τους. Αρχικά, η διοίκηση του πανεπιστημίου απείλησε με πειθαρχικές διώξεις αλλά σύντομα υποχώρησε και κάλεσε την επιτροπή των φοιτητών σε διαπραγματεύσεις. Η επιτροπή απαίτησε τον πλήρη –ή στο μεγαλύτερο μέρος- χρηματοδότηση όλων των αναγκών των φοιτητών από το κρατικό προϋπολογισμό και η διοίκηση του πανεπιστήμιου συμφώνησε να στηρίξει δημόσια τους φοιτητές. Η άρνηση της κυβέρνησης να ικανοποιήσει αυτά τα αιτήματα, πυροδότησε ένα νέο γύρο καταλήψεων και διαδηλώσεων που συγκλόνισαν το Βελιγράδι τον Μάρτη και τον Απρίλη του 2007. Το κίνημα καταλάγιασε όταν έγινε φανερό ότι τα δίδακτρα δεν θα αυξάνονταν ουσιαστικά την επόμενη χρονιά και όταν πολλά αιτήματά του ικανοποιήθηκαν.
Οι επιτυχίες του SF είχαν αντίκτυπο στα Βαλκάνια. Οπως το κίνημα στη Σερβία εμπνεύστηκε από τους αγώνες των γάλλων και των ελλήνων φοιτητών, με τον ίδιο τρόπο οι φοιτητές σε Σλοβενία και Κροατία οργάνωσαν καταλήψεις, διαδηλώσεις και «κοινωνικά μέτωπα» που αναζωογόνησαν και το συνδικαλιστικό κίνημα σε αυτές τις χώρες. Πέρσι περίπου 70.000 εργάτες διαδήλωσαν στη Σλοβενία. Μια παρόμοια διαδήλωση θα γίνει τον Μάρτη και στην Κροατία.
Αυτές οι εξελίξεις έχουν ωθήσει τις δυνάμεις της ριζοσπαστικής αριστεράς να παίρνουν πιο αιχμηρές θέσεις και πιο τολμηρές πρωτοβουλίες. Για παράδειγμα, το SF έχει κάποια μικρά αλλά συγκεκριμένα βήματα για να δείξει την αντίθεσή του στην ηγεμονιστική πολιτική των προηγούμενων και τωρινών σερβικών κυβερνήσεων στο Κόσοβο. Στη διάρκεια των φοιτητικών κινητοποιήσεων του 2006-07 το SF οργάνωσε ένα στρογγυλό τραπέζι στο πανεπιστήμιο με θέμα το Κόσοβο. Ο σκοπός του στρογγυλού τραπεζιού ήταν να σταλεί μια επιστολή συμπαράστασης στο ριζοσπαστικό εθνικιστικό κίνημα Vetevendosje! (Αυτοδιάθεση) μετά την βάρβαρη επίθεση της αστυνομίας του ΟΗΕ το Φλεβάρτη του 2007 σε μια διαδηλωσή του με αιτήματα ενάντια στον «νεοαποικιακό» χαρακτήρα της διοίκησης του ΟΗΕ. Η αστυνομία του ΟΗΕ δολοφόνησε δυο νεαρούς διαδηλωτές και κατόπιν ο ηγέτης του κινήματος, ο Αλμπιν Κούρτι οδηγήθηκε στη φυλακή.
Αυτό το κίνημα επίσης έχει αντιταχθεί στην ιδιωτικοποίηση των ορυχείων της Τρέπσα δηλώνοντας ότι ο πλούτος που παράγεται στο Κόσοβο πρέπει να χρησιμοποιείται προς όφελος του λαού του. Δεν είναι παράξενο λοιπόν που η UNMIK αντιμετώπισε με τόσο σκληρή καταστολή αυτό το κίνημα. Είναι επίσης σημαντικό το γεγονός ότι το Vetevendosje! δεν θεωρεί τους απλούς Σέρβους εχθρούς των Αλβανών Κοσοβάρων. Αυτή η στάση ανοίγει το δρόμο για ανάπτυξη επαφών από τα κάτω. Εκφράζοντας ανοιχτά την αλληλεγγύη του στο Vetevendosje! το SF μπόρεσε να «εκπαιδεύσει» τους φοιτητές της Σερβίας με το διεθνιστικό πνεύμα. Ομως, επίσης μπόρεσε να στείλει ένα μήνυμα στους Αλβανούς του Κόσοβο ότι ο εχθρός δεν είναι οι απλοί Σέρβοι, ότι οι λαοί των Βαλκανίων μπορούν να λύσουν μόνοι τους τα προβλήματά τους χωρίς να γίνονται πιόνια του ιμπεριαλισμού είτε της Δύσης είτε της Ανατολής.
Επίσης, το SF έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στην οργάνωση μιας αντιφασιστικής κινητοποίησης ενάντια σε συγκέντρωση που έκαναν ναζί στη πόλη Νόβι Σαντ τον Οκτώβρη του 2007. Αυτή η κινητοποίηση έγινε πρώτη είδηση στα ΜΜΕ. Η συζήτηση που γίνεται τώρα στους κόλπους της αριστεράς στη Σερβία αφορά τον τρόπο σύνδεσης με το ανερχόμενο εργατικό κίνημα και με ερωτήματα όπως το αν χρειαζόμαστε πολιτικές οργανώσεις για να προχωρήσει ο αγώνας.
Ολα τα παραπάνω οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι αγώνες που ξεσπάνε στα Βαλκάνια οδηγούν σε μια αναζωογόνηση της ταξικής πολιτικής. Πρέπει να είμαστε έτοιμοι για να αρπάξουμε αυτή την ευκαιρία. Επείγουσα είναι η ανάγκη για ένα οργανωμένο δίκτυο αλληλεγγύης, ικανό να ενώνει αυτούς τους αγώνες ενάντια στις άρχουσες τάξεις της περιοχής και τους ιμπεριαλιστές συμμάχους τους.