Συγκέντρωση απεργών στο Pέντη
Ο Δημήτρης Λιβιεράτος, σε συνέντευξή του στον Θανάση Καμπαγιάννη, μιλάει για τους εργατικούς αγώνες και τις συνδικαλιστικές οργανώσεις, που είχαν ως συνέπεια την ίδρυση της ΓΣΕΕ τον Οκτώβρη του 1918.
- Ποιό ήταν το μέγεθος της εργατικής τάξης στις αρχές του 20ού αιώνα;
Στην αρχή του 20ού αιώνα, η Ελλάδα έχει έκταση 63.211 τ.χιλ. και πληθυσμό 2.684.000. Για σύγκριση, να αναφέρουμε ότι σήμερα έχει έκταση 131.957 τ.χιλ. και περίπου 11 εκατομμύρια κατοίκους.
Στην πρώτη απογραφή που διαθέτουμε του 1907 αναφέρονται απασχολούμενοι στη βιομηχανία 123.561 εκ των οποίων άνδρες 108.853 και γυναίκες 19.708. Στα μεταλλεία – ορυχεία, απασχολούνται 4.355 και τις μεταφορές 87.624 (Επετηρίς 1931 η πρώτη, σελ. 75).
Η Αθήνα ήταν πρωτεύουσα με 167.479 κατοίκους και πολλούς εργαζόμενους. Όμως, το κυριότερο βιομηχανικό κέντρο με πληθυσμό 73.579, ο Πειραιάς, έχει πολλές νέες βιομηχανίες, αλλά είναι και το κέντρο της ναυτιλιακής κίνησης, που συνδέει την Ελλάδα με τα νησιά και πολλές παραλιακές περιοχές που δεν συνδέονται με δρόμους. Η κίνηση με το εξωτερικό, την Δύση, γινόταν από την Πάτρα και η κίνηση προς Τουρκία, Ανατολή, από τον Πειραιά.
- Πότε δημιουργήθηκαν τα πρώτα σωματεία και τα Εργατικά Κέντρα των πόλεων;
Συμβαδίζουν με τον σχηματισμό του προλεταριάτου από το 1860. Το 1870 σχηματίζεται ο πρώτος προμηθευτικός Συνεταιρισμός με το όνομα «Εταιρία του Εργατικού Λαού – Αυτοβοήθεια» στην Αθήνα. Τον ίδιο χρόνο εργάτες της οικοδομής σχηματίζουν την «Ένωσι των Τιμίων Τεχνιτών».
Όμως το πρώτο εργατικό αλλά και διεκδικητικό σωματείο οργανώνεται στη Σύρο το 1879. Αρχίζει τη λειτουργία του με την πρώτη απεργία, οργανωμένη εννοούμε, που γίνεται στην Ελλάδα, με το όνομα «Αδελφικός Σύνδεσμος Ξυλουργών του Ναυπηγείου Σύρου».
Το 1882 ιδρύεται στην Αθήνα το Σωματείο των Τυπογράφων με απεργία συγχρόνως. Το 1889 ιδρύθηκε στον Πειραιά το «Μετοχικόν Ταμείον των Ελλήνων Μηχανουργών ο Προμηθεύς» και άλλα πολλά.
Στη συνέχεια, ιδρύθηκαν πολλά σωματεία και σε πολλά μέρη της χώρας. Το επόμενο βήμα ήταν η δευτεροβάθμια οργάνωση σε Εργατικά Κέντρα. Το 1908 ιδρύθηκε το σημαντικό Εργατικό Κέντρο Βόλου. Το 1910 στη Λάρισα. Το 1910 ιδρύθηκε και το Εργατικό Κέντρο Αθηνών. Τα επόμενα χρόνια σε Κέρκυρα, Αλμυρό, Θήβα, Κεφαλονιά, Λαμία, Πάτρα, Λαύριο, Πύργο, Πειραιά. Σε μερικά επαρχιακά κέντρα συγκεντρωνόντουσαν σε μια οργάνωση όλοι οι εργάτες της περιοχής.
Να θυμίσουμε ότι εκείνη την εποχή και συγκεκριμένα το 1912 άρχισε ο πόλεμος των βαλκανικών κρατών κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στη συνέχεια το 1917 η είσοδος της Ελλάδας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα αναφέρουμε επειδή η χώρα σχεδόν διπλασιάζεται. Αλλά η οικονομική ζωή ευρύνεται λόγω της πολεμικής προσπάθειας. Στην Ελλάδα περιλαμβάνεται πλέον η Μακεδονία και πολλές άλλες περιοχές. Από το 1908 στη Θεσσαλονίκη λειτουργεί η Φεντερασιόν, μια διεθνιστική εργατική οργάνωση που συγκεντρώνει πολλούς εργάτες στις γραμμές της. Επίσης στην Ελλάδα στις μακεδονικές πόλεις, αρχίζει η ισχυρή κίνηση των καπνεργατών της Καβάλας και άλλων καπνοπαραγωγών περιοχών.
- Πες μας μερικά πράγματα για τη Φεντερασιόν.
Η Φεντερασιόν ιδρύθηκε το 1909. Το όνομα της Σοσιαλιστική Εργατική Ομοσπονδία. Απετελείτο από πολλούς εργάτες, κυρίως Εβραίους της Θεσσαλονίκης και μερικούς διανοούμενους. Οι περισσότεροι από τους διανοούμενους ήταν σοσιαλιστές οι οποίοι επηρέασαν την ιδεολογική κατεύθυνση της Φεντερασιόν. Συνδέθηκε με την Β’ Διεθνή.
Η οργάνωση προσπάθησε να συγκεντρώσει ομάδες από τις πολλές εθνότητες στη Θεσσαλονίκη. Γι’ αυτό και πήρε ομοσπονδιακό χαρακτήρα στη συγκρότησή της. Εκτός των Εβραίων, Έλληνες, Βούλγαροι, Αρμένιοι, Τούρκοι. Ηγέτες οι Αβραάμ Μπεναρόγια, Σαμουέλ Γιονάς, Αλβέρτος Αρδίτι, Σ. Γκικόπουλος.
Το 1910 ίδρυσε και τη σοσιαλιστική νεολαία για την εκπαίδευση των νέων στη σοσιαλιστική ιδεολογία, όπως έλεγαν. Η Νεολαία έφτασε να έχει 250 μέλη και στο Πρώτο Σοσιαλιστικό Συνέδριο για την ίδρυση του ΣΕΚΕ παρουσίασε 300. Η Φεντερασιόν αντιπροσώπευσε 500 μέλη το 1918. Εκτός της Θεσσαλονίκης, είχε οργανώσεις στην Καλαμαριά και την Καβάλα, η οποία ήταν και καπνεργατικό κέντρο.
Οργάνωσαν βιβλιοθήκη, πολιτιστικό θεατρικό Όμιλο, αθλητικό Όμιλο. Έκαναν πολλές ομιλίες για τις ιδέες τους.
Όπως αναφέρει το Καταστατικό της: «Η Σοσιαλιστική Εργατική Ομοσπονδία σκοπόν έχει να οργανώση το προλεταριάτο διά την πάλην των τάξεων…».
Η κίνηση της Φεντερασιόν αναπτύχθηκε μετά την επανάσταση των Νεότουρκων που επέτρεψε στους εργάτες να συνδικαλίζονται και να υπερασπίζουν τα συμφέροντά τους.
Τα μέλη της Φεντερασιόν ανέπτυξαν μεγάλη δραστηριότητα μεταξύ των εργατών της Θεσσαλονίκης. Την Πρωτομαγιά του 1910 πραγματοποίησαν μεγάλη διαδήλωση. Είχαν καλέσει για ομιλητή τον γνωστό τότε Ρουμάνο σοσιαλιστή Κριστιάν Ρακόφσκι.
Τα μέλη της Φεντερασιόν βοήθησαν στη δημιουργία πολλών σωματείων εκ των οποίων μαζικότερα ήταν τα καπνεργατικά. Επίσης καθοδήγησαν εργατικές απεργίες.
Η Φεντερασιόν βρήκε δυσκολίες μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης και την ένταξη στο ελληνικό κράτος. Η ελληνική διοίκηση τους κατεδίωξε, φυλάκισε και εξόρισε. Η Ομοσπονδιακή οργάνωση αλλά και η πειθαρχία στη Β’ Διεθνή τότε την οδήγησαν να υπερασπίζεται τη θέση μιας ανεξάρτητης Μακεδονίας. Ο Μπεναρόγια, από τους ηγέτες της οργάνωσης, και άλλοι εξορίστηκαν. Η οργάνωση όμως διατηρήθηκε μέχρι το 1918 οπότε και προσεχώρησε στο Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα.
Το κύρος της Φεντερασιόν στο εργατικό κίνημα εκείνης της εποχής ήταν μεγάλο. Όχι μόνο για το μέγεθός της αλλά και για τους αγώνες που είχε κάνει για την εργατική τάξη. Τα στελέχη της έπαιξαν ρόλο στις διαπραγματεύσεις της προετοιμασίας του Συνεδρίου.
- Περίγραψέ μας την ίδρυση της ΓΣΕΕ και τις τάσεις μέσα στη νέα οργάνωση.
Από την αρχή να αναφέρουμε ότι η ίδρυση της ΓΣΕΕ δεν ήταν η πράξη μερικών φωτισμένων πρωτοπόρων. Αλλά δύσκολη και βασανιστική πορεία πολλών συνδικαλιστικών οργανώσεων με τη βοήθεια των διάφορων σοσιαλιστικών ομάδων της εποχής. Πολλές οι επαφές, συζητήσεις, αντιπαραθέσεις από ζωντανές και μαχόμενες δυνάμεις της καινούργιας εργατικής τάξης. Με δυο λόγια, ήταν μια συνδικαλιστική οργάνωση που δημιουργήθηκε από τη βάση.
Η ΓΣΕΕ δημιουργήθηκε στο συνέδριο της 21-28 Οκτωβρίου 1918. Εφέτος κλείνει τα ενενήντα συνεχή χρόνια ζωής και εξακολουθεί να είναι επικεφαλής της εργατικής τάξης της χώρας μας, παρά τις οποιεσδήποτε επιφυλάξεις, κριτικές και σωστές άλλωστε παρατηρήσεις.
Το Συνέδριο συνήλθε στην Αθήνα για πέντε μέρες και τελείωσε για δύο στον Πειραιά. Αντιπροσωπεύτηκαν 214 σωματεία και σύμφωνα με τις δηλώσεις τους είχαν περίπου 65.000 μέλη. Παρουσιάστηκαν πολλές τάσεις και οι συζητήσεις ήταν σοβαρές και έντονες στην διάρκεια του Συνεδρίου. Να μην ξεχνάμε ότι ύστερα από λίγες μέρες συνήλθε και το ιδρυτικό Συνέδριο του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος, στο οποίο έλαβαν μέρος αρκετοί αντιπρόσωποι των συνδικαλιστών.
Η πρώτη τάση που παρουσιάστηκε ήταν των Πειραιωτών του Μαχαίρα. Υποστήριζε ότι τα σωματεία έπρεπε να μείνουν μακριά από την πολιτική. Αντιπροσώπευε κυρίως φορτοεκφορτωτές, λιμενεργάτες και μερικά σωματεία των νησιών. Δεύτερη ήταν η κεντρίστικη ή ανεξάρτητη τάση, βασιζόμενη κυρίως στο Εργατικό Κέντρο Αθήνας, Πατρών, Κέρκυρας, Ναυτεργά-τες, Ξενοδοχοϋπάλληλους, Μαγείρους και μερικά της Πελοποννήσου.
Η τρίτη και ισχυρότερη ήταν η σοσιαλιστική τάση με αντιπροσώπους της Φεντερασιόν Θεσσαλονίκης, τους Θεσσαλούς του Βόλου και των άλλων πόλεων, Σιγαροποιούς – Καπνεργάτες, ηλεκτροτεχνίτες και πολλά σωματεία Αθηνών, Πειραιώς. Υπήρχε άλλη μια μικρότερη σοσιαλιστική παράταξη του Γιαννιού που τότε συνεργάστηκε με τους άλλους σοσιαλιστές. Υπήρχαν ακόμα μερικοί αναρχοσυνδικαλιστές, οι οποίοι δεν αποτέλεσαν ιδιαίτερη τάση.
- Ποιά νομίζεις είναι τα διδάγματα της ιστορίας της ΓΣΕΕ για τα συνδικάτα και τους εργατικούς αγώνες σήμερα;
Η τάση του νεοφιλελευθερισμού που έχει επικρατήσει στον καπιταλισμό της Δύσης έχει σαν βασική γραμμή της την αποδυνάμωση, συκοφάντηση και τελικά διάλυση των σωματείων. Οι εργαζόμενοι να είναι στο έλεος των εκμεταλλευτών. Πράγμα που ως έναν βαθμό το πέτυχαν στις ΗΠΑ.
Στην Ελλάδα, το συνδικαλιστικό κίνημα, παρά τις οποιεσδήποτε αδυναμίες του, εξακολουθεί να υπάρχει και να αντιστέκεται.
Παράδειγμα, η τελευταία απεργία της 12 Δεκεμβρίου και διαδήλωση των 120.000 περίπου εργαζόμενων. Η παράδοση των μαχητικών αντιπαραθέσεων συνεχίζεται στην Ελλάδα. Οι εργατικοί αγώνες έχουν μια μεγάλη ιστορία, ακόμα και στους πιο χαλεπούς καιρούς άγριας τρομοκρατίας και καταδιώξεων. Ευτυχώς, αυτή η παράδοση συνεχίζεται.
Στην ιστορία του ελληνικού συνδικαλισμού, θα παρατηρήσουμε ότι εκτός από μια περίοδο 10 περίπου χρόνων στο Μεσοπόλεμο, το συνδικαλιστικό κίνημα παραμένει σε μια οργάνωση. Η Ελλάδα βρίσκεται σε εκείνες τις χώρες όπου υπάρχει μόνο μια κεντρική συνδικαλιστική Συνομοσπονδία. Η ιδιομορφία του ελληνικού συνδικαλιστικού κινήματος είναι ότι στις δευτεροβάθμιες έχουμε μια διπλή οργάνωση των Εργατικών Κέντρων και των Ομοσπονδιών. Ένα είδος αποκέντρωσης που εμποδίζει τις μονοκρατορίες και έχει περιθώρια πολλών πυρήνων αντίστασης.
Θα τελειώσω με ένα άλλο χαρακτηριστικό των κοινωνικών αγώνων στην Ελλάδα. Ποτέ δεν είχαμε συγκρούσεις εργατικών με αγροτικές οργανώσεις. Πολλές φορές είχαν αντίθετα συμφέροντα, αλλά δεν έπεσαν στην παγίδα της αλληλοεξόντωσης, όπως σε άλλες χώρες. Τα δύο βασικά κοινωνικά κινήματα βάδιζαν στους αγώνες τους με την βοήθεια και την υποστήριξη του ενός μέρους από το άλλο.