Λεωνίδας Kύρκος: Στιγμές από την προσωπική μο
Λεωνίδας Kύρκος: Στιγμές από την προσωπική μου διαδρομή
Τιμή: 13 ευρώ,171 σελίδες, Εκδόσεις: EΣTIAΣ
Ο Λεωνίδας Κύρκος είναι ένα από τα πρόσωπα που σημάδεψαν την πορεία της Αριστεράς στη χώρα μας. Μέλος του ΚΚΕ από το 1943, φυλακίστηκε κατ’ επανάληψη μετά τον εμφύλιο και ξανά στα χρόνια της χούντας. Υπήρξε ηγετικό στέλεχος και βουλευτής της ΕΔΑ της δεκαετίας του ’60 και διευθυντής της Αυγής μέχρι το 1967. Ήταν βασικός εκφραστής του ρεύματος του ευρωκομμουνισμού στην Ελλάδα, πρόεδρος του ΚΚΕ εσωτερικού και εκλεγμένος βουλευτής και ευρωβουλευτής από τη Μεταπολίτευση μέχρι τη δεκαετία του 90. Πρωτοστάτησε μαζί με το Χαρίλαο Φλωράκη στη δημιουργία του ενιαίου Συνασπισμού το 1989 και διετέλεσε γραμματέας του την κρίσιμη περίοδο μέχρι το Μάρτιο του 1991. Το 1993 παραιτήθηκε απ’ όλα τα κομματικά αξιώματα στον ΣΥΝ, αλλά οι απόψεις που εκφράζει κατά διαστήματα εξακολουθούν να επηρεάζουν τον κόσμο της Αριστεράς - και ιδιαίτερα του ΣΥΝ - ως σήμερα.
Στο βιβλίο του Στιγμές από την προσωπική μου διαδρομή που κυκλοφόρησε τον περασμένο Ιούνη από τις εκδόσεις της Εστίας, ο Κύρκος ξετυλίγει, μέσα από σπονδυλωτές αναμνήσεις, την ιστορία της επίσημης αριστεράς τον τελευταίο μισό αιώνα. Έχοντας σαν αφετηρία την αντιστασιακή δράση της νεολαίας στην Κατοχή, περνάει μέσα από τις διώξεις των αριστερών αγωνιστών τη δεκαετία του ‘50, την καταστολή και τη βία της Δεξιάς του Κωνσταντίνου Καραμανλή το ’60, τη Χούντα, τους αγώνες και τις πολιτικές διεργασίες στα πλαίσια της Αριστεράς στη Μεταπολίτευση, τα χρόνια της διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου, την απόπειρα για τον ενιαίο Συνασπισμό της αριστεράς, φτάνοντας ως το σήμερα.
Το έντονα προσωπικό στοιχείο της διήγησης, που επικεντρώνει σε συγκεκριμένα γεγονότα της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας και σε κρίσεις για τα πρόσωπα που έπαιξαν σημαντικό ρόλο σε αυτά, κάνει το βιβλίο ακόμα πιο ενδιαφέρον όσον αφορά, όχι μόνο στον πληροφοριακό χαρακτήρα του, αλλά – κυρίως – για τα πολιτικά συμπεράσματα του Κύρκου. Συμπεράσματα και εκτιμήσεις που στη σημερινή περίοδο μετά τις πρόσφατες εκλογές αποκτούν μεγάλη επικαιρότητα.
Και δυστυχώς η επικαιρότητα των απόψεων και των επιχειρημάτων του Λεωνίδα Κύρκου για το ποια πρέπει να είναι η στρατηγική, οι άμεσοι στόχοι και η δράση της Αριστεράς σήμερα με βάση την εμπειρία του παρελθόντος, μόνο αρνητική μπορεί να είναι. Ο άμεσος και γλαφυρός τρόπος που είναι γραμμένο το βιβλίο δεν μπορεί να καλύψει το γεγονός ότι σε όλες σχεδόν τις «στιγμές της προσωπικής του διαδρομής» ο Κύρκος επιλέγει να προβάλλει την πιο δεξιά, συμβιβαστική και αδιέξοδη πολιτική για την Αριστερά και τις προοπτικές της.
Το επεισόδιο που διαλέγει για να μιλήσει για την Αντίσταση στο ξεκίνημα του βιβλίου είναι τραγικό, αλλά χαρακτηριστικό. Οι τελευταίες λέξεις ενός ηρωικού φοιτητή της ΕΠΟΝ είναι «Ζήτω η συμφωνία του Λίβανου», καθώς δολοφονείται από τους ναζί ενώ επιχειρεί να υπερασπιστεί απέναντι στους συμφοιτητές του την συμβιβαστική πολιτική της ηγεσίας του ΚΚΕ. Από το βιβλίο απουσιάζουν τελείως τα Ιουλιανά και οι αγώνες της εργατικής τάξης και της νεολαίας τη δεκαετία του ‘60, ενώ ακόμα και όταν περιγράφει ένα δυναμικό συλλαλητήριο αγροτών στο Ηράκλειο της Κρήτης, ο Κύρκος αναλαμβάνει σαν τοπικός βουλευτής να παίξει ένα «κατευναστικό ρόλο» μεσολαβητή ανάμεσα στις αρχές και τους οργισμένους διαδηλωτές.
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου το 1973, το ξέσπασμα του εργατικού κινήματος στη Μεταπολίτευση, οι διαδηλώσεις στους δρόμους και η μαζική ριζοσπαστικοποίηση του κόσμου μόλις και μετά βίας διακρίνονται στις «Στιγμές». Δεν είναι δύσκολο να δούμε το γιατί. Το εξηγεί ο ίδιος ο συγγραφέας: Κάνοντας κριτική στην πολιτική …του ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα που μιλούσε για σοσιαλισμό, ο Κύρκος αντιπαραθέτει ότι η αριστερά θα έπρεπε να αποφύγει πολιτικές που «απειλούσαν να αποπροσανατολίσουν το λαϊκό κίνημα από τους άμεσα επιτεύξιμους στόχους και να το παρασύρουν σε τυχοδιωκτικούς δρόμους… Οι στόχοι μας, επηρεασμένοι από τις θεωρητικές επεξεργασίες του Νίκου Πουλαντζά, πρότειναν συγκεκριμένα μέτρα για την προώθηση της δημοκρατίας μέσα από την πάλη στο εσωτερικό των θεσμών… Από αυτές τις ιδέες προέκυψαν αργότερα και οι προτάσεις για εθνικά συμβούλια εξωτερικής πολιτικής κλπ».
Ο Λεωνίδας Κύρκος αφιερώνει πολλές σελίδες του βιβλίου στην ομιλία του στη Βουλή αμέσως μετά τα γεγονότα της πορείας του Πολυτεχνείου το 1980, λίγο πριν πέσει η Δεξιά. Τότε, η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας χτύπησε με μανία τους χιλιάδες διαδηλωτές της επαναστατικής αριστεράς που επιχείρησαν να σπάσουν τη απαγόρευση και να βαδίσουν στην αμερικάνικη πρεσβεία με αποτέλεσμα να δολοφονηθούν από τα ΜΑΤ μια εργάτρια κι ένας φοιτητής, η Κανελλοπούλου κι ο Κουμής. Σε αυτή την ομιλία ο Λεωνίδας Κύρκος, ενώ επιφυλάσσει ακόμα και φιλοφρονήσεις στον ακροδεξιό φιλοβασιλικό βουλευτή Θεοτόκη («είναι ευπατρίδης»), καταγγέλλει συχνά με υβριστικό τρόπο τους διαδηλωτές που προχώρησαν στη σύγκρουση και φτάνει να προτείνει στη Νέα Δημοκρατία τρόπους για να διαλύει διαδηλώσεις χωρίς να υπάρχουν νεκροί! («Ξέρετε πώς θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν αυτοί οι αναρχοειδείς; Με το νεράκι! Ναι με το νερό, με δυο πυροσβεστικές αντλίες… Προχωρήστε, λοιπόν, στο ήπιο κλίμα στο οποίο βρήκατε από μας ανταπόκριση, μην το καταστρέφετε»).
Ο Λεωνίδας Κύρκος αφιερώνει πολλές σελίδες στο εγχείρημα του ενιαίου Συνασπισμού, στις συζητήσεις με τον Χαρίλαο Φλωράκη, στα παζάρια ανάμεσα στο ΚΚΕ και την ΕΑΡ (τη συνέχεια του ΚΚΕ εσωτερικού) για τις θέσεις στην ηγεσία, στην ανάγκη για ενότητα της [κοινοβουλευτικής] αριστεράς,. Αλλά δεν λέει κυριολεκτικά ούτε μια λέξη για την πολιτική του ενιαίου ΣΥΝ, για το πώς πούλησε τους αγώνες που ξέσπασαν τα τελευταία χρόνια της δεκαετίας του ’80 και αποδέσμευσαν χιλιάδες εργαζόμενους και νεολαία από το ΠΑΣΟΚ προς τα αριστερά, για το πώς ο ενιαίος ΣΥΝ-ΚΚΕ κατέληξε στην συγκυβέρνηση με τη Δεξιά και στην Οικουμενική το 1989-90.
Το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου έχει τον εύγλωττο τίτλο «Κεντροαριστερά: μια δύναμη έμπνευσης που διασύρθηκε». Καταλήγει ως εξής: «Όπως, έχουν τα πράγματα, η δύναμη που μπορεί να σπάσει την ακινησία και να δώσει καινούργια έμπνευση και πίστη σ’ ένα μεγάλο σχέδιο για την ελληνική αναγέννηση και τη συμβολή της πατρίδας μας στην εποποιία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης είναι η Κεντροαριστερά: η συνάντηση κυρίως του ΠΑΣΟΚ και του Συνασπισμού πάνω στη βάση ενός επεξεργασμένου προγράμματος».
Την ώρα που εκατοντάδες χιλιάδες κόσμος του ΠΑΣΟΚ στρέφεται προς την αριστερά αναζητώντας στήριξη στους αγώνες του και εναλλακτική προοπτική πέρα από τη σοσιαλδημοκρατία, ο Λεωνίδας Κύρκος, έχει να προτείνει την επιστροφή στα παλιά καλά σενάρια της ταξικής συνεργασίας που καθόρισαν όλη την πολιτική της επίσημης αριστεράς από τη δεκαετία του ’30 μέχρι σήμερα. Γι’ αυτό αξίζει να διαβαστεί το βιβλίο του. Γιατί ο Κύρκος, σαν ένα έμπειρο παλιό στέλεχος της ρεφορμιστικής αριστεράς, είναι μια φωνή από το – όχι και τόσο μακρινό – παρελθόν, που παίρνει θέση και διατυπώνει με σαφήνεια τις επιλογές που έχει να αντιμετωπίσει η αριστερά του σήμερα. Με τους αγώνες και τα κινήματα για την επαναστατική αλλαγή της κοινωνίας ή με τους συμβιβασμούς και την κεντροαριστερά για χάρη της ταξικής συνεργασίας;