Παρίσι 1968. Tο πανό γράφει “Φοιτητές, εκπαιδ
Ο Μισέλ Σερτανό έπιασε δουλειά στην αυτοκινητοβιομηχανία Ρενό το 1958, ως μαθητευόμενος σε ηλικία 15 ετών. Το 1967 ήταν συνδικαλιστής της CGT και συμμετείχε ενεργά στη κατάληψη του εργοστασίου της Ρενό Μπιγιανκούρ κοντά στο Παρίσι.
Από το 1966 είχε αρχίσει να συσσωρεύεται δυσαρέσκεια για τις συνθήκες εργασίας. Στις αρχές του 1968 η δυσαρέσκεια είχε επικεντρωθεί, ανάμεσα στ’ άλλα, στο ζήτημα των αμοιβών, των συντάξεων και στην επιστροφή στη βδομάδα των 40 ωρών εργασίας.
Την Πρωτομαγιά η CGT κάλεσε τους εργάτες να διαδηλώσουν στο κέντρο του Παρισιού, παρόλο που τέτοιες διαδηλώσεις ήταν απαγορευμένες επί δεκαπέντε χρόνια. Η κυβέρνηση φοβήθηκε να χτυπήσει τη διαδήλωση κι αυτό έδωσε μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση στους εργάτες.
Κατόπιν οι φοιτητές με τα δικά τους αιτήματα μπήκαν επικεφαλής του αγώνα. Όταν στις 10 Μάη τη νύχτα υψώθηκαν τα οδοφράγματα, κάποιοι εργάτες συμμετείχαν στη σύγκρουση. Η μάχη ανάμεσα στους διαδηλωτές και την αστυνομία κράτησε τέσσερις ώρες. Η καταστολή ήταν άγρια και το επόμενο πρωινό η CGT κήρυξε 24ωρη γενική απεργία για τις 13 Μάη, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την αστυνομική βιαιότητα. Εκείνη τη μέρα οι εργάτες απέργησαν και διαδήλωσαν σε όλη τη Γαλλία. Η 24ωρη απεργία είχε ιδιαίτερα μεγάλη συμμετοχή στο Παρίσι και στις άλλες μεγάλες πόλεις.
Στις 16 Μάη ξεκινήσαμε την κατάληψη στη Ρενό Μπιγιανκούρ. Κάθε μέρα κάναμε συγκεντρώσεις στις οποίες οι εργάτες μπορούσαν να ψηφίσουν για τη συνέχεια της απεργίας. Οι εργάτες στη Ρενό είχαν μια μακρά ιστορία μεγάλων αγώνων και γι’ αυτό είχε τόσο σημασία να κάνουμε αυτές τις συγκεντρώσεις.
Τότε ήμουν 25 χρονών και κρατούσαμε τη κατάληψη μέρα και νύχτα. Εμάς τους νέους αυτό το κίνημα μας γέμιζε ενθουσιασμό. Μετά οι φοιτητές ζήτησαν να μπουν στο εργοστάσιο, όμως αρνηθήκαμε γιατί η αστυνομία μπορούσε να το χρησιμοποιήσει ως πρόφαση για να εισβάλει, όπως είχε κάνει το 1938 και το 1950 (όταν στάλθηκαν 6.000 αστυνομικοί να εκκενώσουν το εργοστάσιο).
Περίπου 25.000 εργάτες απεργούσαν στο εργοστάσιό μας. Η Ρενό Μπιγιανκούρ είχε τη μεγαλύτερη συγκέντρωση εργατών. Γι’ αυτό το λόγο η απεργία εκεί ήταν τόσο σημαντική.
Ο πρόεδρος Ντε Γκολ αναγκάστηκε να επιστρέψει άρον άρον από την επίσημη επίσκεψή του στη Ρουμανία εξαιτίας της κατάληψής μας. Ο Ζορζ Πομπιντού, ο πρωθυπουργός, σχολίασε μόλις έμαθε τα νέα: «Τώρα το πράγμα σοβαρεύει». Ολοι ξέρανε τι αντιπροσωπεύει η Ρενό. Δεν ήταν κάποιο μικρό εργοστάσιο. Ηταν το μεγαλύτερο εργοστάσιο στη Γαλλία που είχε παλέψει για τις περισσότερες κοινωνικές κατακτήσεις όπως η τρίτη πληρωμένη βδομάδα διακοπών, για την τέταρτη κλπ. Ολες οι κατακτήσεις στη Ρενό σιγά-σιγά απλώνονταν και στην υπόλοιπη Γαλλία.
Ηταν ένας από τους λόγους που η κυβέρνηση και τα αφεντικά δεν ήθελαν να διαπραγματευτούν. Ηθελαν να μας τσακίσουν. Αν το κατάφερναν θα ήταν μια μεγάλη ήττα για όλη την εργατική τάξη της Γαλλίας. Όμως, η νίκη μας γέμισε αυτοπεποίθηση επόμενες γενιές εργατών.
Νομίζω ότι αυτό είναι το μάθημα του Μάη 1968 –η αυτοπεποίθηση που έφερε. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, σήμερα η κυρίαρχη τάξη θέλει να περιορίσει το Μάη του ’68 στα οδοφράγματα και στις αλλαγές στο τρόπο ζωής, επειδή μια εργατική τάξη με αυτοπεποίθηση αντιπροσωπεύει κάτι πολύ επικίνδυνο για την κυρίαρχη τάξη, κάτι για το οποίο δεν θέλει να γίνεται συζήτηση.
Oι φοιτητές στην Pενό
Oταν αργά το βράδι της Τρίτης 14 Μάη έφτασαν στη Σορβόνη τα νέα για τη πρώτη κατάληψη σε εργοστάσιο (της Σιντ Αβιασιόν κοντά στη Νάντη), επικράτησε άγριος ενθουσιασμός. Οι συνεδριάσεις και οι συνελεύσεις διακόπηκαν για να γίνει αυτή η ανακοίνωση. Οι πάντες έμοιαζαν να νιώθουν τη σημασία αυτού που είχε συμβεί. Μετά από ένα ολόκληρο λεπτό άγριων ζητωκραυγών το πλήθος άρχισε να χειροκροτεί ρυθμικά, μια κίνηση που γινόταν μόνο στις πιο σοβαρές περιστάσεις.
Στις 16 Μάη καταλήφθηκαν από τους εργάτες τα εργοστάσιο της Ρενό Κλεόν (κοντά στη Ρουέν) και της Ρενό Φλινς (στα βορειοδυτικά του Παρισιού). Ο κόσμος στο προαύλιο χώρο της Σορβόνης, ομάδες-ομάδες, είχε κολημένα στο αυτί τα τρανζιστοράκια και παρακολουθούσε από ώρα σε ώρα τα νέα για το άπλωμα των καταλήψεων. Μέσα και έξω από τη Σορβόνη κολιούντουσαν μεγάλες εφημερίδες τοίχου με τα πιο φρέσκα νέα από τις καταλήψεις: το Nouvelles Messageries de Presses στο Παρίσι, Kleber-Colombes στο Caudebec, το Dresser-Dujardin στη Χάβρη, το ναυπηγείο στη Λε Τρετ…και εντέλει το εργοστάσιο της Ρενό στο Μπουλόν Μπιγιανκούρ. Μέσα σε 48 ώρες η προσπάθεια να κρατηθεί λογαριασμός για τις καταλήψεις εγκαταλείφθηκε. Κανένας πίνακας ανακοινώσεων, κανένα ταμπλό δεν ήταν αρκετά μεγάλο. Τουλάχιστον οι φοιτητές καταλάβαιναν ότι ο αγώνας είχε δυναμώσει.
Το μεσημέρι της Παρασκευής έγινε μια έκτακτη «Γενική Συνέλευση». Αποφάσισε να στείλει μια μεγάλη αντιπροσωπεία στη κατάληψη της Ρενό Μπιγιανκούρ. Ο στόχος ήταν να γίνει επαφή με τους εργάτες, να εκφραστεί η αλληλεγγύη των φοιτητών και αν γινόταν να δυνατόν να συζητηθούν τα κοινά προβλήματα. Η πορεία θα ξεκινούσε από τη πλατεία της Σορβόνης στις 6 το απόγευμα.
Ξαφνικά, γύρω στις 5 το απόγευμα μοιράστηκαν χιλιάδες προκηρύξεις στα αμφιθέατρα που είχαν την υπογραφή του Γραφείου της CGT στη Ρενό. Το Κομμουνιστικό Κόμμα ….δεν έχασε τον καιρό του. Η προκήρυξη έγραφε:
«Μόλις πληροφορηθήκαμε ότι υπάρχει μια πρόταση από φοιτητές και εκπαιδευτικούς για πορεία με προορισμό τη Ρενό. Αυτή η απόφαση λήφθηκε χωρίς προηγούμενη συνεννόηση με τα αρμόδια τμήματα των συνομοσπονδιών της CGT, CFTD και FO.
Εκτιμούμε βαθύτατα την αλληλεγγύη των φοιτητών και των εκπαιδευτικών στο κοινό αγώνα ενάντια στην «προσωπική εξουσία» (του Ντε Γκολ) και τους εργοδότες. Όμως, είμαστε αντίθετοι σε κάθε απερίσκεπτη πρωτοβουλία η οποία μπορεί να απειλήσει το αναπτυσσόμενο κίνημά μας και να δώσει λαβή για προβοκάτσια που η κυβέρνηση θα χρησιμοποιήσει ως αντιπερισπασμό.
Κάνουμε έκκληση στους οργανωτές της διαδήλωσης να μην υλοποιήσουν αυτή την απόφαση.
Την απεργία μας θα τη καθοδηγήσουμε εμείς, μαζί με τους εργάτες που παλεύουν. Απορρίπτουμε κάθε εξωτερική ανάμιξη, σύμφωνα με τη κοινή απόφαση της CGT, CFDT και FO, την οποία ενέκριναν σήμερα το πρωί οι 23.000 εργάτες του εργοστασίου».
Οι διαστρεβλώσεις και τα ψέματα αυτής της προκήρυξης είναι πραγματικά απίστευτα. Κανείς δεν είχε σκοπό να δασκαλέψει τους εργάτες πώς να κάνουν την απεργία τους και δεν περνούσε καν από το μυαλό κανενός φοιτητή να αναλάβει την ηγεσία της. Το μόνο που ήθελαν οι φοιτητές ήταν να εκφράσουν την αλληλεγγύη στον κοινό, πλέον, αγώνα ενάντια στη κυβέρνηση και τη τάξη των καπιταλιστών.
Για τους λιγότερο πολιτικοποιημένους φοιτητές και για όσους είχαν ακόμα αυταπάτες για τον σταλινισμό, η προκήρυξη της CGT ήταν σαν ένας κουβάς παγωμένο νερό στο κεφάλι τους. «Δεν θα μας αφήσουν να περάσουμε», «Οι εργάτες δεν θέλουν να μιλήσουν μαζί μας». Η ιδέα της ταύτισης των εργατών με τις οργανώσεις «τους», είναι πολύ δύσκολο να ξεριζωθεί. Κατά πάσα πιθανότητα εκατοντάδες από αυτούς που σκόπευαν να διαδηλώσουν προς τη Ρενό Μπιγιανκούρ άλλαξαν γνώμη. Η UNEF ταλαντευόταν, αφού δίσταζε να προχωρήσει σε μια διαδήλωση ενάντια στην εκφρασμένη θέληση της CGT.
Εντέλει, περίπου 1.500 άτομα ξεκίνησαν τη πορεία, με ένα πανό που έφτιαξε βιαστικά μια ομάδα μαοϊκών φοιτητών. Το πανό έγραφε: «Ο πυρσός πρέπει να περάσει από τα αδύνατα χέρια των φοιτητών στα δυνατά χέρια των εργατών». Στη διαδήλωση συμμετείχαν και πολλοί που δεν ήταν μαοϊκοί και που δεν συμφωνούσαν και πολύ με την συγκεκριμένη διατύπωση.
Αν και μικρότερη από άλλες διαδηλώσεις, αυτή η διαδήλωση ήταν σίγουρα περισσότερο πολιτική. Σχεδόν οι πάντες που συμμετείχαν ήταν μέλη του ενός ή του άλλου «γκρουπούσκουλου»: ήταν ένα αυθόρμητο ενιαίο μέτωπο μαοϊκών, τροτσκιστών, αναρχικών, των συντρόφων του Κινήματος της 22 Μάρτη, και πολλών άλλων. Ο καθένας καταλάβαινε ακριβώς τι έκανε. Αυτό ακριβώς θα εξαγρίωνε το Κομμουνιστικό Κόμμα.
Η πορεία ξεκινάει θορυβώδικα, διασχίζει το βουλεβάρτο Σεν Μισέλ και περνάει μπροστά από το καταλειμένο θέατρο Οντεόν (από το οποίο πολλές εκατοντάδες ενώνονται με κέφι με τη πορεία). Συνεχίζει με γρήγορο βηματισμό στην οδό Βοζιράρντ, τον μεγαλύτερο δρόμο του Παρισιού, με κατεύθυνση τα εργατικά προάστια στα νοτιοδυτικά και όσο πλησίαζε εκεί μεγάλωνε και σε μέγεθος και σε μαχητικό πνεύμα. Το κρίσιμο ήταν να φτάσουμε στο εργοστάσιο πριν οι σταλινικοί προλάβουν να κινητοποιήσουν τις έμπιστες δυνάμεις τους…..
Συνθήματα όπως «Avec nous chez Renault» (Ελάτε μαζί μας στη Ρενό!) «Le pouvoir est dans la rue» (Η δύναμη είναι στο δρόμο!) «Le pouvoir aux ouvriers» (Όλη η εξουσία στους εργάτες) φωνάζονται συνέχεια και με πάθος. Οι μαοϊκοί φωνάζουν ρυθμικά το «Κάτω η γκολική κυβέρνηση της ανεργίας και της φτώχειας» ένα σύνθημα μακροσκελές και κάπως αόριστο πολιτικά αλλά που το φωνάζουν όλοι στο τέλος. Η Διεθνής τραγουδιέται ξανά και ξανά –αυτή τη φορά από ανθρώπους που ξέρουν τους στίχους της, ακόμα και της δεύτερης στροφής!
Όταν πια έχουμε περπατήσει πέντε μίλια φτάνοντας στο Ισί ντε Μολινιέ, έχει πια πέσει το σούρουπο. Είναι πολύ πίσω μας τα φώτα του Καρτιέ Λατέν και του τουριστικού Παρισιού. Διασχίζουμε μικρούς, κακοφωτισμένους δρόμους, με τα σκουπίδια σε διάφορα σημεία να κάνουν σωρούς. Δεκάδες νέα παιδιά ενώνονται με τη πορεία, τους προσελκύουν τα επαναστατικά τραγούδια όπως «Νέα Φρουρά», «Τσίμερβαλντ» το τραγούδι των Παρτιζάνων. «Στη Ρενό! Στη Ρενό!» είναι το σύνθημα που κυριαρχεί. Ο κόσμος μαζεύεται στις εξώπορτες, έξω από τα μπιστρό ή κοιτάει από τα παράθυρα. Κάποιοι είναι έκπληκτοι, αλλά πολλοί, πιθανόν η πλειοψηφία, χειροκροτάει και μας γνέφει ενθαρρυντικά. Σε πολλά πεζοδρόμια στέκονται Αλγερινοί και κάποιοι φωνάζουν μαζί μας “CRS SS” «Κάτω το αστυνομικό κράτος». Δεν έχουνε ξεχάσει. Πολλοί χαμογελάνε. Πολλοί λίγοι μπαίνουν στη πορεία.
Ετσι συνεχίζουμε για μερικά χιλιόμετρα ακόμα. Δεν υπάρχει αστυνομικός ούτε για δείγμα. Διασχίζουμε τον Σηκουάνα και ελαττώνουμε τη ταχύτητά μας καθώς πλησιάζουμε μια πλατεία που μετά από αυτήν είναι το εργοστάσιο της Ρενό. Εδώ οι δρόμοι είναι πολύ κακοφωτισμένοι. Μια ένταση πλανιέται στον ατμόσφαιρα.
Ξαφνικά βλέπουμε ένα φορτηγό παρκαρισμένο στο δρόμο, με μεγάφωνα. Η πορεία σταματάει. Στο φορτηγό είναι ένας αξιωματούχος της CGT. Μιλάει για περίπου πέντε λεπτά. Κάπως σφιχτά μας λέει ότι χαίρεται που μας βλέπει: «Ευχαριστούμε που ήρθατε σύντροφοι. Εκτιμούμε την αλληλεγγύη σας. Όμως, παρακαλώ, όχι προκλήσεις. Μην πλησιάσετε πολύ κοντά στις πύλες, γιατί η διεύθυνση θα βρει το πρόσχημα να φωνάξει την αστυνομία. Και γυρίστε γρήγορα πίσω. Κάνει κρύο και τις επόμενες μέρες θα χρειαστείτε όλες σας τις δυνάμεις».
Οι φοιτητές έχουνε φέρει τις δικές τους ντουντούκες. Κανά δυο κάνουν σύντομες ομιλίες. Αναφέρονται στα σχόλια του συντρόφου της CGT. Δεν έχουν καμιά διάθεση να προκαλέσουν κανέναν ούτε να υφαρπάξουν το ρόλο που παίζει ο οποιοσδήποτε. Κατόπιν προχωράμε αργά αλλά αποφασιστικά στη πλατεία, περνώντας δίπλα από το φορτηγό και πνίγουμε τις διαμαρτυρίες περίπου εκατό σταλινικών τραγουδώντας στη διαπασών τη Διεθνή. Εργάτες από τα γύρω καφέ ενώνονται με τη πορεία. Αυτή τη φορά το Κόμμα δεν πρόφτασε να κινητοποιήσει το μηχανισμό του. Δεν μπορούσε να μας απομονώσει.
Μπροστά μας βρίσκεται ένα τμήμα του εργοστασίου, τρεις όροφοι στ’ αριστερά μας, δυο όροφοι στα δεξιά μας. Μπροστά μας μια γιγάντια μεταλλική πύλη, κλειδαμπαρωμένη. Σε ένα μεγάλο παράθυρο του πρώτου ορόφου στριμώχνονται πολλοί εργάτες. Η πρώτη σειρά κάθεται στο περβάζι με τα πόδια τους κρεμασμένα κάτω. Πολλοί είναι στην εφηβεία, ένας κουνάει μια μεγάλη κόκκινη σημαία. Δεκάδες εργάτες είναι σκαρφαλωμένοι στις ταράτσες των κτιρίων.
Τους χαιρετάμε και ανταποκρίνονται στις χειρονομίες μας. Τραγουδάμε τη «Διεθνή». Τραγουδάνε μαζί μας. Υψώνουμε τις σφιγμένες γροθιές μας. Το ίδιο κάνουν κι αυτοί. Ολοι ζητωκραυγάζουν. Η επαφή έχει γίνει.
Τότε συμβαίνει κάτι πολύ ενδιαφέρον. Μια ομάδα διαδηλωτών αρχίζει να φωνάζει το σύνθημα “Les usines aux ouvriers” (Τα εργοστάσια στους εργάτες). Το σύνθημα απλώνεται με αστραπιαία ταχύτητα στο πλήθος. Οι μαοϊκοί, που τώρα είναι μάλλον μειοψηφία, δείχνουν κάπως ενοχλημένοι. (Σύμφωνα με τον Πρόεδρο Μάο ο εργατικός έλεγχος είναι μια μικροαστική, αναρχοσυνδικαλιστική παρέκκλιση). Το σύνθημα «Τα εργοστάσια στους εργάτες» αντηχεί δέκα, είκοσι, φορές στη πλατεία Νασιονάλ από ένα πλήθος 3.000 ατόμων.
Καθώς ο αντίλαλος υποχωρεί, μια μοναχική φωνή από τη ταράτσα της Ρενό φωνάζει “La Sorbonne aux Etudiants” (Η Σορβόννη στους φοιτητές). Το φωνάζουν κι οι άλλοι εργάτες, από εκατό περίπου σε κάθε ταράτσα. Ακολουθεί μια στιγμή σιωπής. Ολοι πιστεύουν ότι η ανταλλαγή συνθημάτων έχει τελειώσει. Όμως, ένας από τους διαδηλωτές αρχίζει να φωνάζει: «Η Σορβόννη στους εργάτες!» και μέσα σε γενικό γέλιο, όλοι φωνάζουν αυτό το σύνθημα.